7 cách tu dưỡng để trở nên xuất chúng hơn người theo cách của cổ nhân
1. Quân tử muốn tu thân, trước tiên phải tu tâm 
Mộttrongnhữngcáchdưỡngtâmcủacổnhânđólàmuốnlàm
quântửthìphảitutâmcủachínhmìnhtrướctiên.Khôngcầncố
gắnghômưa,gọigióhaylàmviệcđaotobúalớnnàođómới
đượcđánhgiácaomàtâmantịnhmớilàđiềuđángđượcưutiên
chomộtbậcquântử.
Tutâmtừýnghĩ,lờinóichotớihànhđộngmớithựcsựlàviệc
cầnlàmtrướctiên.Thửxemmìnhđãnghĩđúngchưa,nóinăng
cóchừngmựcchưa,cólàmtổnthươngaikhông,hànhđộngcó
bịhấptấp,gâyhạichongườikháckhông...
Dưỡngtâmlàviệccầnlàmhàngngày,kiểmsoátbảnthântránh
xanhữngviệcxấu,từđótâmhồnsẽnhẹnhõm,luôncảmthấy
thoảimáidễchịu,ngườixungquanhcũngcảmnhậnđượcnăng
lượngtốtđẹpấy. 
Quântửbiếttutâmnênsốngngaythẳng,khôngtranhgiành
quyềnchức,sốngthanhđạm,chẳngcầndùngthủđoạnđểbon
chenvớiđời,nếukhôngđượcgiàucóthìvẫnsốngvui,sốngtao nhã.
Bấtluậncuộcsốngcủahọcóthuậnbuồmxuôigióhaykhông,
dùgiàuhaynghèo,địavịcaohaythấp,họđềucóthểlàmcho
tâmhồnluôntựtại.  
2. Thiên hạ khắp nơi là của cải, một phần lao động, một phần cơm 
Trênthếgiannàycủacảisẵncókhắpnơi,nếutìmcáchthìchắc
chắnaicũngsẽcóthểtrởnêngiàucó,khôngcógìlàkhôngthể cả.
Thếnhưngcổnhânđãnhắcnhởrằng:"Mộtphầnlaođộng,một
phầncơm".Điềunàycónghĩalàlaođộngbaonhiêuthìchỉnên
hưởngbấynhiêumàthôi.Nghĩalàcôngsứcmìnhnhưthếnào
chỉhưởngtươngứng,tránhtâmlýthamlam,cốgắngvơvét
phầnnhiềuvềmình.
Mộtngườikhôngchúýviệcdưỡngtâmthườngcóxuhướng
làmmộtnhưngmuốnđòiăn10phầncơm,nhưthếlàthamlam,
phávỡsựcânbằngvốncó.Mộtkhilòngthamtrỗidậythìche
mờđilýtrí,họnhấtđịnhsẽtìmmọicáchđểthuvéncủacảivề
chomình.Nhữngngườinàybấtchấpthủđoạn,sẵnsàngluồn
cúi,mưulợiđểbùđắpvàophầnlaođộngcònthiếu. 
Ngượclại,ngườingaythẳngthậtthà,khôngđầucơtrụclợithì
khôngphảilosợ,luồncúi,tựtinvàonănglựccủamình,không
phảicầucạnhai.Cónhưthếmớitựtinngẩngcaođầuđốimặt
bấtcứhoàncảnhnào.
Đoạntrừđượclòngthamcủamìnhdùlàtiềnbạc,tìnhcảmhay
chứcvụthìlòngtaắtsẽanyên.VídụnhưĐàoUyênMinh
“quantrườngkhôngsuônsẻ,chẳngbằngquyẩnđiềnviên,vẫn
cóthểháihoacúcdướihàngràophíađông,nhànnhãnhìnnúi phíanam”. 
3. Bất kính với người đáng kính sẽ chiêu mời tai họa 
Cổnhândạyđiềunênkínhnểlàđểrănchúngtasốngkhiêm
nhường,hiếuđạo,biếtngười,biếtmình.Nếukhôngthìsẽdễ
rướchọavàothân.
KhổngTửnói:“Quântửcó3điềusợ:sợmệnhTrời,sợđại
nhân,sợlờicủaThánhnhân”.Ýnghĩalà,conngườiphảibiết
kínhsợThượngThiên,thuậntheoThiênmệnh,biếtkínhsợ
ngườicóphẩmhạnhcao,địavịcao,biếtkínhsợlờidạycủa Thánhnhân. 
