Tiểu luận môn Kinh tế chính trị Mác - Lenin đề tài "Lý luận của V.I.Lênin về độc quyền về độc quyền trong nền kinh tế thị trường và những biểu hiện"
Tiểu luận môn Kinh tế chính trị Mác - Lenin đề tài "Lý luận của V.I.Lênin về độc quyền trong nền kinh tế thị trường và những biểu hiện" của Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh với những kiến thức và thông tin bổ ích giúp sinh viên tham khảo, ôn luyện và phục vụ nhu cầu học tập của mình cụ thể là có định hướng ôn tập, nắm vững kiến thức môn học và làm bài tốt trong những bài kiểm tra, bài tiểu luận, bài tập kết thúc học phần, từ đó học tập tốt và có kết quả cao cũng như có thể vận dụng tốt những kiến thức mình đã học vào thực tiễn cuộc sống. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Kinh tế chính trị Mác _ Lenin (LLCT120205) 59 tài liệu
Trường: Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh 3.9 K tài liệu
Tác giả:
Preview text:
lOMoARcPSD| 36991220
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HCM
KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
MÔN HỌC: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC – LÊNIN
LÝ LUẬN CỦA V.I.LÊNIN VỀ ĐỘC QUYỀN
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ NHỮNG
BIỂU HIỆN CỦA ĐỘC QUYỀN TRONG BỐI CẢNH
CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 HIỆN NAY lOMoARcPSD| 36991220 MỤC LỤC
MỞ ĐẦU............................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................................1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................1
3. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................2
NỘI DUNG........................................................................................................................3
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA V.I.LÊNIN VỀ CÔNG
NGHIỆP HÓA VÀ ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG..............3
1.1. Khái quát về cách mạng công nghiệp....................................................................3
1.1.1. Khái niệm cách mạng công nghiệp công nghiệp............................................3
1.1.2. Vai trò của cách mạng công nghiệp đối với sự phát triển..............................3
1.1.3. Nền cách mạng công nghiệp 4.0......................................................................4
1.2. Độc quyền trong nền kinh tế thị trường................................................................6
1.2.1. Khái niệm về độc quyền trong nền kinh tế thị trường...................................6
1.2.2. Nguyên nhân hình thành của độc quyền........................................................6
1.2.3. Tác động của độc quyền...................................................................................7
1.2.3.1. Tác động tích cực:......................................................................................7
1.2.3.2. Tác động tiêu cực:......................................................................................8
1.2.4. Những đặc điểm kinh tế cơ bản của độc quyền..............................................9
1.2.4.1. Tổ chức độc quyền có quy mô tích tụ và tập trung tư bản lớn...............9
1.2.4.2. Sức mạnh của các tổ chức độc quyền do tư bản tài chính và hệ thống
tài phiệt chi phối......................................................................................................9
1.2.4.3. Xuất khẩu tư bản trở thành phổ biến.....................................................10
1.2.4.4. Cạnh tranh để phân chia thị trường thế giới là tất yếu giữa các tập
đoàn độc quyền.....................................................................................................10
1.2.4.5. Lôi kéo, thúc đẩy chính phủ vào việc phân định khu vực lãnh thổ ảnh lOMoARcPSD| 36991220
hưởng là cách thức bảo vệ lợi ích độc quyền.......................................................11
CHƯƠNG 2: BIỂU HIỆN MỚI CỦA ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG........................................................................................................................12
2.1. Biểu hiện của độc quyền trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay12
2.1.1. Tổ chức độc quyền có quy mô tích tụ và tập trung tư bản lớn...................13
2.1.2. Sức mạnh của các tổ chức độc quyền do tư bản tài chính và hệ thống tài
phiệt chi phối............................................................................................................14
2.1.3. Xuất khẩu tư bản trở thành phổ biến...........................................................15
2.1.4. Cạnh tranh để phân chia thị trường thế giới là tất yếu giữa các tập đoàn
độc quyền..................................................................................................................16
2.1.5. Lôi kéo, thúc đẩy chính phủ vào việc phân định khu vực lãnh thổ ảnh
hưởng là cách thức bảo vệ lợi ích độc quyền..........................................................17
2.2. Giải pháp khắc phục.............................................................................................17
2.2.1. Một số chính sách của chính phủ..................................................................18
2.2.2. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức về độc quyền.....................................18
2.2.3. Điều tiết và ổn định cầu.................................................................................19
KẾT LUẬN......................................................................................................................21
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................22 lOMoARcPSD| 36991220 1 MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lý luận của Lênin về độc quyền trong nền kinh tế thị trường
lấy bối cảnh là thời kỳ chuyển đổi từ chế độ tư bản hiện đại
sang chế độ xã hội chủ nghĩa. Theo Lênin độc quyền là một
khái niệm chủ yếu trong nền kinh tế thị trường. Ông lập luận
rằng độc quyền có thể bị chủ nghĩa xã hội loại bỏ qua các
phương tiện đảm bảo sự thống nhất của sản xuất với sự tiến bộ
khoa học kỹ thuật. Lênin cho rằng sản xuất trong nền kinh tế
thị trường có tính chất độc quyền điều này là do quyền sở hữu
chi tiết của từng cá nhân hay tổ chức điều này dẫn đến sự không
bình đẳng cao giữa các nhóm trong xã hội và dẫn đến sự tập
trung quyền lực và tài sản trong tay các công ty lớn. Độc quyền
còn dẫn đến những biến động trong giá cả và định hướng sản
xuất dẫn đến tình trạng cạnh tranh không bình đẳng và bất ổn
trên thị trường làm giảm sự cạnh tranh và động lực của các doanh nghiệp.
Nhóm đã chọn đề tài “Lý luận của V.I.Lênin về độc quyền
trong nền kinh tế thị trường và những biểu hiện của độc
quyền trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay”
vì nó liên quan đến lý luận kinh tế cổ điển quan trọng của
V.I.Lênin về độc quyền và cách mà nó đang được ứng dụng
trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay. Đề tài này
cung cấp cơ hội nghiên cứu về cách mà độc quyền ảnh hưởng
đến hoạt động kinh tế và cách mà nó đang phát triển trong bối
cảnh công nghệ cao của thế kỷ XXI và mang lại nhiều kiến thức
mới và hiểu biết sâu sắc hơn về lý luận kinh tế thực tiễn hiện
nay nắm bắt các xu hướng mới toàn cầu về hoạt động kinh tế. lOMoARcPSD| 36991220 2
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu, phân tích lý luận của V.I. Lênin về độc quyền
trong nền kinh tế thị trường và các biểu hiện của độc quyền
trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay. Từ đó tìm
hiểu cách mà độc quyền ảnh hưởng đến sự phát triển của kinh
tế hiện đại và các cách để đối phó với những tác động tiêu cực
của độc quyền trong hoạt động kinh tế.
Nguyên nhân hình thành của độc quyền.
Tác động của độc quyền đối với nền kinh tế thị trường.
Nghiên cứu cũng sẽ đánh giá tình trạng độc quyền trong các
lĩnh vực kinh tế khác nhau ở thực tế hiện nay, từ đó đưa ra các
giải pháp cụ thể để hạn chế độc quyền và tạo ra sự cạnh tranh
lành mạnh giữa các doanh nghiệp, tạo cơ hội phát triển cho các
doanh nghiệp nhỏ và vừa, đảm bảo lợi ích của người tiêu dùng và người lao động.
