TỔNG QUAN THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI NĂM 2023
- Thương mại hàng hóa
- Thương mại dịch vụ
- Thương mại đầu tư
NHỮNG ĐIỂM CHÍNH VỀ THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI NĂM 2023:
(Bài phân tích nội dung và số liệu dưa trên ngành/ khu vực vd theo nhóm lĩnh vực công
nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ phân theo nước phát triển và nước đang phát triển)
1. Phục hồi và khả năng phục hồi: Thương mại thế giới phục hồi vào năm 2023, vượt mức
trước đại dịch COVID-19 bất chấp những thách thức đang diễn ra như chiến tranh Nga-
Ukraine và sự gián đoạn chuỗi cung ứng dai dẳng. Tổ chức Thương mại Thế giới (WHO)
ước tính tăng trưởng thương mại hàng hóa toàn cầu ở mức 3,4% vào năm 2023, sau mức
tăng mạnh 9,7% vào năm 2022. Khả năng phục hồi này nêu bật khả năng thích ứng và
tính liên kết của hệ thống thương mại toàn cầu. Tuy nhiên tốc độ phục hồi đang chậm lại
ở một số quốc gia, đặc biệt là các nền kinh tế đang phát triển. Điều này cũng làm giảm
nhu cầu nhập khẩu. (phân tích sự tăng trưởng GDP)
Trong Báo cáo Triển vọng kinh tế thế giới tháng 11/2023, OECD nhận định tăng trưởng toàn cầu
dù kiên cường nhưng đã có dấu hiệu chững lại. Trong bối cảnh những cú sốc tiêu cực từ cuộc
xung đột ở Ukraina và việc thắt chặt chính sách tiền tệ mạnh mẽ của các quốc gia khi các ngân
hàng trung ương ứng phó với lạm phát vượt mục tiêu, tăng trưởng toàn cầu đã phục hồi ngoài
mong đợi. Dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2023 đạt 2,9%, điều chỉnh giảm 0,1 điểm phần
trăm so với dự báo trong tháng 9/2023. Sự khác biệt trong tăng trưởng giữa các quốc gia có dấu
hiệu ngày càng tăng. Theo đó, tăng trưởng đã chậm lại ở nhiều nền kinh tế phát triển, đặc biệt ở
châu Âu. Trong khi đó, Hoa Kỳ đã duy trì tăng trưởng GDP ở mức tốt hơn, đồng thời các nền
kinh tế mới nổi và đang phát triển cũng duy trì tốc độ tăng trưởng gần bằng mức trước đại dịch.
Báo cáo Triển vọng kinh tế toàn cầu của FR nhận định tăng trưởng kinh tế thế giới được duy trì
trong năm 2023, nhờ quá trình bình thường hóa tiêu dùng ở Trung Quốc và tăng trưởng mạnh mẽ
của Hoa Kỳ đã bù đắp cho sự suy giảm mạnh ở châu Âu. FR dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới
năm 2023 đạt 2,9%, tăng 0,4 điểm phần trăm so với dự báo trong tháng 9/2023 và cao hơn mức
tăng 2,7% năm 2022. Tuy nhiên, do chính sách thắt chặt tiền tệ gần đây, lĩnh vực bất động sản
của Trung Quốc tiếp tục sụt giảm kéo dài và khu vực đồng Euro trì trệ, FR dự báo tăng trưởng
kinh tế thế giới năm 2024 chỉ đạt 2,1%.
Theo báo cáo Cập nhật kinh tế Đông Á và Thái Bình Dương tháng 10/2023, WB dự báo tăng
trưởng kinh tế toàn cầu năm 2023 đạt 2,1%, giữ nguyên so với dự báo trong tháng 6/2023 nhưng
vẫn thấp hơn mức tăng 3,1% năm 2022. Lạm phát đang giảm ở các nền kinh tế lớn trong khi lạm
phát cơ bản ở Hoa Kỳ và EU vẫn tiếp tục tăng và thị trường lao động vẫn thắt chặt, dẫn đến lãi
suất tiếp tục cao. Tuy nhiên, WB dự báo khả quan hơn về kinh tế toàn cầu trong năm tới với tăng
trưởng kinh tế sẽ đạt mức 2,4%. Theo đó, WB nhận định trong thời gian tới ngành du lịch tiếp
tục phục hồi, tăng trưởng thương mại toàn cầu sẽ chậm lại do xu hướng tiêu dùng đang chuyển
sang dịch vụ. Chính sách tài khóa sẽ không ảnh hưởng nhiều đến tăng trưởng toàn cầu khi thắt
chặt vừa phải ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển, nhưng lại có xu hướng
hỗ trợ tại các nền kinh tế phát triển
2. Tranh luận về tái toàn cầu hóa: Năm 2023 chứng kiến sự nhấn mạnh ngày càng tăng
vào "tái toàn cầu hóa", ủng hộ hợp tác và hội nhập quốc tế sâu sắc hơn nhằm giải quyết
các vấn đề toàn cầu cấp bách như an ninh, nghèo đói và tính bền vững. Báo cáo Thương
mại Thế giới năm 2023 của WTO lập luận rằng sự phân mảnh, với việc các quốc gia hình
thành các khối thương mại độc quyền, có thể gây tổn hại cho tăng trưởng và phát triển kinh tế.
