Tổng quan về Mô hình Thương mại Điện tử và Tác động 2023 | Đại học Văn Lang

lOMoARcPSD| 61538472
I. Tổng quan về Mô hình Thương mại Điện tử
Thương mại điện tử (TMĐT) là hình thức mua bán hàng hóa, dịch vụ thông qua
các mạng lưới điện tử, chủ yếu là Internet. Nó đã trở thành một phần không thể
thiếu trong cuộc sống hiện đại, thay đổi cách thức chúng ta tiêu dùng, mua sắm và
làm kinh doanh. Không chỉ dừng lại ở việc mua bán, thương mại điện tử còn đang
dần trở thành nền tảng giao tiếp và tương tác giữa các bên, nơi mà trải nghiệm của
người dùng là yếu tố trung tâm và các giá trị về dịch vụ, hậu mãi, chăm sóc khách
hàng được đẩy lên hàng đầu.
Ví dụ các Mô Hình Thương mại Điện tử Phổ biến
Có nhiều mô hình thương mại điện tử khác nhau, nhưng một số mô hình phổ biến nhất bao gồm: •
B2C (Business-to-Consumer): Doanh nghiệp bán hàng trực tiếp cho người
tiêu dùng. Đây là mô hình phổ biến nhất, ví dụ như các trang thương mại
điện tử như Lazada, Shopee, Tiki. •
B2B (Business-to-Business): Doanh nghiệp bán hàng cho các doanh nghiệp
khác. Các nền tảng B2B thường cung cấp các sản phẩm và dịch vụ chuyên
dụng cho doanh nghiệp. Ví dụ như Alibaba nơi các nhà sản xuất bán hàng
hóa cho các doanh nghiệp khác. •
B2G (Business-to-Government): Doanh nghiệp cung cấp hàng hóa, dịch vụ
cho các cơ quan nhà nước. Ví dụ cung cấp phần mềm và dịch vụ công nghệ
thông tin, thiết bị văn phòng cho chính phủ , các dịch vụ an ninh và hậu cần, •
C2B (Consumer-to-Business): Người tiêu dùng tạo ra sản phẩm hoặc dịch
vụ và bán cho doanh nghiệp. Ví dụ như các nền tảng crowdsourcing, nơi các
cá nhân có thể tham gia vào các dự án của doanh nghiệp. •
C2C (Consumer-to-Consumer): Người tiêu dùng bán hàng trực tiếp cho
nhau. Các sàn giao dịch C2C như Shopee, Chợ Tốt là ví dụ điển hình cho
phép người dùng đăng bán các sản phẩm đã qua sử dụng hoặc hàng thủ công. •
G2C (Government to Consumer): Mô hình này cho phép chính phủ cung
cấp dịch vụ trực tuyến cho người dân, chẳng hạn như nộp thuế hoặc đăng ký các dịch vụ công. lOMoARcPSD| 61538472
II. Tác động tới các mô hình hiện tại
Ví dụ tác động tới các mô hình hiện tại:
- B2C (Business to Consumer): •
Tác động của công nghệ: Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) và phân
tích dữ liệu giúp doanh nghiệp cá nhân hóa trải nghiệm mua sắm cho khách
hàng. Ví dụ, Amazon sử dụng thuật toán để đề xuất sản phẩm phù hợp với
sở thích của người dùng. •
Đại dịch COVID-19: Nhu cầu mua sắm trực tuyến tăng mạnh trong thời kỳ
phong tỏa, dẫn đến sự gia tăng doanh thu của các trang thương mại điện tử như Shopee và Lazada.
- B2B (Business to Business): •
Sự chuyển đổi sang nền tảng số: Nhiều doanh nghiệp đang chuyển đổi từ
các quy trình truyền thống sang mô hình giao dịch trực tuyến, như việc sử
dụng nền tảng ERP (Enterprise Resource Planning) để quản lý đơn hàng và kho hàng. •
Blockchain: Công nghệ blockchain giúp cải thiện tính minh bạch và bảo
mật trong các giao dịch B2B, tăng cường lòng tin giữa các bên.