3. Phương pháp nghiên cứu
Tiểu luận được thực hiện dựa trên phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp với một số phương pháp phân
tích cụ thể như: lịch sử - logic, phân tích – tổng hợp, quy nạp – diễn dịch... lOMoARcPSD| 36991220 3 NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA V.I.LÊNIN VỀ
CÔNG NGHIỆP HÓA VÀ ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1.1. Khái quát về cách mạng công nghiệp
1.1.1. Khái niệm cách mạng công nghiệp công nghiệp
Cách mạng công nghiệp là một cuộc cách mạng toàn diện về
kinh tế, công nghệ và xã hội bắt đầu từ nước Anh vào cuối thế
kỷ 18 và từ đó lan rộng sang Châu Âu, Hoa Kỳ nhiều quốc gia
khác trên toàn thế giới. Cách mạng công nghiệp trải qua nhiều
thời kì từ lần thứ nhất đến lần thứ tư góp phần quan trọng vào
sự phát triển của nền kinh tế thị trường và hình thành nền công
nghiệp hiện đại. Cách mạng công nghiệp bắt đầu từ việc thay
thế các loại máy móc thô sơ, cũ kĩ phụ thuộc vào sức lao động
con người sang việc áp dụng các công nghệ kỹ thuật mới vào
sản xuất đặc biệt là chế tạo sử dụng máy móc hiện đại như máy
kéo, máy luyện kim, máy khoan để thay cho lao động thủ công
truyền thống. Điều này đã làm giảm chi phí sản xuất và tăng
năng suất sản xuất đáng kể dẫn đến sự đột phá lớn về kinh tế và
xã hội không chỉ tăng năng suất lao động trong ngành công
nghiệp, đưa đến những đổi mới về cơ cấu sản xuất cũng như sự
thay đổi trong kết cấu xã hội và chính sách kinh tế hạn chế được
lao động còn phát triển ngành chế tạo máy móc, thiết bị phục
vụ thay cho sức lao động của con người
Từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất nay đã đến cuộc
cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra với tốc độ nhanh
chóng theo cấp số nhân đang làm thay đổi bối cảnh toàn cầu và
có tác động ngày một gia tăng đến Việt Nam có cả tác động tích lOMoARcPSD| 36991220 4
cực cũng như bất lợi tất cả người dân đều được hưởng lợi do
hàng hóa và dịch vụ sẽ phong phú hơn và giá cả hợp lý hơn.Tuy
nhiên nhiều lao động có thể sẽ bị ảnh hưởng bởi những tác động
mạnh mẽ của quá trình tự động hóa đang ở các nước phát triển.
1.1.2. Vai trò của cách mạng công nghiệp đối với sự phát triển
Cách mạng công nghiệp đã đóng vai trò quan trọng đối với
sự phát triển của xã hội và nền kinh tế đây là một số ví dụ điển
hình về vai trò quan trọng của cách mạng công nghiệp:
Tăng cường sản xuất và năng suất lao động: Tổ chức và
quản lý quy trình sản xuất theo đúng tiêu chuẩn và sử dụng các
máy móc tiên tiến, giúp tăng cường năng suất lao động và cải
thiện chất lượng sản phẩm. Điều đó giúp nâng cao tốc độ và
cách thức sản xuất hàng hóa để đáp ứng nhu cầu thị trường và
giảm chi phí đóng góp tích cực đến sự tăng trưởng kinh tế và
phát triển đất nước tăng thu nhập cho người dân.
Tăng cường sức mạnh kinh tế của các quốc gia: Các quốc
gia sớm tiên phong trong việc áp dụng cách mạng công nghiệp
đã trở nên vô cùng mạnh mẽ và giàu có vì sản xuất hàng hóa
nhiều và dịch vụ với giá thành thấp giúp họ cạnh tranh dễ dàng thị trường thế giới.
Nâng cao chất lượng cuộc sống: Với cuộc đổi mới công
nghiệp càng mang lại nhiều sản phẩm tốt và đa dạng cho người
tiêu dùng từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống của họ và
mở rộng thị trường tiêu dùng và điều kiện làm việc tốt hơn.
Thúc đẩy phát triển các lĩnh vực khác: Cách mạng công
nghiệp đã tạo ra sự phát triển mạnh mẽ của các lĩnh vực hỗ trợ lOMoARcPSD| 36991220 5
như năng lượng, vận tải, sản xuất và phân phối nông sản, giáo dục và y tế.
Cách mạng công nghiệp đã đóng vai trò quan trọng trong
việc thúc đẩy sự phát triển của xã hội và nền kinh tế, mang lại
nhiều lợi ích cho con người trong đời sống và cải thiện đời sống
cho nhiều người tác động vô cùng to lớn đến sự phát hiển lực
lượng sản xuất của các quốc gia. Và đồng thời tác động mạnh
mẽ tới quá trình điều chỉnh cấu trúc và vai trò của các nhân tố
trong lực lượng sản xuất xã hội. Về tư liệu lao động từ chỗ máy
móc ra đời thay thế cho lao động chân tay cho đến sự ra đời của
máy tính điện tử, chuyển nền sản xuất sang giai đoạn tự động
hóa, tài sản cố định thường xuyên được đổi mới, quá trình tập
trung hóa sản xuất được đẩy nhanh.
1.1.3. Nền cách mạng công nghiệp 4.0
Cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay là sự kết hợp hoàn hảo
của công nghệ trong các lĩnh vực vật lí, công nghệ số và sinh
học, đã tạo ra các phương thức sản xuất hoàn toàn mới và đã
tác động sâu sắc tới nền kinh tế, chính trị, xã hội của thế giới.
Độc quyền trong sản xuất có bốn biểu hiện đặc trưng như sau:
Một là dựa trên nền tảng có sẵn của sự kết hợp công nghệ
cảm biến mới, phân tích dữ liệu, điện toán đám mây và kết hợp
internet vạn vật từ đó dẫn đến sự phát triển các máy móc tự
động hóa và hệ thống sản xuất thông minh ra đời.
Hai là áp dụng công nghệ in 3D vào sản xuất để có thể sản
xuất những sản phẩm hoàn chỉnh, tỉ mỉ nhờ vào các dây chuyền
sản xuất mà không cần phải qua giai đoạn lắp ráp các thiết bị
phụ trợ khác. Công nghệ in này cũng giúp cho con người tạo ra lOMoARcPSD| 36991220 6
các sản phẩm in khác với in truyền thống, bỏ qua các giai đoạn
không cần thiết từ đó làm giảm chi phí sản xuất đi đáng kể.
Ba là áp dụng công nghệ nano và vật liệu mới để sản xuất
các cấu trúc vật liệu mới được áp dụng rộng rãi trong hầu hết tất cả các lĩnh vực.
Bốn là trí tuệ nhân tạo và điều khiển học cho phép con người
kiểm soát từ xa, không bị giới hạn về thời gian và không gian.
Dù cách mạng 4.0 ra đời dẫn đến lo ngại về nguy cơ thất nghiệp
bởi vì hầu hết các công việc đã có máy móc lo liệu, nhưng các siêu
tự động hóa và siêu kết nối có thể nâng cao năng suất của những
công việc hiện tại và tạo ra nhu cầu về những công việc hoàn toàn
mới. Ngoài ra sự ra đời của robot và hàng loạt công nghệ máy móc
mới sẽ giúp một số công việc kỹ năng thấp đạt năng suất nhảy vọt.
