Việt Nam Quang Phục Hội và Khởi Nghĩa Trung Kỳ 1916 | Môn Lịch sử Việt Nam - Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 61622929
Việt Nam Quang Phục Hội và Cuộc Vận động Khởi nghĩa ở Trung Kỳ năm 1916
I. Việt Nam Quang Phục Hội (1912)
1. Bối cảnh ra đời:
o Sự tan rã và chuyển hóa của Duy Tân Hội (1904-1912) sau thất bại của
phong trào Duy Tân trong nước và việc Phan Bội Châu ra nước ngoài.
o Ảnh hưởng của Cách mạng Tân Hợi (1911) ở Trung Quốc, tạo động lực
và hình mẫu cho xu hướng đấu tranh theo thể chế dân chủ cộng hòa.
2. Mục tiêu, Cương lĩnh và Tổ chức:
o Mục tiêu/Chủ trương: Đánh đuổi thực dân Pháp, khôi phục độc lập dân
tộc, thành lập "Việt Nam Dân quốc Cộng hòa Chánh phủ" (chuyển từ
lập quân chủ lập hiến sang dân chủ cộng hòa).
o Cương lĩnh: Thực hiện "Độc lập tự do" (khôi phục độc lập) và "Dân
quyền bình đẳng" (xây dựng chế độ cộng hòa). o Tư tưởng chính trị:
tam dân tôn trung sơn o Tổ chức: Cơ cấu chặt chẽ, có quy định về tài
chính (quang phục quân, quang phục quyên).
 Phan Bội Châu (1867-1940): Người sáng lập và thủ lĩnh tối cao
của Hội. Phân tích sự chuyển biến tư tưởng từ Quân chủ lập hiến sang Dân chủ Cộng hòa.  …….
3. Hoạt động chính của Hội (1912-1915):
o Phương thức: Lấy bạo động vũ trang làm chính.
o Tiêu biểu: Các vụ ám sát, ném bom khủng bố, lập mưu khởi nghĩa, như
vụ đánh bom khách sạn Hà Nội và ám sát tuần phủ Thái Bình (Nguyễn Duy Hàn).
o Hạn chế: Tư tưởng "mạnh được yếu thua" và khuynh hướng ám sát cá nhân còn nặng.
II. Cuộc Vận động Khởi nghĩa ở Trung Kỳ năm 1916
1. Nguyên nhân và Thời cơ:
o Nguyên nhân trực tiếp: Chiến tranh Thế giới thứ Nhất (1914), Pháp
tập trung lực lượng và tài nguyên cho chiến trường châu Âu, khiến lực
lượng kiểm soát tại Đông Dương mỏng hơn; áp bức, bóc lột của Pháp
càng tăng (thuế, bắt lính). Ảnh hưởng trực tiếp từ VNQPH. Mâu thuẫn
dân tộc gay gắt ở Trung Kỳ. Sự vận động của các sĩ phu yêu nước lOMoAR cPSD| 61622929
o Thời cơ: Lợi dụng việc Pháp bắt binh lính bản xứ đưa sang châu Âu chiến
đấu để tổ chức binh biến trong hàng ngũ quân đội địch (chủ trương "bình định hóa quân Pháp").
2. Công tác chuẩn bị và Lực lượng:
o Lực lượng nòng cốt: Các thành viên Quang Phục Hội ở Trung Kỳ (như
Thái Phiên, Trần Cao Vân, Phan Thành Tài) và sự tham gia của một
bộ phận binh lính người Việt trong quân đội Pháp (đặc biệt là binh lính ở Huế). •
Thái Phiên (?-1916) và Trần Cao Vân (1866-1916): Hai lãnh đạo chủ chốt trực
tiếp phụ trách ở Trung Kỳ, đặc biệt trong việc tổ chức khởi nghĩa 1916 và vận động Vua Duy Tân. •
Vua Duy Tân (1900-1945): Phân tích vai trò của một vị vua trẻ yêu nước, dám
đứng lên chống lại chính quyền bảo hộ, tạo sự kết nối giữa phong trào bạo động và triều đình.
o Mục tiêu: Khởi nghĩa đồng loạt ở Huế và Quảng Nam, lật đổ chính quyền đô hộ.
