lOMoARcPSD|37752136
2.3. Một số thế mạnh và hạn chế của phát thanh
Phát thanh có những thể mạnh mà các phương tiện truyền
thông trước nó không thế có được:
Thứ nhất, thông tin nhanh, tiếp nhận đồng thời. Phát thanh
có khả năng to lớn trong việc cung cấp cho công chúng những
thông tin nhanh nhất, những chương trình âm nhạc giải trí với
chất lượng cao. Phương tiện, thiết bị phát thanh và thu tín hiệu
phát thanh gọn nhẹ, phương thức chuyển tải bằng âm thanh
của phát thanh thì khá đơn giản, quy trình sản xuất cũng không
quá phức tạp, vì thế thời gian từ khi những tin tức mà phát
thanh phản ánh thực sự diễn ra trong thực tiễn đến khi chúng
xuất hiện trong một chương trình phát thanh có thể dược rút
ngắn đến tối thiểu, thậm chí là bằng không nên đã khiến phát
thanh trở thành loại hình báo chí của cái "bây giờ", loại hình tức thời nhất.
Sự cập nhật nhanh chóng giữ tính nóng hổi cho thông tin,
tính tiện lợi của phát thanh cho phép thính giá tiếp nhận mọi nơi
mọi lúc - sự kết hợp này giúp phát thanh cung cấp thông tin dến
thính giả một cách nhanh chóng nhất. Trong nhiều trường hợp
khẩn cấp như thiên tai bão lũ, động đất hay sóng thần, phát
thanh luôn là loại hình báo chí cung cấp cho thính giá thông tin sớm nhất.
Có một cách diễn tả là: “Khi một sự kiện diễn ra, phát thanh
đưa tin, truyền hình điện giải, báo in bình luận". Với khá năng
truyền đạt ngay tức khắc những sự việc, sự kiện đang xây ra,
bảo phát thanh luôn giữ vai trò là loại hình báo chí có khả năng
thông tin thời sự nhanh nhất, nhạy bén nhất. So với báo in, phát
thanh có thế mạnh của sự nhanh nhạy, linh hoạt và phương
thức thông tin sống động bằng lời nói, còn so với truyền hình và
báo mạng điện tử, phát thanh vẫn là loại hình báo chí chiếm ưu
thê trong việc đưa tin nhanh qua những thiết bị, công nghệ đơn
giản, rẻ tiền nên có thể giúp công chúng tiếp cận sớm nhất với
sự việc, sự kiện xảy ra hàng ngày, hàng giờ trong cuộc sông xung quanh họ.
Do không phải dàn dựng hình ảnh như truyền hình cũng như
không phải sắp xếp lên trang như báo in nên phát thanh có thể
đưa tin gần như ngay lập tức. Đặc tính này rất phù hợp khi
thông tin về các vấn đề quốc tế bởi thế giới đang vận động vô
cùng nhanh và mạnh mẽ. Trong khi các nguyên thủ đang trò lOMoARcPSD|37752136
chuyện với nhau hay vừa nổ ra một cuộc xung đột vũ trang
khốc liệt tại một nơi nào đó trên trái đất, thính giả đã có thể biết
ngay được những thông tin liên quan dến sự kiện qua sóng phát thanh.
Như vậy, nhanh chóng, tức thời là ưu thế lớn nhất của phát
thanh truyền thống, mang lại cho phát thanh lợi thế cạnh tranh
với các loại hình báo chi khác.
Thứ hai, tính quảng bá rộng rãi: Đó là sự quảng bá thông tin
nhờ sự phủ sóng điện từ trên phạm vi rộng lớn với tốc độ của
ánh sáng - xấp xỉ 300.000 km/giây. Nhờ đặc tính này, cùng một
lúc, phát thanh tác động đến hàng triệu người, chi phối hàng
triệu người và thậm chí lũng đoạn hàng triệu người trên khắp
hành tinh, không phân biệt biên giới quốc gia, lãnh thổ; chi có
mỗi hàng rào là ngôn ngữ lời nói. (Kỹ thuật phát thanh AM có
khả năng truyền phát tín hiệu trong những khoảng cách không
gian rộng lớn cúng với sự giúp đỡ của vệ tinh tạo ra khả năng
phủ sóng phát thanh toàn cầu.)
