lOMoAR cPSD| 48599919
1. Thực trạng hiện tượng áp lực đồng trang lứa của sinh viên đại học hiện nay 1.1.
Kết quả khảo sát về tình trạng áp lực đồng trang lứa của sinh viên
Thực trạng Áp lực đồng trang lứa của sinh viên đang rất phổ biến và là một vấn đề
cần được lưu tâm. Tất cả chúng ta đều thuộc về nhiều nhóm đồng trang lứa ở
những thời điểm khác nhau trong suốt cuộc đời. Ảnh hưởng đồng trang lứa là sự
ảnh hưởng của nhóm đến những thành viên trong nhóm làm cho các thành viên
trong nhóm có sự đồng điệu về những suy nghĩ và hành động. Điều này được thể
hiện rõ trong biểu đồ dưới đây dựa trên kết quả khảo sát hơn 100 sinh viên đang học Đại học:
Hình 1: Biểu đồ mức độ ảnh hưởng của hiện tượng áp lực đồng trang lứa
Nhìn vào biểu đồ, ta thấy rất rõ rằng mức độ ảnh hưởng của áp lực đồng
trang lứa đối với sinh viên là rất lớn, chỉ có một số ít người là chưa từng gặp phải
tình trạng này. Xem xét tần số và tỷ lệ các bạn chọn các mức độ gặp trong cuộc
sống, ta c甃̀ng có thể nhận thấy đại đa số các bạn cho rằng mình thỉnh thoảng gặp
tình trạng áp lực đồng trang lứa (chiếm 52,9% mẫu nghiên cứu) và số lượng người
thường xuyên gặp phải lên đến 21,6%. Đây là con số đáng báo động và chứng tỏ
rằng hiện tượng áp lực đồng trang lứa xảy ra khá phổ biến. Với những sinh viên
“rất thường xuyên” gặp áp lực đồng trang lứa rất cần sự trợ giúp kịp thời và đúng
đắn của bạn bè, gia đình và xã hội, nếu không thì sự căng thẳng này có thể phát
triển tới mức trở thành bệnh lý, dẫn tới trầm cảm, khi đó hậu quả thật khó lường.
Nhưng trách nhiệm đặt ra là ai sẽ là người giúp đỡ các sinh viên trong trường hợp
này, ai sẽ là người sẵn sàng quan tâm, lắng nghe và chia sẻ với các sinh viên những
vấn đề này? Khi các sinh viên thực sự cần sự nâng đỡ về mặt tinh thần các sinh
viên phải tìm đến đâu? Đây thực sự là vấn đề cần được quan tâm đúng mức. lOMoAR cPSD| 48599919
Hình 2: Biểu đồ mức độ khả năng tự tìm ra cách giải quyết với áp lực trong cuộc sống
Mặc dù số người gặp phải là rất nhiều c甃̀ng như mức độ ảnh hưởng lớn, tuy
nhiên chỉ có một số ít người rất thường xuyên (4,5%) và thường xuyên (26,5%) là
tìm ra cách giải quyết khi gặp phải tình trạng áp lực. Còn lại là đa số thỉnh thoảng,
hiếm khi và một số ít là chưa từng. Như vậy, giới trẻ đang bị khó giải quyết hóa
vấn đề mình gặp phải và còn thiếu kinh nghiệm, nhận thức, làm chủ tốt bản thân
mình khi gặp phải áp lực. Chính vì thế, khi gặp áp lực, đặc biệt là áp lực đồng trang
lứa trong trường học đã trở thành một áp lực rất lớn đối với các sinh hiện nay, có
thể dẫn tới cả những tác động tiêu cực và tích cực.
1.2 . Nguyên nhân dẫn tới tình trạng áp lực đồng trang lứa của sinh
Peer pressure - áp lực đồng trang lứa là một hội chứng về tâm lý mà đa số sinh
viên ít nhiều đều đã (đang) trải qua, đặc biệt với môi trường lý tưởng, năng động
như Đại học thì đối mặt với áp lực đồng trang lứa giống như việc “chạy trời không
khỏi nắng". Vậy, đâu là nguyên nhân dẫn đến việc sinh viên luôn chịu ảnh hưởng
bởi áp lực đồng trang lứa?