3. Diễn biến Khởi nghĩa (Duy Tân Hội/1916):
o Sự tham gia của Vua Duy Tân: Sự kiện này là điểm nhấn. Các lãnh đạo
Quang Phục Hội đã thuyết phục Vua Duy Tân (lúc đó mới 16 tuổi) tham
gia, tạo tính chính danh và sự hưởng ứng rộng rãi.
o Kế hoạch: Dự kiến đêm 2/5/1916 (đêm ngày 8 rạng sáng ngày 9 tháng 4
Âm lịch) sẽ tiến hành.
o Thất bại: Kế hoạch bị lộ vào ngày 26/4/1916 do sự phản bội của một số
thành viên, Pháp kịp thời phong tỏa và bắt bớ. Khởi nghĩa bị dập tắt trước khi kịp bùng nổ.
o Sự kiện Vua Duy Tân xuất cung: Vua Duy Tân và các lãnh đạo ra khỏi
kinh thành nhưng bị bắt tại vùng rừng núi. 4. Kết quả:
o Pháp đàn áp dã man. Vua Duy Tân bị đày đi Réunion.
o Các lãnh đạo chủ chốt như Thái Phiên, Trần Cao Vân bị bắt và xử tử.
Tổ chức Quang Phục Hội ở Trung Kỳ bị tổn thất nặng nề. III. Đánh giá
1. Nguyên nhân Thất bại: lOMoAR cPSD| 61622929
o Chủ quan: Lực lượng còn mỏng, yếu so với kẻ thù; kế hoạch bị lộ do
công tác bảo mật yếu kém; sự thiếu nhất quán trong chỉ huy và phối hợp.
o Khách quan: Thực dân Pháp lúc này vẫn còn mạnh và hệ thống mật
thám của chúng rất tinh vi.
2. Ý nghĩa Lịch sử:
o Là một nỗ lực cuối cùng và tiêu biểu của xu hướng bạo động vũ trang
theo mô hình dân chủ tư sản đầu thế kỷ XX.
o Thể hiện tinh thần dân tộc quật cường, không cam chịu nô lệ của nhân
dân và tầng lớp sĩ phu Việt Nam.
o Đánh dấu sự thức tỉnh chính trị của một bộ phận binh lính người Việt trong quân đội Pháp. 
2. So sánh các phong trào trước và sau:
o So sánh với các phong trào trước (Cần Vương, Đông Du) → bước phát triển về tư tưởng.
o Sự thất bại của Quang Phục Hội (và VNQDĐ sau này) chứng minh sự bế
tắc của khuynh hướng dân chủ tư sản trong điều kiện lịch sử Việt Nam.
o Tạo tiền đề cho sự xuất hiện và thắng thế của con đường cứu nước theo
khuynh hướng vô sản (Đảng Cộng sản Việt Nam) vào những năm 1920- 1930.
VI. Kết luận (Tổng kết) •
Khẳng định lại vai trò lịch sử của Việt Nam Quang Phục Hội. •
Tóm tắt thất bại và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa 1916. •
Đánh giá chung về khuynh hướng dân chủ tư sản trong lịch sử cứu nước Việt Nam đầu thế kỷ XX. Gợi ý Thêm: •
Trình bày: Nên sử dụng Bản đồ để minh họa khu vực hoạt động của khởi nghĩa. •
Tư liệu: Tìm kiếm và trích dẫn các đoạn hồi ký hoặc tư liệu gốc của người Pháp
hoặc Việt Nam liên quan đến vụ khởi nghĩa để tăng tính học thuật và sinh động.
## Phân tích sâu về Mối quan hệ Việt Nam Quang Phục Hội – Vua Duy Tân
1. Góc nhìn từ Việt Nam Quang Phục Hội: Tận dụng Tính Chính danh lOMoAR cPSD| 61622929
Mục tiêu tối thượng của Việt Nam Quang Phục Hội (do Phan Bội Châu sáng lập) là
thành lập **"Việt Nam Dân quốc Cộng hòa Chánh phủ"** (Cộng hòa). Tuy nhiên, để
khởi nghĩa thành công, các lãnh đạo Trung Kỳ như **Thái Phiên** và **Trần Cao
Vân** cần giải quyết hai vấn đề lớn:
Vấn đề Giải pháp Ý nghĩa
Mặc dù Hội theo xu hướng Cộng hòa, nhưng đại đa số nhân dân
và binh lính bản xứ vẫn còn tư tưởng "Trung quân ái quốc" (trung Thiếu
thành với vua, yêu nước). Sự tham gia của nhà vua ngay lập tức tính Lôi
kéo biến cuộc bạo động thành phong trào dân tộc hợp pháp, kế thừa Chính
Vua Duy tinh thần Cần Vương. danh Tân.