Mộtkẻtựmãn,xemthườngngườikhác,khôngcólòngkínhsợ,
thìsẽmấtđinềntảngđạođứctốithiểulàmngười,việcxấunào cũngdámlàm.
Trongđónhấtđịnhphảihiếukínhchamẹlàđiềuđặcbiệtlưu
tâm.Ngườixưathườngnói,giađìnhnhưmộtgốccâyvớiông
bàlàrễ,chamẹlàcành,concháulàhoatrái.Muốnhoatráinảy
nởthìnhấtđịnhphảichămbóncẩnthậntừgốcrễ. 
Gốcrễkhôngchămsócthìsớmhaymuộncâycốisẽhéomòn
vàchếtđi.Dođó,làmngườiphảiluônkhắcghivềđạohiếu.
Ởnhàkhônghiếuthuậnvớichamẹ,ởđơnvịkhôngphụctùng
lãnhđạo,ởxãhộikhônghiểutônkínhhiềntài.Ngườinhưthếắt
sẽgặptaihọahungdữnguyhiểm,xãhộinhưthếắtsẽchẳng
vănminh,quốcgiavàdântộcnhưthế,ắtsẽlạchậu.
4. Tiểu công bất thưởng, tắc đại công bất lập; tiểu oán bất xá tắc đại oán tất sinh 
Câunàycónghĩalàcônglaonhỏkhôngthưởng,thìsẽkhông
gâydựngđượccônglaolớn;Oánhậnnhỏmàkhôngthathứ,thì
oánhậnlớnsẽnảysinh. 
Thưởngvàphạtlàmộtvấnđềkhôngnênxemnhẹvìnếuthưởng
phạtkhôngphânđịnh,thìmọisựmậpmờ,khôngaibiếtnêntập
trungvàođiềugìhaytránhxađiềugì.
Nếucônglaonhỏmàkhôngthưởng,thìcũngsẽmấtđiđộnglực
gâydựngcônglaolớn.
Nếulỗilầmnhỏkhôngphạtthìrấtcóthểlầnsausẽnảysinhlỗi
lầmlớn.Dođóphảicăncứvàoquyềnhạnvàvịtrícủacấpdưới
màsuyxétthướcđo,mứcđộthưởngvàphạt.
Đâykhôngchỉlàcáchđểdùngngườimàcònlàcáchđểquảnlý
bảnthânmình.Vídụnhưtađangnỗlựcmộtviệcgìđó,nếuđã
tạoramộtthànhcôngnhỏthìcũngnênănmừng,lấyđộnglực
đểtatiếptụccốgắng,nếukhôngtacảmthấyđuốisức,thiếu
tinhthầnvàsựnhiệthuyếtnênnguycơbỏcuộcrấtnhanh.
Ngoàira,làmngườicầnđộlượng,dùnglễkhoanthứchongười.
Nênhiểurằngchẳngailàkhôngphạmsailầm,tabỏquacho
ngườicũnglàđểthathứchobảnthânmình.ĐừngnhưTrương
Phitínhtìnhnóngnảy,ngườicólỗinhỏ,lạixửphạtnặng,đểrồi
bịthuộchạđâmchết.Đóchínhlàmốihọahoạncủa“oánhận
nhỏkhôngthathứ,ắtsẽnảysinhoánhậnlớn”. 
5. Không thể cùng con ếch ngồi trong đáy giếng luận bàn về biển cả 
Câuđầyđủ:"Khôngthểcùngconếchngồitrongđáygiếngluận
bànvềbiểncả;khôngthểcùngcôntrùngmùahèbànluậnvề
băngtuyết;khôngthểcùnganhhọctròchốnthônquêhẻolánh
bànluậnvềđạolý.”
Tạmhiểunghĩađencủacâunóinàyđólà:Loàiếchkhôngthể
sốngởbiểnchonênnókhônghềcótrảinghiệmvềnơinàyđể
mà"bànluận".Tươngtự,loàicôntrùngchỉsốngtrongthờigian
ngắntrongmùaHè,khôngcócơhộisốngtớimùaĐôngnên
chúngkhôngthểhiểucảmgiáclạnhgiá.Mộtanhhọctròởvùng
quêsẽkhôngđủhiểubiếtđểluậnbànvềđạolývìnhữnggìanh
tahiểuchỉởtronglàngquêcủamình. 