Thứ ba, phương thức thông tin thân mật, gần gũi: Là một tờ
báo âm thanh tổng hợp, phát thanh sử dụng văn nói kết hợp với
giọng nói có sức truyền cảm mạnh mẽ, tạo ra sự gần gũi, rút
ngắn khoảng cách giữa người nói và người nghe, gây cảm giác
tin tưởng nơi thính giả. Ngôn ngữ nói ấy kết hợp với sự sinh
động, chân thật của tiếng động (lời nói của nhân chứng, tiếng
động thật ở hiện trường) và sự mềm mại, tinh tế của âm nhạc
đã tạo nên một bức tranh sống động về hiện thực.
Khi tiếp nhận tác phẩm phát thanh, thinh giá cũng đồng thời
tiếp nhận những sôi nổi hay trầm lắng, chậm hay nhanh, gấp
gáp hay điềm tĩnh... mà người phát thanh viên ấy lựa chọn khi
thể hiện tác phẩm. Khác hẳn với sự "nghiêm trang" trong phần
lớn các chương trinh phát thanh trước đây, phát thanh hiện nay
đã giản dị, gần gũi hơn nhiều. Thay cho cách làm “một người
nói cho nhiều người nghe" dã lạc hậu, phát thanh hiện nay được
thực hiện theo phương châm "một người nói cho một người
nghe", hay gần gũi hơn là "tôi nói - bạn nghe". Cách nói của
những phát thanh viên có kinh nghiệm hiện nay làm người nghe
hình dung ai đó đang ở rất gần với mình và dang trò chuyện cho riêng một mình nghe. lOMoARcPSD|37752136
(Chương trình tư vấn tâm lý trực tiếp trên sóng VOH FM95.6Mhz và
FM90 Hà Nội - Nơi lắng nghe và sẻ chia cùng Bạn những tâm sự vui buồn trong cuộc sống! )
Thứ tư, phát thanh là kênh truyền thông kinh phí thấp. Với
công nghệ hiện nay, một chiếc radio chi bán với giá vài chục
ngàn đồng, hợp với túi tiền đại đa số người dân lại nghe đủ loại
chương trình, từ ca nhạc, âm nhạc, sân khấu, hướng dẫn kỹ
thuật làm ăn, kỹ năng sống đến tin tức thời sự. Do dó, phát
thanh thích ứng với cộng đồng dân cư chủ yếu là nông dân, cư
dân sống rải rác, mức sống thấp như nước ta. Nếu như thời kỳ đầu, chiếc radio còn khá to, cồng kềnh và đắt
tiền thì đến những năm 60, khi chiếc radio Transitor ra đời với đặc tính nhỏ gọn,
dễ mang theo đã làm thay đổi thói quen nghe đài. Phát thanh nhanh chóng trở
thành người bạn thân thiết của mỗi người nhờ tính nhỏ gọn, linh hoạt ấy.
(ảnh minh họa về chiếc radio Transitor; nguồn: internet) lOMoARcPSD|37752136
Thứ năm, phát thanh có thể nghe kết hợp với làm việc khác,
không phải tập trung mọi giác quan vào việc tiếp nhận thông
tin. Chỉ cần một máy thu thanh nhỏ bé, gọn nhẹ, dễ mang,
người ta có thể nghe được nhều chương trình phát thanh khác
nhau. Nguồn cung cấp năng lượng cho máy thu thanh chủ yếu
là pin nên rất đơn giản và tiện dụng. Người ta có thể vừa nghe
đài vừa lái xe, vừa ăn uống, vừa làm nội chợ. Phát thanh là bạn
đồng hành với những nhà thám hiểm, khách lữ hành, người du
lịch, người đi công tác xa, tài xế….
(Dẫn chứng : kênh phát thanh VOV giao thông FM 91 MHz -
cung cấp thông tin, chỉ dẫn tình trạng ùn tác và tai nạn giao thông tại Hà Nội…)
Thử sáu, phát thanh có đối tượng tác động rộng rãi nhất ,
không phân biệt trình độ văn hoá cao hay thấp, biết chữ hay
không, chỉ cần có khả năng nghe và hiểu được ngôn ngữ lời nói
được truyền tải trên sóng phát thanh. Đồng thời, phát thanh có
khả năng phục vụ giải trí cho công chúng với chất lượng cao
qua các chương trình âm nhạc, ca nhạc, văn nghệ, nhất là phát
thanh số. Hệ thống phát thanh, truyền thanh lan toả đến tận
phường, xã, các ấp dân cư và radio theo bà con lên rẫy vào
nương là điều truyền hình, báo in, báo mạng điện từ không thể lOMoARcPSD|37752136
sánh kịp. Mạng lưới truyền thanh cơ sở ngày càng phát huy vai
trò quan trọng trong nông thôn, miền núi.
