Tháp Po Klong Garai: Khám phá văn hóa Chăm Ninh Thuận | Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng

lOMoARcP SD| 59062190 LỜI MỞ ĐẦU
Nói đến Ninh Thuận, người ta sẽ nghĩ tới đây là một vùng đất khô hạn, thiếu nước, chỉ có gió
với nắng. Đây là tỉnh có đông đồng bào dân tộc Chăm sinh sống. Nhắc đến Chăm – Pa chúng
ta có thể hình dung ra được rằng những giá trị văn hóa vô cùng độc đáo còn lại cho đến ngày
nay mà không ở đâu trên đất nước Việt Nam này có được, đó là những di sản văn hóa của thế
giới. Vương quốc Chăm – Pa mất đi, đã để lại cho hậu thế một chuỗi dài các di tích đền tháp
quý giá, trong đó có tháp Po Klong Garai tỉnh Ninh Thuận.
Là một danh lam thắng cảnh đẹp là một quần thể kiến trúc độc đáo,gắn liền với nó là một nơi
có giá trị văn hóa lâu đời mang đậm dấu ấn của người Chăm Ninh Thuận,tháp Po Klong Garai
được xem như là một niềm tự hào của người Chăm Ninh Thuận nói riêng và cả người dân Ninh
Thuận nói chung. Từ khi được xây dựng nên tháp Po Klong Garai đã gắn cho mình những sứ
mệnh thiêng liêng và cao cá không chỉ là nơi để người Chăm thờ cúng những vị người có công
trong việc xây dựng đất nước xưa mà còn là nơi để học gửi gắm những nguyện vọng của gia
đình và bản thân mỗi dịp lễ hội Katê diễn ra.
Dựa trên đề tài, yêu cầu mà giảng viên đưa ra, chúng em đã nghiên cứu, đi sâu tìm hiểu về văn
hóa tháp Chăm và đã đúc kết tất cả vào bài làm này. Tuy vậy, sẽ không thể tránh khỏi những
sai sót không muốn trong quá trình thu thập kiến thức, kính mong giảng viên thông cảm và góp
ý để nhóm em có thể hoàn thành tốt hơn trong bài làm của mình. Chúng em chân thành cảm ơn! lOMoARcP SD| 59062190 PHẦN MỤC LỤC
Chương 1. Tổng quan về văn hoá Chăm 1.1. Vị trí địa lí 1.2. Lịch sử hình thành
1.3. Đặc điểm kiến trúc
Chương 2. Giá trị văn hoá của Tháp Po Klong Garai
2.1.Ý nghĩa tên tháp Po Klong Garai 2.
2.Ý nghĩa Tháp Po Klong Garai trong văn hóa Chăm bản địa 2.3.
Sự huyền bí của tháp Po Klong Garai 2.4.
Tháp Po Klong Garai nổi tiếng với 3 cái nhất
Chương 3. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của Tháp Po Klong Garai 3.
1.Bảo tồn kiến trúc và phát huy giá trị văn hóa của tháp Po Klong Garai
3.2.Những lưu ý cần thiết khi tham quan Tháp Chàm Po Klong Garai Ninh Thuận lOMoARcP SD| 59062190
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VĂN HOÁ CHĂM
Đất nước Việt Nam – điểm đến du lịch của thiên niên kỷ – Đó là một lời chào của đất nước
Việt Nam chúng ta. Trải dài từ Ải Nam Quan đến mũi Cà Mau xa xôi. Đất nước Việt Nam
thống nhất lãnh thổ từ Bắc đến Nam chạy dài suốt biển Đông cùng dãy núi Trường Sơn hùng
vĩ. Đất nước cong cong hình chữ S, gánh lấy sứ mệnh nối liền dải đất Miền Trung đầy nắng và
gió. Nơi đây đã từng tồn tại một nền văn hoá vô cùng rực rỡ là nền văn hoá nơi đến của cư dân Chăm Pa.
