Bài báo đề thi hiến pháp : Sáp nhập tỉnh và bỏ cấp huyện | Môn: Tài liệu ôn thi luật hiến pháp | Trường Đại học Kinh Tế - Luật, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 47304640
LÝ DO CẦN BỔ SUNG 2 ĐỐI TƯỢNG CẢNH VỆ (24/10/2022)
(PLO)- Trong bối cảnh tội phạm có tổ chức ngày càng manh động, bất chấp để trả thù như hiện nay, việc đưa Chánh án TAND Tối cao
và Viện trưởng VKSND Tối cao vào đối tượng cảnh vệ càng mang tính cấp thiết.
Trong tổ chức bộ máy nhà nước, tòa án là cơ quan duy nhất thực hiện chức năng xét xử nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người,
quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Trong
đó, vai trò của Chánh án TAND Tối cao là rất quan trọng.
Theo Hiến pháp 2013 thì ở nước ta, quyền lực nhà nước là thống nhất và có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà
nước trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Việc thực hiện ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp được hiến pháp
trao cho Quốc hội, Chính phủ và tòa án mà đứng đầu là TAND Tối cao.
Hiện nay, người đứng đầu cơ quan lập pháp hay cơ quan hành pháp là đối tượng cảnh vệ. Trong khi đó, Chánh án TAND Tối cao người
đứng đầu cơ quan tư pháp lại chưa phải là đối tượng cảnh vệ. Điều này trong bối cảnh hiện nay là chưa thật sự hợp lý, chưa thể hiện
được tinh thần của Hiến pháp 2013.
Không phải ngẫu nhiên mà Hiến pháp 2013 quy định sau khi được bầu, Chủ tịch Quốc hội (người đứng đầu cơ quan lập pháp), Thủ
tướng Chính phủ (người đứng đầu cơ quan hành pháp), Chánh án TAND Tối cao (người đứng đầu cơ quan tư pháp) phải tuyên thệ trung
thành với Tổ quốc, nhân dân và hiến pháp. Điều này cho thấy vai trò đặc biệt quan trọng của những người đứng đầu các cơ quan lập
pháp, hành pháp và tư pháp.
Quy định trên vừa phản ánh nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà nước, vừa tạo cho người đứng đầu các cơ quan
này có đầy đủ vị thế và thẩm quyền độc lập, chịu trách nhiệm độc lập trước đất nước, nhân dân. Do đó, việc bổ sung Chánh án TAND
Tối cao vào đối tượng cảnh vệ là điều rất cần thiết và cần được thực hiện ngay trong bối cảnh Quốc hội đang sửa đổi, bổ sung một số
điều của Luật Cảnh vệ năm 2017.
Ngoài Chánh án TAND Tối cao thì Viện trưởng VKSND Tối cao cũng cần được cân nhắc bổ sung vào đối tượng cảnh vệ.
Nghiên cứu tình hình an ninh chính trị thời gian gần đây cho thấy ngày càng có nhiều vụ tấn công các nhà lãnh đạo trên thế giới. Việc
này có nhiều động cơ, mục đích khác nhau nhưng không loại trừ việc trả thù vì lý do hoạt động công vụ của các lãnh đạo.
Với đặc thù công việc liên quan trực tiếp đến quyền sống, quyền tự do và nhiều lợi ích của con người, hoạt động của Chánh án TAND
Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao mang tính rủi ro rất cao. Một khi có những rủi ro tiềm ẩn như vậy thì cần phải có cơ chế bảo
vệ hữu hiệu mà cảnh vệ là một trong những giải pháp thiết thực.
Với đặc thù công việc liên quan trực tiếp đến quyền sống, quyền tự do và nhiều lợi ích của con người, hoạt động của Chánh án TAND
Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao mang tính rủi ro rất cao.
Đơn cử, theo Luật Thi hành án hình sự năm 2019, trước khi thi hành án tử hình, chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình phải công bố
quyết định không kháng nghị của Chánh án TAND Tối cao và quyết định không kháng nghị của Viện trưởng VKSND Tối cao. Như vậy,
để thi hành án tử hình, không thể không nhắc tới các quyết định quan trọng của Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao.
