Tổng Quan Phục Hồi Chức Năng | Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 45470709
TỔNG QUAN PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
I. GIỚI THIỆU PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
Phục hồi chức năng (PHCN) là tiến trình điều trị theo mục tiêu bao gồm các biện pháp
y học, xã hội, hướng nghiệp giáo dục nhằm tối đa hóa sự độc lập cá nhân của người có
chức năng bị tổn thương do diễn tiến của bệnh nền và các thương tật thứ cấp, tạo cho
người khuyết tật có cơ hội tham gia các hoạt động để tái hòa nhập xã hội.
Chương trình PHCN cần có sự hợp tác giữa người bệnh, gia đình và các thành viên khác của nhóm PHCN để:
- Xác định mục tiêu điều trị thực tế.
- Thực hiện kế hoạch để người bệnh đạt chức năng tối ưu với tình trạng khiếm khuyết
còn tồn tại (ngay cả khi không thể cải thiện tiến trình của bệnh lý gây ra khiếm khuyết đó).
- Người bệnh tái hoà nhập cộng đồng
II. MỤC ĐÍCH PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
Tăng sự độc lập của người bệnh (lao động, sinh hoạt cá nhân) để giảm gánh nặng gia đình và xã hội.
Giảm thời gian nằm viện.
Sử dụng hiệu quả nhất hệ thống chăm sóc sức khỏe.
Ngăn ngừa thương tật thứ cấp.
Cải thiện chất lượng cuộc sống.
Thay đổi tích cực suy nghĩ và thái độ của xã hội (chấp nhận người tàn tật là thành viên
bình đẳng) và của bản thân người bệnh (chấp nhận tàn tật của mình và thái độ của xã
hội để hợp tác trong công tác PHCN).
III. CÁC PHƯƠNG PHÁP PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
1. Phương pháp can thiệp vào cơ thể người khuyết tật:
Phẫu thuật chỉnh hình, Y học Nội khoa, ... lượng giá và điều trị người bệnh. 2.
Phương pháp trợ giúp cho con người hoạt động: a.
Vật lý trị liệu: dùng các tác nhân vật lý và các hình thức vận động để trị liệu cho người bệnh. Tác nhân vật lý:
- Ánh sáng trị liệu: hồng ngoại, tử ngoại, laser.
- Nhiệt trị liệu: nóng, lạnh
- Điện trị liệu: dòng điện một chiều, dòng điện xoay chiều, điện trường cao tần, điện trường cao áp - Siêu âm điều trị
- Thuỷ trị liệu: ngâm, tắm, vòi, tia, bồn xoáy, bể sục
- Từ trị liệu: điện từ trường, nam châm vĩnh cửu - Oxy cao áp trị liệu Vận động trị liệu: lOMoAR cPSD| 45470709
- Tập theo động tác: tập thụ động, tập chủ động (có trợ giúp, tự do, có kháng lực)
- Tập theo bài tập: bài tập cột sống thắt lưng, bài tập hệ hô hấp, hệ tuần hoàn...
- Tập với dụng cụ: Gậy, thang tường, bóng, xe đạp, ròng rọc... - Tập trong nước
- Điều trị tư thế để hạn chế co cứng bệnh lý, tư thế xấu b.
Hoạt động trị liệu: sử dụng các hoạt động đặc hiệu hoặc phương pháp đặc hiệu
để phát triển, cải thiện và phục hồi chức năng cần thiết bù trừ cho sự rối loạn chức năng,
hạn chế tối đa sự giảm chức năng (suy yếu) của người có khó khăn vận động. Sử dụng
các động tác tự phục vụ ăn uống, đánh răng, rửa mặt, tắm, thay quần áo, đại tiểu tiện...
Di chuyển: thay đổi tư thế, ngồi, đứng, đi trên các địa hình khác nhau, lên xuống cầu
thang... (có trợ giúp hoặc độc lập) Các trò chơi, thi đấu thể thao, giải trí... c. Kỹ thuật PHCN đặc biệt:
Ngôn ngữ trị liệu: dùng các biện pháp tăng và thay thế phương tiện giao tiếp cho những
người có rối loạn hoặc khó khăn về giao tiếp, đồng thời có những chương trình dành
riêng cho người có vấn đề về nuốt. Tâm lý trị liệu.
d. Dụng cụ trợ giúp, chỉnh hình, thay thế:
Dụng cụ trợ giúp: Gậy, nạng, xe lăn, thanh song song, khung tập đi
Dụng cụ chỉnh hình: Nẹp, máng, áo nẹp cột sống
Dụng cụ thay thế: Chi giả
3. Phương pháp trợ giúp đỡ người khuyết tật tham gia hội nhập xã hội: Công tác xã hội.
Giáo dục đặc biệt: giáo dục hòa nhập, giáo dục chuyên biệt. Dạy nghề. Cải thiện môi trường
IV. CÁC HÌNH THỨC PHỤC HỒI CHỨC NĂNG HÌNH THỨC ƯU ĐIỂM NHƯỢC ĐIỂM
Người bệnh phải đi xa,
PHCN tại trung tâm:
chi phí nhiều, số lượng
Người bệnh đến các trung tâm Kỹ thuật PHCN tốt, cán bộ được người bệnh được PHCN
có cán bộ chuyên khoa và đào tạo chuyên khoa sâu.