Chăm Pa-nhắc đến nó chúng ta có thể hình dung ra được rằng những giá trị văn hoá vô cùng
độc đáo còn lại cho đến ngày nay mà không ở đâu trên đất nước Việt Nam này có được. Là
những di sản văn hoá của thế giới. Nền văn hoá của cư dân Chăm Pa đã tồn tại một thời rực rỡ
trong lịch sử dân tộc Việt Nam để lại những thành tựu vô cùng quý giá
Một vương quốc nằm ở miền đất Nam Trung Bộ-nơi đây thực sự hội tụ đủ các yếu tố cho sự
phát triển của một nền văn hoá. Với vị trí thuận lợi, cư dân đã định cư lâu đời ở đây. Đã xây
dựng cho mình một phức hợp văn hoá đủ các loại hình. Trải qua biết bao thăng trầm của lịch
sử dân tộc. Vương quốc Chăm Pa vẫn tồn tại được trong một thời gian dài gần mười thế kỷ.
Bằng chính sự lao động không mệt mỏi và tài năng sáng tạo tuyệt vời, người Chăm đã xây
dựng nền văn minh của chính họ bằng những giá trị văn hoá độc đáo trải dài từ suốt dải đất
miền Trung đầy nắng và gió cho đến vùng đất phía Nam trù phú của tổ quốc. lOMoARcP SD| 59062190 1.1. Vị trí địa lý
Bên cạnh các danh lam thắng cảnh nổi tiếng như biển Ninh Chữ, Hòn Đỏ hay Bãi Thúng thì
những công trình đặc sắc của tộc người Chăm cũng là điểm níu chân mọi người khi đến Ninh
Thuận. Trong số đó không thể không nhắc đến một di tích lịch sử đầy bí ẩn là Tháp Po Klong
Garai – Tâm điểm của nền văn hóa Chăm Pa cổ xưa. Cụm đền tháp này đã tồn tại gần 800 năm
và là điểm đến quen thuộc của người dân địa phương cũng như các tín đồ đam mê du lịch. Với
vẻ đẹp cổ kính cùng lối kiến trúc độc đáo, Tháp Po Klong Garai hứa hẹn sẽ mang đến cho mọi
người nhiều trải nghiệm tâm linh đặc sắc.
Tháp Po Klong Garai ( hay còn được gọi là Pôklông Garai ) tọa lạc trên ngọn đồi Trầu, thuộc
địa phận phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang, tình Ninh Thuận và cách trung tâm khoảng
7km về hướng Tây Bắc. Tháp Po Klong Garai là tên gọi chung của một cụm đền tháp bao gồm
Tháp Chính, Tháp Cổng và Tháp Lửa. 1.2. Lịch sử hình thành
Trong 23 nhóm tháp của Đền tháp Champa, nhóm tháp Po Klong Garai đứng thứ 22, vào giai
đoạn cuối của vương quốc Chiêm Thành. Tháp được xây dựng từ cuối thế kỷ 13, đầu thế kỷ
14. do vua Chế Mân xây để thờ vua Po Klong Garai (1151 - 1205),vị vua có nhiều công trạng
trong việc xây dựng hệ thống thủy lợi phát triển nông nghiệp ở địa phương, được đồng bào
Chăm nhớ ơn, thờ phụng hàng trăm năm nay.Nó đã được bộ văn hóa xếp hạng di tích Quốc gia
từ 1979 và được Thủ tướng Chính Phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. lOMoARcP SD| 59062190
1.3. Đặc điểm kiến trúc
Tháp trung tâm ( Kalan ): Là tháp thời chính được xây dựng trên vị trí trung tâm ngọn đồi có
quy mô lớn nhất cao trên 20m. Mặt bằng Tháp chính hình vuông, có một lối vào chính tại
hướng Đông. Ba phía còn lại là cửa giả. Phía trên mỗi trụ góc đều mô phỏng mái tháp 3 tầng
với các góc có trang trí phiến đá hình đuôi phượng . Trước cửa chính thờ vị thần Shiva tượng
trưng cho sự hủy diệt và tái tạo. Hủy diệt những cái xấu tái tạo những cái đẹp mang lại hạnh
phúc cho muôn loài. Vào trong tháp ta sẽ thấy bên tay trái có 1 linh vật đó là bò thần Nandin
là vật cưỡi của thần Shiva vào sâu bên trong chúng ta sẽ thấy bộ tượng cờ Mukha – Linga
Yoni tượng bán thân của vua Po Klong Garai được tạt vào khối trụ tròn Linga được gọi tên là
Mukha - Linga bên dưới có một cái bể hình vuông gọi là Yoni. Linga tượng trưng cho đực còn
Yoni tượng trưng cho cái. Khi kết hợp lại thì đó là biểu tượng cho sự hòa hợp, sinh sôi, nảy nở
mà người Chăm theo tín ngưỡng phồn thực nên thờ Linga và Yoni.