Trong bối cảnh tội phạm có tổ chức ngày càng manh động, bất chấp để trả thù như hiện nay thì việc đưa Chánh án TAND Tối cao và
Viện trưởng VKSND Tối cao vào đối tượng cảnh vệ càng mang tính cấp thiết.
Bảo vệ sự an toàn về tính mạng, sức khỏe cho Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng VKSND Tối cao bằng lực lượng cảnh vệ góp
phần củng cố niềm tin của người dân. Bên cạnh hợp với lòng dân, bổ sung này cũng phù hợp với ý Đảng bởi đó là sự thể chế hóa Kết
luận 35-KL/TW ngày 5-5-2022 của Bộ Chính trị về danh mục các chức danh, chức vụ lãnh đạo cấp cao của Nhà nước cần được bảo vệ nghiêm ngặt.
BỎ CẤP HUYỆN: GÓP Ý VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA MÔ HÌNH 'THÀNH PHỐ TRONG THÀNH PHỐ' (08/03/2025)
(PLO)- Việc bỏ cấp huyện có thể là tín hiệu mới giúp mô hình TP thuộc TP cởi bỏ lớp áo “đơn vị hành chính cấp huyện” đã trói buộc
cơ chế phát triển bấy lâu nay.
Cả nước hiện nay có hai “TP thuộc TP” là TP Thủ Đức ở TP.HCM và TP Thủy Nguyên ở TP Hải Phòng. Thực hiện Kết luận 126, 127
của Bộ Chính trị về chủ trương bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện), nhiều ý kiến đặt ra rằng cần có những nghiên cứu, đánh giá
cụ thể đối với các TP thuộc tỉnh và mô hình TP thuộc TP trực thuộc Trung ương (gọi tắt là TP thuộc TP) để phù hợp với thực tiễn cũng
như tạo động lực phát triển cho các địa phương. lOMoAR cPSD| 47304640
Báo Pháp Luật TP.HCM đã trao đổi với một số chuyên gia, nhà khoa học để ghi nhận các ý kiến đề xuất liên quan vấn đề này.
* Cởi bỏ lớp áo “cấp huyện” của một TP
ThS Nguyễn Nhật Khanh, chuyên gia Luật Hành chính, Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐH Quốc gia TP.HCM, cho biết theo quy định của
Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) 2025, đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện gồm huyện, quận, thị
xã, TP thuộc tỉnh, TP thuộc TP.
So với các ĐVHC cấp huyện đồng cấp, mô hình TP thuộc TP thể hiện rõ nét tính chất đô thị, là một ĐVHC cấp huyện nhưng được đặt
trong khuôn khổ của một TP trực thuộc Trung ương, đóng vai trò là các trung tâm kinh tế, hành chính, dịch vụ trong TP trực thuộc Trung ương.
Do vậy, khi thiết kế mô hình TP thuộc TP, các nhà hoạch định chính sách kỳ vọng hướng tới xây dựng các đô thị vệ tinh có tiềm lực
phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, thúc đẩy sự phát triển chung. Sự ra đời của TP Thủ Đức thuộc TP.HCM và TP Thủy Nguyên thuộc
TP Hải Phòng là sự cụ thể hóa những kỳ vọng phát triển từ mô hình TP thuộc TP này.
Vừa qua, thực hiện Kết luận 126, 127 của Bộ Chính trị, có ý kiến cho rằng quá trình thực hiện bỏ cấp huyện có thể giữ lại hai TP này
trong tổng số 696 ĐVHC cấp huyện và nghiên cứu cơ chế đặc thù dành riêng cho mô hình này. Tuy nhiên, ông Khanh cho rằng muốn
cải cách triệt để thì phải dám mạnh dạn cắt bỏ, dù việc cắt bỏ có thể gây ra sự tiếc nuối.
“Để thực hiện tốt chủ trương tinh gọn bộ máy chính quyền địa phương, cần phải thống nhất trong nhận thức chủ trương xóa bỏ tất cả
ĐVHC cấp huyện trong cả nước, trong đó có mô hình TP thuộc TP” - theo ThS Khanh.
