Vẻ Đẹp Tư Tưởng và Ý Nghĩa Giáo Dục trong Chuyện Hoa Chuyện Quả | Môn Giáo dục học - Đại học Quy Nhơn

lOMoAR cPSD| 58707906
Câu 5: Vẻ đẹp nội dung tư tưởng và ý nghĩa giáo dục trong Chuyện hoa
chuyện quả của Phạm Hổ.
Trong kho tàng văn học Việt Nam nói chung và văn học thiếu nhi nói
riêng, mỗi chúng ta không thể không biết đến những câu chuyện cổ tích
như Sự tích Tấm Cám, Sọ Dừa, Cây Tre Trăm Đốt... những truyền thuyết
huyền thoại như Con Rồng Cháu Tiên, Sơn Tinh Thủy Tinh... Dựa trên màu
sắc thể loại văn học đậm chất dân tộc này, có nhiều nhà thơ, nhà văn đã
sáng tác nên nhiều tác phẩm in sâu vào tâm trí của mỗi con người Việt
Nam, gắn bó với họ từ lúc mới biết mặt con chữ rồi sau này lại đến đời con, đời cháu.
Những tác phẩm thuộc thể loại văn học thiếu nhi tiêu biểu có thể kể đến
như: Tuổi thơ dữ dội (Phùng Quán), Chuyện hoa chuyện quả (Phạm Hổ),
Dế mèn phiêu lưu ký (Tô Hoài), Đất rừng Phương Nam (Đoàn Giỏi)...
Mỗi tác phẩm có những giá trị riêng, không thể lẫn vào đâu được, đều là
“công cụ giáo dục’’ thế hệ trẻ em, mầm móng tương lai của đất nước trở
thành những “con người tốt’’ về đạo đức lẫn trí tuệ. Riêng bản thân tôi, có
lẽ tôi ấn tượng nhất với tác phẩm cổ tích hiện đại Chuyện hoa chuyện quả
của nhà văn Phạm Hổ. Mượn hình tượng của thiên nhiên để ẩn ý cho con
người, lấy con người để giải thích cho sự ra đời của tự nhiên.
1. Tác phẩm Chuyện hoa chuyện quả
Chuyện hoa chuyện quả được viết theo lối cổ tích hiện đại, có sự kết hợp
nhuần nhuyễn giữa các yếu tố truyền thống với hiện đại, sự kế thừa và cách
tân, đổi mới. Tác phẩm gồm 6 tập, tròn 50 câu chuyện kể về sự tích của 50
loại hoa quả, cây cối. Mỗi câu chuyện lại có sự đan xen giữa hai mẩu
chuyện, một là về thiên nhiên, hai là về con người.
Phạm Hổ đã từng tâm sự lý do dẫn đến sự ra đời của truyện về cây cối, hoa
quả: “Hồi kháng chiến chống Pháp, tôi có dịp được đi từ Nghĩa Bình ra
Việt Bắc, chủ yếu là đi bộ. Luồn rừng, lội suối, trèo đèo. Cây rừng Trường
Sơn đã làm tôi ngơ ngẩn. Có những cây to cao nhìn phát ngợp, có những
cây lại bé bỏng như rêu mà cũng có đủ cả rễ và ngọn. Cây đứng, cây bò...
cây leo, cây cuộn... Và hoa quả trăm nghìn sắc hình... Cây rừng gợi nhớ
đến cây nhà... tôi dần dần cảm thấy có thể viết được về cây, về hoa quả của
cây để nói về người, về tình cảm giữa mẹ và con, anh và em, vợ và chồng,
thầy với trò, dân với nước... về những gì tốt đẹp của những con người Việt Nam...”.