3. Những thay đổi địa chính trị: Chiến tranh Nga-Ukraine và căng thẳng đang diễn ra giữa
Mỹ và Trung Quốc tiếp tục phủ bóng đen lên thương mại toàn cầu vào năm 2023. Những
vấn đề địa chính trị này đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, tác động đến giá năng lượng
và lương thực, đồng thời làm dấy lên lo ngại về chủ nghĩa bảo hộ thương mại tiềm ẩn.
4. Lạm phát, lãi suất cao & tỷ giá hối đói: Lạm phát cao ở nhiều quốc gia đã khiến các
ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách tiền tệ, dẫn đến tăng lãi suất. Điều này làm
giảm chi tiêu của người tiêu dùng và doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng đến nhu cầu nhập khẩu.
5. Đa dạng hóa thương mại: Để đối phó với những bất ổn địa chính trị, nhiều quốc gia
theo đuổi chiến lược đa dạng hóa thương mại nhằm giảm sự phụ thuộc vào các đối tác
thương mại đơn lẻ. Xu hướng này đặc biệt rõ ràng trong các lĩnh vực như năng lượng và vật liệu quan trọng.
6. Bối cảnh thương mại đang phát triển: Những tiến bộ công nghệ, như thương mại điện
tử và thương mại kỹ thuật số, tiếp tục định hình lại bối cảnh thương mại toàn cầu vào
năm 2023. WTO ước tính rằng thương mại điện tử có thể đạt 26% xuất khẩu toàn cầu vào
năm 2025, nhấn mạnh nhu cầu thích ứng các quy tắc và quy định thương mại cho kỷ nguyên kỹ thuật số.
7. Tập trung vào tính bền vững: Các cân nhắc về tính bền vững đã được chú ý nhiều hơn
vào năm 2023, với những lời kêu gọi lồng ghép các mối quan tâm về môi trường và xã
hội vào các chính sách và hiệp định thương mại. WTO đã đưa ra các sáng kiến nhằm thúc
đẩy thương mại xanh và giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu thông qua thương mại.
ĐỘNG LỰC THƯƠNG MẠI TOÀN CẦU VÀ SỰ PHỤ THUỘC THƯƠNG MẠI
Sự phụ thuộc thương mại Lợi ích:
Đối với các quốc gia, toàn cầu hóa và khu vực hóa có tác động tích cực là tạo động lực thúc đẩy
tăng trưởng và phát triển kinh tế, xã hội; thúc đẩy mở cửa thị trường; thúc đẩy tự do hóa thương
mại đầu tư dịch vụ… Tuy nhiên, mặt tiêu cực là toàn cầu hóa, khu vực hóa khiến các quốc gia có
nguy cơ suy giảm độc lập, tự chủ về kinh tế, suy giảm về quyền lực quốc gia; các ngành kinh tế
trong nước bị cạnh tranh khốc liệt khi mở cửa thị trường nội địa. -
Thương mại mang lợi ích cho tất cả mọi người trong xã hội vì nó cho phép mọi người
chuyên môn hóa vào những hoạt động mà họ có lợi thế so sánh, cạnh tranh. -
Thương mại giúp cho mọi người thịnh vượng hơn.
- Thương mại toàn cầu giúp tiếp cận văn hóa nước ngoài, bao gồm ẩm thực, phim ảnh, âm
nhạc và nghệ thuật trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
- Nhiều quốc gia trên thế giới vẫn được kết nối liên tục, do đó, kiến thức và tiến bộ công
nghệ truyền đi nhanh chóng. Bởi vì kiến thức cũng chuyển giao quá nhanh, điều này có
nghĩa là những tiến bộ khoa học được thực hiện ở châu Á có thể có mặt tại Hoa Kỳ trong vài ngày.
- Toàn cầu hóa cho phép các công ty tìm ra những cách sản xuất sản phẩm của họ với chi phí thấp hơn.
- Nó cũng làm tăng cạnh tranh, làm giảm giá và tạo ra nhiều sự lựa chọn hơn cho người tiêu dùng.