ThS Nguyễn Nhật Khanh cho rằng việc xóa bỏ cấp huyện không những không đáng tiếc, thậm chí có thể xem là tín hiệu đáng mừng vì
giúp cho mô hình TP thuộc TP cởi bỏ lớp áo “ĐVHC cấp huyện” đã trói buộc cơ chế phát triển bấy lâu nay.
Có thể thấy tuy cùng chung “cấp bậc” là cấp huyện nhưng rõ ràng tiềm lực của mô hình TP thuộc TP khác biệt hơn rất nhiều so với
huyện, quận, thị xã, TP thuộc tỉnh. Tuy nhiên, mô hình này lại không thể vượt ra khỏi khuôn khổ của tấm áo ĐVHC cấp huyện khiến
các chính sách phát triển cho TP thuộc TP bị giới hạn, luôn trong tâm thế phải xin chính sách “đặc thù” từ Trung ương.
ThS Khanh dẫn chứng thực tiễn tổ chức mô hình TP Thủ Đức và nhìn nhận khi mới thành lập, TP Thủ Đức vẫn phải tổ chức các cơ quan
chuyên môn giống như các ĐVHC cấp huyện khác. Thậm chí quyền quyết định các vấn đề của địa phương cũng bị giới hạn bởi tính chất ĐVHC cấp huyện.
Nhận thấy bất cập này, TP.HCM phải đề xuất Trung ương xin cơ chế đặc thù cho TP Thủ Đức. “Khi Quốc hội ban hành Nghị quyết
98/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM, TP Thủ Đức mới thật sự được trao cơ chế đặc thù” - ThS
Nguyễn Nhật Khanh nói và khẳng định khi không còn ĐVHC cấp huyện, các nhà hoạch định chính sách có thể chủ động, linh hoạt thiết
kế một mô hình mới cho TP thuộc TP.
* Phân quyền mạnh mẽ xuống cấp xã
Trên tinh thần đó, ông Khanh cho rằng có hai định hướng mở ra cho mô hình TP thuộc TP. Thứ nhất, trong giai đoạn thực hiện chủ
trương bỏ cấp huyện, mô hình này sẽ không còn hiện hữu trên thực tế với tư cách là một ĐVHC và cấp chính quyền độc lập. Tuy nhiên,
các nhà hoạch định chính sách vẫn có thể xây dựng ý tưởng phát triển mô hình này một cách gián tiếp qua phân cấp, phân quyền mạnh
mẽ hơn cho các TP trực thuộc Trung ương để xây dựng chính quyền đô thị.
Các địa phương này có thể chủ động quy hoạch các khu vực theo tiềm năng để có chính sách phát triển các khu đô thị vệ tinh theo định
hướng của mình và phân cấp, phân quyền cho chính quyền cấp xã ở các khu vực này thực hiện các chính sách đó. Điều này có nghĩa
thay vì TP thuộc TP thực hiện các thẩm quyền của mình thì sẽ trao quyền cho các phường trên địa bàn TP thuộc TP thực hiện.
Thứ hai, trong tương lai, khi các đô thị vệ tinh có nền tảng từ các TP thuộc TP cũ, đã có sự phát triển mạnh mẽ, hội đủ các điều kiện cần
thiết thì có thể đề xuất Quốc hội trao cho tư cách “ĐVHC kinh tế đặc biệt”. Đơn vị này có thể phát triển một cách độc lập với các chính
sách đặc thù mà không còn bị ràng buộc bởi sự quản lý của TP trực thuộc Trung ương.
Lúc này, Quốc hội sẽ quy định các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở ĐVHC kinh tế đặc biệt để được áp dụng các cơ
chế, chính sách đặc biệt, vượt trội, tạo động lực phát triển cho ĐVHC mới này.