Nghĩabóngcâunóinàyđólàmuốnnhắcnhởchúngtachớnên
bìnhluận,đánhgiáhayvộivàngnhậnxét,kếtluậnđiềugìmà
bảnthânchưabiết,chưacókinhnghiệmtrảiqua.Chodùđólà
lýthuyếtđượcđọcthôithìcũngkhôngthểsosánhbằngtrải
nghiệmchânthực.Vậynên,ngườitacầnphảicómộttâmthái
rộngmởđốivớitrithức. 
Sốngtrênđờinàynênnhớrằngkhôngphảichuyệngìmìnhcũng
biết,cũngtỏtường,dođóphảigiữtháiđộkhiêmtốn.Chỉcókẻ
dạidộtmớithíchnóidai,nóidài,thànhranóidại.
Mộttrongnhữngcáchdưỡngtâmcủacổnhânđólàluôngiữ
tháiđộhọchỏi,tránhviệcnóinhiều,nếucầncũngcóthểtránh
giaoduvớinhữngkẻ"nhiềuchuyện"nhưngkhôngthựcsựhiểu
sựđờilạithíchđôico. 
Đúngnhưtrong“TháiCănĐàm”cónói:“Cuộcđờigiảmmột
phầnthìsiêuxuấtmộtphận,nhưgiảmgiaoduthìtránhđược
hỗnloạn,ngônngữđơngiảnthìítlỗilầm,suynghĩgiảmthìtinh
thầnkhônghaotổn”. 
Điềuđócónghĩalànếubạncóthểgiảmbớtmộtsốnhữnggiao
thiệpkhôngcầnthiết,bạncũngsẽgiảmbớtđượcmộtsốrối loạn.
6. Đấu gạo dưỡng ân, gánh gạo dưỡng thù 
Câunàycónghĩalàkhitachoaiđómộtđấugạongườinàysẽtỏ
lòngbiếtơn,thếnhưngnếutiếptụcchonhiềuhơn,sốlượngnày
đượcướctínhlàmộtgánhgạothìhọlạinuôidưỡngtrongđósự
hậnthù.Vìsaolạinhưvậy?
Mộtngườithườngxuyênđượcnhậnđồnhờvàolòngtốtngười
khácbanđầuhọsẽtrântrọngvớisựgiúpđỡnày.Thếnhưng
mộtkhigiúphọquánhiềusẽtạochongườitacảmgiácrằngđó
làviệcđươngnhiên,ỉlại.Họnổilòngthamlamnêncứmuốn
đượcnhiềuhơnnữa,khôngbiếtbaonhiêuchođủ,bắtđầuhọso
sánh,nuôidưỡnglòngđốkỵcùngsựhậnthùlúcnàokhônghay.
Thếnênkhibạnmuốnbốthíchoaicũngphảicógiớihạn,
nguyêntắcnhấtđịnhnếukhôngviệctốtcũngcóthểtrởthành
mốihọabấtcứlúcnào.
7. Vụ thiện sách giả, vô ác sự; vô viễn lự giả, hữu cận ưu 
Câutrêncónghĩamộtngườilàmviệccókếhoạch,mưulượcsẽ
hạnchếđượcnhữnghiểmnguy,saisót.Ngượclại,nhữngai
khôngmưutínhsâusuynghĩxa,thìmốilohoạnnạnsẽđến ngaytrướcmắt. 
Mộtngườigiỏimưutính,kếhoạch,nhấtđịnhlàngườisuynghĩ
kínkẽ,bảnthânluônởthếchủđộng,gặpchuyệncũngcóthể
hóanguythànhan.Nhữngngườithànhcôngcũnglàngườicó
tầmnhìnxatrôngrộng,làmbấtkỳviệcgìcũnggiỏitínhtoán, hoạchđịnh. 
Làmgìcũngphảicótầmnhìndàihạn,đừngvìcáilợitrướcmắt
màhạingười,làmviệcáchayquáthamlam,...kẻosaunàyhọa
đếnthìhốihậncũngkhôngkịp.
Dođó,nênhọccáchdưỡngtâmcủacổnhânđểsớmbiếtsuy
tínhchotươnglạithìmớicóthểđạtđượcthànhcônglớnvàbền
vữnghơn.Tráilại,thìsẽvìcáinhỏmàmấtcáilớn.
