Thực trạng kinh doanh chuỗi cung ứng thức ăn nhanh - Kinh tế vĩ mô | Đại học Tôn Đức Thắng

Với gần 14,000 cửa hàng chỉ tính riêng tại Mỹ và 38,000 cửa hàng trên 119 đất nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, McDonald là thương hiệu đồ ăn nhanh lớn nhất trên thế giới hiện nay (Nguyen, 2020). Một ông lớn khác trong lĩnh vực đồ ăn nhanh là KFC sở hữu hơn 20,000 cửa hàng trên 109 quốc gia khác nhau (BBT, n.d.). Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!

THC TR NG KINH DOANH CHU I CUNG NG TH ỨC ĂN NHANH
VIT NAM
Nguyn Th ng Nguy Thùy Chi, Đặ n Nht Duy, Phm Th Thanh Hà,
Nguyn Mai Hoa, Lê Thu Thy
Ngày 10 tháng 05 năm 2022
Preprint DOI: https://osf.io/28x59
Vi gn 14,000 ca hàng ch tính riêng t i M 38,000 c c ửa hàng trên 119 đất nướ
vùng lãnh th trên th gi n nh t trên th gi i hi n nay ế ới, McDonald là thương hiệu đồ ăn nhanh lớ ế
(Nguyen, 2020). M t ông l ớn khác trong lĩnh vực đồ ăn nhanh KFC sở ữu hơn 20,000 cử h a hàng
trên 109 qu c gia khác nhau (BBT, n.d.). Hai ông l n trong n n công nghi p th ức ăn nhanh của
Châu Á là Jolibee và Lotteria cũng sở ần lượ hu l t khoàng 5,900 và 1,300 ca hàng trên toàn thế
gii. Tuy tng doanh thu ca nhng hãng thc phẩm trên luôn cao chót vót nhưng khi đánh giá
doanh thu t i Vi t Nam, nh ng con s luôn cho th y nh ng ông l n trong ngành công nghi ệp “Fast
Food” đang chưa đáp ứng được nhng vng hay thm chí nhng du hiu tht bi ti th
trườ ng này. Bài vi tết dưới đây sẽ p trung nghiên c u v ch đề: “Tạ ức ăn nhanh i sao các hãng th
không thành công t i Vi ệt Nam” .
Xâm nh p th ng Vi t Nam t nh i th p niên 90 c a th k c, b trườ ững năm cuố ế trướ ắt đầu
vi nhng cửa hàng Jollibee vào năm 1996, KFC vào 1997 và Lotteria năm 1998. Vào năm 2007,
Pizza hút xu t hi n l ần đầu kéo theo đó là sự xut hin ca các ông lớn khác như Domino Pizza
Subway vào năm 2010 . Đáng chú ý là sự(Dung, 2013) tn công ca Burger King vào th trường
Việt Nam năm 2012 và McDonald năm 2014.
Hình 1. Khai trương cửa hàng McDonald đầu tiên ti Vit Nam TP. HCM
Ngun: thanhnien.vn (Phương, 2014)
Tuy xu t hi n r m r v y, nh p nhi ững thương hiệu đồ ăn nhanh đã gặ ều khó khăn ngay
t khi b u. ắt đầ Ch tính riêng KFC, thương hiệu này đã phả ốt 7 năm đầ ốc đi chu l trong su u, t
m r ng chu i c ửa hàng theo đó cũng b chm l i . Trong th i gian này KFC ch phát tri n thêm
khong 17 c a hàng (Dung, 2013). Đối v bới thương hiệu Subway, đổ vào th ng Vi tườ t Nam
vi tham vng s c chu i 50 c (T.D, 2020) c v i kì v ng ch có đượ ửa hàng sau 5 năm . Trái ngượ 6
cửa hàng đượ thêm sau 6 năm và thu hẹc m p xung còn 1 c a hàng duy nh t Đà Nẵng vào năm
2020. Ông vua đồ ăn nhanh McDonald cũng kh ửa hàng đầ ông phi là mt ngoi l. M c u tiên ti
Vit Nam Thành ph H Chí Minh, thương hiệu này đề ra k ho ch s m 100 c a hàng t i Viế t
Nam trong 10 năm . Sau 4 năm tồ(CNBC, 2018) n ti Vit Nam, McDonald dn du hiu
không đạt đượ ọng khi đế ăm 2018 m ệt Nam. Tính đếc v n n i ch có 17 ca hàng Vi n 2022,
theo trang ch c a McDonald Vi t Nam, ch có 26 c a hàng m c ng con s kém xa ửa. Đây là nhữ
so v i nh ng hãng tham v ng khi m c chân vào th ng 98 tri u dân này. Burger ới bướ trườ
king cũng đối mt với trườ ợp tương tự. Công ty đã đầu tư 40 triệu Đô vng h i m c tiêu là chu i 60
cửa hàng vào năm 2016 nhưng tính đến năm 2018, chỉ ửa hàng đượ 13 c c m trên lãnh th Vit
Nam (CNBC, 2018).
