Theo quan niệm của triết học Mác mục đích cao nhất của sự phát triển xã hội là:

Lịch sử được quyết định bởi mệnh trời.

Lịch sử được quyết định bởi cá nhân anh hùng hào kiệt.

Lịch sử không do ai quyết định, vì nó diễn ra theo quy luật tự nhiên.

Con người là sản phẩm của lịch sử, luôn chịu tác động của lịch sử.

Con người sáng tạo ra lịch sử theo mong muốn chủ quan của mình.

Con người vừa là sản phẩm của lịch sử, vừa là bộ phận của lịch sử.

Con người cụ thể.

Con người trừu tượng.

Con người lý tưởng.

Phát triển thể chất con người

Phát triển con người đạo đức.

Phát triển con người văn hóa.

Vạch ra bản chất con người là chủ thể sáng tạo lịch sử.

Vạch ra hai mặt cơ bản tạo thành bản chất con người là cái sinh vật và cái xã hội.

Vạch ra bản chất con người là kết quả sự tiến hóa lâu dài của giới tự nhiên.

Con người là động vật biết tư duy.

Con người là kết quả của sự tiến hóa của giới tự nhiên.

Con người là thực thể xã hội.

Trong quan hệ với loài.

Trong quan hệ với giai cấp.

Trong quan hệ với nhà nước.

Người lao động.

Bộ phận dân cư chống lại các giai cấp bóc lột.

Những tầng lớp, giai cấp thúc đẩy tiến bộ xã hội.

Tính thiện.

Tính ác.

Tổng hòa các quan hệ kinh tế

1) tính vật chất, 2) tổng hòa.

1) tính vật chất, 2) tổng hợp.

1) tính hiện thực, 2) tổng số.

Lao động và sáng tạo.

Lao động và sản xuất.

Khoa học và kỹ thuật.

Sự thay đổi của môi trường sống.

Đạo đức.

Sự thay đổi của nguồn thực phẩm.

Thuyết tế bào.

Thuyết di truyền

Thuyết biến dị

Thông qua tư tưởng của con người.

Thông qua hoạt động sản xuất vật chất của con người.

Thông qua cống hiến xã hội của con người.

Con người là chủ thể sáng tạo ra lịch sử theo ý mình.

Lịch sử sáng tạo ra con người, con người không thể sáng tạo ra lịch sử.

Con người và lịch sử đều là kết quả ngẫu nhiên, không phải là sự sáng tạo chủ quan.