Nhà văn đã quan sát tỉ mỉ các đặc điểm của thiên nhiên, từ đó vận dụng
vào sáng tác của mình như Những bàn tay nhiều ngón (Sự tích cây chuối),
Cái ô đỏ (Sự tích hoa râm bụt), Ruột vàng hạt lắm (Sự tích cây mít và cây
bí ngô)... Ông đi từ nguồn gốc của sự ra đời cái tên mà mỗi loại hoa quả,
cây cối cũng như đặc tính và công dụng của chúng, qua đó đều ẩn chứa
một câu chuyện về số phận con người. Theo cái nhìn của ông, thiên nhiên
bao giờ cũng gắn bó với đời sống nhân dân lao động từ sinh hoạt, sản xuất lOMoAR cPSD| 58707906
đến chiến đấu bảo vệ bờ cõi. Đối với thế giới bộn bề những toan tính, ông
vẫn còn giữ được câu hỏi “Tại sao? Tại sao?...” không cùng như một đứa bé ngơ ngác…”
* Vẻ đẹp nội dung tư tưởng và ý nghĩa giáo dục 1. Mang màu sắc văn
học dân gian, hình ảnh ẩn dụ gần gũi bình dị với đời sống nhân dân
Mỗi câu chuyện nhỏ trong tác phẩm thường bắt đầu bằng cụm “Ngày xưa,
xưa, xưa” khiến ta nhớ đến những lần ngồi quây quần lắng nghe bà kể
chuyện, về cô Tấm bước ra từ quả thị, bà Tiên ông Bụt có phép thuật diệu
kỳ, cậu bé thông minh giúp vua khỏi sự đánh đố của sứ giả nước láng
giềng... Tác phẩm thật gần gũi và gắn bó với con người Việt Nam, dễ thấm,
dễ đi sâu vào lòng người đọc qua hình ảnh thiên nhiên quen thuộc với đời
sống như hoa mai, hoa phượng, cây chuối, cây nhãn... do nhà văn đã không
dùng những từ ngữ hoa mỹ, tráng lệ, biểu tượng hay mang tính thách đố để lột tả nhân vật.
Miêu tả về quả loòng boong thì “...chỉ lớn hơn quả hồng bì một tí. Da nó
vàng mát. Cùi nó nhìn trong trong như ngọc và đặc biệt quả nào cũng có
mang một cái dấu như móng...”. Hoa thiên lý thì “màu xanh phớt vàng
hình giống như ông sao năm cánh, hương thơm dịu ngọt”. Hoa huệ thì
“trắng muốt, năm cánh nở như sao và đặc biệt về đêm có mùi hương thật
ngát, thật đậm phảng phất như có cả mùi trầm hương. Hoa kết thành chuỗi
dài nở từ thấp đến cao, mỗi ngày nở một vài bông như để dành, để dụm về sau”.
Từ những dẫn chứng được đề cập ở phần trên, những câu văn của nhà văn
Phạm Hổ đâu có gì là xa lạ với đời sống con người, nó rõ ràng và chi tiết
giúp cho đối tượng mà tác phẩm hướng đến là các bé thiếu nhi dễ dàng hiểu
được. Qua đó, tác giả còn thể hiện tính dân tộc nồng nàn và sâu sắc với
những hình ảnh bình dị, quen thuộc, mang màu sắc văn học dân gian truyền
thống và cổ tích hiện đại.
Văn học Việt Nam vô cùng đa dạng và phong phú về thể loại nhưng Phạm
Hổ lại chọn “Cổ tích hiện đại” để là nguồn tư tưởng cho tác phẩm của ông.
Bởi lẽ ông muốn phát huy thể loại văn học truyền thống này, gửi gắm đến
thế hệ mai sau về một thể loại “đẹp”, có hồn và thuần túy, gần gũi.
2. Thể hiện ước mơ cháy bỏng của nhân dân lao động về những giá trị
tốt đẹp, một gia đình hạnh phúc, lẽ công bằng trong đời sống
Những số phận con người trong tác phẩm của nhà văn Phạm Hổ thường
là người nhân dân lao động, một nắng hai sương, quanh năm vất vả bên
con trâu, cái cày; thầy giáo làng hết lòng yêu thương học trò; cô vợ trọn
tình, thủy chung sâu sắc chờ chồng chiến đấu, giữ gìn biên cương bờ cõi;
người học trò nghèo ngày đêm dùi mài kinh sử mong đến ngày đỗ Trạng
giúp vua, giúp nước; người cha, người mẹ yêu thương con cái đến quên đi
bản thân mình; người con hiếu kính với ông bà cha mẹ không quản ngại
đường xa tìm phương thuốc chữa bệnh... lOMoAR cPSD| 58707906
Đã sinh ra là con người thì bất cứ ai cũng có cho riêng mình những ước
mơ, có những ước mơ đơn giản, nhỏ bé nhưng cũng có những ước mơ vĩ
đại, to lớn vô cùng. Mỗi người đều có những số phận, những mảnh đời
khác nhau nhưng điểm đến cuối cùng trong ước mơ cháy bỏng của họ đều
là có một gia đình hạnh phúc, cuộc sống đủ no đủ mặc, ông bà cha mẹ luôn
ở bên con cái, vua quan thanh liêm, chính trực, không hà hiếp, cướp bóc
của dân... Những người nhân dân lao động dù trong hoàn cảnh khó khăn
nhất nhưng vẫn không từ bỏ ý chí, có gắng phấn đấu đến cùng vì mục tiêu
có một cuộc sống tốt đẹp hơn. Con người biết phân biệt đúng sai, thiện ác,
biết nhân nghĩa, lễ độ.