Tháp lửa: nằm ở hướng Đông Nam. Tháp cao 9,31m. Mặt bằng Tháp phụ hình chữ nhật, gồm
2 phòng hình vuông, có 3 cửa ra vào tại hướng Đông, Bắc và Nam. Là nơi thờ thần Lửa vì
người Chăm theo đạo Bàlamôn giáo nên khi chết đi họ sẽ làm lễ hỏa táng và điều đặc biệt ở
đây là tháp lửa có mái cong hình thuyền không giống 2 ngôi tháp còn lại, sở dĩ như vậy vì
người Chăm xưa hoạt động nghề biển là chính nên để tưởng nhớ đến nghề 1 thời họ đã xây
dựng tháp có mái cong hình thuyền.
Tháp cổng (gopura) được hiểu là cửa ngõ lối đi để vào khuôn viên nhà, nằm ngoài cùng tại phía
Đông. Tháp cổng cao 8,56m. Do Tháp cổng nằm nhô hẳn ra phía ngoài sân quần thể đền, nên
đền Tháp cổng chia thành hai phần : Phần cao ở phía ngoài và phần thấp tại phía trong. Thân
tháp cổng là một khối lập phương. Bề mặt thân Tháp cổng không phẳng mà có các trụ áp tường
với các mảng trang trí. 4 góc tháp được nhấn mạnh bởi 4 trụ góc lớn. Phía trên mỗi trụ góc đều lOMoARcP SD| 59062190
có một khối điêu khắc mô phỏng mái tháp 3 tầng với các góc có trang trí phiến đá hình đuôi phượng.
CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ VĂN HOÁ CỦA THÁP PO KLONG GARAI
2.1.Ý nghĩa tên tháp Po Klong Garai
Hiểu nôm na theo tiếng Việt đó là Po có nghĩa là Vua/Thần, Klong là của tôi, Garai có nghĩa là
rồng. Vì cuộc đời của vua gắn với câu chuyện ly kỳ về loài rồng như trên các góc tháp có thể
quan sát sẽ thấy hình tượng đuôi rồng được tạo bằng sa thạch. Vua Po Klong Garai đã trị vì
Vương quốc Chăm Pa 54 năm (1151-1205) trong thời gian tại vị của mình vua đã có công lớn
trong việc dẫn thủy nhập điền. Có nghĩa là dẫn nước tưới tiêu cho các cánh đồng quanh đây
mà đến hôm nay dấu tích những công trình ấy vẫn còn đó là đập Lâm Cấm và đập Nha Trinh.
Ninh Thuận là nơi khô hạn nhất Việt Nam một năm 360 ngày thì chỉ có trên dưới 50 ngày là
có mưa nhờ sáng tạo của vua Po Klong Garai về thủy lợi đã đem lại lợi ích rất lớn cho nhân
dân nên khi vua mất đi, vua Chế Mân là người cho xây tháp này để thờ vua po Klong Garai.
2.2.Ý nghĩa Tháp Po Klong Garai trong văn hóa Chăm bản địa
Tháp Po Klong Garai là một công trình kiến trúc độc đáo tại tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam. Nó
là một trong những di tích văn hóa Chăm bản địa quan trọng và có ý nghĩa đặc biệt trong văn
hóa và lịch sử của người Chăm.
Tháp Po Klong Garai được xây dựng vào thế kỷ XIII và XIV, mang đậm bản sắc văn hóa
Chăm, thờ phụng vua Po Klong Garai – vị vua có công lớn trong cai trị đất nước lOMoARcP SD| 59062190
Kiến trúc của Tháp Po Klong Garai thể hiện sự kết hợp giữa kiến trúc và điêu khắc, dung hoà
được trong phong cách nghệ thuật Champa và Khmer ,tạo nên một kiến trúc đẹp mắt, khác biệt
với những quần thể tháp Chăm có trước và sau chúng.
Tháp Po Klong Garai không chỉ là một công trình kiến trúc tuyệt đẹp, mà còn là một biểu tượng
của sự thể hiện tôn giáo và văn hóa của người Chăm. Ngôi đền này thường được sử dụng trong
các nghi lễ và lễ hội truyền thống của người Chăm, đặc biệt là lễ hội Katê.