- Chi phí giảm giúp người dân ở cả các nước đang phát triển và đã phát triển sống tốt hơn
với ít tiền hơn. Các doanh nghiệp thu được nhiều lợi nhuận từ toàn cầu hóa, bao gồm
khách hàng mới và các nguồn doanh thu đa dạng.
- Các công ty quan tâm đến những lợi ích này tìm kiếm những cách thức linh hoạt và sáng
tạo để phát triển hoạt động kinh doanh của họ ở nước ngoài.
- Các Tổ chức Nhà tuyển dụng Chuyên nghiệp Quốc tế (PEO) giúp việc tuyển dụng lao
động ở các quốc gia khác dễ dàng hơn bao giờ hết một cách nhanh chóng và tuân thủ Thách thức:
- Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, nhất là Mỹ - Trung Quốc diễn ra gay gắt, đặc biệt
trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Theo đó, xu thế quan hệ quốc tế đang thay đổi theo
hướng thế giới đa cực. Quan sát từ khi nổ ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đến
nay có thể thấy, xu hướng quan hệ quốc tế đã chuyển từ “nhất siêu đa cường” (siêu cường Mỹ và
các cường quốc chi phối quan hệ quốc tế) sang “đa cường nhất siêu” (các cường quốc cùng siêu
cường Mỹ chi phối quan hệ quốc tế) và trong thập kỷ tới có khả năng phân tách thành “hai cực,
một nhóm”. Theo đó, Mỹ, Trung Quốc có thể đứng đầu hai cực đối lập, hoặc có quan điểm khác
nhau nhau trong một số lĩnh vực (công nghệ, tiền tệ, an ninh toàn cầu, biến đổi khí hậu…).
Trong khi đó, một số nước, nhất là các cường quốc tầm trung, không muốn bị cuốn vào vòng
xoáy tranh chấp, nên chọn lập trường không liên kết để tránh phải “chọn phe” giữa Mỹ và Trung
Quốc. Các nước này sẽ tập hợp thành một “nhóm nước thứ 3” tương đối trung lập với Mỹ và
Trung Quốc. Xu hướng quan hệ quốc tế nêu trên tác động sâu sắc đến tiến trình toàn cầu hóa,
khu vực hóa, nhưng thế giới cũng không một lần nữa lâm vào Chiến tranh lạnh, do các quốc gia,
bao gồm Mỹ và Trung Quốc, hiện đã phụ thuộc lẫn nhau quá lớn về kinh tế.
-Các tổ chức, định chế tài chính do phương Tây thành lập và dẫn dắt, như: Quỹ Tiền tệ quốc tế
(IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), Tổ chức Thương mại thế giới (WTO)… sẽ đối mặt thách thức
cạnh tranh mạnh mẽ từ các tổ chức, định chế tài chính mới do Trung Quốc, Nga và một số quốc
gia khác thành lập để làm đối trọng. Bản thân một số tổ chức quốc tế từng có vai trò cực kỳ quan
trọng dẫn dắt và thúc đẩy toàn cầu hóa (như WTO) cũng có nguy cơ đánh mất vai trò của mình,
nếu không tái cơ cấu và thay đổi để thích nghi kịp với bối cảnh mới.
1. Thuế quan và Phí xuất khẩu phát sinh
- Một thách thức khác mà cả các nhà lãnh đạo công nghệ cho biết họ phải đối mặt trong
báo cáo là phải chịu thuế quan và phí xuất khẩu – 29% đồng ý rằng đây là một thách thức
đối với các doanh nghiệp toàn của họ.
- Đối với các công ty muốn bán sản phẩm ở nước ngoài, việc đưa những mặt hàng đó ra
nước ngoài có thể tốn kém, tùy thuộc vào thị trường.
2. Mất bản sắc văn hóa
- Trong khi toàn cầu hóa đã làm cho các nước ngoài tiếp cận dễ dàng hơn, nó cũng bắt đầu
kết hợp các xã hội độc đáo lại với nhau.
- Sự thành công của một số nền văn hóa nhất định trên khắp thế giới đã khiến các quốc gia
khác bắt chước họ. Nhưng khi các nền văn hóa bắt đầu mất đi những nét đặc trưng, chúng
ta đánh mất sự đa dạng toàn cầu của mình.
3. Người lao động phải làm việc nhiều hơn với mức lương thấp hơn
- Chi phí thấp hơn mang lại lợi ích cho nhiều người tiêu dùng, nhưng nó cũng tạo ra sự
cạnh tranh gay gắt khiến một số công ty phải tìm kiếm nguồn lao động giá rẻ.
- Một số công ty phương Tây vận chuyển sản xuất ra nước ngoài đến các nước như Trung
Quốc và Malaysia, nơi các quy định lỏng lẻo khiến việc phải làm việc nhiều hơn với mức lương thấp hơn.