Về kinh tế, cuộc cách mạng thứ tư có ảnh hưởng đến tiêu
dùng, sản xuất và giá cả. Từ góc độ tiêu dùng và giá cả, người
dân được tiếp cận đến nhiều sản phẩm và dịch vụ chất lượng
với chi phí thấp hơn. Nhờ những đột phá về công nghệ trong
các lĩnh vực năng lượng, Internet vạn vật, người máy ứng dụng
công nghệ in 3D,… đã giúp giảm áp lực chi phí đấy đến lạm
phát toàn cầu nhờ chuyển đổi sang một thế giới hiệu quả, thông
minh và sử dụng nguồn lực được tiết kiệm hơn.
1.2. Độc quyền trong nền kinh tế thị trường
1.2.1. Khái niệm về độc quyền trong nền kinh tế thị trường
Nghiên cứu chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh C.Mác và
Ph.Ăngghen đã dự báo rằng: “tự do cạnh tranh sẽ dẫn đến tích
tụ và tập trung sản xuất, tích tụ và tập trung sản xuất phát triển
đến một mức độ nào đó sẽ dẫn đến độc quyền”. Độc quyền là lOMoARcPSD| 36991220 7
sự liên minh, kết hợp giữa các doanh nghiệp lớn có khả năng
thâu tóm sản xuất và chi phối một số loại sản phẩm hàng hoá ra
ngoài mà chỉ một mình doanh nghiệp đó chiếm trọn cả thị
trường có khả năng tự định ra giá cả độc quyền, nhằm thu lợi
nhuận độc quyền cao về cho doanh nghiệp. Điều này có tác
động tiêu cực rất lớn đến sự cạnh tranh làm ảnh hưởng đến
những lợi ích của người tiêu dùng và các doanh nghiệp khác
dẫn. Trong nền kinh tế thị trường độc quyền có thể được hình
thành một cách tự nhiên cũng có thể được hình thành bởi ý chí
của nhà nước tạo ra các tổ chức độc quyền (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
1.2.2. Nguyên nhân hình thành của độc quyền
Từ cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 trong nền kinh tế thị trường
các nước tư bản chủ nghĩa đã xuất hiện các tổ chức độc quyền.
Các tổ chức độc quyền xuất hiện do những nguyên nhân chủ yếu sau:
Một là sự phát triển của lực lượng sản xuất thúc đẩy các tổ chức độc quyền.
Sự phát triển của lực lượng sản xuất dưới tác động của tiến
bộ khoa học kỹ thuật, đòi hỏi các doanh nghiệp phải ứng dụng
những tiến bộ kỹ thuật mới vào sản xuất kinh doanh. Điều đó
đòi hỏi các doanh nghiệp phải có vốn lớn mà từng doanh nghiệp
khó đáp ứng được. Vì vậy các doanh nghiệp phải đẩy nhanh
quá trình tích tụ và tập trung sản xuất, hình thành các doanh
nghiệp quy mô lớn. Cuối thế kỷ XIX, những thành tựu khoa
học kỹ thuật mới xuất hiện như lò luyện kim mới, các máy móc
mới ra đời: động cơ điêzen, máy phát điện; phát triển những
phương tiện vận tải mới xe hơi, tàu hỏa ... Những thành tựu lOMoARcPSD| 36991220 8
khoa học kỹ thuật mới xuất hiện này làm xuất hiện những ngành
sản xuất mới đòi hỏi các doanh nghiệp phải có quy mô lớn mặt
khác thúc đẩy tăng năng suất lao động, tăng khả năng tích lũy,
tích tụ và tập trung sản xuất, thúc đẩy phát triển sản xuất quy
mô lớn. Trong điều kiện phát triển của khoa học kỹ thuật, cùng
với sự tác động của các quy luật kinh tế thị trường, như: quy
luật giá trị thặng dư, quy luật tích lũy, tích tụ, tập trung sản xuất
... ngày càng mạnh mẽ, làm biến đổi cơ cấu kinh tế của xã hội
theo hướng tập trung sản xuất quy mô lớn. (Bộ giáo dục và đạo
tạo, 2021) Hai là do cạnh tranh.
Thường xuyên canh tranh có thể dẫn đến sự cạnh tranh không
lành mạnh và tạo ra các độc quyền các công ty có thể áp đặt giá
cả không hợp lý hoặc các điều kiện kinh doanh bất lợi để cạnh
tranh làm cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ bị phá sản hàng
loạt, còn các doanh nghiệp lớn tồn tại được, nhưng cũng đã bị
suy yếu, để tiếp tục phát triển họ phải tăng cường tích tụ, tập
trung sản xuất, liên kết với nhau thành các doanh nghiệp với
quy mô ngày càng to lớn hơn. V.I.Lênin khẳng định: “... tự do
cạnh tranh đẻ ra tập trung sản xuất và sự tập trung sản xuất này,
khi phát triển đến mức độ nhất định, lại dẫn tới độc quyền”. Tuy
nhiên canh tranh có thể khuyến khích sự đổi mới và sáng tạo,
tạo ra sản phẩm mới và giá cả hợp lý vì vậy việc cạnh tranh lành
mạnh trong thị trường rất quan trọng. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Ba là do khủng hoảng sự phát triển của hệ thống tín dụng.
