Trách nhiệm pháp lý là gì? Đặc điểm và phân loại trách nhiệm pháp lý?

1. Trách nhiệm pháp lý là gì?
Trách nhiệm pháp lý đó là một loạt trách nhiệm, nghĩa vụ mà người tham gia cần phải thực hiện
theo quy định. Nghĩa là dù muốn hay không muốn thì cá nhân, tổ chức đó vẫn phải thực hiện, nếu
không thực hiện cơ quan có thẩm quyền sẽ thi hành những biện pháp cưỡng chế. Điều này khác
biệt với các trách nhiệm mang tính tự nguyện không bắt buộc như trách nhiệm đạo đức, trách
nhiệm công việc, trách nhiệm tôn giáo, …
Thuật ngữ “trách nhiệm pháp lý” có thể được xem xét theo nhiều nghĩa, dưới nhiều góc độ.
Trong phạm vi môn học Lý luận chung về nhà nước và pháp luật, trách nhiệm pháp lý chủ yếu
được xem xét dưới góc độ là trách nhiệm của chủ thể vi phạm pháp luật, gắn liền với vi phạm pháp luật.
Dưới góc độ này, trách nhiệm pháp lý là sự bắt buộc chủ thể vi phạm pháp luật phải gánh chịu
những hậu quả pháp lý bất lợi thể hiện qua việc chủ thể này phải gánh chịu những biện pháp cưỡng
chế nhà nước đã được quy định trong phần chế tài của các quy phạm pháp luật vì sự vi phạm pháp luật của họ.
Có thể hiểu Trách nhiệm pháp lí: là một loại quan hệ đặc biệt giữa nhà nước (thông qua các cơ
quan có thẩm quyền) và chủ thể vi phạm, trong đó nhà nước có quyền áp dụng các biện pháp cưỡng
chế có tính chất trừng phạt được quy định ở chế tài quy phạm pháp luật đối với chủ thể vị phạm
pháp luật và chủ thể đó phải gánh chịu hậu quả bất lợi về vật chất, tinh thần do hành vi của mình gây ra.
Ví dụ: Sinh viên A sử dụng tài liệu làm bài thi khi Quy chế thi không cho phép nên bị Giám thị B
lập biên bản vi phạm và ra Quyết định đình chỉ thi, như vậy có nghĩa là sinh viên A đã phải gánh
chịu trách nhiệm pháp lý.
2. Đặc điểm của trách nhiệm pháp lý:
– Trách nhiệm pháp lý là 1 loại trách nhiệm do luật pháp quy định. Đây chính là khác biệt lớn nhất
giữa loại trách nhiệm đặc biệt này với các loại trách nhiệm xã hội khác như: trách nhiệm đạo đức,
trách nhiệm chính trị, trách nhiệm tôn giáo…
– Trách nhiệm pháp lý luôn gắn liền với các biện pháp cưỡng chế được Nhà nước Việt Nam quy
định rõ ràng trong phần chế tài của các quy phạm pháp luật. Đây cũng được coi là 1 điểm khác
biệt lớn giữa trách nhiệm pháp lý và các biện pháp cưỡng chế khác của Nhà nước như: bắt buộc
chữa bệnh, giải phóng mặt bằng…
– Trách nhiệm pháp lý luôn là hậu quả pháp lý bất lợi đối với chủ thể, nó thể hiện rõ qua việc chủ
thể phải chịu những thiệt hại nhất định về tài sản, về tự do… theo đúng như quy định của Nhà
nước khi họ vi phạm pháp luật,
– Trách nhiệm pháp lý chỉ phát sinh khi có chủ thể vi phạm pháp luật hoặc có thiệt hại xảy ra do những nguyên nhân khác.