4. Khó khăn mở rộng toàn cầu
- Đối với các doanh nghiệp muốn vươn ra toàn cầu và thiết lập một sự hiện diện ở nước
ngoài phù hợp là rất khó.
- Nếu các công ty đi theo con đường truyền thống là thành lập một tổ chức, họ cần số vốn
trả trước đáng kể, đôi khi lên đến 20.000 đô la và chi phí 200.000 đô la hàng năm để duy
trì hoạt động kinh doanh.
- Ngoài ra, các doanh nghiệp toàn cầu phải theo kịp các luật lao động khác nhau và luôn
thay đổi ở các quốc gia mới.
- Khi mở rộng sang các quốc gia mới, các công ty phải biết cách điều hướng các hệ thống
pháp luật mới. Nếu không, những bước đi sai lầm sẽ dẫn đến những trở ngại và hậu quả
nghiêm trọng về tài chính và pháp lý.
5. Thách thức nhập cư và mất việc làm tại địa phương
- Nhiều quốc gia trên toàn cầu đang thắt chặt các quy định về nhập cư, và những người
nhập cư khó tìm được việc làm hơn ở các quốc gia mới.
- Ví dụ:Viện Chính sách Kinh tế báo cáo rằng thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với Trung
Quốc (hoặc lượng nhập khẩu của chúng ta vượt qua xuất khẩu của chúng ta) khiến người
Mỹ mất 3,4 triệu việc làm kể từ năm 2001.
- Thời cơ và thách thức của toàn cầu hóa đều thay đổi cách thức hoạt động của một doanh
nghiệp theo những cách khác nhau.
- Khi các công ty quyết định vươn ra toàn cầu, buộc phải sẵn sàng thay đổi các quy trình nội bộ.
- Điều này giúp thích ứng với các thị trường mới và dễ dàng khai thác được lợi ích từ toàn
cầu hóa thay vì thách thức làm rào cản.
XU HƯỚNG THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI TRONG QUÝ 4 NĂM 2023
Trong quý IV/2023, thương mại thế giới tiếp tục có dấu hiệu phục hồi, nhưng tốc độ vẫn chậm.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt
Nam trong quý IV/2023 ước đạt 96,5 tỷ USD, tăng 8,8% so với cùng kỳ năm trước và
tăng 3,2% so với quý III năm 2023.
Theo Báo cáo Triển vọng phát triển châu Á tháng 12/2023, kinh tế Việt Nam tăng trưởng
chậm hơn dự kiến trong 9 tháng đầu năm 2023, chỉ đạt 4,2%, bằng một nửa so với cùng kỳ năm ngoái.
Tăng trưởng yếu hơn phản ánh tác động tích lũy của nhu cầu bên ngoài giảm; thực hiện
ngân sách thấp ở cấp tỉnh; phục hồi việc làm và tiêu dùng trong nước chậm. Tăng trưởng
kinh tế gặp trở ngại do sản lượng công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ tăng thấp.
• Do suy giảm nhu cầu bên ngoài, dự báo tăng trưởng của Việt Nam năm 2023 đạt 5,2%,
điều chỉnh giảm 0,6 điểm phần trăm so với dự báo trong tháng 9/2023.
• Dự báo tăng trưởng năm 2024 vẫn giữ ở mức 6,0%.
Một số xu hướng thương mại thế giới trong quý IV/2023:
- Thương mại hàng hóa giữa các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế đang phát triển tiếp tục tăng trưởng.
- Thương mại hàng hóa trong lĩnh vực công nghệ cao tiếp tục tăng trưởng mạnh.
- Thương mại hàng hóa trong lĩnh vực dịch vụ tiếp tục tăng trưởng ổn định.
Dự báo trong năm 2024, thương mại thế giới sẽ tiếp tục phục hồi, nhưng tốc độ vẫn thấp hơn so
với giai đoạn trước đại dịch COVID-19.
Một số yếu tố có thể hỗ trợ cho sự phục hồi của thương mại thế giới trong năm 2024 bao gồm:
- Kinh tế thế giới tiếp tục phục hồi, thúc đẩy nhu cầu nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ.
- Các chính phủ tiếp tục triển khai các biện pháp hỗ trợ thương mại, như cắt giảm thuế
quan, đơn giản hóa thủ tục hải quan.
- Tạo thêm nhiều hội nghị triển lãm để xúc tiến hàng hóa đến tay người tiêu dùng
- Nâng cao cầu đường cơ sở hạ tầng cảng biển để đẩy mạnh lộ trình vận chuyển nhanh hơn
tránh phụ thuộc vào một tuyến đường chính