Hình 2. S ng c i Vi t Nam theo t lượ ửa hàng đồ ăn nhanh tạ ừng thương hiệu vào năm
2020
Ngun: vietnam.vn (Hanoitimes, 2021)
Theo báo cáo c ng m th c t i Vi t Nam, ngành ủa Euromonitor, năm 2016 trong thị trườ
thức ăn nhanh hiện đang tụt xu ng h ng th 3, đứng sau t ốc độ tăng trưởng ca ngành nhà hàng và
mô hình m th ng ph d ng ki- t ng. Tuy nhiên, n u xét v t ng giá tr ngành, th ực đườ di độ ế ức ăn
nhanh v n x p th 2 ch sau ngành nhà hàng nh, 2020). ế (Lương Hạ
Điển hình cho s m l ph n cao nh - KFC ch ại đó hai chuỗi đồ ăn nhanh giữ th t
Lotteria cũng bắt đầ ốc. Năm 2018, KFC Việu cho thy du hiu gim t t Nam ghi nhn doanh thu
gn 1.480 t đồng, ch ng 7,5% so với năm 2017. Trước đó một năm, tốc độ tăng doanh thu đạt
hơn 18,3%. Lotteria Việt Nam cũng gặ ạng tương tự năm 2018 chỉ tăng hơn p tình tr khi doanh thu
2% so v i m c 17% m (Lê, 2019). S u s sách c ột năm trước đó li ủa Lotteria cũng đã ghi nhận
khon l 11,2 t won (tương đương 231 tỉ đồng) mc dù Vit Nam là mt trong nhng th trường
quan tr ng c a t (Nga, 2021). Giá tr s sách c a Lotteria Vi ập đoàn này ệt Nam đã giảm đến hơn
40% trong năm xảy ra đại dch COVID-19. M c l ròng ch trong 1 năm đã lên tới hơn 10 tỷ Won,
tức hơn 200 tỷ đồng Vit Nam (Ban biên t p VTV Digital, 2021). Trong khi hai cái tên d ẫn đầu có
phn chng li, chui Jollibee ca Công ty TNHH Jollibee Vit Na p khom đang thu hẹ ng cách.
Thương hiệ Philippines đã cán mố đồng trong năm 2019, tăng hơn 40% u t c doanh thu nghìn t
so v n nh i mi năm 2018. Tốc độ tăng trưởng trung bình trong ba năm gầ ất đạt hơn 37%, so vớ c
hơn 4% củ ấp hơn,Jollibee tăng trưởng nhanh hơn, a KFC 5% ca Lotteria. Xut phát điểm th
trong khi quy mô c ng nghìn t ng t ủa KFC và Lotteria đã vượt qua ngưỡ đồ cách đây nhiều năm
(Sơn, 2020).
Hình 3. Doanh thu các chu u th ng t 2019 ỗi gà rán đứng đầ trườ năm 2014 –
Ngun: timhieuvietnam.vn (BBT, 2020)
Hình 4. L i nhu c thu c a các chu u t -2019 ận trướ ế ỗi gà rán đứng đầ năm 2017
Ngun: vtv.vn (Ban biên tp VTV Digital, 2021)
Bên c nh nh ững thương hiệu toàn cầu thì Viêt Nam cũng một s thương hiệu như thương
hiệu cơm kp Viet Mac hay Ph 24,..... Đa số các thương hiệu đ u gây ra ti ng vang trong th i gian ế
đầ ế đượu, t c sạo đượ thu hút ln. c tNhưng thự đã cho thấy r ng các chu i ca hàng nhanh ch c
quan tâm vào giai đoạn đầu, và sau đó độ ời gian. Điều này đã thu hút gim dn theo th chng t
rng các chui th sáng tức ăn nhanh đang thiếu đi sự o, thu hút và gi m ng khách nh. ột lượ ổn đị
Đây cùng là ví dụ cho th y các chu i c ủa hàng ăn nhanh đang không được ưa chuộng t i Vi t Nam
hin nay.