- C2C (Consumer to Consumer): •
Mạng xã hội: Sự phát triển của mạng xã hội như Facebook và Instagram đã
tạo ra một nền tảng thuận lợi cho các giao dịch C2C, giúp người dùng dễ
dàng mua bán hàng hóa cũ hoặc tự sản xuất. •
Chia sẻ kinh tế: Mô hình kinh tế chia sẻ như Airbnb hay Uber đã thay đổi
cách mà người tiêu dùng tương tác và giao dịch với nhau.
- C2B (Consumer to Business): •
Nền tảng crowdsourcing: Sự xuất hiện của các nền tảng như Upwork hay
Fiver cho phép người tiêu dùng cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp, tạo ra
cơ hội việc làm mới và thay đổi cách thức tuyển dụng. lOMoARcPSD| 61538472 •
Đánh giá và phản hồi: Các nền tảng như Yelp hay TripAdvisor cho phép
người tiêu dùng đánh giá sản phẩm/dịch vụ, ảnh hưởng lớn đến quyết định
của doanh nghiệp trong việc phát triển sản phẩm.
- B2G (Business to Government):
Chính phủ số: Sự chuyển đổi sang chính phủ số và các dịch vụ công trực
tuyến đã mở rộng cơ hội cho các doanh nghiệp cung cấp giải pháp công
nghệ cho các cơ quan nhà nước.
- G2C (Government to Consumer): •
Nền tảng dịch vụ công trực tuyến: Chính phủ phát triển các ứng dụng và
website giúp người dân dễ dàng tiếp cận các dịch vụ như nộp thuế, đăng ký
giấy tờ, tạo thuận lợi cho việc tương tác giữa công dân và chính quyền.
III. Các mô hình kinh doanh mới xuất hiện
Thị trường thương mại điện tử đang không ngừng biến đổi và phát triển với tốc độ
chóng mặt, kéo theo sự ra đời của nhiều mô hình kinh doanh mới lạ và sáng tạo.
Dưới đây là một số mô hình kinh doanh nổi bật đang được ứng dụng rộng rãi hiện nay:
1. Thương mại phi tập trung (Decentralized Commerce) •
Mô tả: TMĐT phi tập trung giúp người mua và người bán có thể trực tiếp
giao dịch với nhau mà không cần trung gian lớn như Amazon, eBay hay
Shopee. Điều này giảm thiểu chi phí giao dịch và tăng cường tính minh bạch, bảo mật. •
Công nghệ blockchain và hợp đồng thông minh đóng vai trò cốt lõi trong
việc thực hiện mô hình này. • Tính năng chính:
o Không có trung gian: Tự do mua bán, giảm phí. o
Blockchain: Đảm bảo an toàn, minh bạch, tự động. o
Hợp đồng thông minh: Thực hiện giao dịch tự động. o
Ưu điểm: An toàn, minh bạch, tiết kiệm chi phí.
Downloaded by Vy Dang (dvy809550@gmail.com) lOMoARcPSD| 61538472
Ví dụ: Nền tảng OpenBazaar cho phép người dùng tự do mua bán hàng hóa mà
không cần qua bất kỳ trung gian nào. Các hợp đồng thông minh được sử dụng để
thực hiện giao dịch tự động, đảm bảo an toàn và minh bạch.
2. Thương mại dự đoán (Predictive Commerce) lOMoARcPSD| 61538472
Mô tả: Là việc doanh nghiệp dùng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để dự đoán
nhu cầu của người tiêu dùng trước khi họ đặt hàng nhờ vào phân tích hành vi
và lịch sử mua sắm của họ. •
Công nghệ chủ đạo: Trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), dữ liệu lớn (big data), IoT. • Tính năng chính:
o Dự đoán nhu cầu của khách hàng trước khi họ đặt hàng, giúp doanh
nghiệp chuẩn bị hàng hóa sẵn sàng.
o Giao hàng trước khi khách hàng ra quyết định, rút ngắn thời gian giao hàng.
o Sử dụng các thiết bị IoT để giám sát và tự động hóa quy trình mua •
Ví dụ: Amazon đã phát triển khái niệm "giao hàng dự đoán" (anticipatory
shipping), trong đó hàng hóa được vận chuyển đến các khu vực gần người
tiêu dùng dựa trên dự đoán về nhu cầu của họ, ngay cả trước khi họ thực sự đặt hàng.
