Văn mẫu lớp 11: Phân tích bài thơ Tình ca ban mai | Cánh diều

Dàn ý phân tích bài thơ Tình ca ban mai I. Mở bài
Giới thiệu đôi nét về tác giả, tác phẩm. II. Thân bài 1. Khái quát chung
- Tác giả Chế Lan Viên (tiểu sử cuộc đời, sự nghiệp văn học, phong cách sáng tác/ nghệ thuật,..)
- Tác phẩm Tình ca ban mai (hoàn cảnh sáng tác, nhan đề, khái quát nội dung,..)
2. Phân tích tác phẩm
- Bốn khổ thơ đầu: là tầm quan trọng và sức mạnh của em đã làm thiêu đốt trái
tim anh; làm cho tình yêu trong anh thêm cháy bỏng và tha thiết nhớ thương em. - Bốn khổ thơ sau:
=> Tưởng chừng như bốn khổ thơ đầu và bốn khổ thơ sau sẽ có sự đối lập hoàn
toàn với nhau, nhưng Chế Lan Viên đã làm cho độc giả bất ngờ khi lấy cái phủ
định để khẳng định, bổ sung, củng cố thêm vững vàng và chắc chắn cho bài thơ.
- Câu thơ cuối cùng: Em chính là sự kết tinh của cái đẹp, là ánh sáng của sự
sống => Cách viết khéo léo, tài hoa.
- Tổng kết lại giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
- Giá trị thẩm mĩ mà tác giả mang lại. III. Kết bài
Nêu cảm nghĩ của bản thân em sau khi học xong bài thơ.
Phân tích bài thơ Tình ca ban mai
Sinh ra ở trên đời, không ai lại không có một lần nguyện ước cho riêng mình
điều chân thành như thế. Lạc vào thế giới huyền diệu trăm màu trăm sắc ấy, ta
như ngợp đi giữa những yêu thương, giữa niềm khát khao hạnh phúc, giữa biết
bao nỗi nhớ ngập tràn. “Tình ca ban mai” của Chế Lan Viên là bản nhạc lòng
luôn tấu lên giai điệu ngọt ngào giữa muôn vàn thanh điệu của tình yêu.
“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”
(Sóng - Xuân Quỳnh)
Ngay tên để bài thơ đã gợi cho ta sự sâu lắng, cái dịu ngọt và rất đỗi êm đềm:
“Tình ca ban mai”. Chế Lan Viên không chọn một tiêu đề nào khác, nhà thơ
viết bài thơ như một bài ca ca ngợi tình yêu của một thời tuổi trẻ đầy sôi nổi,
đầy niềm đam mê cháy bỏng. “Tình ca ban mai” phải chăng là khúc ca của một
tiếng lòng rạo rực nỗi yêu thương, của một tình yêu sáng trong nồng đượm như
một buổi sáng sớm mai, của một niềm tin tha thiết vào sự vĩnh cửu của tình yêu đẹp đẽ?.
Bài thơ tự nó đã chia thành hai phần, mà trong đó bóng dáng nhà thơ Chế Lan
Viên ẩn sau những tâm sự chân thật của người đang yêu:
“Em đi như chiều đi,
Gọi chim vườn bay hết.”
Sự vận động không phải là của riêng em nữa mà đã nhuốm cả sang cảnh vật.
Em đi “như chiều đi” để “chim vườn bay hết”. Sự sống như đang mất dần,
đang bị tàn lụi bởi em là quầng sáng duy nhất có thể tạo nên sự sống. Em bước
đi “đánh cắp” trong lòng anh niềm yêu và nỗi nhớ da diết. Câu chữ như khắc
khoải và như đong đầy niềm thương nhớ. “Em đi - như chiều đi”. Em là trung
tâm của sự sống, vắng bóng em chỉ còn niềm cô đơn choáng ngợp tâm hồn,
trong mỗi ánh nhìn của anh sự vật như không còn tồn tại. Có thể nói ngay ở câu
thơ đầu tiên vai trò và sức mạnh của bóng hình em đã hằn in trong tâm khảm
của anh. Em đi thì chan chứa nỗi nhớ da diết đến thế, khi em về liệu anh có vui hơn?.
“Em về, tựa mai về,
Rừng non xanh lộc biếc”
Khổ thơ thứ hai khác hẳn với khổ thơ thứ nhất, khi có em niềm vui ào vào
trong lòng anh rợn ngợp và sự sống thì đang vươn đầy trên cảnh vật. Không
còn là niềm khắc khoải, không còn là nỗi buồn tê tái; bao nhiêu nỗi nhớ trong
anh kết lại thành niềm vui, niềm sung sướng dâng tràn.