Dưỡng tâm không gì tốt bằng ít ham muốn
Có một người trẻ tuổi đến bên bờ hồ, thấy dưới nước có thỏi
vàng lấp lánh. Anh ta rất vui mừng liền nhảy xuống nước để
mò vàng. Nhưng mặc dù ra sức lặn xuống mò không biết bao
nhiêu lần, anh ta vẫn không mò được.
Cuốicùngsứccùnglựckiệt,khắpngườiướtsũng,bùnđấtbẩn
thỉu,anhtabènlênbờngồinghỉ.Khôngngờ,mặtnướcmộtlúc
saulạiphẳnglặng,thoivànglạihiệnranơiđáynước.Anhta
nghĩ,thỏivàngdướinướcrốtcuộclàởđâu?Rõràngmìnhnhìn
thấy,tạisaomòkhôngđược?Thếrồianhtalạinhảyxuống
nướcmòvàng.Vẫnvôíchnhưtrước,chẳngmòđược,nhưng
anhtakhôngchịutừbỏ.
Lúcđóchaanhtađến,thấycontraitoànthânướtđẫm,bẩnthỉu
đầybùnđất,bènhỏi:“Xảyrachuyệngìvậy?”Ngườicontrảlời:
“Rõràngconthấythỏivàngdướinước,nhưngkhôngbiếtbao
nhiêulầnrồiconlặnxuốngmòmàvẫnkhôngmòđược”.Người
chanhìnmặtnướcphẳnglặng,rồingẩngđầunhìnlêncây,nói:
“Conxem,thỏivàngkhôngởdướinướcmànóởtrêncây”.
Conngườiaiaicũngtruycầuhạnhphúc,nênaiaicũngbônba,
lănlộntranhgiànhthắngthua,đượcmất,chìmnổiphiêudạt
trongdanh-lợi-tình-thù.Aiaicũngthấyhạnhphúchiểnhiện
ngaytrướcmặt,dốcsứctiếntới,laovào,giànhgiật.Nhưng
chínhlúctưởngđãtómđượchạnhphúctrongtaythìhạnhphúc
lạitanbiếnđinhưảoảnh.
Cuộcđờiluôntồntạinhữngđiềutráingược,đốilập,cóđượcthì
ắtsẽcómất,cóthắngthìắtsẽcóthua,cókhỏethìắtsẽcóyếu,
cótrẻthìắtsẽcógià,cóđẹpthìắtsẽcóxấu,cóvinhthìắtsẽcó
nhục,cóphúcthìắtsẽcóhọa.Đóchínhlàcáilýtươngsinh
tươngkhắc.LãoTửviếttrong“Đạođứckinh”rằng:“Họahề
phúcchisởỷ;phúchề,họachisởphục”,nghĩalà“Họalàchỗ
dựacủaphúc,phúclànơiẩnnáucủamốihọađangrìnhrập”.
Dođó,nếuđitìmhạnhphúctừnhữngvinhhoaphúquý,danh
vọngquyềnthế,haytiềntài,sắcđẹp…thìquảthậtnguyhiểm.
Đắcđượcđãkhó,giữđượccàngkhóhơn,vàtheolẽtươngsinh
tươngkhắc,thìcuốicùngnhữngthứmàchúngtavấtvảtranh
đấu,bônbangượcxuôi,laotâmkhổtứcóđượccũngsẽmất.
Khisứccùnglựckiệt,tuổigiàkhôhéo,mớithấymọithứtrống
rỗng,giốngnhưanhchàngnhảyxuốngnướcmòvàngvậy,như
“DãtràngxecátbiểnĐông,nhọcnhằnmàchẳngnêncôngcán gì”.
Nhưngnếuchúngtasuynghĩlại,quaylại,thìhạnhphúctrong
tầmtay.Phậtgiagiảng,“Hồiđầuthịngạn”(quaylạilàbờ),
giốngnhưanhchàngmòvàngkia,nếungẩngđầulênthìthấy
thoivàngthựcởtrêncâysoibóngxuốngđáynước.Hạnhphúc
đíchthựclàởtrongtâmchúngta,nóphảnánhrathếgiớibên
ngoàiquanhữnghìnhảnhlấplánhcủacôngdanhlợilộc.Chúng
tacứmảimiếtchạytheocáibónghưảođó,khácnàoanhchàng
kiacứnhảyxuốngnướcmòvàng.