Hệ thống tính dụng trở thành đòn bẩy mạnh mẽ thúc đẩy tập
trung sản xuất nhất là việc hình thành các công ty cổ phần đáp
ứng được nhiều nhu cầu của khách hàng hơn bao gồm quản lý
tài sản, vay tiền và đầu tư nhưng cuộc khủng hoảng kinh tế lớn lOMoARcPSD| 36991220 9
năm 1873 toàn bộ thế giới tư bản chủ nghĩa làm phá sản hàng
loạt các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các doanh nghiệp lớn tồn tại
nhưng để tiếp tục phát triển được họ phải thúc đẩy nhanh quá
trình tích tụ và tập trung sản suất hình thành các doanh nghiệp
có quy mô lớn. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
1.2.3. Tác động của độc quyền
1.2.3.1. Tác động tích cực:
Thứ nhất, độc quyền tạo ra khả năng to lớn trong việc nghiêm
cứu và triển khai các hoạt động khoa học kỹ thuật và thúc đẩy
tiến bộ khoa học kỹ thuật. Độc quyền là kết quả của quá trình
tích tụ tập trung sản xuất ở mức độ cao. Các tổ chức độc quyền
có khả năng tập trung được các nguồn lực đặc biệt là nguồn lực
về tài chính trong việc triển khai và nghiên cứu khoa học kỹ
thuật, thúc đẩy sự tiến bộ kỹ thuật. Đây mới chỉ là khả năng còn
việc có trở thành hiện thực hay không còn phụ thuộc vào nhiều
yếu tố và mục đích kinh tế của các tổ chức độc quyền. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Thứ hai, độc quyền có thể làm tăng năng suất lao động, nâng
cao năng lực cạnh tranh của bản thân tổ chức độc quyền. Đây
là kết quả của việc tập trung sản xuất và sự liên minh các doanh
nghiệp lớn độc quyền tạo ra ưu thế về vốn trong việc ứng dụng
những thành tựu kỹ thuật, công nghệ sản xuất mới, hiện đại; áp
dụng những phương pháp sản xuất tiên tiến như là tăng năng
suất lao động, giảm chi phí sản xuất... Do đó nâng cao được
năng lực cạnh tranh trong hoạt động sản xuất kinh doanh. (Bộ
giáo dục và đào tạo, 2021) lOMoARcPSD| 36991220 10
Thứ ba, độc quyền tạo được sức mạnh kinh tế góp phần thúc
đẩy nền kinh tế phát triển theo hướng sản xuất lớn hiện đại. Với
ưu thế tập trung được sức mạnh về tài chính tạo cho độc quyền
có điều kiện để đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế trọng tâm, mũi
nhọn, thúc đẩy nền kinh tế thị trường phát triển theo hướng sản
xuất tập trung quy, mô lớn và hiện đại. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
1.2.3.2. Tác động tiêu cực:
Thứ nhất, độc quyền xuất hiện làm cho cạnh tranh không
hoàn hảo gây thiệt hại cho người tiêu dùng và xã hội. Với sự
thống trị của độc quyền và mục đích lợi nhuận của độc quyền
cao, mặc dù tập chung sản xuất cao làm giảm chi phí sản xuất,
do đó giá cả hàng hóa giảm. Nhưng độc quyền không giảm giá,
họ luôn đặc giá bán cao và giá mua thấp thực hiện trao đổi
không ngang giá, hạn chế khối lượng hàng hóa. Tạo ra sự cung
cầu giả tạo về hàng hóa, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và
xã hội. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Thứ hai, độc quyền có thể kiềm hãm sự tiến bộ, theo đó kiềm
hãm sự phát triền kinh tế và xã hội. Độc quyền tập trung được
các nguồn lực lớn, tạo ra khả năng nghiên cứu, phát minh các
sáng chế khoa học, kỹ thuật. Nhưng vì lợi ích độc quyền, các
hoạt động nghiên cứu, phát minh, sáng chế chỉ được thực hiện
khi vị thế độc quyền của chúng không có nguy cơ bị lung lay.
Do vậy, mặc dù có khả năng trong việc nghiên cứu, phát minh
ra các sáng chế khoa học, kỹ thuật, nhưng các tổ chức độc
quyền không tích cực thực hiện những công việc đó. Chứng tỏ
độc quyền đã ít nhiều kìm hãm việc thúc đẩy các tiến bộ kỹ lOMoARcPSD| 36991220 11
thuật, sự phát triển kinh tế, xã hội. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Thứ ba, độc quyền nhà nước bị kìm hãm, chi phối bởi nhóm
lợi ích cục bộ hoặc khi độc quyền tư nhân chi phối các quan hệ
kinh tế, xã hội sẽ gây ra hiện tượng làm tăng sự phân hóa giàu
nghèo. Với địa vị thống trị nền kinh tế của mình và mục đích
lợi nhuận độc quyền cao, độc quyền có khả năng không ngừng
bành trướng sang các lĩnh vực chính trị, xã hội, kết hợp với các
nhân viên chính phủ. Kết hợp với sức mạnh nhà nước hình
thành độc quyền nhà nước. Chúng sẽ chi phối được cả mối quan
hệ, đường lối đối nội và đối ngoại của quốc gia. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
1.2.4. Những đặc điểm kinh tế cơ bản của độc quyền
1.2.4.1. Tổ chức độc quyền có quy mô tích tụ và tập trung tư bản lớn
Dưới chủ nghĩa tư bản tích tụ và tập trung cản xuất cao, biểu
hiện số lượng các xí nghiệp tư bản lớn chiếm tỉ trọng nhỏ trong
nền kinh tế, nhưng nắm giữ và chi phối thị trường. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Sự tích tụ và tập chung sản xuất đến mức cao như vậy đã trực
tiếp dẫn đến sự hình thành các tổ chức độc quyền. Vì do số
lượng các doanh nghiệp lớn ít nên có thể dễ dàng thỏa thuận
với nhau. Các doanh nghiệp có quy mô lớn kĩ thuật cao nên
cạnh tranh sẽ rất gay gắt, quyết liệt, khó đánh bại nhau, do đó
đã dẫn đến khuynh hướng thỏa hiệp với nhau để nắm lấy địa vị
độc quyền. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Khi mới bắt đầu quá trình độc quyền hóa, các tổ chức độc
quyền hình thành theo liên kết ngang, nghĩa là mới chỉ liên kết lOMoARcPSD| 36991220 12
các doanh nghiệp trong cùng một ngành, dưới những hình thức
Cácten, Xanhđica, Tờrớt. Về sau các tổ chức độc quyền đã phát
triển theo liên kết dọc, mở rộng ra nhiều ngành khác nhau. (Bộ
giáo dục và đào tạo, 2021)
1.2.4.2. Sức mạnh của các tổ chức độc quyền do tư bản tài chính và hệ thống tài phiệt chi phối
Cùng với quá trình tích tụ và tập trung sản xuất trong công
nghiệp, trong ngân hàng cũng diễn ra quá trình tích tụ, tập trung
dẫn đến hình thành các tổ chức độ quyền trong ngân hàng. (Bộ
giáo dục và đào tạo, 2021)
Sự xuất hiện và phát triển của các tổ chức độc quyền trong
ngân hàng đã làm thay đổi quan hệ giữa các doanh nghiệp ngân
hàng và công nghiệp, làm cho ngân hàng có vai trò mới: từ chỗ
ngân hàng chỉ là trung giang trong việc thanh toán và tín dụng
thì nay đã nắm được hầu hết lượng tiền tệ của xã hội nên có
được quyền lực và khống chế được mọi hoạt động của nền kinh
tế xã hội. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Sự phát triển của tư bản tài chính dần dần dẫn đến sự hình
thành một nhóm nhỏ những nhà tư bản kết xù chi phối toàn bộ
đời sống kinh tế, chính trị của toàn xã hội, gọi là tài phiệt. Tài
phiệt sử dụng những thủ đoạn như lập công ty mới, phát hành
trái khoán, kinh doanh công trái, đầu cơ chứng khoán ở sở giao
dịch, đầu cơ ruộng đất,…để thu lợi nhuận độc quyền cao. Về
mặt chính trị, các nhà tài phiệt chi phối mọi hoạt động của các
cơ quan nhà nước, đặc biệt là chi phối các chinh sách đối nội,
đối ngoại của nhà nước, do chúng thống trị được về kinh tế. (Bộ
giáo dục và đào tạo, 2021) lOMoARcPSD| 36991220 13
1.2.4.3. Xuất khẩu tư bản trở thành phổ biến
Xuất khẩu tư bản là xuất khẩu giá trị ra nước ngoài (đầu tư
tư bản ra nước ngoài) nhằm mục đích giá trị thặng dư và các
nguồn lợi nhuận khác ở các nước nhập khẩu tư bản. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Xuất khẩu tư bản có thể thự hiện dưới hình thức là đầu tư
trực tiếp hoặc đầu tư gián tiếp.