3. Thương mại qua thiết bị (Device Commerce) •
Mô tả: là việc mua sắm trực tiếp thông qua các thiết bị thông minh như tủ
lạnh, loa thông minh,tự động thực hiện các giao dịch mua sắm mà không
cần sự can thiệp của con người. •
Công nghệ chủ đạo: Internet of Things (IoT), giọng nói thông minh (Voice Commerce), AI. •
Tính năng chính: o Tự động hóa quy trình mua sắm thông qua các thiết bị kết nối (IoT).
o Sử dụng giọng nói để thực hiện các giao dịch mua sắm mà không cần thao tác bằng tay. •
Ví dụ: một tủ lạnh thông minh có thể tự động đặt hàng thực phẩm hoặc một
loa thông minh như Amazon Alexa có thể đặt hàng thông qua lệnh giọng nói.
4. Thương mại trải nghiệm (Experiential Commerce) lOMoARcPSD| 61538472
Mô tả: là mô hình kinh doanh nơi người tiêu dùng có thể trải nghiệm sản
phẩm trong môi trường ảo thông qua công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế
tăng cường (AR) trước khi quyết định mua hàng. •
Công nghệ chủ đạo: Thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), AI. • Tính năng chính:
o Khách hàng có thể "thử" sản phẩm trước khi mua thông qua AR/VR.
o Mang đến trải nghiệm mua sắm tương tác cao, tăng cường sự kết nối
giữa khách hàng và thương hiệu. •
Ví dụ: L'Oreal Virtual Try-On đã ứng dụng công nghệ AR cho phép người
dùng thử các sản phẩm mỹ phẩm trên khuôn mặt của họ thông qua camera điện thoại.
5. Thương mại dạng đăng ký theo dõi sức khỏe (Health Subscription Commerce) •
Mô tả: là hình thức cung cấp các sản phẩm và dịch vụ chăm sóc sức khỏe cá
nhân dựa trên dữ liệu thu thập từ các thiết bị đeo thông minh. •
Công nghệ chủ đạo: IoT, AI, thiết bị đeo thông minh (Wearable Technology). • Tính năng chính:
o Các thiết bị đeo thông minh giám sát liên tục tình trạng sức khỏe của người dùng.
o AI phân tích dữ liệu và đưa ra các đề xuất về sản phẩm sức khỏe phù hợp.
o Giao hàng định kỳ dựa trên tình trạng sức khỏe và nhu cầu cá nhân. •
Ví dụ: Một người dùng đeo đồng hồ thông minh để theo dõi nhịp tim và
chất lượng giấc ngủ. Dựa trên dữ liệu này, một ứng dụng sức khỏe có thể gợi
ý người dùng nên bổ sung vitamin D để cải thiện giấc ngủ.
6. Thương mại theo cộng đồng (Community-Based Commerce) lOMoARcPSD| 61538472 •
Mô tả: là hình thức mua sắm trực tuyến dựa trên sự kết nối của những người
có cùng sở thích, họ cùng nhau mua sắm, chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra gợi ý sản phẩm.
Công nghệ chủ đạo: Mạng xã hội (Social Media), AI, Blockchain. • Tính năng chính:
o Cộng đồng trực tuyến được xây dựng xung quanh các mối quan tâm và sở thích chung.
o AI phân tích hành vi và tương tác của người dùng để đề xuất sản
phẩm hoặc dịch vụ phù hợp.
o Blockchain giúp tạo niềm tin và sự minh bạch trong các giao dịch cộng đồng. •
Ví dụ: Các nền tảng mua sắm nhóm như Pinduoduo tại Trung Quốc cho
phép người tiêu dùng mua sản phẩm với giá rẻ hơn khi mua theo nhóm. Các
mô hình này có thể phát triển mạnh hơn nữa khi kết hợp với các mạng xã hội và công nghệ AI.
