Quan điểm của CNDVBC về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức cho rằng: vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức, điều đó có ý nghĩa gì trong nhận thức:

Chứng minh nguyên tử là hạt nhỏ bé không phân chia được.

Chứng minh thế giới được tạo thành bởi những hạt vật chất vô cùng nhỏ bé.

Chứng minh các dạng vật chất của thế giới có thể bị phân chia thành nhiều phần
khác nhau

CNDV biện chứng

CNDV siêu hình

CNDT khách quan

Phương pháp định nghĩa thông thường

Phương pháp so sánh

.Cả ba phương pháp

Như một cỗ máy khổng lồ, các bộ phận của nó tách rời nhau

Như một dòng sông trôi đi liên tục, các bộ phận đều đồng nhất với nhau

Thế giới vừa đa dạng, vừa thống nhất. Thế giới thống nhất ở tính tồn tại của nó.

Chỉ có một thế giới duy nhất và thống nhất là thế giới vật chất

Thế giới vật chất biểu hiện qua nhiều dạng khác nhau và giữa chúng có mối liên hệ với nhau

Thế giới vật chất tồn tại vĩnh viễn, vô hạn và vô tận, không sinh ra và không mất đi

Họ giải thích thế giới bắt nguồn từ ý niệm

Có quan niệm duy vật biện chứng về thế giới

Cả ba ý trên

Vật chất là tính thứ nhất, quyết định sự tồn tại của ý thức.

Vật chất và ý thức song song tồn tại, không cái nào quyết định cái nào.

Ý thức là tính thứ nhất, quyết định sự tồn tại của vật chất.

Cái nhà tồn tại là do con người cảm nhận được

Sự tồn tại của cái nhà cụ thể là do sự kết hợp các yếu tố vật chất quy định, không phải do ý niệm hay do cảm giác của con người quyết định

Cả a, b và c

. Ba loại

Bốn loại

Một loại

Xôcrát

Platon

Đêmôcrít

Chủ nghĩa duy vật

Thuyết bất khả tri.

Cả ba trường phái trên.

Vật chất là nước

Vật chất là lửa

Vật chất là nguyên tử

Vì họ đồng nhất vật chất với vật thể.

Vì họ không thừa nhận thế giới được tạo thành bởi yếu tố tinh thần, ý thức.

Cả ba phương án trên.

Định luật bảo toàn và chuyển hoá năng lượng.

Học thuyết tế bào.

Tìm ra tia X.

Đạo đức của con người

Hình ảnh vật chất được tái hiện trong đầu óc con người.

Cả ba ý trên