3. Ca ngợi những con người mộc mạc, bình dân nhưng giàu phẩm chất
đạo đức, tài năng phi thường
Đọc tác phẩm, tôi nhớ về câu chuyện của chàng Quất Giỏi, dù cơ thể còn
nhiều khiếm khuyết, không thể nghe, không thể nói nhưng sức mạnh phi
thường, giúp vua giết tướng giặc xâm lăng bờ cõi. Chàng nông dân nghèo
nhưng có tài thổi sáo rất hay, lay động lòng người, có người vợ tên Thiên
Lý. Tiêu Lá hết mực yêu thương con, vì muốn có quả ngon cho con nên
ngày đêm canh gác quanh cây, ngăn không cho chim ác phá hoại. Người
con gái một mực giữ trọn lời hứa thủy chung, mải miết chờ đợi người
thương suốt ba năm ròng rã…
Phẩm chất hay tài năng của con người có thể tự bản thân sinh ra đã có
nhưng cũng có người phải trải qua quá trình bồi dưỡng, rèn luyện, phấn
đấu tích lũy kinh nghiệm từ thực tiễn cuộc sống. Tôi tự hỏi lòng mình, liệu
bản thân đang ở trong hoàn cảnh khó khăn, éo le như vậy liệu tôi có thể
giữ cho riêng mình những phẩm chất tốt đẹp mà từ ngàn đời xưa, ông cha
ta luôn răn đe, dạy bảo con cháu của mình hay không. Có lẽ đã trải qua
bao nhiêu năm đời người, gặt hái nhiều kinh nghiệm nhà văn Phạm Hổ đã
mong muốn gởi gắm vào những tác phẩm của mình những giá trị tốt đẹp
của con người Việt Nam. 4. Tình yêu thương với trẻ thơ
Trong ca khúc “Để gió cuốn đi” của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, có một
câu hát mà tôi rất tâm đắc, đó là “Sống trong đời sống trong cần có một
tấm lòng”. Tấm lòng của nhà văn Phạm Hổ thật đẹp, có thể nói rằng ông
đã dành phần lớn cuộc đời của mình để sáng tác cho nền văn học thiếu nhi
Việt Nam. Ông mang đến cho các em sự hài hước, dí dởm, hứng khởi về
một cuộc sống đầy màu sắc rực rỡ với những niềm vui, nỗi buồn và cả
những ước mơ, hy vọng về hành trình tương lai. Bằng lời văn đầy cảm xúc,
màu sắc, âm thanh, Phạm Hổ đã thôi thúc, kích thích sự sáng tạo bằng
những liên tưởng, tưởng tượng. Các em đã được trải nghiệm từ ông nhiều
bài học hay và có ý nghĩa. Đây được xem là điều tuyệt vời và quan trọng
nhất khi đọc tác phẩm Chuyện
hoa chuyện quả của ông. Mỗi mẩu chuyện đều đem lại sự lôi cuốn, đưa
người đọc từ bất ngờ này đến bất ngờ khác do ông không xem chúng là sự lOMoAR cPSD| 58707906
thu nhỏ của người lớn mà ông như đã trải nghiệm, đã đồng hành cùng
chúng qua những năm tháng thơ ấu đầy ngây ngô, trong sáng.
Nhà văn Phạm Hổ muốn gửi gắm đến mọi người nói chung và bạn đọc
nói riêng, trẻ em chính là tương lai của đất nước, là chủ thể tham gia vào
công cuộc dựng xây và bảo vệ Tổ quốc. Quá trình nuôi dưỡng các em đúng
đắn sẽ giúp chúng nhận thức rõ hơn về cuộc sống muôn hình vạn trạng này,
biết phân biệt thiện ác, tốt xấu, tránh làm điều trái với đạo lý làm người.
Tôi đã từng nghe một câu nói rất hay: “Thiếu nhi không có tiền mua sách,
nhà văn không thể làm giàu từ việc bán sách cho thiếu nhi”. Phải chăng
khi viết tác phẩm này, Phạm Hổ nào suy tính làm lợi cho mình, ông chỉ
muốn mang những giá trị tốt đẹp đến cho trẻ nhỏ từ những kinh nghiệm
trong cuộc sống đời thường của ông và biến tấu dung hòa những huyền tích xưa cũ.