IV. Công nghệ mới và tác động của chúng
Thương mại điện tử đang trải qua một cuộc cách mạng nhờ sự phát triển không
ngừng của công nghệ 4.0. Những đổi mới này không chỉ thay đổi cách chúng ta
mua sắm mà còn định hình lại toàn bộ ngành bán lẻ. AI và IoT chỉ là 2 trong số
những thành tựu nổi bật của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư bên cạnh các
thành tựu công nghệ khác như in 3D, Big Data,…vốn đã được ứng dụng sâu rộng
trong tất cả các ngành nghề. Trong bài này, chúng ta sẽ tập trung vào ba công nghệ
đang ngày càng được chú trọng áp dụng vào thương mại điện tử là AI, IoT và công
nghệ chuỗi khối Blockchain. 1. Công nghệ AI
Trí tuệ nhân tạo (AI) là lĩnh vực khoa học máy tính chuyên hỗ trợ giải quyết các
vấn đề nhận thức liên quan đến trí tuệ con người. AI giúp doanh nghiệp cải thiện
trải nghiệm khách hàng thông qua việc cá nhân hóa các đề xuất sản phẩm, tự động
hóa dịch vụ khách hàng (chatbots), và phân tích dữ liệu để hiểu rõ hơn về hành vi
mua sắm. Trong lĩnh vực thương mại điện tử, AI đã thay đổi toàn diện "cuộc chơi" lOMoARcPSD| 61538472
nhờ vào những đột phá mà nó mang lại trong việc tối ưu hóa hoạt động kinh
doanh, cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, và hỗ trợ ra quyết định chiến lược.
o Ví dụ: Amazon sử dụng AI để đề xuất sản phẩm dựa trên lịch sử mua
sắm của người tiêu dùng, tăng khả năng chuyển đổi. lOMoARcPSD| 61538472
2. Công nghệ Blockchain
Blockchain cung cấp một cơ sở dữ liệu phân tán cho phép các giao dịch trên nền
tảng thương mại điện tử an toàn, minh bạch và chống giả mạo. Công nghệ này có
tiềm năng cách mạng hóa ngành thương mại điện tử bằng cách cung cấp một cách
thức để hợp lý hoá quy trình mua sắm và thực hiện các giao dịch trực tuyến một
cách hiệu quả hơn. Ngoài ra, Blockchain giúp truyền tải một mức độ tin cậy và
minh bạch giữa người mua và người bán.
o Ví dụ: Các doanh nghiệp sử dụng blockchain để theo dõi nguồn gốc
sản phẩm, như ngành thực phẩm hoặc dược phẩm, đảm bảo chất lượng và nguồn gốc. 3. Công nghệ IoT
Internet vạn vật (IoT) là một tập hợp các thiết bị có khả năng kết nối với nhau, với
Internet và với thế giới bên ngoài để thực hiện một công việc nào đó. Sự tăng
trưởng của thương mại điện tử đã thúc đẩy một lĩnh vực cộng sinh với nó là
logistics phát triển mạnh mẽ, và điều này đã tác động tích cực trở lại với chính
thương mại điện tử. Với công nghệ IoT, ngành logistics đã nâng cao khả năng
quản lý đơn hàng, kho bãi, cũng như gia tăng đáng kể khả năng vận chuyển.
o Ví dụ: Các cửa hàng bán lẻ sử dụng IoT để theo dõi hành vi mua sắm
của khách hàng và tối ưu hóa việc trưng bày sản phẩm hay các máy
móc, thiết bị được kết nối với nhau để tự động hóa quá trình sản xuất,
tăng năng suất và giảm thiểu lỗi.