Đầu tư trực tiếp là hình thức xuất khẩu tư bản để xây dựng
những xí nghiệp mới hoặc mua những xí nghiệp đang hoạt động
ở nước nhận đầu tư để trực tiếp kinh doanh thu lợi nhuận cao,
biến nó thành một trong những chi nhánh của công ty mẹ ở
chính quốc. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Đầu tư gián tiếp là hình thức đầu tư thông qua việc cho vay
để thu lợi tức, mua cổ phần, cổ phiếu, trái phiếu, các giấy tờ có
giá khác, quỹ đầu tư chứng khoán và thông qua các định chế tài
chính trung gian khác mà nhà đầu tư không trực tiếp tham gia
quản lý hoạt động đầu tư. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
1.2.4.4. Cạnh tranh để phân chia thị trường thế giới là tất yếu giữa các tập đoàn độc quyền
Quá trình tích tụ và tập trung tư bản phát triển, việc xuất khẩu
tư bản tăng lên cả về quy mô và phận vi tất yếu dẫn đến sự phân
chia thế giới về mặt kinh tế giữa các tập đoàn tư bản độc quyền
và hình thành các tổ chức độc quyền quốc tế. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản đã chứng tỏ thị trường
trong nước luôn gắn với thị trường nước ngoài. Đặc biệt trong
giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền, thị trường ngoài nước lOMoARcPSD| 36991220 14
còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các nước tư bản. (Bộ
giáo dục và đào tạo, 2021)
Với sự đụng độ trên trường quốc tế giữa các tổ chức độc
quyền có sức mạnh kinh tế hùng hậu lại được sự ủng hộ của nhà
nước mình và các cuộc cạnh tranh khốc liệt của các tổ chức độc
quyền dẫn đến xu hướng thỏa hiệp, ký kết các hiệp định để cũng
cố vị trí độc quyền của mình. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
1.2.4.5. Lôi kéo, thúc đẩy chính phủ vào việc phân định khu vực lãnh thổ ảnh hưởng
là cách thức bảo vệ lợi ích độc quyền
Do sự phân chia lãnh thổ và phát triển không đồng đều giữa
các cường quốc tư bản, từ đó dẫn đến cách cuộc đấu tranh đòi
chia lại lãnh thổ thế giới. Đó là một trong những nguyên nhân
chính dẫn đến các cuộc chiến tranh thậm chí là chiến tranh thế
giới. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Từ sau những năm 50 của thế kỷ XX, các phong trào giải
phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ đã làm sụp đổ và tan rã hệ
thống thuộc địa kiểu cũ. Ngược lại các cường quốc tư bản
chuyển sang thực hiện chính sách thực dân mới, nội dung chủ
yếu là dùng việc viện trợ để duy trì sự lệ thuộc của các nước
đang phát triển. Đứng đằng sau hậu thuẫn cho các hoạt động
của các quốc gia tư bản luôn có vai trò của các tập đoàn tư bản
độc quyền. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
CHƯƠNG 2: BIỂU HIỆN MỚI CỦA ĐỘC QUYỀN
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG lOMoARcPSD| 36991220 15
2.1. Biểu hiện của độc quyền trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay
Mặc dù cách mạng công nghiệp lần thứ tư mới ở gian đoạn
đầu tiên, chưa thể hiện hết những khả năng phát triển: tuy nhiên,
dự báo trên thế giới hiện nay đều cho rằng công nghiệp 4.0 này
sẽ phát triển nhanh hơn rất nhiều so với những cách mạng trước
đây, xóa nhòa đi ranh giới giữa khoa học và công nghệ; sẽ có
những tác động mạnh mẽ và sâu sắc làm thay đổi căn bản từ
tiêu dùng, sản xuất, kinh doanh, đến chính trị và an toàn thế
giới, tổ chức sinh hoạt của con người trong từng gia đình, từng
quốc gia, tới toàn cầu.
Trí tuệ nhân tạo, công nghệ nano, công nghệ vật liệu mới sẽ
tạo ra những vật liệu mới với các thuộc tính vượt trội so với các
vật liệu hiện nay. Trí tuệ nhân tạo sẽ tạo ra một cuộc cách mạng
trong thiết kế sản phẩm, có khả năng thiết kế sản phẩm phức
tạp trong một thời gian ngắn. Người máy thông minh làm cho
việc lắp ráp được thực hiện hoàn toàn tự động và cực kì chính
xác, tiết kiệm tối đa nguyên liệu, hầu như không có sản phẩm hỏng.
Thương mai điện tử sẽ dần thay thế thương mại truyền thống.
Quan niệm về văn phòng làm việc cũng sẽ thay đổi. Người máy
gắn trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế con người trong nhiều công việc
ở cơ quan, bệnh viện, gia đình, có thể phục vụ cho con người ở
mọi lúc, mọi nơi, thay thế con người ở những nơi độc hại,
những nơi con người không thể đi đến được, làm được.
Công nghiệp 4.0 đưa đến một nền kinh tế thông minh, và nó
cũng sẽ đưa ra những căn nhà thông minh, quốc gia thông minh,
xã hội thông minh. Điều này tất yếu cũng cần chính phủ thông lOMoARcPSD| 36991220 16
mình, nhà quản trị thông minh, đây sẽ là bước ngoặc lớn cho
nhân loại trong việc phát triển của cả nhân loại.
Cách mạng 4.0 đã làm xuất hiện nhiều vấn đề mới, tác động
tới từng cá nhân, tổ chức, chính trị, an ninh quốc gia và trên quy
mô toàn cầu. Bối cảnh đã tạo ra nhiều tội phạm, hình thức phạm
tội mới, sử dụng công nghệ cao để trốn, lậu thuế, lừa đảo để
chiếm đoạt tài sản của người khác, đó là những hình thức mà
các cách mạng trước đây không hề có, nó đã gây ra những hậu
quả nghiêm trọng nhưng khó để kiểm soát và ngăn chặn. Sự
tiến bộ của khoa học kĩ thuật được áp dụng vào quân sự, an ninh
đã tạo ra những vũ khí, phương tiện chiến tranh mới hiện đại
hơn, chính xác hơn, sức công phá mạnh hơn, sức hủy diệt kinh
khủng hơn, và nguy hiểm hơn
Cách mạng 4.0 này cũng là một cơ hội tạo điều kiện thuận
lợi để phát triển kinh tế xã hội, nhất là những nước đang phát
triển, khi biết tận dụng được những thành tựu khoa học - kĩ
thuật, công nghệ mới. Đồng thời nó cũng là thách thức cho các
nước đang và kém phát triển sẽ hoàn toàn tụt hậu lại phía sau
nếu không biết tận dụng được cơ hội ngàn vàng này. Bởi vậy
hiện nay, các nước đã và đang thay đổi chiến lược của mình
trong việc phát triển kinh tế xã hội, một số nước đã xây dựng
các chiến lược phát triển mới.
2.1.1. Tổ chức độc quyền có quy mô tích tụ và tập trung tư bản lớn
Cách mạng 4.0 đã làm xuất hiện các công ty độc quyền xuyên
quốc gia bên cạnh sự xuất hiện của các công nghiệp vừa và nhỏ.
Do sự phát triển của khoa học kĩ thuật nên những liên kết
giữa các độc quyền theo cả hai chiều: chiều dọc và chiều ngang, lOMoARcPSD| 36991220 17
ở cả trong và ngoài nước. Từ đó hình thành các tổ chức độc
quyền mới: Concern và Conglomerate.