Vua Duy Tân là Tổng tư lệnh trên danh nghĩa của binh lính người
Việt trong quân đội Pháp. Việc nhà vua ra lời kêu gọi hoặc ra Thiếu
Sử dụng chiếu chỉ bí mật giúp Hội dễ dàng hơn trong việc binh biến, tranh Lực
uy tín của thủ binh lính và huy động quần chúng ủng hộ. lượng nhà vua
2. Góc nhìn từ Vua Duy Tân: Tinh thần Yêu nước và Khát vọng Độc lập
Vua Duy Tân (tên thật là Nguyễn Phúc Vĩnh San), lên ngôi khi còn nhỏ, là người có ý
chí mạnh mẽ và sớm bộc lộ tinh thần yêu nước, bất mãn sâu sắc với chính quyền bảo hộ Pháp. *
**Bất mãn cá nhân:** Nhà vua căm ghét sự kiểm soát và khinh miệt của Khâm
sứ Pháp. Ông thường xuyên tìm cách học tiếng Việt, đọc sách báo và bí mật tiếp xúc
với các quan lại, sĩ phu yêu nước. *
**Tinh thần Dân tộc:** Vua Duy Tân hiểu rõ vai trò bù nhìn của mình và khao
khát khôi phục độc lập cho đất nước. Ông nhận lời tham gia không phải vì muốn củng
cố ngôi vị mà vì **mục tiêu cứu nước** chung. *
**Mối liên hệ:** Thông qua các quan lại tâm phúc như **Phan Thành Tài** và
qua sự tiếp xúc bí mật với các lãnh đạo Quang Phục Hội như **Trần Cao Vân** (thông
qua hình thức "lên điện nói chuyện đạo Phật"), nhà vua đã chấp nhận hợp tác.
**Mục tiêu của Vua Duy Tân:** Không chỉ là chống Pháp, mà còn là **giành lại quyền
tự chủ** thực sự. Ông chấp nhận liên kết với phe bạo động để đạt mục tiêu này, chấp
nhận rủi ro và hiểm nguy.
3. Tính phức tạp của Phong trào: Sự kết hợp và Mâu thuẫn
Mối quan hệ này tạo ra một sự **pha trộn lịch sử** độc đáo cho Khởi nghĩa 1916, thể
hiện sự chuyển giao và mâu thuẫn giữa hai khuynh hướng: lOMoAR cPSD| 61622929 Đặc điểm Mô tả
Khởi nghĩa 1916 là sự hợp nhất ngắn ngủi và không chính thức giữa tư
tưởng Quân chủ (Đại diện là nhà vua) và tư tưởng Cộng hòa (Đại diện là
Tính Chất Quang Phục Hội). Hợp nhất
Quang Phục Hội muốn xây dựng cộng hòa ngay sau khi thành công. Vua
Duy Tân có lẽ chỉ muốn khôi phục chủ quyền cho triều đình, trước khi tính
đến các bước cải cách. Sự khác biệt này là một mầm mống mâu thuẫn. Mục tiêu Khác biệt
Cuộc khởi nghĩa mang tính chất "phế Trị" (phế bỏ sự thống trị của Pháp)
nhưng đồng thời cũng là sự vận động "phục Vua" (phục hồi quyền lực của
Vua) – một sự quá độ từ phong trào Cần Vương truyền thống sang phong Tính
chất trào dân tộc hiện đại. "Phế/Lập"
Chính sự tham gia của nhà vua đã khiến Pháp phản ứng mạnh mẽ và tàn
bạo hơn sau khi dập tắt khởi nghĩa. Việc đày Vua Duy Tân đi Réunion là
một hành động dứt khoát nhằm xóa sổ triệt để ngọn cờ cuối cùng của tinh Hậu
quả thần Cần Vương và Trung quân ái quốc. Chiến lược