Trách nhiệm pháp lý là loại trách nhiệm do pháp luật quy định. Đây là điểm khác biệt cơ bản giữa
trách nhiệm pháp lý với các loại trách nhiệm xã hội khác như trách nhiệm đạo đức, trách nhiệm
tôn giáo, trách nhiệm chính trị…Trách nhiệm pháp lý luôn gắn liền với các biện pháp cưỡng chế
nhà nước được quy định trong phần chế tài của các quy phạm pháp luật. Đây là điểm khác biệt
giữa trách nhiệm pháp lý với các biện pháp cưỡng chế khác của nhà nước như bắt buộc chữa bệnh,
giải phóng mặt bằng…Trách nhiệm pháp lý luôn là hậu quả pháp lý bất lợi đối với chủ thể phải
gánh chịu thể hiện qua việc chủ thể phải chịu những sự thiệt hại nhất định về tài sản, về nhân thân,
về tự do… mà phần chế tài của các quy phạm pháp luật đã quy định.Trách nhiệm pháp lý phát sinh
khi có vi phạm pháp luật hoặc có thiệt hại xảy ra do những nguyên nhân khác được pháp luật quy định.
3. Phân loại trách nhiệm pháp lý:
Dựa vào tính chất mà trách nhiệm pháp lý có thể được phân thành những loại sau đây:
Trách nhiệm hình sự:
Trách nhiệm hình sự là trách nhiệm của 1 người đã phạm tội và phải chịu sự trừng phạt thích đáng
theo quy định của Nhà nước. Việc xử phạm những kẻ có tội là 1 cách để bảo vệ an ninh đất nước,
bảo vệ an toàn cho người dân.
Trách nhiệm dân sự:
Trách nhiệm dân sự là trách nhiệm gánh chịu những biện pháp cưỡng chế Nhà nước khi 1 chủ thể
xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản hoặc quyền và lợi ích hợp pháp
của các chủ thể khác. Biện pháp cưỡng chế thường được áp dụng trong trường hợp này là bồi thường thiệt hại.
Trách nhiệm hành chính:
Trách nhiệm hành chính là trách nhiệm của 1 cá nhân, cơ quan, tổ chức đã tạo ra 1 vi phạm hành
chính và phải gánh chịu biện pháp cưỡng chế hành chính. Loại hình cưỡng chế sẽ thay đổi tuỳ
thuộc vào mức độ vi phạm của cá nhân/tổ chức ấy. Biện pháp cưỡng chế sẽ do 1 cơ quan có thẩm quyền quyết định.
Trách nhiệm hiến pháp:
Trách nhiệm hiến pháp là trách nhiệm mà 1 chủ thể phải gánh chịu khi họ vi phạm hiến pháp, chế
tài đi kèm trách nhiệm này. Trách nhiệm hiến pháp vừa là trách nhiệm pháp lý đồng thời cũng là
trách nhiệm chính trị. Chủ thể phải chịu trách nhiệm hiến pháp thường là các cơ quan Nhà nước
hoặc những quan chức cấp cao làm việc cho Nhà nước.
Trách nhiệm kỷ luật:
Trách nhiệm kỷ luật là trách nhiệm của 1 chủ thể khi họ vi phạm kỷ luật lao động, học tập, công
tác mà cơ quan nơi họ làm việc đã đề ra. Họ sẽ phải chịu 1 hình thức kỷ luật nào đó theo quy định
của pháp luật nói chung và cơ quan quản lý họ nói riêng.
Trách nhiệm pháp lý của quốc gia trong quan hệ quốc tế:
Quốc gia cũng có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý quốc tế trong quan hệ quốc tế. Trách nhiệm
này có thể phát sinh từ hành vi vi phạm luật quốc tế của quốc gia. Ví dụ, quốc gia không thực hiện
các cam kết quốc tế mà mình đã công nhận (CEDAW) hoặc ban hành luật trái với luật quốc tế,
không ngăn chặn kịp thời các hành vi cực đoan tấn công cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài
của những người biểu tình… Trách nhiệm này cũng có thể phát sinh khi có hành vi mà luật quốc
tế không cấm. Ví dụ, Quốc gia sử dụng tên lửa vũ trụ, tàu năng lượng hạt nhân, nhà máy điện
nguyên tử … gây ra thiệt hại cho vật chất cho các chủ thể khác của luật quốc tế.