Ở các nước tư bản hiện nay, bên cạnh các tổ chức độc quyền
lớn ngày nay lại càng xuất hiện nhiều các doanh nghiệp vừa và
nhỏ có vai trò quan trọng trong nên kinh tế. Sự xuất hiện của
các doanh nghiệp vừa và nhỏ là do:
Việc ứng dụng công nghệ cho phép tiêu chuẩn hóa và chuyên
môn hóa sản xuất sâu, dẫn đến hình thành hệ thống công ty. Sự
kiểm soát độc quyền mới thể hiện ở chỗ thông qua sự hợp tác
giữa các độc quyền lớn với các hãng vừa và nhỏ. Thông qua
điều này các độc quyền lớn sẽ mở rộng khả năng kiểm soát sản
xuất nói chung, tiến bộ khoa học và công nghệ nói riêng.
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng có thể mạnh của nó đó
là: nhạy cảm đối với thay đổi trong sản xuất, linh hoạt trong các
tình huống, trong các sự biến động của thị trường, mạnh dạn
đầu tư vào các ngành mạo hiểm trong thị trường, dễ đổi mới
trang thiết bị, kĩ thuật mà không cần nhiều chi phí bổ sung, có
thể kết hợp ứng dụng kĩ thuật để tạo ra các sản phẩm có chất
lượng cao trong điều kiện hạ tầng thấp.
Tổ chức tài phiệt Samsung một cái tên không quá xa lạ ở
Việt Nam. Đây là tổ chức tài phiệt lớn về công nghệ không chỉ
ở Hàn Quốc mà còn là trên toàn thế giới. Với tuổi đời gần 100
năm, ban đầu thì tập đoàn này chỉ là một xưởng sản xuất nước
mắm rất nhỏ ở xứ Hàn nhưng nhờ sự cố gắng cùng với sự phát
triển và vươn mình đầy những thăng trầm thì samsung đã trở
thành một trong những con quái vật công nghệ lớn nhất trên thế
giới. Đây cũng là một trong nhưng Chaebol chiếm tỷ trọng cao
nhất trong nền kinh tế Đại Hàn với hơn 13% đóng góp vào GDP lOMoARcPSD| 36991220 18
( năm 2019). Ngoài ra không thể không kể đến Chaebol SK
Group, một trong những tập đoàn top đầu Hàn Quốc. Với hơn
95 công ty con trong hệ sinh thái, giúp củng cố địa vị và sự ảnh
hưởng của tổ chức tài phiệt này vươn tầm thế giới (Green Academy, 2022)
2.1.2. Sức mạnh của các tổ chức độc quyền do tư bản tài chính và hệ thống tài phiệt chi phối
Từ cuối thế kỉ XX đến nay, tư bản tài chính đã có những sự
thay đổi và những biểu hiện mới, đó là:
Do sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và kĩ thuật hiện đại,
trong nền kinh tế tư bản chủ nghĩa đã xuất hiện và phát triển
nhiều ngành mới, đặc biệt là các ngành thuộc phần mềm như
dịch vụ, bảo hiểm… ngày càng chiếm tỷ trọng lớn.
Cơ chế tham dự của tư bản tài chính cũng có sự biến đổi, cổ
phiếu có những mệnh giá nhỏ ngày càng được ưa chuộng và
phổ biến rộng rãi, khối lượng cổ phiếu tăng lên nên các tầng lớp
dân cư có thể đễ dàng mua cổ phiếu và trở thành các cổ đông
nhỏ... Thêm vào đó, “chế độ tham dự” được bổ sung thêm bằng
“chế độ ủy nhiệm”, nghĩa là các cổ đông “ủy nhiệm” có quyền
thay mặt cho các cổ đông nhỏ có ít cổ phiếu hơn quyết định
hướng hoạt động cho công ty của mình. Các chủ sở hữu lớn đây
có thể vừa khống chế trực tiếp vừa khống chế gián tiếp thông
qua biến động trên thị trường tài chính, buộc các nhà quản lí
phải tuân theo lợi ích của chúng. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Để thích ứng với quá trình quốc tế hóa đời sống kinh tế, các
tập đoàn tư bản tài chính đã thành lâp các ngân hàng đạ quốc
gia và xuyên quốc gia, thực hiện việc điều tiết các Concern và
Conglomerate xâm nhập vào nền kinh tế của các quốc gia khác. lOMoARcPSD| 36991220 19
Sự ra đời của các trung tâm tài chính thế giới là kết quả hoạt
động của các tập đoàn tài chính quốc tế. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
2.1.3. Xuất khẩu tư bản trở thành phổ biến
Trước khi việc xuất khẩu chủ yếu từ các nước phát triển sang
các nước đang phát triển. Nhưng những thập kỉ gần đây việc
xuất khẩu cũng do các nước đang phát triển đảm nhận. Việc này
là do: các nước tư bản đã phát triển các ngành có hàm lượng
khoa học kĩ thuật cao và hàm lượng vốn lớn, nên đầu tư vào
đây lại thu được lợi nhuận cao. ở các nước đang phát triển lại
có kết cấu hạ tầng thấp, lạc hậu, tình hình chính trị kém phát
triển, nên đầu tư có phần rủi ro và tỷ suất lợi nhuận của tư bản
không còn cao như trước đây.
Chủ thể xuất khẩu có sự thay đổi lớn, trong đó vai trò của
các công ty xuyên quốc gia trong xuất khẩu tư bản ngày càng
lớn, đặc biệt là đầu tư trực tiếp nước ngoài. Mặt khác đã xuất
hiện rất nhiều chủ thế xuất khẩu từ các nước đang phát triển.
(Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Hình thức xuất khẩu cũng rất đa dạng, xuất khẩu tư bản và
xuất khẩu hàng hóa ngày một tăng lên. Chẳng hạn như trong
đầu tư trực tiếp xuất hiện những hình thức mới như: xây dựng
- kinh doanh - chuyển giao, xây dựng - chuyển giao... sự kết
hợp giữa xuất khẩu tư bản với các hợp đồng buôn bán như bán
hàng hóa, dịch vụ, chất xám… không ngừng được tăng lên. (Bộ
giáo dục và đào tạo, 2021) lOMoARcPSD| 36991220 20
Sự áp đặt mang tính chất thực dân trong xuất khẩu tư bản đã
được gỡ bỏ dần và nguyên tắc cùng có lợi trong đầu tư được đề
cao. (Bộ giáo dục và đào tạo, 2021)
Với việc nhiều loại vật liệu mới, sản phẩm mới được hình
thành, những giao dịch xuất khẩu thực hiện hoàn toàn qua môi
trường mạng thì cơ chế, chính sách quản lý hoạt động xuất nhập
khẩu cũng cần điều chỉnh theo kịp tình hình mới. Điều này sẽ
giúp đảm bảo mục tiêu đẩy mạnh xuất khẩu, kiểm soát nhập
khẩu cũng như đảm bảo an ninh quốc gia, an toàn môi trường,
an toàn lao động và các mục tiêu công cộng chính đáng khác
phù hợp với những điều ước quốc tế Việt Nam đã ký kết và
tham gia. (Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, 2017)
Xuất nhập khẩu là một ngành nghề đóng góp rất lớn cho sự
tăng trưởng của nền kinh tế ở nước ta. Tại Việt Nam có rất nhiều
công ty xuất nhập khẩu uy tín như: công ty DHL Việt Nam.