Em về mang theo ánh sáng của buổi bình minh ùa về, gieo những mầm xanh
trên cây cỏ, sự sống đang tái sinh khi có bóng em. Thật tuyệt làm sao mỗi khi
em về không chỉ xoá nỗi nhớ và niềm cô đơn trong anh, còn khiến cỏ cây cũng
vươn mình đón những giọt nhựa sống.
Khi em đi, khi em về đều tạo những biến chuyển; như cung đàn im tiếng bỗng
thánh thót khúc nhạc vui. Tất cả đang trở nên đẹp hơn trong niềm hạnh phúc
của anh; tất cả đang chào mừng em đấy và chờ mong em ở lại:
“Em ở, trời chưa ở,
Nắng sáng màu xanh che”
Đúng là không gì đẹp hơn dưới con mắt của người đang yêu, mọi vật như bừng
sáng từ khi “em về” đến “em ở”. Em chính là quầng sáng tinh tú nhất xua tan
màn đêm mờ mịt. Cái đẹp đang hiện hữu trước mắt anh là “màu xanh che” của
“nắng sáng”, vẫn là cảnh vật thường ngày, vẫn là màu nắng quen thuộc, nhưng
“em ở” mọi vật trở nên đẹp hơn thanh tao hơn.
Sự vận động của em: “em đi” - “em về” - “em ở” kéo theo sự vận động của thời
gian: chiều - sáng - trưa. Em mang theo ánh sáng của sự sống, thổi tắt ngọn nến
le lói cháy khi em đi và nhóm lên ngọn lửa niềm tin khi em về và em ở. Sức
mạnh mà em có đâu chỉ là bóng hình mà từ chính tâm hồn dịu dàng của em:
“Tình em như sao khuya
Rải hạt vàng chi chít”
Từ đầu bài thơ, Chế Lan Viên sử dụng một loạt các hình ảnh so sánh để nâng
cao vị trí của em trong tình yêu thương nồng đượm của anh. Đã không chỉ là
em mà là “tình em” , sự tồn tại của em chính là sự tồn tại của một trái tim nhất
mực thuỷ chung “như sao khuya”. Đúng là lúc nào cũng là quầng sáng khi có
em, dù chỉ là những đốm sáng bé nhỏ “rải hạt vàng chi chít” cũng đủ để biết
tình yêu của em sâu đậm biết nhường nào. Chế Lan Viên không chọn so sánh
“tình em” với “vầng trăng”; bởi trăng dù sáng đến mấy cũng có khi mờ; còn
cánh đồng sao “chi chít” thì hàng đêm vẫn nhấp nháy, âm thầm mà lan tỏa như chính tâm hồn em vậy.
Bốn khổ thơ đầu là sức mạnh của em, sức mạnh dịu dàng mà thiêu đốt trái tim
anh; là tình yêu và nỗi nhớ chân thành của anh dành cho em. Chế Lan Viên đã
chọn cho mình cách nói riêng, cách bày tỏ tình cảm riêng, qua một loạt các
biện pháp so sánh, ẩn dụ. Câu thơ ngắn gọn, lời lẽ cô đọng, đúc kết mà sao tình
dàn trải, thắm đượm mênh mông. Em là quầng sáng chứa bao niềm tin và hy
vọng của anh, để anh thấy nhớ cồn cào và mãnh liệt khi em đi, để anh tìm thấy
niềm sung sướng và hạnh phúc khi em về và em ở. Khó mà cắt nghĩa được hết
nỗi lòng của anh, có những lúc lòng ngập buồn khi thiếu vắng em, nhưng có
những lúc lại thấy vững một niềm tin:
“Sợ gì chim bay đi,
Mang bóng chiều bay hết”
Đặt “sợ gì” lên đầu câu thơ là anh đã lấy hết sự can đảm trong lòng để bật
thành lời; nhưng nói “sợ gì” dường như lại là “sợ hơn”. Cách nói nửa vời, ngập
ngừng ấy là anh đang cố tạo cho mình sự tĩnh tâm nếu “em đi”. Hầu hết, bốn
khố thơ sau đều là sự lặp lại tương phản, đối lập với bốn khổ thơ đầu tiên. Bao
nhiêu hụt hẫng vắng em, bao nhiêu nỗi nhớ thương anh gắng ghìm nén chặt
trong lòng, anh đang tự tạo cho mình một niềm tin vững chắc:
“Tình ta như lộc biếc
Gọi ban mai lại về
Dù nắng trưa không ở
Ta vẫn còn sao khuya”
Anh càng cố quên em mà thấy nhớ em hơn, càng cố coi nhẹ tầm quan trọng của
em mà thấy em càng quan trọng bao nhiêu. Nếu như ở bốn khổ thơ trước chỉ
thấy xuất hiện “em” , “tình em” thì ở bốn khổ thơ sau đã nâng cao lên một
bước “tình ta”. Tình yêu song phương có anh và em, chứ không còn đơn lẻ
bóng dáng và tình cảm của riêng em nữa. Thực ra, anh xuất đầu lộ diện ngay từ
những mất mát, hụt hẫng khi “em đi” ở đầu bài thơ, chỉ bây giờ anh mới dám
khẳng định chắc chắn “tình ta”.