Tùy theo tính chất, mức độ của hành vi vi phạm pháp luật mà cá nhân, tổ chức vi phạm phải gánh
chịu những loại trách nhiệm pháp lý khác nhau như trách nhiệm hình sự, trách nhiệm hành chính,
trách nhiệm bồi thường dân sự.nặng
So sánh các trách nhiệm pháp lý cơ bản:
– Điểm giống nhau giữa các loại trách nhiệm pháp lý
Đều là hậu quả bất lợi do Nhà nước áp dụng đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật, theo
đó cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật phải chịu những chế tài được quy định tại phần chế tài của quy phạm pháp luật
– Điểm khác nhau giữa các loại trách nhiệm pháp lý
Trách nhiệm dân sự
Trách nhiệm dân sự
Trách nhiệm hành chính Trách nhiệm kỷ luật Trách nhiệm hình sự là
Trách nhiệm hành chính là Trách nhiệm kỷ luật là Trách nhiệm dân sự là trách nhiệm pháp lý áp
loại trách nhiệm pháp lý đặt trách nhiệm pháp lý áp Khái trách nhiệm pháp lý mang niệm
dụng đối với các cá nhân,
ra đối với các cá nhân, tổ chức dụng đối với cán bộ,
tính tài sản được áp dụng pháp nhân thương mại vi
vi phạm hành chính hay nói công chức, viên chức
đối với người vi phạm
phạm pháp luật phải chịu do vi phạm kỷ luật, vi
pháp luật dân sự nhằm bù cách khác TNHC là trách những hậu quả pháp lý
nhiệm thi hành nghĩa vụ do phạm quy tắc hay nghĩa
bất lợi về hành vi phạm đắp về tổn thất vật chất, pháp luật hành chính quy vụ trong hoạt động tội của mình.
tinh thần cho người bị hại. định và trách nhiệm phát sinh công vụ hoặc vi phạm
do vi phạm nghĩa vụ đó. pháp luật mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Chủ thể Thủ trưởng, cơ quan Nhà nước áp dụng Nhà nước Nhà nước đơn vị, xí nghiệp. Cá nhân, pháp nhân Cá nhân khi thực hiện
Các chủ thể trong trách nhiệm thương mại hành vi vi pham kỷ luật Chủ thể
có hành vi vi Áp dụng đối với chủ thể vi hành chính là Nhà nước đối phạm pháp hoặc vi phạm pháp luật bị áp luật
hình phạm pháp luật dân sự luật với tổ chức, cá nhân có hành sự khác mà theo quy định dụng
bị coi là tội phạm theo dân sự
vi vi phạm pháp luật hành quy định của luật hình phải chịu trách nhiệm sự. chính. kỷ luật.
Trừng trị người, pháp Buộc người có hành vi vi nhân thương mại phạm Xử lý
phạm pháp luật vào nghĩa vi phạm hành chính,
tội mà còn giáo dục họ ý
loại trừ những vi phạm pháp Mục
vụ bồi thường cho người
Đảm bảo trật tự nội bộ
thức tuân theo pháp luật
luật, ổn định trật tự đích quản
bị tổn hại do hành vi đó của cơ quan, tổ chức
và các quy tắc của cuộc
gây ra nhằm khắc phục lý trên các lĩnh vực vực quản
sống, ngăn ngừa họ phạm lý hành chính nhà nước.
những tổn thất đã gây ra. tội mới,… • Khiển trách • Cảnh cáo • Phạt chính Các • Bồi thường • Hạ bậc hình • Phạt bổ sung thiệt hại • Cảnh cáo lương thức xử • Các biện • • • lý Các biện pháp phạt tiền Hạ ngạch pháp khắc khắc phục phục • Cắt chức • Buộc thôi việc
Trình tự Được áp dụng theo trình Được áp dụng theo trình … áp dụng Là trình tự hành chính tự tư pháp. tự tư pháp.