Nhìn chung, đa số các thương hiệ trong giai đoạn Covid 19 đề u dù ln hay nh u b tác
độ ế ng, ng mảnh hưở t cách m nh m do ph a trong thải đóng cử i gian dài, thi u v ng khách hàng.
Ti th m hiời điể n nay mc dù bnh d c kiịch đã đượ m soát t ng khách tốt hơn, lượ i các ca
hàng ăn nhanh cũng dầ ổn đị ại nhưng vẫn chưa thể đã bịn nh tr l bù li s tin l thit hi.
DANH M C TÀI LI U THAM KH O
Ban biên t p VTV Digital. (2021). . Báo Thế khó c u th i Vi t Namủa các thương hiệ ức ăn nhanh tạ
Điệ n T VTV News. https://vtv.vn/kinh-te/the-kho-cua-cac-thuong-hieu-thuc-an-nhanh-tai-
viet-nam-20210419233718356.htm
BBT. (n.d.). . Trang Ch Kfc Vi t Nam. Retrieved April 24, 2022, from Gii thiu
https://kfcvietnam.com.vn/vi/gioi-thieu.html#:~:text=Hiện nay đang có hơn,thổ trên toàn thế
gii.
BBT. (2020). . CHUI GÀ RÁN KFC, LOTTERIA, JOLLIBEE KINH DOANH RA SAO
Timhieuvietnam.Vn. https://timhieuvietnam.vn/chuoi-ga-ran-kfc-lotteria-jollibee-kinh-
doanh-ra-sao
CNBC. (2018). . Why McDonald’s flopped in Vietnam
https://www.youtube.com/watch?v=l9pthhpd7So
Dung, T. (2013). u Th ng th c chi n c a nh ng anh hàotrườ ức ăn nhanh: Cuộ ế . Báo Sài Gòn Đầ
Tư. https://www.saigondautu.com.vn/luu-tru/thi-truong-thuc- -nhanh-cuoc-chien-cua-an
nhung-anh-hao-22276.html
Hanoitimes. (2021). . C ng Thông South Korean fast-food chain expands investment in Vietnam
Tin Đối Ngoi Vietnam.Vn. https://vietnam.vn/spotlight/south-korean-fastfood-chain-
expands-investment-in-vietnam-20210422104612138.html
Lê, Đ. (2019). Nhiu chui th t vức ăn nhanh chậ t Vit Nam: Do g p ph i th ải đố khó xơi là
loại “thức ăn tia chớp” này? Báo Doanh Nhân và Pháp Lu t. https://doanhnhan.vn/nhieu-
chuoi-thuc- -nhanh-chat-vat-o-viet-nam-do-gap-phai-doi-thu-kho-xoi- -loai-thuc- - -an la an tia
chop-nay-23109.html
Lương Hạnh. (2020). . Trang Chiến lượ Đi đến đâu “bản địa hóa” đến đóc Marketing ca KFC
Thông Tin MarketingAI. Chi c Marketing c a KFC n ến lượ Đi đế đâu “bản địa hóa” đến đó
Nga, N. (2021). Khc li t th ng th trườ ức ăn nhanh Việt. Thanhnien.Vn.
Nguyen, L. (2020). Is McDonald’s failure in Vietnam a unique case? Research Gate.
https://www.researchgate.net/publication/343892717_Is_McDonald’s_failure_in_Vietnam_
a_unique_case
Phương, M. (2014). Khai trương cửa hàng McDonald’s đầu tiên ti Vit Nam. Báo Thanh Niên.
https://thanhnien.vn/khai-truong-cua-hang-mcdonald-s-dau-tien-tai-viet-nam-post3853.html
Sơn, M. (2020). Chuỗi đồ ăn nhanh KFC, Lotteria, Jollibee kinh doanh ra sao? Trang Thôi Tin
TravelMag. https://travelmag.vn/chuoi-do-an-nhanh-kfc-lotteria-jollibee-kinh-doanh- -sao-ra
d28681.html
T.D. (2020). Trang Thông Vì đâu Subway thấ ệt Nam, sau 10 năm chỉt bi ti Vi có 1 ca hàng?