DHL là một trong những logistics hàng đầu trên thế giới, đã và
đang hoạt động trên 220 quốc gia trên thế giới. Công ty DHL
Việt Nam có mặt tại nước ta năm 1998 với quy mô nhân sự là
300 công nhân và hiện nay DHL ngày càng phát triển với quy
mô tăng lên hơn 1000 người. DHL đang khai thác tại hai thành
phố lớn là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, 3 trung tâm giao
dịch, 4 điểm trung chuyển và hơn 10 điểm cung ứng dịch vụ.
Mỗi năm DHL vận chuyển hơn 1.5 tỷ chuyến hàng, phục vụ
hơn 7000 khách hàng. Ngoài ra cũng không thể không kể đến
Công ty cổ phần Logistics U&I. Trong những danh sách công
ty xuất nhập khẩu tại TPHCM, đây là một trong những đơn vị
cung cấp dịch vụ logistics cho thị trường quốc tế và trong nước.
Các dịch vụ mà đơn vị đang triển khai bao gồm: vận tải nội địa lOMoARcPSD| 36991220 21
bằng đường bộ, vận tải đường biển và hàng không quốc tế, đại
lý thủ tục hải quan, giao nhận hàng hóa xuất nhập khẩu, kho
vận và phân phối hàng hóa,… tính đến nay Công ty cổ phần
Logistics U&I đã có hơn 23 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực,
với hơn 230 nhân viên đang làm việc, doanh thu mỗi năm hơn
995 tỷ VND. ( Hải Lý, 2022)
2.1.4. Cạnh tranh để phân chia thị trường thế giới là tất yếu giữa các tập đoàn độc quyền
Cạnh tranh trong việc phân chia thị trường thế giới là tất yếu
giữa các tập đoàn độc quyền. Điều này đã dẫn đến tình trạng
một số tập đoàn lớn chiếm đóng thị phần quá lớn, đồng thời cản
trở sự phát triển của các đối thủ nhỏ hơn. Sự độc quyền cũng
ảnh hưởng đến giá cả sản phẩm và dịch vụ, khiến cho người
tiêu dùng phải trả giá cao hơn và không có sự lựa chọn đa dạng.
Theo báo cáo của Tổ chức Kinh tế Hợp tác và Phát triển
(OECD), sự tập trung độc quyền trong một số ngành kinh tế đã
làm giảm sự cạnh tranh và dẫn đến tăng giá thành cho người
tiêu dùng. Các tập đoàn độc quyền cũng sử dụng quyền lực của
mình để ngăn chặn sự phát triển của các đối thủ cạnh tranh, từ
đó làm giảm sự đa dạng và sự lựa chọn của thị trường.
Tuy nhiên, cạnh tranh trong thị trường là tất yếu để các doanh
nghiệp phát triển và độc lập. Việc đưa ra các sản phẩm và dịch
vụ mới, giá cả cạnh tranh và khả năng cải tiến sẽ giúp các doanh
nghiệp thu hút được nhiều người tiêu dùng hơn. Tuy nhiên,
trong một số ngành công nghiệp, các tập đoàn độc quyền
thường dẫn đến tình trạng thiếu cạnh tranh. Ví dụ, ngành điện
thoại di động và máy tính là hai ví dụ điển hình cho sự thiếu lOMoARcPSD| 36991220 22
cạnh tranh độc quyền. Trên thế giới, một số tập đoàn như
Apple, Samsung, Microsoft đều chỉ bị trích dẫn vì áp đặt quyền
lực của mình, đồng thời gây ảnh hưởng đến sự phát triển của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc tạo ra sự cạnh tranh tầm
nhìn sẽ giúp các doanh nghiệp tồn tại và phát triển bền vững hơn trong tương lai.
2.1.5. Lôi kéo, thúc đẩy chính phủ vào việc phân định khu vực lãnh thổ ảnh hưởng là
cách thức bảo vệ lợi ích độc quyền
Lôi kéo và kết thúc chính phủ vào việc phân định khu vực
lãnh thổ ảnh hưởng là một trong những cách thức phổ biến nhất
để bảo vệ quyền lợi độc quyền của một số tập đoàn và doanh
nghiệp lớn trên thị trường. Ví dụ, tập đoàn dầu khí ExxonMobil
đã sử dụng chiến lược này để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và
lợi ích kinh tế của họ ở biển Nam Trung Bộ ở Châu Á. Công ty
đã lôi kéo sự quan tâm của chính phủ Hoa Kỳ và các quốc gia
Châu Á khác để giúp họ củng cố và phát triển các khu vực lãnh
thổ của mình trong vùng.
Tuy nhiên, việc sử dụng chiến lược này đã dẫn đến nhiều
tranh cãi và phản đối của các nhà hoạt động môi trường, việc
phân định khu vực lãnh thổ ảnh hưởng này thường dẫn đến hạn
chế quyền lợi của các cộng đồng địa phương và gây ra các tác
động tiêu cực không đáng có cho môi trường. Do đó, việc thúc
đẩy chính phủ vào việc phân định khu vực lãnh thổ ảnh hưởng
cần được đánh giá cao và thực hiện một cách cẩn trọng để đảm
bảo không gây ra các tác động tiêu cực không mong muốn đến
với cộng đồng và môi trường. lOMoARcPSD| 36991220 23
2.2. Giải pháp khắc phục
Để khắc phục tình trạng độc quyền trên thị trường, các giải
pháp có thể bao gồm: Thúc đẩy sự cạnh tranh và đa dạng hóa
thị trường bằng cách tạo điều kiện cho các đối thủ cạnh tranh
mới tham gia và phát triển trên thị trường. Tăng cường kiểm
soát và giám sát các tập đoàn độc quyền, đảm bảo rằng họ
không lạm dụng quyền lực và tạo ra những tác động tiêu cực
cho người tiêu dùng. Thúc đẩy sự đổi mới và phát triển kinh tế
thông qua việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ,
tạo ra những cơ hội mới cho các đối thủ cạnh tranh tham gia trên thị trường.
2.2.1. Một số chính sách của chính phủ
Trong việc giải quyết vấn đề độc quyền trong kinh tế, chính
phủ đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra các chính sách và
giải pháp thích hợp. Dưới đây là một số chính sách của chính
phủ trong việc khắc phục vấn đề độc quyền:
Tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh: Chính phủ cần tạo điều
kiện cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào thị trường,
tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp và hạn
chế sự độc quyền của các tập đoàn lớn. Chính sách này có thể
đưa ra thông qua việc giảm thuế cho các doanh nghiệp nhỏ và
vừa, tạo điều kiện về vốn, tài chính, công nghệ...
Thúc đẩy đầu tư từ nước ngoài: Chính phủ cần khuyến khích
các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế
còn đang độc quyền để tạo sự đa dạng trong cung ứng sản phẩm và dịch vụ. lOMoARcPSD| 36991220 24
Điều tiết hoạt động của các tập đoàn độc quyền: Chính phủ
cần can thiệp vào hoạt động của các tập đoàn độc quyền để đảm
bảo hoạt động của chúng không ảnh hưởng đến các doanh
nghiệp khác trên thị trường.
Thực thi luật pháp: Chính phủ cần thực thi một cách nghiêm
khắc các luật pháp về cạnh tranh, tránh việc bảo vệ các tập đoàn độc quyền.
2.2.2. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức về độc quyền
Tuyên truyền và nâng cao nhận thức về độc quyền là một chủ
đề rất quan trọng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Nó đóng vai trò
quan trọng trong việc giáo dục và tạo sự nhận thức cho cộng
đồng về quyền sở hữu trí tuệ và những lợi ích của nó.