5. Thần thánh hóa nhân vật, tôn trọng tín ngưỡng, niềm tin của con người
Trong tác phẩm Chuyện hoa chuyện quả, chúng ta không khó để bắt gặp
hình ảnh thần tiên, phật trời như bà Tiên, ông Bụt, thần thánh... Không biết
tự bao giờ, chỉ biết là xa xưa lắm, con người Việt Nam đã luôn tôn thờ
những những vị thần như Thần Cây, Thần Hoàng, Thần Sấm, Long
Vương,... cũng không ai có thể giải thích được những điều này bởi lẽ nó
thuộc phạm trù tâm tưởng, tiềm thức của con người.
Tình tiết truyện trong tác phẩm đôi khi phi logic, phi thực tế và có thể
phản khoa học. Rắn lục dùng phép hóa thành con người, giả dạng làm vợ
của chàng trai có tài thổi sáo. Người thầy thuốc nằm mơ được bà Tiên báo
mộng cách hóa giải hiềm khích giữa hai gia đình, cưới được người con gái
mà từ lâu anh đã thầm yêu thương. Cây hoa mai nở rộ trong Tết của người
miền Nam hay miền Trung là do cô gái mặc áo màu vàng, có công giúp
dân làng giết được quái thú hóa thành. Nếu không chịu học hành, dùi mài
kinh sử thì con ốc roi sẽ biến thành màu đen. Tuy là có phần phi logic
nhưng con người Việt Nam đặc biệt là các bé thiếu nhi vẫn trân trọng,
không ai phê phán hay chối bỏ tác phẩm của ông.[3] Theo tôi được biết, có
nhiều nhà sản xuất dựng lại những câu chuyện cổ tích của Phạm Hổ thành
phim, kịch và được rộng rãi công chúng đón nhận.
Ông đã thể hiện sự tôn trọng đối với tín ngưỡng, niềm tin của con người
Việt Nam. Nếu sống ngay thẳng, thật thà, biết giúp đỡ người khác sẽ được
thần linh phù hộ vượt qua mọi khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Nếu
là con người ích kỉ, chỉ biết đến lợi ích của bản thân, luôn bày mưu kế hãm
hại người khác thì sớm hay muộn cũng sẽ bị trừng phạt, nhận quả báo thích đáng.
Qua đó, hướng con người đến những giá trị tốt đẹp của cuộc sống. Sống
nhân từ và độ lượng, không vì một chút khó khăn, vấp ngã mà trở nên sai
lầm, đánh mất giá trị con người . lOMoAR cPSD| 58707906
6. Trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp của thiên nhiên
Thiên nhiên trong tác phẩm của Phạm Hổ không hề xa lạ mà ấm áp hơi
thở của cuộc đời. Những hình ảnh thiên nhiên từ màu sắc, hình dáng đến
đặc tính và công dụng đều được ông miêu tả rất kiều diễm, tráng lệ khiến
người đọc tưởng chừng như nó đang hiện diện ngay trước mắt chứ không
còn nằm yên trên trang giấy vô tri, vô giác. Đó chỉ đơn thuần là những cây
cối, hoa quả xung quanh vườn nhà của người nhân dân lao động. Thế
nhưng, đưa vào trong những lời văn của Phạm Hổ thật đẹp và mượt mà.
Mỗi cây, mỗi hoa, mỗi quả đều ẩn chứa một câu chuyện về một số phận
con người, mang bản chất cao quý, đáng trân trọng. Hoa mai rực rỡ do cô
gái mặc áo màu vàng có công giết quái thú hóa thành. Cây quất đơm quả
căng bóng, giúp dân làng thoát khỏi hạn hán, thất thoát mùa màng là hóa
thân của chàng trai tên Quất Giỏi giết giặc bảo vệ bờ cõi. Quả roi (hay còn
gọi là quả mận ở miền Nam) là hiện thân của hai người học trò có chí lớn,
tâm hồn thanh cao, biết nhân nghĩa, lễ độ, hiếu kính với thầy giáo làng.
Quả nhãn hay còn gọi là long nhãn (mắt rồng) bởi nó mọc ra từ mắt của
một con rồng, phun nước giúp bà con dân làng qua được đợt nắng hạn. Hoa
vạn thọ nở quanh năm thường xuất hiện trên bàn thờ gia tiên tượng trưng
cho tấm lòng thơm thảo, hiếu kính và rất đỗi thông minh của em bé có tài chạm trổ.
Màu đỏ rực rỡ của hoa phượng giống như màu xôi gấc mà người thầy giáo
năm xưa đã lén giấu cho năm người học trò nghèo của mình, quả phượng
màu xanh giống như màu gươm của các vị tráng sĩ.