ít, không đạt được mục
trang thiết bị PHCN đầy đủ. tiêu hòa nhập xã hội.
Người bệnh không phải đi xa, chi
PHCN ngoài trung tâm:
phí chấp nhận được, số lượng
Cán bộ chuyên khoa cùng người bệnh được PHCN có tăng Cán bộ chuyên khoa
phương tiện đến PHCN ở địa lên, người bệnh được PHCN tại không đáp ứng đủ.
phương người bệnh sinh sống. môi trường mà họ sinh sống. lOMoAR cPSD| 45470709
Tỷ lệ người khuyết tật được phục
hồi cao nhất, chi phí chấp nhận
PHCN dựa vào cộng đồng: được, chất lượng PHCN cao vì
Được triển khai qua sự cố gắng đáp ứng được nhu cầu cơ bản của Không thực hiện được
hợp tác của người bệnh, gia người bệnh (hội nhập xã hội, vui các kỹ thuật PHCN
đình họ cũng như cộng đồng chơi, học hành, lao động, tăng thu chuyên sâu và ở giai
với dịch vụ xã hội, nghề nhập, ...), là một thành tố của đoạn cấp tính của bệnh.
nghiệp, giáo dục và sức khỏe chiến lược chăm sóc sức khòe ban một cách thích ứng.
đầu (có thể giải quyết được nhân
lực, ngân quỹ và quản lý).
V. CÁC NGUYÊN TẮC PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
1. Điều trị bệnh nền, tạo thuận lợi cho lành thương
2. Giảm thiểu tình trạng khiếm khuyết và mất chức năng của người bệnh
3. Ngăn ngừa và điều trị các thương tật thứ cấp
Thương tật thứ cấp là những thương tật phát sinh thêm trong quá trình điều trị do người
bệnh không được chăm sóc tốt, toàn diện
Một sổ thương tật thứ cấp thường gặp do ít vận động hay nằm lâu:
- Teo cơ (do cơ không được sử dụng trong thời gian dài).
- Co rút mô mềm quanh khớp (do khớp không được hoạt động thường xuyên
trong tầm độ bình thường của khớp).
- Loãng xương (do giảm chịu lực, giảm sự co kéo của các gân cơ bám trên xương).
- Rối loạn tuần hoàn (tình trạng tuần hoàn bị ứ trệ do ít vận động). - Loét do tì đè.
- Hạ áp tư thế (do người bệnh nằm lâu hay không được đặt ở tư thế đứng trong thời gian dài).
- Viêm phổi do ứ đọng đàm (thường gặp ờ người bệnh nằm lâu ở tư thế nằm
ngửa hay nằm nghiêng một bên).
- Rối loạn cơ vòng (tình trạng táo bón, tiểu khó do bệnh nhân khó khăn trong
việc vào nhà vệ sinh hay không thể dùng bô khi cần thiết trong thời gian dài).
- Rối loạn tâm lý (thường do bệnh nhân ít hoạt động, bị cô lập, tách biệt khỏi
môi trường quen thuộc).
4. Cải thiện chức năng và hoạt động
5. Tăng cường khả năng tham gia của người bệnh
VI. KHÁM VÀ LƯỢNG GIÁ TRONG CHUYÊN NGÀNH PHCN
Thăm khám trong chuyên ngành PHCN khác cơ bản với các ngành Y học khác, chú ý
đến cả hai phạm vi thực hiện chức năng tại gia đình và cộng đồng của người bệnh. Bác
sĩ không chỉ xác định tổn thương thực thể mà còn cần xác định ảnh hưởng của các tổn lOMoAR cPSD| 45470709
thương đó lên chức năng. Phát hiện những vấn đề chức năng cho phép xác định mục
tiêu phục hồi chức năng là yếu tố cơ bản để phát triển, hoạch định biện pháp điều trị và phục hồi chức năng.
Thăm khám trong chuyên ngành PHCN để định được người bệnh bị khiếm khuyết,
giảm chức năng hay tàn tật theo mô hình ICIDH (International Classification of
Impairments, Disabilities and Handicaps) như Tổ chức Y tế thế giới đã định nghĩa năm
1980. Tuy người bệnh có thể đã khiếm khuyết nhưng có thể không dẫn đến giàm chức
năng hay tàn tật, trừ khi những khiếm khuyết đó ngăn cản người bệnh thực hiện vai trò
của mình tại nhà hoặc cộng đồng.
Khiếm khuyết (impairment): là sự mất, thiếu hụt hay bất thường cấu trúc, chức năng,
giải phẫu, sinh lý thường do bệnh hay tai nạn tạo nên. Ví dụ: cụt chi do tai nạn lao động,
đục thủy tinh thể ở người đái tháo đường, ...
Giảm chức năng (disability): là mất hay giảm một phần hoặc nhiều chức nãng nào đó
của cơ thể do khiếm khuyết tạo nên. Ví dụ: do mất chi nên trở ngại việc đi lại và hoạt
động, do đục thủy tinh thể nên mắt khó nhìn thấy, ...
Tàn tật (handicap): là tình trạng người bệnh do khiếm khuyết hay giảm chức nâng
cản trở người đó thực hiện vai trò của mình để tồn tại trong cộng đồng mà phải phụ
thuộc một phần hoặc hoàn toàn vào người khác để có thể tồn tại, trong lúc các người
khác cùng tuổi, giới, hoàn cảnh thực hiện được