• Áp lực đến từ gia đình lOMoAR cPSD| 48599919
Hình 3: Biểu đồ mức độ áp lực ở nguyên nhân đến từ gia đình
Theo biểu đồ, đa số sinh viên ít nhiều đều chịu áp lực đến từ cha mẹ của họ (với
tỉ lệ lên tới 83,3%), ta thấy được áp lực đến từ cha mẹ c甃̀ng là một nguyên nhân
khá phổ biến dẫn đến áp lực đồng trang lứa. Trong đó số sinh viên thường xuyên
cho đến rất thường xuyên bị chịu áp lực bởi chính các bậc phụ huynh của họ chiếm
tới 33,33%. Theo biểu đồ, sự kỳ vọng của bậc phụ huynh vô tình trở thành những
áp lực vô hình, luôn muốn con mình đạt được những thành tích nhất định, chứng
chỉ, một công việc tốt, … Những mong muốn của bố mẹ mặc dù là tốt cho con của
họ nhưng đến một mức độ nào đó, sinh viên sẽ cảm thấy căng thẳng hơn, lo lắng
hơn rất nhiều khi gặp thất bại (điểm kém, công việc chưa ổn định, …) .
• Áp lực vì sự năng động của những bạn sinh viên khác
Hình 4: Biểu đồ mức độ áp lực ở nguyên nhân đến từ sự năng động của những sinh viên khác
Trường Đại học là nơi có môi trường năng động với rất nhiều các hoạt động do
sinh viên tổ chức nên sinh viên trường luôn là những sinh viên học giỏi, chơi giỏi.
Mà áp lực đồng trang lứa sinh ra bởi một môi trường như thế là điều tất yếu nên
sinh viên luôn cảm thấy áp lực với chính những người cùng tuổi với mình, những
người bạn của mình. Trong biểu đồ, hơn 90% số sinh viên cảm thấy áp lực vì sự
năng động, sự giỏi giang của những sinh viên khác. Điều này c甃̀ng dễ hiểu khi có
rất nhiều sinh viên năm nhất thi nhau vào các câu lạc bộ của trường, sinh viên năm
hai, năm ba thi tuyển vào Big 4, MT (Manager Trainee), ... không những thế, sinh
viên tham gia các cuộc thi khá nhiều như Ứng viên tài năng, bản lĩnh Marketer,
khởi nghiệp cùng Kawai, Unilever Future Leader, … trong khi các bạn thật sự
chưa đạt được thành tích như thế. Có những bạn sẽ có thêm động lực, nhưng có rất lOMoAR cPSD| 48599919
nhiều bạn cảm thấy hoang mang nhiều hơn, thậm chí sự tự tin của các bạn sẽ giảm
đi và dễ dàng trở nên mặc cảm với bản thân, không có được định hướng rõ ràng cho bản thân mình.
• Áp lực đến từ mạng xã hội
Hình 5: Biểu đồ mức độ áp lực ở nguyên nhân đến từ mạng xã hội
Với các bạn sinh viên Gen Z hiện nay, mạng xã hội là một điều không thể thiếu
đối với mỗi người, ví dụ như Facebook, Instagram, YouTube, ...Tất nhiên, trên
mạng xã hội luôn có những bài viết liên quan tới việc “khoe thành tích", chẳng hạn
như “từ 6.5 lên 7.5 IELTS WRITING, mình đã làm như thế nào?" hay “mình đã
làm thế nào để vừa tốt nghiệp loại xuất sắc, vừa vô địch vài cuộc thi, học 3 ngoại
ngữ, intern tại P&G và tham gia hoạt động ngoại khoá". Khi các bạn sinh viên tiếp
cận đến những bài viết như thế, một phần họ sẽ học hỏi được nhiều thứ nhất định
nhưng một phần c甃̀ng đem lại áp lực cho họ. Biểu đồ trên đã thể hiện được độ phổ
biến của việc “áp lực vì những bài khoe thành tích" với 89,2% số sinh viên đang
hoặc đã từng chịu áp lực khi đọc những bài viết đó. Hơn thế nữa, sinh viên Ngoại
Thương luôn có nhiều thành tích, luôn cạnh tranh một cách mạnh mẽ, chính những
điều này đã làm tăng số bài viết nói về thành tựu của họ trở nên ngày càng nhiều
hơn, trên mạng xã hội c甃̀ng sẽ xuất hiện những bài viết đó một cách dày đặc hơn.
2. Ảnh hưởng của áp lực đồng trang lứa với sinh viên Đại học
2.1. Ảnh hưởng tích cực
- Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh
Khi ta trưởng thành, cạnh tranh là một sự tất yếu của cuộc sống, nhưng điều
đó không hoàn toàn xấu. Cạnh tranh giúp ta biết được bản thân đang ở mức nào, lOMoAR cPSD| 48599919
cần phải cố gắng ra sao để đạt được mục tiêu. Cạnh tranh thực chất xuất phát từ sự
so sánh, ta sẽ phải hứng chịu cảm giác bị đặt lên bàn cân với người khác, áp lực từ
phía bên kia quả cần có thể gây ra những gánh nặng khó vượt qua, nhưng chiếc cân
sẽ không mãi lệch về một phía, ta hoàn toàn có thể lấy lại được thế chủ động bằng
cách nỗ lực và chăm chỉ.