Tin BrandsVietnam. https://www.brandsvietnam.com/21089-Vi-dau-Subway-that-bai-tai-
Viet-Nam-sau-10-nam-chi-co-1-cua-hang
| 1/7

Preview text:

THC TRNG KINH DOANH CHUI CUNG NG THỨC ĂN NHANH VIT NAM Nguyễn Thị ng N Thùy Chi, Đặ
guyễn Nhật Duy, Phạm Thị Thanh Hà,
Nguyễn Mai Hoa, Lê Thu Thủy Ngày 10 tháng 05 năm 2022
Preprint DOI: https://osf.io/28x59
Với gần 14,000 cửa hàng chỉ tính riêng tại Mỹ và 38,000 cửa hàng trên 119 đất nước và vùng lãnh th
ổ trên thế giới, McDonald là thương hiệu đồ ăn nhanh lớn nhất trên thế giới hiện nay
(Nguyen, 2020). Một ông lớn khác trong lĩnh vực đồ ă n nhanh là KFC sở ữu h hơn 20,000 cửa hàng trên 109 qu c
ố gia khác nhau (BBT, n.d.). Hai ông lớn trong nền công nghiệp thức ăn nhanh của
Châu Á là Jolibee và Lotteria cũng sở hữu lần lượt khoàng 5,900 và 1,300 cửa hàng trên toàn thế
giới. Tuy tổng doanh thu của những hãng thực phẩm trên luôn cao chót vót nhưng khi đánh giá
doanh thu tại Việt Nam, những con s ố luôn cho thấy nh ng ữ
ông lớn trong ngành công nghiệp “Fast
Food” đang chưa đáp ứng được những kì vọng hay thậm chí có những dấu hiệu thất bại tại thị
trường này. Bài viết dưới đây sẽ tập trung nghiên cứ ề u v c ủ
h đề: “Tại sao các hãng thức ăn nhanh không thành công tại Vi ệt Nam” .
Xâm nhập thị trường Việt Nam từ những năm cuối thập niên 90 c a
ủ thế kỉ trước, bắt đầu
với những cửa hàng Jollibee vào năm 1996, KFC vào 1997 và Lotteria năm 1998. Vào năm 2007,
Pizza hút xuất hiện lần đầu kéo theo đó là sự xuất hiện của các ông lớn khác như Domino Pizza và
Subway vào năm 2010 (Dung, 2013). Đáng chú ý là sự tấn công của Burger King vào thị trường
Việt Nam năm 2012 và McDonald năm 2014.
Hình 1. Khai trương cửa hàng McDonald đầu tiên tại Việt Nam ở TP. HCM
Nguồn: thanhnien.vn (Phương, 2014) Tuy xuất hiện rầm r l
ộ à vậy, những thương hiệu đồ ăn nhanh đã gặp nhiều khó khăn ngay
từ khi bắt đầu. Chỉ tính riêng KFC, thương hiệu này đã phải chịu lỗ trong suốt 7 năm đầu, tốc độ mở r ng chu ộ i
ỗ cửa hàng theo đó cũng bị chậm lại . Trong thời gian này KFC chỉ phát triển thêm
khoảng 17 cửa hàng (Dung, 2013). Đối với thương hiệu Subway,
đổ bộ vào thị tường Việt Nam với tham vọng sẽ c có đượ chu i ỗ 50 c (
ửa hàng sau 5 năm T.D, 2020). Trái ngược với kì v ng ch ọ ỉ 6
cửa hàng được mở thêm
sau 6 năm và thu hẹp xuống còn 1 c a
ử hàng duy nhất ở Đà Nẵng vào năm
2020. Ông vua đồ ăn nhanh McDonald cũng kh
ông phải là một ngoại lệ. Mở cửa hàng đầu tiên tại Việt Nam ở Thành ph H ố
ồ Chí Minh, thương hiệu này đề ra kế hoạch sẽ mở 100 cửa hàng tại Việt
Nam trong 10 năm (CNBC, 2018). Sau 4 năm tồn tại ở Việt Nam, McDonald dần có dấu hiệu
không đạt được kì ọng v
khi đến năm 2018 mới chỉ có 17 cửa hàng ở V ệt i Nam. Tính đến 2022, theo trang ch c ủ a
ủ McDonald Việt Nam, chỉ có 26 cửa hàng mở cửa. Đây là những con s ké ố m xa so với nh ng ữ gì mà hãng tham v ng ọ
