Trong phép biện chứng, mối liên hệ là:

Mác

Ph.Ănghen

C.Mác, Ănghen và V.I.Lênin

Vận động vật lý

Vận động hóa học

Vận động sinh học

Chủ nghĩa duy vật 

Nhị nguyên luận

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Tính khách quan, đa dạng

Tính ngẫu nhiên, chủ quan 

Tính khách quan, tính phổ biến, tính kế thừa

Nông nghiệp 

Thủ công nghiệp

Thương mại-dịch vụ

Nằm im

Không vận động

Trạng thái cân bằng

Phản ánh ý thức mang tính thụ động

Tính bị qui định bởi vật phản ánh

Tính đúng đắn trung thực với vật phản ánh

Độc lập với ý thức, có sinh ra và có mất đi

Có giới hạn, có sinh ra và có mất đi

Vô hạn, vô tận, vĩnh viễn tồn tại, độc lập với ý thức

2

4

5

Đầu thế kỷ XVII

Những năm đầu thế kỷ XVIII

Đầu thế kỷ XX

Thuyết tiến hóa

Sự phát triển của Chủ nghĩa tư bản

Mâu thuẫn giữa Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

Triết học cổ điển Đức

Sự phát triển của Chủ nghĩa tư bản

Mâu thuẫn giữa Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

Những quy luật của thế giới khách quan 

Những quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy 

Những vấn đề chung nhất của giới tự nhiên, của xã hội và con người, mối quan hệ của conngười với thế giới xung quanh.

 Tuyệt đối

Vừa tương đối vừa tuyệt đối

Bình thường, không có gì đặc biệt

Vật chất là vật thể

Không là vật thể thì không phải là vật chất

Vật chất là những vật dụng cụ thể do con người tạo ra để thoả mãn nhu cầu của mình