* Hội đồng hành chính khu vực - cánh tay hiệu quả khi bỏ cấp huyện
Còn ThS Đậu Ngọc Linh, Học viện Cán bộ TP.HCM, nhìn nhận với tinh thần cải cách đổi mới hệ thống chính trị mang tính đột phá,
thần tốc và quyết tâm, việc bỏ cấp huyện sẽ mang lại hiệu quả vượt trội cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, cải thiện đời
sống cho người dân và là động lực phát triển cho chính nguồn nhân lực trong khu vực công.
Tuy nhiên, khi bỏ cấp huyện thì có thể nghiên cứu mô hình để mang lại hiệu quả cho chính quyền địa phương, đáp ứng yêu cầu cải cách
bứt tốc nhưng khoa học và hiệu quả. Với Việt Nam, ThS Linh cho rằng khi bỏ cấp huyện, để tránh khoảng trống trong điều hành quản lOMoAR cPSD| 47304640
lý và đảm bảo phát huy vai trò của chính quyền tại đô thị lớn thì việc xem xét hình thành bộ máy hành chính khu vực trong trường hợp
cần thiết là điều cần suy nghĩ.
Ví dụ, TP Thủ Đức thuộc TP.HCM được hợp nhất bởi ba quận với kỳ vọng sẽ đóng góp 1/3 GRDP và là cực tăng trưởng mới của
TP.HCM. Nếu bỏ chính quyền cấp huyện thì TP Thủ Đức cũng không phải là ngoại lệ. “Tuy nhiên, điều này dường như chưa phù hợp
với chiến lược phát triển TP.HCM và các đô thị lớn tại Việt Nam” - ông Linh nhấn mạnh.
Chính vì vậy, theo ThS Đậu Ngọc Linh, nên chăng xem xét, tổ chức mô hình bộ máy hành chính khu vực trực thuộc chính quyền cấp
tỉnh, chịu trách nhiệm điều phối chung các quận, huyện, thị xã, TP thuộc TP, thay vì tất cả công việc này trực tiếp dồn về cấp tỉnh. Có
thể gọi tên tổ chức này là “hội đồng hành chính khu vực” trực thuộc UBND tỉnh, thành và có chức năng điều hành, quản lý công việc
của địa bàn khu vực, xem xét công tác cán bộ…
Theo đó, TP.HCM có thể tổ chức năm hội đồng hành chính khu vực (đông, tây, nam, bắc và nội đô), trực thuộc UBND TP.HCM mà
không cần cấp huyện và cũng không cần có khu hành chính đặc thù đặt ra với trường hợp TP Thủ Đức.
Các địa phương khác cũng có thể nghiên cứu cơ chế này. Sau đó, nghiên cứu các mô hình trạm y tế liên phường, xã, trung tâm y tế khu
vực… hay các hệ thống tổ chức khác để phù hợp với yêu cầu và bối cảnh hiện nay.
“Chủ trương sắp xếp các ĐVHC rất đúng đắn, không bàn lùi nhưng quan trọng là cần cách làm hay, đánh giá tác động kỹ lưỡng, làm
tiền đề cho những bước đi vững chãi trong kỷ nguyên mới” - theo ThS Đậu Ngọc Linh.
**Nhiều quốc gia không còn tổ chức cấp trung gian ( ThS ĐẬU NGỌC LINH, Học viện Cán bộ TP.HCM)
Trên thế giới hiện có nhiều mô hình khác nhau, được tổ chức để phù hợp lịch sử phát triển, chế độ chính trị, hệ thống luật pháp và thực
tiễn quản lý nhà nước. Chẳng hạn ở Singapore, đất nước được quản lý bởi chính quyền Trung ương, còn chính quyền địa phương (các
“town councils” - hội đồng thị trấn) chủ yếu lo về các hoạt động cung ứng dịch vụ công, không có UBND cấp huyện, thay vào đó chính
quyền Trung ương trực tiếp điều hành các khu vực đô thị.
Ở Nhật Bản, chính quyền địa phương được duy trì theo hai cấp: Tỉnh và cơ sở gồm TP thuộc tỉnh, thị trấn, làng. Hay ở Pháp, cấp chính
quyền địa phương gồm cấp tỉnh có vai trò chiến lược, đưa ra các chính sách phát triển; cấp xã là nơi gần dân nhất, chịu trách nhiệm
hầu hết các dịch vụ công…
Như vậy không tổ chức chính quyền trung gian là lựa chọn được nhiều quốc gia hướng tới.