7. Phê phán, lên án cái xấu, cái ác
Nhà văn Phạm Hổ đã dựa trên truyền thống của ông cha ta từ ngàn đời
xưa, luôn đề cao phẩm chất đạo đức tốt đẹp, khuyên răn con người phải
sống nhân nghĩa với nhau, dù cho lúc vinh hoa phú quý hay cơ hàn. Sống
sao cho không trái đạo làm người.
Thạch Lam, nhà văn trước thời của Phạm Hổ, đã từng nói: “Đối với tôi,
văn chương không phải là một cách đem đến cho người đọc sự thoát li hay
sự quên; trái lại văn chương là thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng
ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác, vừa làm
cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn.” Phạm Hổ đã đi
theo lối mòn đúng đắn của vị tiền bối Thạch Lam, trở thành một nhà văn
nhà thơ chân chính. Nhiệm vụ của họ là lên án, phê án cái xấu, cái ác, cái
tiêu cực đồng thời giúp người đời phân biệt giữa thiện, tốt và xấu, ác. Thiện,
tốt là những biểu hiện đáng quý về tư cách đạo đức, hành vi, quan hệ phù
hợp với đạo đức của nhân dân lao động nói riêng và con người Việt Nam
nói chung. Còn xấu, ác chỉ những người hoặc việc thường gây đau khổ, tai hoạ cho người khác.
Con rắn lục gian xảo giả dạng vợ chàng trai thổi sáo giỏi, bị vạch trần
phải hiện nguyên hình thành rắn, bỏ trốn sâu vào bụi. Con hổ xấu xa bị
mưu trí của người nông dân đánh lừa và thiêu chết. Quái thú quấy nhiễu lOMoAR cPSD| 58707906
đời sống bình yên của dân làng bị cô gái mặc áo màu vàng trong sự tích
hoa Mai giết chết. Tướng giặc kéo quân đến xâm lăng bờ cõi nước ta dù
sớm hay muộn cũng bị tráng sĩ nước ta đánh bại. Qua đó, chúng ta thấy
rằng những người làm việc xấu, trái với đạo lý làm người thì sẽ không
bao giờ nhận lấy được kết quả tốt đẹp.
Tóm lại, tác phẩm Chuyện hoa chuyện quả của nhà văn Phạm Hổ đã để
lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc, đặc biệt là thế hệ thiếu nhi
Việt Nam. Mỗi một câu truyện luôn đồng hành và gắn bó với con người
Việt Nam từ thời thơ ấu và tiếp tục truyền lại đến đời con cháu. Bởi vẻ đẹp
nội dung tư tưởng và ý nghĩa giáo dục vô cùng sâu sắc. Dùng những hình
ảnh thiên nhiên bình dị, cây cối, hoa quả luôn xuất hiện trong đời sống của nhân dân lao động.
Qua đó thể hiện tình yêu thương trẻ thơ sâu sắc; ước mơ cháy bỏng của
nhân dân lao động về những giá trị tốt đẹp, một gia đình hạnh phúc, lẽ công
bằng trong đời sống; ca ngợi những con người mộc mạc, bình dân nhưng
giàu phẩm chất đạo đức, tài năng phi thường; thần thánh hóa nhân vật, tôn
trọng tín ngưỡng, niềm tin của con người; trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp của
thiên nhiên muôn màu muôn vẻ; phê phán, lên án cái xấu, cái ác, những
điều trái với đạo lý làm người.
Ông cha ta tự ngàn đời xưa luôn răn đe, dạy bảo con cháu của mình về
những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Con người phải hướng thiện, sống
nhân từ, độ lượng, phải lên án và phê phán để loại bỏ những điều xấu xa,
độc ác. Thiện và ác phải có ranh giới. Công cuộc đấu tranh phải được thực
hiện thật triệt để, tốt và xấu không thể cùng tồn tại. Vấn đề này chúng ta đã
từng chứng kiến trong một câu chuyện cổ tích thần kỳ rất nổi tiếng ở Việt Nam, Sự tích Tấm Cám.
Tuy nhiên, cũng có những người vì một chút sai lầm mà làm điều ác, ta
phải mở rộng vòng tay nhân ái, đón nhận họ trở về với cuộc sống thiện
lương. Với triết lý của thể loại cổ tích Việt Nam thì “Ông Trời không phụ
lòng người”, cứ sống thẳng ngay, đừng vì một chút khó khăn, vấp ngã mà
sa vào vũng lầy nhơ nhuốc của cái xấu, cái ác.