khi mới bước chân vào thị trường 98 triệu dân này. Burger
king cũng đối mặt với trườ ợp ng h
tương tự. Công ty đã đầu tư 40 triệu Đô với m c ụ tiêu là chu i ỗ 60
cửa hàng vào năm 2016 nhưng tính đến năm 2018, chỉ 13 cửa hàng được mở trên lãnh thổ Việt Nam (CNBC, 2018). Hình 2. S ố lượng c ửa hàng đồ i
ăn nhanh tạ Việt Nam theo từng thương hiệu vào năm 2020
Nguồn: vietnam.vn (Hanoitimes, 2021)
Theo báo cáo của Euromonitor, năm 2016 trong thị trường ẩm th c ự tại Việt Nam, ngành
thức ăn nhanh hiện đang tụt xu ng h ố ạng th
ứ 3, đứng sau tốc độ tăng trưởng của ngành nhà hàng và mô hình ẩm th ng ực đườ ph d ố ạng ki- t ố di ng. T độ
uy nhiên, nếu xét về tổng giá trị ngành, thức ăn nhanh vẫn xếp th 2 ch ứ ỉ sau ngành nhà hàng nh, 2020). (Lương Hạ
Điển hình cho sự chậm lại đó là hai chuỗi đồ ăn nhanh giữ thị phần cao nhất - KFC và
Lotteria cũng bắt đầu cho thấy dấu hiệu giảm tốc. Năm 2018, KFC Việt Nam ghi nhận doanh thu
gần 1.480 tỷ đồng, chỉ tăng 7,5% so với năm 2017. Trước đó một năm, tốc độ tăng doanh thu đạt
hơn 18,3%. Lotteria Việt Nam cũng gặp tình trạng tương tự khi doanh thu năm 2018 chỉ tăng hơn
2% so với mức 17% một năm trước đó (Lê, 2019). Số liệu s
ổ sách của Lotteria cũng đã ghi nhận
khoản lỗ 11,2 tỉ won (tương đương 231 tỉ đồng) mặc dù Việt Nam là một trong những thị trường quan tr ng ọ
của tập đoàn này (Nga, 2021). Giá trị s s
ổ ách của Lotteria Việt Nam đã giảm đến hơn
40% trong năm xảy ra đại dịch COVID-19. Mức l r
ỗ òng chỉ trong 1 năm đã lên tới hơn 10 tỷ Won,
tức hơn 200 tỷ đồng Việt Nam (Ban biên tập VTV Digital, 2021). Trong khi hai cái tên dẫn đầu có
phần chững lại, chuỗi Jollibee của Công ty TNHH Jollibee Việt Nam đang thu hẹp khoảng cách.
Thương hiệu từ Philippines đã cán mốc doanh thu nghìn tỷ đồng trong năm 2019, tăng hơn 40%
so với năm 2018. Tốc độ tăng trưởng trung bình trong ba năm gần nhất đạt hơn 37%, so với mức
hơn 4% của KFC và 5% của Lotteria. Xuất phát điểm thấp hơn,Jollibee tăng trưởng nhanh hơn,
trong khi quy mô của KFC và Lotteria đã vượt qua ngưỡng nghìn tỷ ng đồ từ cách đây nhiều năm (Sơn, 2020). Hình 3. Doanh thu các chu u t
ỗi gà rán đứng đầ hị trường từ 2019 năm 2014 –
Nguồn: timhieuvietnam.vn (BBT, 2020)
Hình 4. Lợi nhuận trước thuế c a ủ các chu u t ỗi gà rán đứng đầ ừ năm 2017-2019
Nguồn: vtv.vn (Ban biên tập VTV Digital, 2021)
Bên cạnh những thương hiệu toàn cầu thì Viêt Nam cũng có một s
ố thương hiệu như thương
hiệu cơm kẹp Viet Mac hay Phở 24,.....Đa số các
thương hiệu đều gây ra tiếng vang trong thời gian
đầu, tạo được sự thu hút lớn. Nhưng thực tế đã cho thấy rằng các chuỗi cửa hàng nhanh chỉ được
quan tâm vào giai đoạn đầu, và sau đó độ thu hút giảm dần theo thời gian. Điều này đã chứng tỏ
rằng các chuỗi thức ăn nhanh đang thiếu đi sự sáng tạo, thu hút và giữ một ng lượ khách ổn định.