Thứ bảy, phát thanh có lợi thế trong việc giữ gìn ngôn ngữ lời
nói của các dân tộc.Thông điệp trên sóng phát thanh có thể len
lỏi vào mỗi tầng lớp, công dân khắp nơi, đặc biệt đối với những
dân tộc ít người chỉ có tiếng nói mà chả có văn tự. Do đó, báo
phát thanh có thể cứu sống, nuôi dưỡng hàng ngàn ngôn ngữ
không có ký tự trên thế giới đang có nguy cơ diệt vong.
Tại Nam Phi, trong lúc phát thanh phát 11 loại ngôn ngữ trên
sóng phát thanh thì truyền hình vất vả làm mới chuyển được 3
loại ngôn ngữ lên sóng. Các điệu nhạc, lời ca tiếng hát của các
dân tộc, kể cả nhạc dân gian, nhạc pop... trên sóng phát thanh
đến với nhân dân các vùng xa xôi hẻo lánh dễ dàng hơn.
Ở nước ta, hiện nay có 37 chương trình phát thanh
tiếng các dân tộc thiếu số
trong đó Đài TNVN đang phát
11 chương trình. Đây là một
cố gắng lớn mà báo in khó có
thể thực hiện. Tuy nhiên, so
với cộng đồng 54 dân tộc
anh em, sản phẩm truyền thông này chưa thể đáp ứng nhu cầu
công chúng các dân tộc thiểu số trong quá trình phát triển bền vững. Hạn chế của phát thanh: lOMoARcPSD|37752136
• Không lưu trữ được: Truyền hình truyền tải một lượng thông
tin liên tục và truyền tín hiệu với dung lượng rất lớn nên truyền
hình buộc người ta phải theo dõi sự kiện đó từ đầu đến cuối chứ
không thể vừa làm việc vừa theo dõi.
• Thông tin nhanh ảnh hưởng đến sự tiếp nhận của công
chúng: Với tín hiệu hình ảnh động và âm thanh theo tuyến tính
của truyền hình làm cho đối tượng công chúng bị động hoàn
toàn về tốc dộ, trình tự tiếp nhận thông tin. Cái gì đã qua không
lặp lại và trong nhiều trường hợp thì những chi tiết đó làm mất
đi tính logic, làm thông tin không đầy đủ hay bị hiểu sai lệch.
Những thông tin phức tạp có mâu thuẫn logic khó có thể truyền tải qua truyền hình.
• Ngoài ra, truyền hình còn có một số hạn chế khác như: Sự
cồng kềnh của các phương tiện kĩ thuật ghi hình và chuyển phát
song không cho phép người ta tiếp cận nhanh những sự kiện
thời sự ở xa các thành phố trung tâm hay ở những nơi địa hình
núi non hiểm trở. Các chương trình lặp lại nhiều về nội dung, về
đề tài có thể dẫn đến nhàm chán. Quảng cáo có ý nghĩa kinh tế
quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của truyền hình
nhưng lại tạo ra ức chế ,tâm lí nặng nề đối với công chúng. Sự
thiếu trách nhiệm hay ý đồ không lành mạnh của người sản
xuất chương trình truyền hình rất dễ ảnh hưởng xấu đến thuần
phong mỹ tục, văn hóa, lối sống và cả về đời sống chính trị xã
hội, những mảnh đất cho sự tiếp tục của sách, báo, phát thanh
và điện ảnh… làm cho truyền hình không thể là kẻ thống trị
tuyệt đối trong lĩnh vực truyền thông đại chúng như nhiều người dự đoán .
• Hạn chế của phát thanh có thể dễ nhận thấy nhất là mức
độ xác định của thông tin tiếp nhận. Do cách tiếp nhận duy nhất
là nghenen thông tin xuất hiện theo chuỗi tín hiệu am thanh
tuyến tỉnh. Ngời nghe hoàn toàn phụ thuộc và bị động về tốc
độ, trình tự vạn hành của dòng âm thanh. Chỉ cần một thời điểm
không tập trung chú ý đã có thể hiểu không đúng hay không
đầy đủ nội dung thông điệp. Mặt khác, những thông tin có lôgic
thờng có nhiều mối quan hệ đan xen phức tạp, nên khi phát
trên phát thanh sẽ có hiệu quả thấp. Bởi vì, ngời ta rất khó theo
dõi những thông tin đó khi mà trí nhớ nhanh của con ngời có
hạn. Thậm chí, khi sự diễn đạt dài dòng và phức tạp thì ngời ta
không thể ghi nhớ kịp những thông tin đầu tiên nên không thể
hình dung đầy đủ toàn bộ nội dung phần đoán. lOMoARcPSD|37752136