LãoTửnói:“Họamạcđạiưbấttritúc.Cữumạcđạiưdụcđắc.
Cốtritúcchitúc,thườngtúchĩ”,nghĩalà:“Khônghọanàolớn
bằngkhôngbiếtđủ.Khônghạinàolớnbằngmuốnđượccủa.
Chonênbiếtchomìnhlàcóđủ,thờiluônluônđủ”.Ngườibiết
đủ,làngườicónộitâmyêntĩnh,lúcnàocũngthấyhàilòngvới
bảnthân,khôngngoạivậtnàonhưdanhvọng,tiềntài,nữsắc,
tìnhthếnhâncóthểđộngđếnhọđược,dođóluônluônan
nhiên,tựtại,tườnghòa.Đólàhạnhphúcchânthực,đíchthực.
PhậtHoàngTrầnNhânTôngcũngdạy:Giatrunghữubảohưu
tầmmịch/Đốicảnhvôtâmmạcvấnthiền.Nghĩalà:Củabáu
trongnhàthôitìmkiếm/Đốicảnhvôtâmchớhỏithiền.
Hạnhphúccósẵntrongtâmmỗingười,đâucầnlănlộnngược
xuôi.Tìmvềcáitâmmình,bỏđicáchammuốn,dụcvọng,danh
lợi,khẩukhí,đượcmất,thắngthua,thìchúngtatìmlạiđược
khobáucủachínhmình.Phậttínhxuấthiện,nhưánhvàngkim
chóilọi,lúcđó,chúngtacóđượchạnhphúcđíchthực.
Bướcđiđầutiêntrởvềvớicáitâmcủamình,trởvềvớibảntính
thiệnlương,làgiảmdầncáchammuốn,dụcvọng.Nhogiacũng
dạy“Dưỡngtâmmạcthiệnưquảdục”(Dưỡngtâmkhônggìtốt bằngíthammuốn).
Vạnsựkhởiđầunan,bướcđiđầutiên,giảmhammuốndục
vọng,làbướcđikhókhănnhất.Nhưnghànhtrìnhvạndặmcũng
bắtđầubằngbướcđiđầutiênnày.Nào,chúngtahãycùng
bước,bướcđibướcđầutiêntrênhànhtrìnhvạndặmtìmvềvới
cáitâmchânthậtcủamình,vềvớihạnhphúcđíchthực.
Rènluyện,tudưỡngtheolờidạycủangườiđitrướcgiúpchúng
tatránhgặphọa,tránhmắcphảisailầmđángtiếc,tránhgặp
phiềnphứcchốnthịphi.Làmngườisốngởđời,biếtlúcnàonên
ngẩngđầukhinàonêncúi,biếtđưaraquyếtđịnhđúnglúc,biết
cónhữngcuộchẹnkhôngnênmãiđứngchờ.Mỗingườicóphúc
phậnkhácnhau,mưucầuhaytranhgiànhhơnthuacũngvôích.
Nếulànhữngthứcủamình,ngườikháckhótranhgiành,nếu
khôngphảicủamình,cầumongcũngkhôngcóđược.Điềuduy
nhấtchúngtacóthểcốgắngđóchínhlàtutâmdưỡngtính,tạo
dựnguyđứcchobảnthân.Trongtâmluôngiữđiềuthanhtịnh,
tậnhưởngkiếpsốngthanhtao,manglạihạnhphúcchongười,
chínhmìnhcũngthấyniềmvui.
Conngườisốngđượclànhờbiếtnươngtựavàonhautrongtổng
hòacácmốiquanhệ.Dođónếucóthểgiúpđỡngườikháccũng
làmanglạicơhội,niềmvuichomìnhmình.Hãynhớ,nếubạn
dànhchongườikhácmộtlốithoátcũnglàlúcbạnđãchomình
mộtlốiđiSốnghãybiếtchođi,gieonhữnghạtmầmtốt,đừng
chờđếnkhigiàucómớigiúpđỡngười.Khbạnbiếtchođitứclà bạngiàucó.
Trongcuộcsống,bạnsẽthấycónhữngngườiluôntrànngập
niềmvui,sựlạcquan,sốngtíchcựcnhưngcónhữngngườiluôn
khổsở,phiềnmuộn.Ngườitahạnhphúchaykhổđaukhông
phảidosốphậnsắpđặtmàlàdochínhbảnthânhọlựachọn.