Thuộc tính cơ bản nhất của vật chất nhờ đó phân biệt vật chất với ý thức đã ược V.I.Lênin xác định trong định nghĩa của vật chất là thuộc tính

 Phù hợp của hình thức với nội dung

Thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập

Phủ định của phủ định

 Quan điểm toàn diện

  Nguyên tắc khách quan

  Quan điểm thống nhất

 Tính ngẫu nhiên, chủ quan

Tính khách quan nhưng không có tính phổ biến và tính đa dạng

Tính khách quan, tính phổ biến nhưng không có tính đa dạng

Quy luật phủ định của phủ ịnh

Quy luật mâu thuẫn

Vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức

Vật chất có trước, ý thức có sau, ý thức quyết định vật chất.

Vật chất và ý thức tồn tại hoàn toàn độc lập với nhau.

Phủ định biện chứng mang tính kế thừa

Phủ ịnh biện chứng mang tính khách quan

Phủ định biện chứng là sự tự phủ định.

Điểm nút

 Lượng

  Bước nhảy

Lao động trí óc và lao động chân tay

Lao động và nghiên cứu khoa học

Thực tiễn kinh tế và lao động

Ý thức hình thành do sự phản ánh của thế giới khách quan vào trong bộ não người

Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan

Ý thức ra đời từ trong lao động

Vật chất khi tác động lên giác quan của con người thì gây ra cảm giác

Vật chất không phụ thuộc vào ý thức của con người

  Vật chất là cái có thể nhận thức được

 Nhận thức kinh nghiệm

Nhận thức cảm tính

Trực quan sinh động

Sự thống nhất của các mặt đối lập

Sự chuyển hóa của các mặt đối lập

Sự tác động và chuyển hóa của các mặt đối lập

Vạch ra khuynh hướng của sự vận ộng, phát triển.

 Vạch ra khả năng của sự vận động, phát triển

Vạch ra nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển

Tính đa dạng, phong phú

Tính phổ biến

Tính khách quan

Nguyên lý vật chất quyết định ý thức

  Tất cả các áp án trên ều úng

Nguyên lí về sự phát triển.