- Nhận thức đúng đắn về bản thân
Bị áp lực là khoảng thời gian bạn dành cho việc suy nghĩ về bản thân mình
nhiều nhất. Sẽ luôn có những suy nghĩ tiêu cực xuất hiện khiến cho ý thức của bạn
bị cào xé, nhưng với những người có ý chí mạnh mẽ, họ sẽ tìm được sự an ủi trong
nội tâm để trải qua loại áp lực này. Có thể vấn đề đang gây áp lực chưa được giải
quyết nhưng ít nhất tâm lý sẽ bớt đi phần nào gánh nặng để trí óc tìm ra được hướng đi mới.
Khi gặp phải loại áp lực này, điều đó không đủ để chứng tỏ bạn kém cỏi hay
lười nhác mà nó chỉ khẳng định rằng bạn đang phát triển, bạn muốn nỗ lực, khao
khát thành công và đang dần có trách nhiệm với chính mình. Bản thân bạn cảm
nhận được sự áp lực vì chỉ khi con người cần sự đi lên thì họ mới lo lắng về những
bước lùi của bản thân và bước tiến của mọi người xung quanh. Nhận thức được bản
thân chính là hoàn thành một bước đi khởi đầu cho sự trưởng thành, có nó, ta sẽ tự
tin khám phá ra được nhiều khía cạnh của bản thân để rồi nhận ra sự độc nhất của mỗi người.
- Trở thành động lực để phấn đấu
Áp lực đồng trang lứa không những là thử thách mà còn là cơ hội để ta mài
d甃̀a lại bản thân, để thấy rằng muốn thành công thì phải thực sự nỗ lực, tác động
bên ngoài không phải để bản thân trở nên yếu đuối không có sức chống cự mà để
vực dậy tinh thần chiến đấu. Khi những áp lực từ mọi hướng cứ lần lượt và tới tấp
dồn lại, thay vì cố gắng lờ nó đi trong vô ích thì hãy tập cách đồng hành cùng nó
trên chặng đường của mình.
Điều bạn cần nhất không phải là thay đổi áp lực mà là thay đổi thái độ của bản
thân đối với nó. Đôi khi bạn sẽ cảm thấy nặng nề và sợ hãi, nhưng hãy cố gắng
vượt qua những cảm giác ấy mà đi đến đích của chặng đường. Những khó khăn mà
bạn đã trải qua để đạt được mục tiêu sẽ luôn tỉ lệ thuận với giá trị của thành quả mà lOMoAR cPSD| 48599919
bạn nhận được. Không thể phủ nhận rằng áp lực chính là động lực để ta phát triển
hơn. Chính áp lực từ bạn bè, từ danh xưng “Con nhà người ta” đã cho ta một mong
muốn đánh bại cái hình mẫu mà bố mẹ áp đặt lên ta bao nhiêu năm nay, nó thôi
thúc sự nỗ lực, cố gắng không ngừng để vượt qua định kiến, xây đắp thêm một
hình mẫu lí tưởng khác cho riêng bản thân mình, trở thành mình ở phiên bản tốt
đẹp hơn, tự tin hơn. Vậy nên, áp lực này không hề xấu, con người chính là nhân tố
điều hướng bản chất nó hình thành ra sao, nhận thức đúng đắn sẽ đưa ta tới những
đỉnh cao mới nhưng ngược lại, đi sai hướng có thể gây ra những ảnh hưởng vô
cùng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần,...
2.2 . Ảnh hưởng tiêu cực
Hình 8: Biểu đồ mức độ ảnh hưởng của áp lực dẫn đến mất niềm tin và không muốn cố gắng
Hình 9: Biểu đồ mức độ ảnh hưởng của áp lực dẫn đến suy nghĩ tiêu cực lOMoAR cPSD| 48599919
Qua khảo sát ta có thể thấy, tỉ lệ ảnh hưởng tiêu cực của áp lực đồng trang lứa lên
sinh viên hiện nay chiếm không quá nhiều, chủ yếu rơi vào khoảng “ Thỉnh
thoảng” và “ Hiếm khi”. Điều này hẳn là do tác động của các yếu tố ngoại cảnh
khác khiến cho cá nhân trong một khoảng thời gian, không gian nào đó rơi vào suy
nghĩ tiêu cực. Những suy nghĩ này sẽ gây ra ảnh hưởng không hề nhỏ tới bản thân người chịu phải.
- Làm mất đi sự tự tin của bản thân
Đây có lẽ là ảnh hưởng phổ biến nhất của áp lực đồng trang lứa. Cá nhân mất đi
niềm tin vào khả năng của chính họ và trở lệ thuộc vào người khác. Trên hết, áp
lực này là do chính họ mang bản thân ra để so sánh với người khác, luôn cảm thấy
mình không thể bằng người khác, đùn đẩy công việc cho người ta vì nghĩ họ làm
tốt hơn. Điều này không chỉ khiến cá nhân gạt bỏ đi một cơ hội thể hiện của bản
thân mà còn làm họ càng lún sâu sau bóng của người khác.