Vẫn là một loạt những hình ảnh của đoạn thơ đầu: “chim, bóng chiều, lộc biếc,
ban mai, nắng trưa, sao khuya” cùng với cách nói phủ định lấp lửng: “sợ gì;
tình ta ... gọi; dù ... ta vẫn còn” ta càng thấy tình yêu của anh và em sâu đậm và
mãnh liệt biết bao. Niềm tin vào em và niềm tin em gieo cho anh đã xua đi
những nỗi sợ hãi, lo âu mơ hồ. Tình yêu nồng thắm từ hai phía sẽ vượt lên tất
cả như những ánh mai buổi sáng, như trời cao “rải hạt vàng chi chít”:
“Hạnh phúc trên đầu ta,
Rải hạt vàng chi chít”
Chế Lan Viên đã nói hộ biết bao nhiêu tiếng lòng, bao nhiêu những nhịp đập
nồng say của những con tim luôn khắc khoải nỗi chờ mong. Tình yêu chân
thành, đằm thắm là kim chỉ nam xuyên suốt hạnh phúc của anh và em. Tình
yêu hướng ta đến sự sống, niềm tin và ánh sáng, để không chỉ riêng tình em
như sao khuya, mà anh cũng quên đi nỗi buồn, sự cô đơn, trống vắng.
Bốn khổ thơ đầu tiên và bốn khổ thơ sau tưởng chừng đối lập hoàn toàn nhau,
nhưng lại bổ sung và hoàn thiện cho nhau, nói cái phủ định để khẳng định thêm
vững vàng và chắc chắn. Chính bởi cách kết cấu như thế đã kết lại câu thơ cuối
cùng đứng riêng thành một khổ:
“Mai/ hoa em lại về”
Đặt dấu phẩy sau chữ “mai” là tiếp thêm niềm tin sắt đá trong anh. Và cũng chỉ
riêng nhà thơ Chế Lan Viên mới chọn cách nói “hoa em” hay và tài tình đến
thế. Ta mới chỉ nhắc đến gót hoa, lệ hoa, mắt hoa, mặt hoa ... mà chưa hề có ai
nói tới “hoa em” . Cách viết của Chế Lan Viên cho ta thấy sự khéo léo trong
câu chữ của nhà thơ, chỉ một chữ thôi mà gói ghém nhiều điều. Em là sự kết
tinh của cái đẹp, sự sống, nguồn sáng nên anh gọi là “hoa em” .
Em là bông hoa đẹp giữa cuộc đời thực, không bao giờ tàn lụi mà luôn nở rộ.
Anh vẫn chất chứa niềm tin “hoa em” sẽ chắp cánh cho sự sống ngày mai tươi
đẹp hơn. Cái đẹp của “hoa em” là cái đẹp sáng trong bình dị, tồn tại vĩnh cửu
cùng với sức mạnh của tình yêu.
Bài thơ thể hiện được sức sáng tạo của Chế Lan Viên trong mảng thơ tình yêu
thiên phú với các thủ pháp nghệ thuật, cấu trúc các dòng thơ tương xứng, nhẹ
nhàng... đã tạo được nét riêng đầy ấn tượng. Cái “tôi” trữ tình sâu lắng của nhà
thơ là mối đồng cảm với những thế hệ trẻ luôn khát khao yêu thương và hạnh phúc.
Chỉ với một bài thơ xinh xắn viết về tình yêu, “Tình ca ban mai” của Chế Lan
Viên đã ngân lên những tiếng tơ rung dịu dàng sâu lắng mãi khôn nguôi.