** Không nên xem TP thuộc TP là cấp trung gian (TS NGUYỄN THỊ THIỆN TRÍ, chuyên gia Luật Hành chính, ĐH Luật TP.HCM)
Ở Việt Nam, những ĐVHC nhỏ hơn tỉnh, lớn hơn xã đều được gọi chung là cấp huyện nhưng có những đơn vị không nên xem là cấp
trung gian như thị xã, TP thuộc tỉnh hay TP thuộc TP được hình thành có chức năng như một đô thị vệ tinh. Do đó, cần xác định rõ TP
thuộc TP có phải cấp trung gian không.
Trên thực tế, các đô thị vệ tinh được hình thành do nhu cầu khách quan để giải phóng nguồn lực đô thị hóa ngày càng tăng, hình thành
cực tăng trưởng mới, khai thác và huy động nguồn lực mới trên dư địa có sẵn. Đô thị vệ tinh được tổ chức là chính quyền tự chủ cao
và trực thuộc Trung ương trực tiếp, do vậy tôi cho rằng đây không phải là cấp chính quyền trung gian.
Tại TP.HCM, TP Thủ Đức dù là cấp huyện nhưng được áp dụng hàng loạt quy định đặc thù từ Trung ương và có xu hướng thoát ly với
mô hình cấp huyện, phù hợp với tính vươn mình của một đô thị tiềm năng.
Với định hướng bỏ cấp huyện của Bộ Chính trị, về pháp lý, đây là thời cơ chín muồi để hoàn thiện mô hình tổ chức chính quyền địa
phương ở đô thị. Tách thể chế chính quyền đô thị ra khỏi mô hình chính quyền địa phương đồng nhất bằng nhóm thể chế mạnh, riêng
biệt dành cho chính quyền đô thị.
Từ đó, việc ban hành Luật Đô thị hoặc luật riêng cho các đô thị đặc biệt sẽ giúp tránh sự thụt lùi đối với chính quyền đô thị trong đợt
cải cách này. Với các luật này, mô hình chính quyền đô thị chuẩn sẽ được xác lập và dĩ nhiên sẽ có mô hình TP thuộc TP, với hai phương án.
Một là giữ lại mô hình TP thuộc TP cho các đô thị như mô hình ĐVHC riêng thuộc về chính quyền đô thị. Việc này được xem là sự đặc
thù so với quy định chung và chủ trương bỏ cấp huyện của Trung ương.
Như vậy, TP Thủ Đức của TP.HCM và TP Thủy Nguyên của TP Hải Phòng sẽ được giữ, tiếp tục vận hành là một cấp chính quyền hoàn
chỉnh trực thuộc chính quyền TP thuộc Trung ương. UBND cấp TP được tổ chức và hoạt động theo chế độ thủ trưởng, tăng quyền tự
quyết cao cho chính quyền TP thuộc TP này. Ngoài ra, mô hình TP thuộc TP cần được nhìn rộng hơn ở các TP mới tương lai chứ không
chỉ có Thủ Đức hay Thủy Nguyên. lOMoAR cPSD| 47304640
Việc bỏ đi TP thuộc TP như các quận, huyện khác trong đợt cải cách này có thể gây xáo trộn lớn ở các đô thị - nơi đã trải qua một công
cuộc tổ chức, thành lập TP thuộc TP với nhiều tác động. Chính vì vậy, cần cân nhắc kỹ lưỡng từ phương diện lý luận, khoa học, thực
tiễn cũng như thực trạng tổ chức chính quyền đô thị thời gian qua để có giải pháp phù hợp.
Một phương án khác có thể xem xét áp dụng để phát huy sức mạnh toàn diện của các TP trong TP là tính toán phát triển thành một
ĐVHC thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội, dân cư mang tính chuyên biệt, tạo nên một cực tăng trưởng mới cho khu vực.