- Trở nên đố kỵ với bạn bè
Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng: “Sự ghen tị thực sự kích hoạt một vùng của não
có liên quan đến những đau đớn về thể xác. Cảm giác ghen tị cũng gần như là
không thể tránh khỏi. Bởi vì sự ghen tị là một hậu quả vô hình của một việc chúng
ta thường làm chính là: so sánh”
Những người ghen tị thường nhìn vào thành công, hạnh phúc và vẻ đẹp của
người khác rồi sinh ra tâm lí bất ổn, đắm chìm trong những suy nghĩ và cảm xúc
tiêu cực như buồn bã, lo lắng, hận thù và cảm giác tự ti. Hơn nữa, họ luôn tập trung
vào những khuyết điểm hoặc lỗi lầm của người khác. Đố kỵ không chỉ phá hủy mối
quan hệ giữa con người với nhau, ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn khiến bạn đánh
mất chính mình. Tóm lại, trong mọi trường hợp, nó sẽ có tác động tiêu cực đến
cuộc sống và công việc. Dường như, mỗi chúng ta đều có một chút tính khí xấu
hơn thua người khác. Tuy nhiên, thay vì buồn bã với thành công của họ. Chúng ta
nên lấy đó làm động lực để mà cố gắng hơn nữa. Chỉ khi đó, tâm trí chúng ta mới
luôn cảm thấy nhẹ nhàng và không cảm thấy áp lực.
- Sức khỏe suy giảm, tinh thần sa sút
Áp lực đồng trang lứa là một trong nhân tố tạo sức ép cho con người, đặc biệt
là sinh viên trong quá trình học tập làm cho chúng ta cảm thấy căng thẳng, gây cản lOMoAR cPSD| 48599919
trở hoạt động, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khoẻ của con người.
Trạng thái căng thẳng này gây ra tình trạng khó chịu hoặc thương tổn về mặt cảm
xúc, tinh thần và có thể làm ảnh hưởng đến sức khoẻ. Có thể dễ dàng nhận thấy
sinh viên khi bị áp lực đồng trang lứa thường xuất hiện các dấu hiệu: Mất ngủ hoặc
ngủ không ngon giấc, không muốn học tập, làm việc, giao tiếp một cách bình
thường, cảm giác khó chịu và ưu phiền. Lâu dần tình trạng này sẽ gây ra một số
căn bệnh nguy hiểm như bệnh cao huyết áp, bệnh tim, đồng thời làm tăng nguy cơ
các bệnh tâm thần, tâm lý. Ngoài ra, những người bị áp lực tâm lý nặng nề thường
có xu hướng sử dụng bia rượu, thuốc lá các chất kích thích để giải tỏa căng thẳng,
mệt mỏi, điều này càng làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe thể chất lẫn tinh thần
- Bị cuốn theo những cám dỗ
Trong cuộc khảo sát đã được thực hiện với sinh viên, sau khi lựa chọn có hay
không mình từng bị áp lực từ đồng trang lứa. Những người tham gia được mời chia
sẻ về trải nghiệm của lần tiếp xúc với áp lực đó. Trong đó, có tâm sự nói rằng họ
mong muốn có được những thứ mà nhiều người khác đang có, ví dụ nếu mọi người
mang một đôi Vans thì họ c甃̀ng muốn sở hữu một đôi Vans. Đây là một ví dụ điển
hình về việc cố gắng hoà nhập bằng cách chạy theo trào lưu, kết quả là họ sẽ bị rơi
vào khủng hoảng nếu không làm được điều mà người khác đang làm. Lời tâm sự
khác kể về việc được bạn bè mời đi dự tiệc, nhưng người này lại thích ở nhà đọc
sách hơn, kết quả, người này bị gọi là mọt sách và bị trêu chọc suốt khoảng thời
gian sau đó. Những người bạn vừa được đề cập ở trên là minh chứng rõ nhất cho
thấy áp lực từ bạn bè có thể tiêu cực đến mức độ nào.
Nguy hiểm hơn khi bị ảnh hưởng xấu từ bạn bè là sự hình thành nên những tệ
nạn xã hội rất khó kiểm soát như hút thuốc ở tuổi vị thành niên, sử dụng chất cấm,
chất kích thích,… Người sử dụng nghĩ đó là một hình thức giải trí thông thường,
phô trương “sự trưởng thành” của mình. Những hành động này được gọi là đua đòi,
a dua, rất phổ biến trong giới trẻ. Không chỉ mang đến hậu quả tiêu cực cho cá
nhân mà cho cả một xã hội, cộng đồng.