Đây cùng là ví dụ cho thấy các chu i
ỗ của hàng ăn nhanh đang không được ưa chuộng tại Việt Nam hiện nay.
Nhìn chung, đa số các thương hiệ
u dù lớn hay nhỏ trong giai đoạn Covid 19 đề u bị tác
động, ảnh hưởng một cách mạnh mẽ do phải đóng cửa trong thời gian dài, thiế ắ u v ng khách hàng.
Tại thời điểm hiện nay mặc dù bệnh d c
ịch đã đượ kiểm soát tốt hơn, lượng khách tại các cửa
hàng ăn nhanh cũng dầ ổn đị n
nh trở lại nhưng vẫn chưa thể bù lại số tiền lỗ đã bị thiệt hại.
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
Ban biên tập VTV Digital. (2021). Thế khó của các thương hiệu th i
ức ăn nhanh tạ Vit Nam. Báo
Điện Tử VTV News. https://vtv.vn/kinh-te/the-kho-cua-cac-thuong-hieu-thuc-an-nhanh-tai-
viet-nam-20210419233718356.htm
BBT. (n.d.). Gii thiệ . T u rang Ch K
ủ fc Việt Nam. Retrieved April 24, 2022, from
https://kfcvietnam.com.vn/vi/gioi-thieu.html#:~:text=Hiện nay đang có hơn,thổ trên toàn thế giới.
BBT. (2020). CHUI GÀ RÁN KFC, LOTTERIA, JOLLIBEE KINH DOANH RA SAO.
Timhieuvietnam.Vn. https://timhieuvietnam.vn/chuoi-ga-ran-kfc-lotteria-jollibee-kinh- doanh-ra-sao
CNBC. (2018). Why McDonald’s flopped in Vietnam.
https://www.youtube.com/watch?v=l9pthhpd7So
Dung, T. (2013). Th ng t trườ
hức ăn nhanh: Cuộc chiến c a nh
ng anh hào. Báo Sài Gòn Đầu
Tư. https://www.saigondautu.com.vn/luu-tru/thi-truong-thuc-a - n nhanh-cuoc-chien-cua- nhung-anh-hao-22276.html
Hanoitimes. (2021). South Korean fast-food chain expands investment in Vietnam. C ng T ổ hông
Tin Đối Ngoại Vietnam.Vn. https://vietnam.vn/spotlight/south-korean-fastfood-chain-
expands-investment-in-vietnam-20210422104612138.html
Lê, Đ. (2019). Nhiu chui thức ăn nhanh chật vt Vit Nam: Do gp phải đối th khó xơi là
loại “thức ăn tia chớp” này? Báo Doanh Nhân và Pháp Luật. https://doanhnhan.vn/nhieu- chuoi-thuc-a -
n nhanh-chat-vat-o-viet-nam-do-gap-phai-doi-thu-kho-xoi-la-loai-thuc-a - n tia- chop-nay-23109.html
Lương Hạnh. (2020). Chiến lược Marketing ca KFC – Đi đến đâu “bản địa hóa” đến đó . Trang
Thông Tin MarketingAI. Chiến lược Marketing của KFC – Đi đến
đâu “bản địa hóa” đến đó
Nga, N. (2021). Khc lit th ng t trườ
hức ăn nhanh Việt. Thanhnien.Vn.
Nguyen, L. (2020). Is McDonald’s failure in Vietnam a unique case? Research Gate.
https://www.researchgate.net/publication/343892717_Is_McDonald’s_failure_in_Vietnam_ a_unique_case
Phương, M. (2014). Khai trương cửa hàng McDonald’s đầu tiên ti Vit Nam. Báo Thanh Niên.
https://thanhnien.vn/khai-truong-cua-hang-mcdonald-s-dau-tien-tai-viet-nam-post3853.html
Sơn, M. (2020). Chuỗi đồ ăn nhanh KFC, Lotteria, Jollibee
kinh doanh ra sao? Trang Thôi Tin
TravelMag. https://travelmag.vn/chuoi-do-an-nhanh-kfc-lotteria-jollibee-kinh-doanh-ra-sao- d28681.html
T.D. (2020). Vì đâu Subway thất bi ti Việt Nam, sau 10 năm chỉ có 1 cử T a hàng? rang Thông
Tin BrandsVietnam. https://www.brandsvietnam.com/21089-Vi-dau-Subway-that-bai-tai-
Viet-Nam-sau-10-nam-chi-co-1-cua-hang