Tháp Po Klong Garai có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và truyền bá văn hóa Chăm,
cũng như là một điểm đến thu hút du khách để khám phá và tìm hiểu về người Chăm và di sản văn hóa của họ.
2.3. Sự huyền bí của tháp Po Klong Garai
Các ngôi tháp của người Chăm có rất nhiều huyền bí và đến hôm nay các nhà khoa học vẫn
chưa có lời giải thích.
Điều huyền bí thứ nhất: gây nhiều tò mò cho tất cả các du khách chúng ta cũng như các nhà
nghiên cứu đó chính là “chất kết dính giữa các viên gạch” khi chúng ta quan sát sẽ không thấy
xi măng hay mạch vữa. Và cũng có nguồn tin cho rằng tháp được được kết dính bởi dầu rái
(Dầu rái hay dầu con rái, dầu nước là loài thực vật thuộc họ Dầu. Cây dầu rái phân bố trong
rừng nhiệt đới ẩm ở Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam.) lOMoARcP SD| 59062190
Điều huyền bí thứ 2 đó chính là “cách để xây dựng lên ngôi tháp này như thế nào” Người Chăm
xưa kia họ đã sử dụng những viên gạch mộc hay những viên gạch đã nung chín sẵn để xây nên
tháp. Cho đến ngày hôm nay vẫn là một dấu hỏi lớn. Viên gạch của người Chăm có 1 điều rất
hay đó là khi mưa thì thấm nước rất nhanh và khi nắng thì bốc hơi cũng rất nhanh không để lại
tàn tích của mưa, nên dù trải qua rất nhiều thế kỷ thì viên gạch vẫn còn như mới.
Và điều huyền bí thứ 3 gây tò mò không kém cho chúng ta đó là “những dòng chữ Chăm cổ
(Sanskrit) được tạt vào 2 trụ đá trên cửa chính”. Nội dung ấy là gì thì đến nay các nhà khoa học vẫn chưa đọc được.
2.4. Tháp Po Klong Garai nổi tiếng với 3 cái nhất
Thứ 1 đó là một trong những cụm tháp đẹp nhất và hoàn chỉnh nhất ở Việt Nam.
Thứ 2 đó là ngôi tháp còn nguyên bản nhất. Mặc dù trải qua 5 đợt trùng tu bởi các chuyên gia
Balan những năm 1981 đến 1987 đa số họ trùng tu ở chân tháp còn từ thân tháp trở lên là
nguyên bản những chỗ trùng tu chúng ta sẽ được thấy rõ.
Thứ 3 là nơi diễn ra nhiều lễ hội nhất trong năm, trong năm có 4 lễ hội của người Chăm được
diễn ra tại nơi đây nên đi tháp Po Klong Garai được gọi là di tích sống và 1 trong 4 lễ hội thì
lễ hội Katê là lễ hội được đông đảo nhiều ng biết người biết đến nhất lễ được tổ chức vào
khoảng tháng 7 ( âm lịch ) theo lịch của người Chăm tức vào khoảng tháng 9 tháng 10
( dương lịch ). Cụm di tích tháp Po Klong Garai đã được Bộ VHTT Xếp hạng di tích quốc gia
năm 1979. Vào ngày 22/12/2016 đã được Thủ tướng Chính Phủ Việt Nam ký quyết định là di
tích quốc gia đặc biệt.
Chương 3: Định hướng bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá của Tháp Po Klong Garai
3.1.Bảo tồn kiến trúc và phát huy giá trị văn hóa của tháp Po Klong Garai lOMoARcP SD| 59062190
Việc bảo tồn và phát triển văn hóa tháp Po Klong Garai đóng vai trò quan trọng trong việc giữ
gìn và tôn vinh di sản văn hóa của dân tộc Chăm.
Đầu tiên, việc tăng cường việc bảo vệ, duy trì và tu bổ cho Tháp là vô cùng quan trọng. Cần
có kế hoạch định kỳ để kiểm tra, bảo dưỡng, sửa chữa và nâng cấp công trình. Điều này giúp
đảm bảo rằng tháp không chỉ được bảo vệ khỏi sự tổn hại môi trường và thời tiết mà còn duy
trì được hình dáng và công trình gốc của nó.
