Triết - Mác Lenin: Cơ sở hạ tầng và Kiến trúc thượng tầng

1. Cơ sở hạ tầng là gì? Kiến trúc thượng tầng là gì?
a, Cơ sở hạ tầng (CSHT): là toàn bộ những quan hệ sản xuất (QHSX) hợp thành cơ
cấu kinh tế của một hình thái kinh tế- xã hội nhất định
>> Khái niệm CSHT phản ánh chức năng xã hội của các QHSX với tư cách là cơ sở kinh tế của
các hiện tượng xã hội.
+,CSHT của một xã hội cụ thể bao gồm những CSHT thống trị, những QHSX tàn dư của xã hội
trước và những QHSX là mầm mống của xã hội sau
+, Trong một CSHT có nhiều thành phần kinh tế, nhiều QHSX thì kiểu QHSX thống trị bao giờ
cũng giữ vai trò chủ đạo, chi phối các thành phần kinh tế và các kiểu QHSX khác; nó quy định
và tác động trực tiếp đến xu hướng chung của toàn bộ đời sống kinh tế xã hội
>>Trong xã hội có đối kháng giai cấp, tính giai cấp của cơ sở hạ tầng là do kiểu QHSX thống trị
quy định. Tính chất đối kháng giai cấp và sự xung đột giai cấp và sự xung đột giai cấp bắt nguồn từ ngay trong CSHT.
b, Kiến trúc thượng tầng (KTTT): là toàn bộ những quan điểm tư tưởng xã hội,
những thiết chế tương ứng và những quan hệ nội tại của thượng tầng hình thành trên một cơ sở hạ tầng nhất định.
+,KTTT của xã hội có đối kháng giai cấp bao gồm: hệ tư tưởng và thể chế giai cấp thống trị, tàn
dư của các quan điểm của xã hội trước để lại; quan điểm và tổ chức của các giai cấp trung gian.
>>Tính chất hệ tư tưởng của giai cấp thống trị quyết định tính chất cơ bản của KTTT trong một
hình thái xã hội nhất định ( bộ phận mạnh nhất của KTTT là nhà nước- công cụ của giai cấp
thống trị tiêu biểu cho chế độ xã hội về mặt chính trị, pháp lý)
( Chính nhờ có nhà nước mà tư tưởng của giai cấp thống trị mới thống trị được toàn bộ đời sống xã hội.)
2. Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và
kiến trúc thượng tầng
Mỗi hình thái kinh tế-xã hội có cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của nó. Do đó, cơ sở hạ
tầng và kiến trúc thượng tầng mang tính lịch sử cụ thể, giữa chúng có mối quan hệ biện chứng
với nhau, trong đó cơ sở hạ tầng giữ vai trò quyết định.
2.1. ​ Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng
+, Cơ sở hạ tầng nào sinh ra kiến trúc thượng tầng ấy. Giai cấp nào chiếm địa vị thống trị về kinh
tế thì cũng chiếm địa vị thống trị trong đời sống tinh thần. Quan hệ sản xuất nào thống trị thì tạo
ra kiến trúc thượng tầng chính trị tương ứng. Mâu thuẫn trong lĩnh vực kinh tế quyết định tính
chất mâu thuẫn trong lĩnh vực tư tưởng.
>> bất kỳ hiện tượng nào thuộc kiến trúc thượng tầng: nhà nước, pháp luật, đảng phái chính trị,
triết học, đạo đức,. đều không thể giải thích từ chính nó, bởi vì, chúng đều trực tiếp hoặc gián
tiếp phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng và do cơ sở hạ tầng quyết định.
+, Những biến đổi căn bản trong cơ sở hạ tầng sớm hay muộn sẽ dẫn đến sự biến đổi căn bản
trong kiến trúc thượng tầng.
>> Sự biến đổi đó diễn ra trong từng hình thái kinh tế-xã hội và rõ rệt hơn khi chuyển từ hình
thái kinh tế-xã hội này sang hình thái kinh tế-xã hội khác.
>>Sự biến mất của một kiến trúc thượng tầng không diễn ra một cách nhanh chóng, có những
yếu tố của kiến trúc thượng tầng cũ còn tồn tại dai dẳng sau khi cơ sở kinh tế của nó đã bị tiêu diệt.