Theo Trung tâm Sở hữu trí tuệ Việt Nam (NOIP), tuyên
truyền và nâng cao nhận thức về độc quyền là một trong những
biện pháp quan trọng để cải thiện ý thức của người dân về việc
bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Đây là một công tác liên tục và rất
quan trọng, cần được thực hiện trên các nền tảng khác nhau như
truyền thông, giáo dục, đào tạo, hội thảo, tập huấn...
Ngoài ra, tuyên truyền và nâng cao nhận thức về độc quyền
cũng góp phần quan trọng trong việc xây dựng và phát triển nền
kinh tế tri thức. Theo báo cáo của Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế
giới (WIPO), các quốc gia có nhận thức cao về sở hữu trí tuệ
thường có sản phẩm nội địa hóa cao, cải tiến sản phẩm, tăng
năng suất và đưa ra các sản phẩm và dịch vụ mới.
Trong việc tuyên truyền và nâng cao nhận thức về độc quyền,
việc sử dụng các tài liệu và nguồn thông tin đáng tin cậy là rất
quan trọng. Theo NOIP, các tài liệu và nguồn thông tin như lOMoARcPSD| 36991220 25
Công ước về quyền sở hữu trí tuệ, Luật sở hữu trí tuệ, chính
sách về sở hữu trí tuệ, các trang web và cơ sở dữ liệu về sở hữu
trí tuệ sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về độc quyền và nhận thức
được giá trị của nó.
Ngoài ra, đối với các doanh nghiệp, tuyên truyền và nâng cao
nhận thức về độc quyền cũng giúp họ hiểu rõ hơn về quyền sở
hữu trí tuệ và những lợi ích của việc bảo vệ độc quyền.
Điều này sẽ giúp họ đưa ra các quyết định đúng đắn về quản
lý và bảo vệ sở hữu trí tuệ của mình, đồng thời tăng khả năng
cạnh tranh và tạo ra giá trị thương hiệu.
2.2.3. Điều tiết và ổn định cầu
Điều tiết và ổn định cầu là khái niệm được sử dụng trong
kinh tế để chỉ việc điều chỉnh và kiểm soát lượng hàng hoá hoặc
dịch vụ cung cấp trên thị trường để đáp ứng nhu cầu của người
tiêu dùng và đảm bảo ổn định giá cả.
Điều tiết cầu là quá trình điều chỉnh cung cầu của hàng hoá
hoặc dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Điều này
có thể được đạt được thông qua nhiều phương pháp, bao gồm
tăng hoặc giảm sản xuất, tăng hoặc giảm giá hoặc tăng hoặc
giảm quảng cáo và tiếp thị.
Trong khi đó, ổn định cầu là quá trình đảm bảo rằng cung
cầu của hàng hoá hoặc dịch vụ trên thị trường không quá lớn
hoặc quá nhỏ so với nhu cầu của người tiêu dùng. Điều này giúp
giữ cho giá cả ổn định và tránh tình trạng thiếu hụt hoặc thừa cung cầu.
Việc điều tiết và ổn định cầu là một phần quan trọng của
chính sách kinh tế của một quốc gia và có thể được thực hiện lOMoARcPSD| 36991220 26
thông qua các biện pháp như kiểm soát giá, hạn chế nhập khẩu
hoặc xuất khẩu và đầu tư vào sản xuất và phân phối. KẾT LUẬN
Tóm lại, độc quyền thị trường là một vấn đề đang được quan
tâm rất nhiều trong nền kinh tế thế giới hiện nay. Các tập đoàn
độc quyền luôn tìm cách để bảo vệ lợi ích của mình và đối phó
với sự cạnh tranh. Tuy nhiên, điều này gây ra nhiều tác động
tiêu cực đến sự phát triển của thị trường và ảnh hưởng đến
quyền lợi của người tiêu dùng. Để giải quyết vấn đề này, chính
phủ cần thực hiện các chính sách như kiểm soát giá, tăng cường
tuyên truyền và nâng cao nhận thức về độc quyền và đầu tư vào
các biện pháp điều tiết và ổn định cầu. Đây là những giải pháp
quan trọng để bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng và đảm bảo
sự phát triển bền vững của thị trường. Trên thế giới, các nước
đang hợp tác để giải quyết vấn đề này và tạo ra một môi trường
kinh doanh công bằng và cạnh tranh. Việc đưa ra các chính sách
và biện pháp cần phải được thực hiện một cách khéo léo và hiệu
quả, nhằm đảm bảo rằng thị trường không bị ảnh hưởng quá
nhiều bởi các tập đoàn độc quyền và giúp đẩy mạnh sự phát
triển của kinh tế toàn cầu. lOMoARcPSD| 36991220 27
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bộ giáo dục và đào tạo (2021). Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lênin.
Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội.
[2] Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam (2014). Tài liệu nghiên cứu cuộc
cách mạng công nghiệp lần thứ tư 4.0. Trang thông tin điện tử Đảng bộ
huyện ủy Nam Trà My. Truy cập ngày 07 tháng 05 năm 2023 tại:
http://huyenuy.namtramy.quangnam.gov.vn/Default.aspx?
tabid=1292&Group=219&NID=3099&tai-lieu-nghien-cuu-cuoc-
cachmang-cong-nghiep-lan-thu-tu-4
[3] Green Academy (2022). Các Cheabol lừng lẫy xứ Hàn. Green Academy.
Truy cập ngày 07 tháng 05 năm 2023 tại:
https://www.greenacademy.edu.vn/kien-thuc-tieng-han/cac- chaebollung-danh-xu-han
[4] Viện Chiến lược và Chính sách tài chính. (2017).“Cách mạng công
nghiệp 4.0 và những tác động đến xuất khẩu”. Cổng thông tin điện tử
Viện Chiến lược và Chính sách tài chính. Truy cập ngày 10 tháng 05 năm
2023 tại: https://mof.gov.vn/webcenter/portal/vclvcstc/pages_r/l/chi-tiet- tin? dDocName=MOFUCM109508
[5] Hải Lý. (2022). Top 10 Công ty dịch vụ Logistics, xuất nhập khẩu uy tín
chuyên nghiệp tại TPHCM. Dịch vụ hải quan trọn gói. Truy cập ngày 10
tháng 05 năm 2023 tại: https://dichvuhaiquantrongoi.com/dich-vu-
haiquan-xuat-nhap-khau/top-10-cong-ty-dich-vu-logistics-xuat-nhap-
khauuy-tin-chuyen-nghiep-tai-tphcm-308.html
[6] Trung tâm Nghiên cứu, Đào tạo và Hỗ trợ Tư vấn. (2022). Nâng cao nhận
thức của cộng đồng về sở hữu trí tuệ: Góp phần xây dựng văn hóa sở hữu
trí tuệ. CỤC SỞ HỮU TRÍ TUỆ. Truy cập ngày 11 tháng 05 năm 2023 lOMoARcPSD| 36991220 28 tại:
https://ipvietnam.gov.vn/web/guest/nghien-cuu-aotao/-
/asset_publisher/3KJODm0i3vkR/content/nang-cao-nhan-thuc-
cuacong-ong-ve-so-huu-tri-tue-gop-phan-xay-dung-van-hoa-so-huu-tri- tue