Thứ hai, việc đẩy mạnh hoạt động quảng bá về Tháp Chăm Pô Klong Garai là cần thiết để
tăng cường nhận thức của người dân về giá trị di sản này. Cần có chiến dịch quảng cáo,
truyền thông và giáo dục công chúng để giới thiệu về lịch sử, kiến trúc, và văn hóa của
Vương Quốc Chăm Panduranga. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc sử dụng các
phương tiện truyền thông hiện đại như trang web, ứng dụng di động, và các chương trình giáo dục địa phương.
Thứ ba, việc tổ chức các hoạt động văn hóa và du lịch liên quan đến Tháp cũng góp phần
quan trọng vào việc bảo tồn và phát triển giá trị di sản này. Cần phát triển các chương trình
tham quan, hoạt động triển lãm, biểu diễn nghệ thuật, và các lễ hội truyền thống tại khu vực
tháp. Điều này không chỉ tạo cơ hội cho du khách khám phá và trải nghiệm văn hóa Chăm mà
còn góp phần vào phát triển kinh tế địa phương.
Cuối cùng, việc tăng cường hợp tác quốc tế trong công tác bảo tồn và phát triển di sản của
Tháp Chăm Pô Klong Garai cũng rất quan trọng. Chúng ta cần học hỏi và trao đổi kinh
nghiệm từ các quốc gia khác có kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Việc hợp tác với các tổ chức
quốc tế và chia sẻ thông tin, và hình thức quảng bá sẽ giúp nâng cao chất lượng công tác bảo
tồn và phát triển di sản văn hóa. lOMoARcP SD| 59062190
Tóm lại, bảo tồn và phát triển văn hóa tháp Po Klong Garai đòi hỏi sự cống hiến và hợp tác
của cả cộng đồng địa phương, chính quyền địa phương, và cộng đồng quốc tế. Qua việc tăng
cường việc bảo vệ, duy trì và tu bổ cho tháp, đẩy mạnh hoạt động quảng bá, tổ chức các hoạt
động văn hóa, du lịch và tăng cường hợp tác quốc tế, chúng ta có thể bảo tồn và phát triển
văn hóa tháp Po Klong Garai một cách hiệu quả và bền vững.
3.2 Những lưu ý cần thiết khi tham quan Tháp Chàm Po Klong Garai Ninh Thuận
Đây là địa điểm tâm linh của đồng bào Chăm vì thế khi đến đây bạn cần tuân theo một số quy
định bắt buộc, thể hiện là một du khách văn minh:
Chọn trang phục tham quan phù hợp: áo mặc không được quá rộng cổ và nên tránh mặc váy,
nếu có nên mặc váy dài qua khỏi gối hoặc sử dụng khăn choàng lớn quấn lại kín đáo.
Quy định về chụp ảnh: tránh mang máy ảnh vào bên trong tháp chính nơi thờ vua Po Klong
Garai, khi chụp ảnh phải quan sát không đứng chính diện trước tháp chính dù quay mặt ra hay quay mặt vào.
Chung tay bảo tồn di tích cấp Quốc Gia: không tự ý vẽ bậy lên các viên gạch tại Tháp và nhắc
nhở người khác khi phát hiện ra hành động phá hoại này.
Đây là nơi trang nghiêm thờ cúng vì thế chỉ trò chuyện vừa đủ nghe, tránh ồn ào gây mất trật tự nơi tôn nghiêm. lOMoARcP SD| 59062190 Tài liệu tham khảo 1.
Thiên Thuý Thanh (2020), Lịch sử kiến trúc và giá trị văn hóa của tháp Po Klong Garai Ninh Thuận 2.
https://www.tienvinhtravel.com/thap-cham-po-klong-garai-ninh-thuan/ 1.
Đặng Tú (2020), Tháp Po Klong Garai, Phan Rang – Tháp Chàm, Ninh Thuận 2.
http://bmktcn.com/index.php?option=com_content&task=view&id=9606&Itemid=153; 1.
Lâm Phan (2020), Tháp Po Klong Garai: Biểu tượng tâm linh của người Chăm Ninh Thuận 2.
https://www.vietnamplus.vn/thap-po-klong-garai-bieu-tuong-tam-linh-cua-nguoi-cham- ninhthuan/681629.vnp 1.
Nguyễn Thành (2019), Tháp Po Klong Garai - điểm đến hấp hẫn của Ninh Thuận 2.
https://vietnamtourism.gov.vn/post/30088 1.
Wikipedia, Tháp Po Klong Garai 2.
https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1p_Po_Klong_Garai 1.