Do đó, tính quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng diễn ra rất phức tạp
trong quá trình chuyển từ hình thái kinh tế-xã hội này sang hình thái kinh tế-xã hội khác.
2.2. Sự tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng
+,Sự tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng được thể hiện ở chức năng
xã hội của kiến trúc thượng tầng là bảo vệ, duy trì, củng cố và phát triển cơ sở hạ tầng sinh ra nó,
đấu tranh xóa bỏ cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cũ.( Trong xã hội có giai cấp đối kháng,
kiến trúc thượng tầng bảo đảm sự thống trị chính trị và tư tưởng của giai cấp giữ địa vị thống trị trong kinh tế.)
+,Trong các bộ phận của kiến trúc thượng tầng, nhà nước giữ vai trò đặc biệt quan trọng, có tác
dụng to lớn đối với cơ sở hạ tầng.
 Dựa vào hệ tư tưởng
 Dựa vào chức năng kiểm soát xã hội để tăng cường sức mạnh kinh tế của giai cấp thống trị.
VD: Ăngghen viết: “bạo lực (nghĩa là quyền lực nhà nước) cũng là một lực lượng kinh tế”
>> triết học, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật cũng tác động đến cơ sở hạ tầng- các bộ phận của
KTTT, nhưng thường thường phải thông qua nhà nước, pháp luật.
VD: Chủ nghĩa duy vật lịch sử khẳng định, chỉ có kiến trúc thượng tầng tiến bộ nảy sinh trong
quá trình của cơ sở kinh tế mới – mới phản ánh nhu cầu của sự phát triển kinh tế, mới có thể thúc
đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội.
>.Nếu kiến trúc thượng tầng là sản phẩm của cơ sở kinh tế đã lỗi thời thì gây tác dụng kìm hãm
sự phát triển kinh tế-xã hội (sự kìm hãm chỉ là tạm thời, sớm muộn nó sẽ bị cách mạng khắc phục.)
3. Vận dụng mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở
hạ tầng và kiến trúc thượng tầng ở nước ta hiện nay
- Dưới chủ nghĩa xã hội hoàn chỉnh, cơ sở hạ tầng và kiến thức thượng tầng thuần nhất và thống
nhất. Vì cơ sở hạ tầng xã hội chủ nghĩa không có tính chất đối kháng, không bao hàm những lợi
ích kinh tế đối lập nhau. Với hình thức sở hữu bao trùm là sở hữu toàn dân và tập thể, hợp tác
tương trợ nhau trong quá trình sản xuất, phân phối sản phẩm theo lao động, không còn chế độ bóc lột.
- CSHT nước ta hiện nay là kết cấu kinh tế nhiều thành phần trong đó kinh tế nhà nước đóng vai
trò chủ đạo nên KTTT phải xây dựng, củng cố, đối mới phù hợp.
- Phát triển kinh tế nhiều thành phần không nhất thiết phải đa nguyên chính trị tuy nhiên yêu cầu
khách quan đặt ra là KTTT nước ta phải đổi mới phát triển theo hướng nâng cao chất lượng hoàn
thành chức năng xã hội của mình.
- Trước sự yếu kém của nền hành chính nước ta hiện nay, Chính phủ đã đưa ra mục tiêu “xây
dựng một nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại hóa, hoạt
động có hiệu quả”. Trong một số năm gần đây, cải cách hành chính đã được triển khai trên cả 4
nội dung: cải cách thể chế; cải cách tổ chức bộ máy hành chính công; xây dựng và nâng cao chất
lượng đội ngũ cán bộ, công chức. KẾT LUẬN
Những thành tựu mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã đem lại một lần nữa chứng minh
một sự đúng đắn của mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc
thượng tầng.Không thể nào có được một đất nước mà cơ sở hạ tầng phát triển song kiến
trúc thượng tầng, ngược lại không có sự phát triển thích ứng với cơ sở hạ tầng và cũng
như không có được một kiến trúc thượng tầng được coi là hoàn hảo mà lại đứng trên một
cơ sở hạ tầng lạc hậu thấp kém, ta không thể coi đó như là một sự phát triển bình thường
mà là một sự phát triển sai lệch què cụt.
Document Outline

• 1.Cơ sở hạ tầng là gì? Kiến trúc thượng tầng là gì?
• 2.Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến
• 3.Vận dụng mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng