Bạo lực tinh thần từ mặt trái của mạng xã hội - Khoa học xã hội Chủ nghĩa | Đại học Hoa Sen

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE
DOI: 10.18173/23541075.20160101
Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 6B, pp. 6167
This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn
B¾O LþC TINH TH¾N Tþ M¾T TRÁI CþA M¾NG XÃ HÞI Mai Thß Ma
Trung tâm Nghiên cÿu Tâm lý hßc và Giáo dÿc
n Khoa hßc Giáo dÿc Vißt Nam
Tóm t¿t. B¿o lÿc tinh th¿n là hình thÿc ph
a b¿o lÿc song khó nh¿n d¿ng h¡n các
hình thÿc b¿o lÿc khác. Bài vi¿t này bà
tr¿ng, h¿u qu¿, nguyên nhân cÿa b¿o lÿc
tinh th¿n nhìn tÿ m¿t trái cÿa các tra
ã hßi, tÿ đó đß xu¿t mßt sß gi¿i pháp h¿n ch¿
tình tr¿ng đó, góp mßt ti¿ng nói v
¿m thißu v¿n n¿n b¿o lÿc hßc đ±ßng hißn nay.
Tÿ khóa: B¿o lÿc tinh th¿n, m
i, tâm lí đám đông, b¿o lÿc hßc đ±ßng. 1. Mß đ¿u Trong xã hßi hiß
phát trißn m¿nh m¿ cÿa công nghß thông tin, các trang m¿ng xã hßi giúp k¿t nßi các
m¿ng cùng sß thích vßi nhißu mÿc đích khác nhau, t¿o ra nhÿng tr¿i nghißm tích cÿc. S
c¿nh đó, mßt trong nhÿng m¿t trái cÿa nó là v¿n n¿n b¿o lÿc trên m¿ng. V¿n n¿n này ng
nhÿc nhßi, thâm nh¿p vào nhÿng v¿n n¿n b¿o lÿc ngoài đßi. Thßi gian g¿n đây, nhißu n
cÿu trong công trình cÿa mình đã đß c¿p đ¿n b¿o lÿc tinh th¿n nh± mßt hình thÿc b¿o
ernet là nguyên nhân thußc y¿u tß xã hßi gây ra tình tr¿ng b¿o lÿc ph¿i kß đ¿n các ng
cÿa: Hßi Khoa hßc Tâm lí  Giáo dÿc Vißt Nam [1], Vißn Nghiên cÿu Giáo dÿc
thành phß ß Chí Minh [2]; Lê Vân Anh [3], Nguyßn Thß Thanh Bình, Nguyßn Thß Mai Lan [4],...
Bên c¿nh đó, cing có mßt sß tác gi¿ nghiên cÿu trÿc ti¿p v¿n đß b¿o lÿc tinh th¿n ß hßc sinh  bißu
hißn, nguyên nhân, h¿u qu¿ nh±: Võ Thß Minh Chí [5], Nguyßn Bá Đ¿t [6],... Nghiên cÿu vß ¿nh
h±ßng cÿa internet vßi b¿o lÿc hßc đ±ßng ß hßc sinh có tác gi¿: Tr¿n Thß Minh Đÿc [7], Ngô Thß
Lanh [8], ... Tuy nhiên, vißc nghiên cÿu mßt cách hß thßng vß v¿n n¿n b¿o lÿc mà cÿ thß là b¿o lÿc
tình th¿n trên các trang m¿ng xã hßi còn ch±a nhißu. Bài vi¿t này bàn tßi mßt khía c¿nh cÿa b¿o
lÿc  b¿o lÿc tinh th¿n nhìn tÿ m¿t trái cÿa các trang m¿ng xã hßi, tìm hißu nguyên nhân, h¿u qu¿
tÿ đó b±ßc đ¿u đß xu¿t mßt sß gi¿i pháp nh¿m góp mßt ti¿ng nói vào vißc gi¿m thißu v¿n n¿n b¿o lÿc hßc đ±ßng hißn nay. 2. Nßi dung nghiên cÿu
2.1. B¿o lÿc và b¿o lÿc tinh th¿n
Trong xã hßi hißn nay, tình tr¿ng b¿o lÿc có xu h±ßng ngày càng gia tăng vß sß l±ÿng vÿ
vißc, mÿc đß nguy hißm và tàn đßc, hình thÿc đa d¿ng, tính ch¿t phÿc t¿p. . . báo hißu sÿ xußng
c¿p vß đ¿o đÿc, lßi sßng, đ¿c bißt ß t¿ng lßp thanh thi¿u niên. Thu¿t ngÿ b¿o lÿc th±ßng đ±ÿc hißu
là nhÿng (Wikipedia). Theo tß chÿc Y t¿ th¿ gißi WHO thì: B¿o lÿc là vißc đe dßa hay dùng sÿc m¿nh thß
Ngày nh¿n bài: 15/7/2016. Ngày nh¿n đăng: 12/9/2016.
Liên hß: Mai Thß Mai, email: maimai1287@gmail.com 61 Mai Thß Mai
ch¿t, quyßn lÿc đßi vßi b¿n thân, ng±ßi khác ho¿c vßi mßt nhóm ng±ßi, gây ra hay làm gia tăng
gây ra tßn th±¡ng, tÿ vong, tßn h¿i vß tâm lí, ¿nh h±ßng đ¿n sÿ phát trißn hay gây ra sÿ m¿t mát.
Có nhißu hình thÿc b¿o lÿc: B¿o lÿc thß xác, b¿o lÿc tinh th¿n, b¿o lÿc tình dÿc, b¿o lÿc kinh t¿. . .
Trong đó, b¿o lÿc tinh th¿n là lo¿i b¿o lÿc phß bi¿n nh±ng khó nh¿n d¿ng so vßi b¿o lÿc thß xác.
B¿o lÿc tinh th¿n th±ßng đ±ÿc thß hißn ß nhÿng hành đßng: chÿi m¿ng, nói x¿u, lăng m¿, dßa n¿t,
dè bßu, ch¡i khăm, sß nhÿc, t¿o ra áp lÿc, cô l¿p đßi t±ÿng; làm cho ng±ßi khác luôn c¿m th¿y
không an toàn, cß ý h¿ th¿p không coi trßng giá trß ng±ßi khác, xúc ph¿m và h¿ th¿p ng±ßi khác
tr±ßc m¿t mßi ng±ßi, nh¿n xét vß hình thÿc, trí tuß, kh¿ năng cÿa ng±ßi khác b¿ng nhÿng lßi l¿
gây tßn th±¡ng; phßt lß, tÿ chßi cing nh± không thß hißn tình êu th±¡ng; khÿng bß b¿ng cách gÿi
tin nh¿n đe dßa liên tÿc, bßa đ¿t, vu khßng trên m¿ng xã h
. Ngoài ra, b¿o lÿc tinh th¿n còn
thß hißn ß nhÿng bißu hißn khác nhau nh±: xúi giÿc h
ép ng±ßi khác thÿc hißn hành vi
không phù hÿp, khi¿n hß phát trißn không bình th±ß
¿t c¿m xúc ho¿c g¿p khó khăn trong
giao ti¿p xã hßi, ho¿c b¿t ng±ßi khác làm nhÿng
ÿt quá kh¿ năng cÿa b¿n thân, th¿m chí
là nhÿng hành đßng b¿t bußc ng±ßi khác ph¿i
chÿng ki¿n c¿nh b¿o lÿc. B¿o lÿc thß hißn
trong mßi l)nh vÿc, tÿ gia đình đ¿n nhà tr±ß
ßi, tÿ th¿ gißi thÿc tßi th¿ gißi ¿o. Tr±ßc đây,
b¿o lÿc chß chÿ y¿u x¿y ra trong đßi thÿc
ay, sÿ phát trißn cÿa công nghß thông tin đã đ±a
hành vi b¿o lÿc này tßi không gian m¿
ác thi¿t bß nh± đißn tho¿i di đßng và máy tính b¿ng,
trên nhÿng trang m¿ng xã hßi. B¿o
th¿n qua m¿ng xã hßi là hình thÿc b¿o lÿc thông qua
sÿ dÿng m¿ng xã hßi đß thÿc hiß
hành vi nh¿m gây tßn th±¡ng vß m¿t tinh th¿n cho ng±ßi
khác cÿa các đßi t±ÿng có đßn . 2.2. B¿o lÿc tinh th
n m¿ng xã hßi 3 thÿc tr¿ng và h¿u qu¿ Mßt hißn t±ÿ
hß bi¿n trong gißi tr¿ hißn nay là nghißn Internet, tr¿i nghißm th¿ gißi qua m¿ng đißn tÿ
vißc ti¿p xúc thÿc t¿ ngoài đßi. Chß c¿n b¿m mßt vài nút trên đißn tho¿i, máy tính, hß c
dàng k¿t nßi vßi th¿ gißi ¿o đß gi¿t status, comment, share, like, trình dißn vß cái tôi, t
ßi nhÿng ng±ßi xa l¿, ban phát tình th±¡ng ho¿c chê bai, gißu cÿt, tra t¿n tinh th¿n ng± (
o lÿc tinh th¿n trên các trang m¿ng xã hßi đ±ÿc thß hißn d±ßi nhißu mÿc đß khác nhau.
Mÿc đß nh¿ cÿa b¿o lÿc tinh th¿n là sÿ sung s±ßng, h¿ hê tr±ßc nßi đau, bi kßch, sai l¿m
cÿa ng±ßi khác. Nißm vui ¿y có thß ng¿m ng¿m, có thß công khai nh±ng đßu thß hißn sÿ ích kß cÿa
con ng±ßi. Hai b¿o m¿u trong mßt nhà tr¿ t± ß TP Hß Chí Minh bß tòa tuyên án 3 năm tù giam vì
tßi b¿o hành tr¿ nhß. Bình lu¿n này đ±ÿc 15.000 likes: là ph¿m tßi mà chß mußn các cháu bé đ±ÿc ăn ußng đ¿y đÿ, ngoan ngoãn, anh cing mußn hai em
đ±ÿc ngoan=. Bình lu¿n khác đ±ÿc 5.000 likes: <Ăn t¿t vui v¿ sau song s¿t nhé hai em= [9]. Nhÿng
t¿m hình hai b¿o m¿u chèn chÿ mang nßi dung đùa cÿt lan tßa trên m¿ng nh± virus.
Mÿc đß cao h¡n cÿa b¿o lÿc tinh th¿n là sÿ sß nhÿc, mißt thß, chà đ¿p lên danh dÿ, lòng tÿ
trßng, làm cho ng±ßi khác luôn c¿m th¿y không an toàn. Bißu hißn cÿ thß là hành vi nói x¿u, bôi
nhß, chÿi rÿa ng±ßi khác ho¿c b¿t ng±ßi khác ph¿i chÿng ki¿n c¿nh b¿o lÿc. Đây là hình thÿc phß
bi¿n nh¿t. Giÿa tháng 6/2015, nÿ sinh T., 15 tußi, ß Đßng Nai, bß b¿n trai tung clip sex lên m¿ng.
Chß trong hai ngày, g¿n 300.000 ng±ßi xem, 18.000 likes, 4.000 l±ÿt share, hàng ngàn bình lu¿n,
vÿa đay nghi¿n vÿa cÿt nh¿.m¿ T. van xin cßng đßng m¿ng nhau các ¿nh, bình ph¿m vß c¡ thß cÿa T., gßi cô là bán dâm chuyên nghißp, và rÿa: h± hßng=[10]. Trong sß các l±ÿt like, comment, share ¿y có không ít hßc sinh cing trong đß tußi
nh± nÿ sinh này bao gßm quen và không quen. Cing chß c¿n vài cú click chußt, không khó đß
tìm th¿y các anti fanpage, các video clip đ±ÿc l¿p ra và đăng t¿i nh¿m mÿc đích bôi nhß hình ¿nh
ng±ßi khác. Tr±ßng hÿp Page anti hot teen Đà N¿ng là mßt ví dÿ đißn hình trong thßi gian vÿa
qua. Fanpage này đ±ÿc l¿p bßi nhóm hßc sinh  sinh viên gßm 7 ng±ßi, c¿m đ¿u là Ph¿m Hßng Q. 62
B¿o lÿc tinh th¿n tÿ m¿t trái cÿa m¿ng xã hßi
(SN 1997, hßc sinh lßp 10 tr±ßng THPT N.H., Đà N¿ng). 7 thanh niên này đã l¿p ra mßt m¿ng xã
hßi có đßa chß đ¿t, xâm ph¿m đßi t±, xúc ph¿m danh dÿ cÿa hàng lo¿t các Mÿc đß cao nh¿t cÿa b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng là sÿ đe dßa, khÿng bß ng±ßi khác. Ngày
27/4, Công an tßnh H¿u Giang đã b¿t D±¡ng Hß Vi (19 tußi, quê An Giang, sinh viên Đ¿i hßc C¿n
Th¡). Theo đißu tra, trong thßi gian hßc giáo dÿc qußc phòng, Vi dùng đißn tho¿i quay lén nhißu
nÿ sinh viên t¿m. K¿t thúc môn hßc, Vi vß TP C¿n Th¡ t¿o hai tài kho¿n facebook, sau đó tìm và
k¿t b¿n vßi các n¿n nhân. Anh ta c¿t các ¿nh nh¿y c¿m gÿi đ¿n các nÿ sinh, kèm lßi đe dßa: "Mußn
êm chuyßn thì ph¿i nßp 56 trißu đßng vào tài kho¿n... N¿u
ng, toàn bß clip nh¿y c¿m s¿ đ±ÿc tung lên m¿ng" [12].
(2) Thÿ ph¿m t¿o nên b¿o lÿc tinh th¿n trên
nhÿng k¿ l±ßi bi¿ng, lÿa đ¿o, "anh
hùng bàn phím", nhÿng trolling (đ¿u g¿u trên m¿ng
ßng đ±a ra các bình lu¿n cß tình khiêu
khích, t¿n công mßt sß thành viên trong cßng đß
Mÿc đích cÿa troll là chßc tÿc n¿n nhân,
t¿o nißm vui cho b¿n thân. Troll xu¿t hißn ß k
n¡i, tÿ ý ki¿n trên YouTube tßi các trò ch¡i
trÿc tuy¿n video, nhÿng bài vi¿t, nhÿng lß
¿n mang tính kích đßng, nßi dung lăng m¿ thô
tÿc. Cing không thß không kß tßi sÿ thi
tâm cÿa mßt sß nhà báo khi đ±a tin tÿc lên m¿ng
đã gi¿t title đß thu hút sÿ chú ý cÿa
g m¿ng. Nhißu khi tiêu đß bài báo và nßi dung bên
trong không hß khßp vßi nhau. Có
ÿ vißc đáng lí dÿng l¿i thì l¿i bß đào quá sâu, bình lu¿n
quá tàn nh¿n, gây thêm nßi đau
ßi trong cußc và sÿ bÿc mình cÿa đßc gi¿. Bên c¿nh đó, cing có
hÿp c± dân m¿ng vô tình trß thành thÿ ph¿m cÿa n¿n b¿o lÿc tinh th¿n. Không ph¿i ai
ng minh khi dùng m¿ng xã hßi. Đó là tr±ßng hÿp c± dân m¿ng bß ¿nh h±ßng bßi tâm
ông mà ¿n nút like, comment thi¿u thißn chí, share thông tin vô tßi v¿, t¿o thành áp lÿc
n cho các n¿n nhân. Đám đông đang d¿n trß nên vô c¿m tr±ßc nhÿng b¿t công hay nßi
ng±ßi khác. Trong r¿t nhißu tình hußng, hßc sinh đÿng xem và c¿m đißn tho¿i ra quay c
mßt ph¿n x¿ bình th±ßng khi chÿng ki¿n mßt hßc sinh bß c¿ nhóm b¿n đánh hßi đßng. H
h) r¿ng mình vô can trong nhÿng chuyßn này, nh±ng thÿc ra, chính mßi ng±ßi khi tham
g đßng m¿ng vßi nhÿng cú like, share đã vô tình góp ph¿n t¿o nên làn sóng b¿o lÿc mà n hß không hß ngh) tßi.
(3) N¿n nhân cÿa nhÿng trò b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng th±ßng là nhÿng ng±ßi nßi ti¿ng và
nhÿng ng±ßi m¿c sai l¿m trong cußc sßng.
Vßi nhÿng ng±ßi nßi ti¿ng, scandal g¿n nh± là mßt ph¿n không thß thi¿u đ±ÿc trong sÿ
nghißp cÿa hß (c¿ cß tình  vô tình). Nhißu scandal đ±ÿc t¿o ra đß hÿy ho¿i sÿ nghißp cÿa nhÿng
ng±ßi khác. Vßi tßc đß lan truyßn cÿa thông tin quá lßn trên các trang m¿ng, scandal đó đã trß
thành mßt đißm đen trong sÿ nghißp cÿa hß. Nhà báo LVS 3 tin đßn ác ý trên m¿ng: bß tai n¿n khó qua khßi, bß nhißm HIV, bß đßt tÿ trong chuy¿n công tác năm
2015; Hoa h¿u KD bß ghép ¿nh nóng ß Nh¿t B¿n,. . .
N¿n nhân phß bi¿n h¡n cÿa n¿n b¿o hành trên m¿ng là nhÿng ng±ßi m¿c sai l¿m trong cußc
sßng, chÿ y¿u là gißi tr¿. Nhÿng tr¿n đánh nhau trong lßp hßc, quan hß tình dÿc n¡i công cßng,
hình ¿nh khßa thân khi chat sex.v.v. có thß vÿa x¿y ra đã bß tung lên m¿ng vßi tßc đß lan truyßn chóng m¿t.
N¿n nhân, cing là thÿ ph¿m cÿa n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng còn là c± dân m¿ng. Nhÿng
hình ¿nh, ngôn ngÿ b¿o lÿc trên m¿ng đã trÿc ti¿p tác đßng tßi c± dân m¿ng, th¿m d¿n, th¿m d¿n
đß mßt ngày có thß s¿ trß thành ngôn ngÿ và hành đßng cÿa chính hß.
(4) H¿u qu¿ cÿa n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng:
M¿ng xã hßi nhißu khi cung c¿p thông tin ch±a đ±ÿc kißm chÿng nên r¿t dß làm nhißu lo¿n
thông tin, vàng thau l¿n lßn, m¿p mß trong các chu¿n giá trß. Mßi ng±ßi đßu đ±ÿc đßc và chia s¿
thông tin mà ch±a bi¿t thÿc h±, vô tình gây ra nhÿng r¿c rßi, ¿nh h±ßng x¿u tßi cá nhân ng±ßi trong
cußc. Nhÿng lßi nói, nhÿng bình lu¿n trên m¿ng là ¿o, tuy nhiên tßn th±¡ng mang l¿i là có th¿t. 63 Mai Thß Mai
Đó là tßi ác mßm cÿa mßt th¿ gißi ¿o.
H¿u qu¿ ß mÿc đß nh¿ cÿa b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng là khi¿n cho n¿n nhân tßn th±¡ng
tinh th¿n, căng th¿ng, chán n¿n, lo sÿ khi ti¿p xúc vßi ng±ßi khác, tÿ t¿o vß bßc cho mình, trß
nên nhút nhát, sÿ hãi cußc sßng và suy sÿp, tr¿m c¿m. Nhißu khi hß r¡i vào tr¿ng thái stress do
ph¿i gßng mình lên cho phù hÿp vßi hình ¿nh b¿n thân đã đ±ÿc t¿o dÿng, tô v¿ trên m¿ng. Đßi vßi
nhÿng ng±ßi nßi ti¿ng, nhÿng thông tin lßch l¿c, thi¿u trung thÿc và thi¿u thißn chí trên m¿ng đã
¿nh h±ßng không nhß tßi sÿ nghißp và đßi t± cÿa hß.
Tÿ b¿o lÿc tinh th¿n trên th¿ gißi ¿o, có thß d¿n tßi b¿o lÿc thß xác trong đßi thÿc  mßt
cái giá quá đ¿t cÿa th¿ gißi ¿o. Không trÿc ti¿p làm ch¿t n
song thÿ ph¿m l¿i truy lùng, dßn
đußi các n¿n nhân cÿa mình vào t¿n chân t±ßng, bußc n
±ßi này ph¿i tÿ tìm đ¿n cái ch¿t.
Nÿ sinh Phan U.N. lßp 12 tr±ßng THPT Tr¿n Phú (Đ
đã ußng thußc an th¿n tÿ tÿ sau khi
bß trang FB "Bß m¿t th¿t" đăng bài xuyên t¿c, xúc
anh dÿ. N. bß dÿng chuyßn có con, đi
hßc kênh kißu, ch¿nh chße [13]. Dù đã đ±ÿc c¿p
thßi nh±ng di chÿng tinh th¿n đß l¿i cho
N. thì không đo đ¿m đ±ÿc. Mßt đßng tác đ±a
nóng lên m¿ng ch±a làm T. (cô gái ß Đßng
Nai) ch¿t, nh±ng hàng chÿc ngàn ng±ßi x
uyßn tay nhau, mßi ng±ßi đã góp mßt viên đá
đß ném cô tßi ch¿t (2 hôm sau, T tÿ tÿ
7/4, trang facebook cÿa Mai Thái Anh  thí sinh
The XFactor 2016 3 xu¿t hißn mßt b
àu đen vßi status tuyßt mßnh <Đ¿n cußi cùng thì b¿n
thân cing chß là mßt v¿t dùng xon
cing chß là thÿ đß mßi ng±ßi nhìn vào dè bßu nh± c¿n
bã mà thôi ..... tìm mßt lßi thoát
thân=. Lí do là vì sau t¿p 3 The XFactor 2016 phát sóng,
cô bß c± dân m¿ng tß gi¿ t¿o
h đß l¿y lòng th±¡ng h¿i cÿa khán gi¿ truyßn hình [14]. Không chß tÿ phía
mà ngay c¿ nhÿng ng±ßi có hành vi gây h¿i cing ph¿i chßu h¿u qu¿ tÿ b¿o lÿc tinh th¿
¿ng. Mÿc đß n¿ng là sÿ trÿng ph¿t cÿa pháp lu¿t. Mÿc đß nh¿ h¡n là sÿ kißm đißm, ph
¿nh cáo trong nhà tr±ßng (n¿u thÿ ph¿m là hßc sinh, sinh viên). Kß c¿ tr±ßng hÿp thÿ p
ng bß trÿng ph¿t thì tòa án l±¡ng tâm cing s¿ khi¿n hß bß d¿n v¿t. M¿t khác, nhÿng h
o lÿc trên m¿ng r¿t có thß s¿ là m¿u đß sau này nhÿng ng±ßi chÿng ki¿n có hành vi b¿o
g tÿ trong t±¡ng lai. Có thß nh¿n th¿y r¿ng, khi cußc sßng k) thu¿t sß l¿n át c¿ cá tính c
g±ßi, th¿ hß tr¿ s¿ dß bß tßn th±¡ng và g¿p nguy hißm nhißu h¡n.
2.3. Ng yên nhân cÿa n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng xã hßi
* Nguyên nhân n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng xã hßi tÿ góc nhìn tâm lí hßc:
(1) Tâm lí đám đông: Theo lí thuy¿t Tâm lí đám đông cÿa nhà tâm lí hßc Gustave Le Bon,
nhÿng đám đông luôn bß vô thÿc tác đßng nên xÿ sÿ nh± ng±ßi nguyên thuÿ, không có kh¿ năng
suy ngh), suy lu¿n, mà chß c¿m nh¿n b¿ng hình ¿nh, b¿ng sÿ liên k¿t các ý t±ßng, hß không kiên
đßnh, th¿t th±ßng, và đi tÿ tr¿ng thái nhißt tình cußng lo¿n nh¿t đ¿n ngây d¿i ngß ng¿n nh¿t. Các
thành viên khi tham gia m¿ng xã hßi đã hòa vào đám đông vô danh. Trong đám đông đó, con ng±ßi
có c¿m giác vß sÿ an toàn và đ±ÿc b¿o vß. Đám đông cing t¿o ra c¿m giác vß sÿc m¿nh cÿa quyßn
lÿc. Trong đám đông vô danh, c¿m giác vß ý thÿc trách nhißm cÿa cá nhân trß nên mß nh¿t. ¾o
t±ßng vß sÿc m¿nh b¿n thân cùng sÿ lây lan cÿa tâm lí đám đông đã khi¿n nhißu ng±ßi ngoài đßi
nhút nhát bßng trß nên hung hăng, thô b¿o trên m¿ng, nhißu khi đánh m¿t b¿n thân mình. Cái tôi
vßi nhÿng ¿n ÿc tinh th¿n bß đè nén có dßp bùng nß, t¿o nên mßt dißn m¿o khác h¿n vßi dißn m¿o đßi th±ßng.
(2) Tâm lí so sánh b¿n thân vßi ng±ßi khác: Theo nhà tâm lí hßc Leon Festinger, con ng±ßi
th±ßng đánh giá b¿n thân không theo chu¿n khách quan mà qua sÿ so sánh mình vßi ng±ßi khác. Sÿ
so sánh giúp hß bi¿t đ±ÿc b¿n thân có nhÿng giá trß và h¿n ch¿ gì. Tuy nhiên, tÿ sÿ khi¿m khuy¿t,
thi¿u hÿt cÿa b¿n thân, hß s¿ có nhÿng c¿m xúc trái ng±ÿc: Mßt m¿t, vui mÿng tr±ßc nhÿng khi¿m
khuy¿t, thi¿u hÿt cÿa ng±ßi khác vì th¿y mình cao h¡n ng±ßi khác. Đây là lí do đß gi¿i thích cho
hành đßng gi¿i trí mua vui tàn nh¿n, c±ßi gißu nhÿng sai l¿m, khi¿m khuy¿t cÿa ng±ßi khác trên
m¿ng. M¿t khác, thù ghét, đß kß vßi nhÿng ng±ßi h¡n mình nên tìm cách dìm xußng, bßi vì càng 64
B¿o lÿc tinh th¿n tÿ m¿t trái cÿa m¿ng xã hßi
dìm ng±ßi khác xußng thì hß càng c¿m th¿y d±ßng nh± giá trß cÿa b¿n thân đ±ÿc nâng lên. Đây
là lí do gi¿i thích t¿i sao mßt bß ph¿n không nhß c± dân m¿ng nß lÿc đ¿p vÿ nhÿng giá trß truyßn
thßng, kéo ng±ßi cao h¡n mình xußng th¿p b¿ng ho¿c th¿p h¡n mình.
* Mßt sß nguyên nhân khách quan khác:
(1) Sÿ phát trißn thi¿u kißm soát cÿa m¿ng xã hßi: Không ai có thß phÿ nh¿n nhÿng ±u th¿
mà m¿ng Internet đã đem l¿i cho đßi sßng xã hßi vßi khßi l±ÿng khßng lß thông tin vß mßi l)nh
vÿc. Tuy nhiên, trong l±ÿng thông tin đß sß ¿y, thông tin vß b¿o lÿc, chém gi¿t, khiêu dâm.... chi¿m
mßt tß lß không nhß vßi nßi dung cÿ thß, mô t¿ chi ti¿t, k) càng. Quy lu¿t nhßn quen cÿa tình c¿m
khi¿n mßi đ¿u ng±ßi ta còn th¿y sÿ, sau d¿n th¿y quen, rßi
bình th±ßng nh± bao chuyßn bình
th±ßng khác, th¿m chí tích cÿc tham gia và vô tình trß t
ph¿m cÿa n¿n b¿o lÿc tinh th¿n
trên m¿ng và b¿o lÿc thß xác ngoài đßi thÿc. Tuy nhiê
ißm soát và qu¿n lí thông tin m¿ng
đ¿n nay v¿n là mßt vißc khá khó khăn vßi nhÿng lß n.
(2) Sÿ thi¿u hÿt cÿa con ng±ßi trong đßi
Trên thÿc t¿, không chß tr¿ lÿa tußi hß
mà r¿t nhißu c± dân m¿ng ß tußi tr±ßng thành
thi¿u hÿt các k) năng sßng nh±: xác đßnh g
m ch¿ c¿m xúc, gi¿i quy¿t mâu thu¿n... Sÿ thi¿u
hÿt nh¿n thÿc vß giá trß b¿n thân cùng
khi¿m khuy¿t, h¿n ch¿ đã khi¿n hß có nhÿng hành
đßng cÿc đoan, trÿc ti¿p ho¿c gián
a n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng.
Bên c¿nh đó là sÿ thi¿u q
cÿa gia đình, nhà tr±ßng và xã hßi. Trong xã hßi hißn đ¿i,
cha m¿ không có thßi gian ch
m t±, tình c¿m vßi con cái nên không thß n¿m b¿t đ±ÿc tâm lí cÿa các em. G¿n nh± gi
ào cing cß g¿ng t¿o đißu kißn cho con cái có thß ti¿p c¿n sÿ dÿng internet b¿ng nhiß
tißn khác nhau (máy tính, đißn tho¿i) nh±ng hi¿m cha m¿ qu¿n lí vißc các con sÿ dÿng
Ch±a kß chính cha m¿, ng±ßi lßn trong nhà cing có nhÿng hành vi b¿o lÿc tinh th¿n q
tÿ đó đß tr¿ b¿t ch±ßc theo. Đißu này góp ph¿n không nhß t¿o ra ¿nh h±ßng không tß
hình thành, phát trißn nhân cách cÿa các em. Bên c¿nh đó, ß các tr±ßng hßc hißn nay
chú trßng vào vißc d¿y chÿ. Mßi tu¿n chß có 01 ti¿t Giáo dÿc công dân, nßi dung l¿i n
, khô khan. Vißc d¿y k) năng sßng và giáo dÿc đ¿o đÿc, lßi sßng còn thi¿u hÿt, thi¿u c
ch±a đßnh h±ßng đ±ÿc lßi sßng đúng đ¿n, lành m¿nh cho các em. (3)
c đßng tiêu cÿc tÿ môi tr±ßng gia đình và xã hßi:
Nßn văn minh công nghißp vßi c±ßng đß căng th¿ng, yêu c¿u cao, áp lÿc lßn; tác đßng cÿa
m¿t trái trong c¡ ch¿ thß tr±ßng làm nh¿t phai d¿n văn hóa, đ¿o đÿc truyßn thßng khi¿n tiêu cÿc,
b¿o lÿc gia tăng trong xã hßi. B¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng ph¿n ánh tình tr¿ng b¿o lÿc gia tăng
trong gia đình, nhà tr±ßng và xã hßi. Nhÿng vÿ b¿o lÿc tăng lên vß sß l±ÿng, đa d¿ng h¡n vß hình
thÿc, phÿc t¿p h¡n vß mÿc đß ngay ß trong mßi gia đình. Trong nhà tr±ßng, v¿n n¿n b¿o lÿc hßc
đ±ßng gióng lên hßi chuông c¿nh tßnh vß sÿ xußng c¿p nghiêm trßng cÿa đ¿o đÿc, lßi sßng. Ngoài
xã hßi, b¿o lÿc có m¿t ß mßi ngóc ngách, mßi thßi đißm. Nhÿng thông tin vß b¿o lÿc, vß m¿ng tßi
cÿa xã hßi nhan nh¿n trên các trang báo ph¿n chi¿u tình tr¿ng b¿o lÿc trong cußc sßng, góp ph¿n
d¿n tßi v¿n n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng.
2.4. Gi¿i pháp h¿n ch¿ v¿n n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng xã hßi
Đß h¿n ch¿ v¿n n¿n b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng, c¿n áp dÿng đßng bß các bißn pháp, trong
đó có nhÿng gi¿i pháp c¡ b¿n sau:
1. Các c¡ quan chÿc năng c¿n si¿t ch¿t sÿ qu¿n lí đßi vßi các trang m¿ng xã hßi, dßch vÿ
internet. C¿n nhÿng quy đßnh pháp lu¿t cÿ thß vß quyßn và ngh)a vÿ cÿa chÿ thß cung c¿p thông
tin, chÿ thß ti¿p nh¿n thông tin trên m¿ng nh±: kí k¿t các thßa thu¿n vß đ¿u tranh chßng tß n¿n,
phong tßa tßi ph¿m internet... Đây là c¡ sß pháp lí quan trßng đß thÿc hißn quyßn tÿ do ngôn lu¿n
cÿa cá nhân. C¿n có hình thÿc ph¿t cÿ thß, nghiêm kh¿c vßi nhÿng tr±ßng hÿp b¿o hành tinh th¿n
qua m¿ng. Theo quy đßnh mßi ban hành cÿa Bß GDĐT trong công tác hßc sinh, sinh viên, nhÿng 65 Mai Thß Mai
hành vi bình lu¿n, chia s¿ bài vi¿t dung tÿc, b¿o lÿc  nh¿ thì bß khißn trách, n¿ng thì bußc thôi hßc
ho¿c xÿ lí theo pháp lu¿t.
2. Tăng c±ßng giáo dÿc văn hóa ÿng xÿ trong môi tr±ßng m¿ng, giúp m¿ng xã hßi thÿc hißn
tßt vai trò g¿n k¿t cßng đßng và sÿc lan tßa tình ng±ßi. Cách ng±ßi Pháp đßi m¿t vßi đau th±¡ng,
m¿t mát sau vÿ đánh bom tÿ sát và x¿ súng kinh hoàng là mßt bài hßc quý giá, thß hißn chißu sâu
và b¿n l)nh cÿa mßt dân tßc có bß dày văn hóa. Ngay trong đêm khÿng bß đ¿m máu, nhÿng ng±ßi
Pháp không hß chen l¿n, gi¿m đ¿p mà v¿n bình th¿n n¿m tay nhau hát qußc ca, bình th¿n n¿m
tay nhau đi trong đ±ßng h¿m tßi tàu đißn ng¿m. Kiên quy¿t không thßa hißp vßi chÿ ngh)a khÿng
bß nh±ng hß v¿n lÿa chßn cách thß hißn mang màu s¿c lãn m¿n trên nßn hoang tàn cÿa khÿng
bß. Ng±ßi đàn ông Pháp vô danh v¿n ôm đàn ch¡i bài I
rong khung c¿nh ng¿p tràn đau
th±¡ng, ch¿t chóc. T¿t c¿ nhÿng hình ¿nh chân thÿc, n
ng đißp cÿa hß đ±ÿc ng±ßi dân đ±a
lên m¿ng xã hßi. Không thß dùng b¿o lÿc đß đßi xÿ
lÿc tinh th¿n trên m¿ng. Trái l¿i, thái
đß lßch thißp, ngôn ngÿ đúng mÿc, sÿ phân tích
có lí có tình s¿ góp ph¿n đßnh h±ßng d±
lu¿n đúng, h¿ nhißt nhÿng c¿m xúc đang bß k
giúp cßng đßng m¿ng bình t)nh h¡n trong
nhìn nh¿n, đánh giá các sÿ kißn, thông tin t g.
Ng±ßi sÿ dÿng m¿ng c¿n tßnh tá
minh, lßc thông tin khi ti¿p nh¿n, cân nh¿c lÿa
chßn thông tin đß đ±a lên m¿ng. Ban
p các trang báo m¿ng c¿n gi¿m lißu l±ÿng thông tin
x¿u, mang tính b¿o lÿc, tăng nhÿn
tin ng±ßi tßt vißc tßt, nhÿng câu truyßn nhân văn, giáo
dÿc đ¿o đÿc, lßi sßng, phß bi¿n c. . . Nhà tr±ßng c¿n tăng
áo dÿc t± t±ßng, đ¿o đÿc, lßi sßng cho hßc sinh đßng thßi t¿o ra mßt sân ch¡i lành m¿n
c ho¿t đßng ngo¿i khóa, thß thao, văn nghß thu hút sÿ hÿng thú cÿa hßc sinh. Nhÿng s
ß ích và h¿p d¿n s¿ giúp hßc sinh thoát khßi vißc m¿t quá nhißu vào thßi gian trên m¿ng
ng trò ch¡i b¿o lÿc, nhÿng trang web vô bß, thay th¿ nißm vui x¿u xí b¿ng nißm vui là
, tách khßi đám đông vô danh trên m¿ng, đÿng đßc l¿p vßi cái tôi, nhân cách và b¿n l)
trong đßi thÿc. C¿n chú trßng h¡n nÿa vißc giáo dÿc k) năng sßng cho hßc sinh đß các
) năng gi¿i quy¿t có hißu qu¿ các v¿n đß trong hßc t¿p cing nh± trong cußc sßng, h±
cho hßc sinh tham gia sÿ dÿng blog, m¿ng xã hßi, các trang web cá nhân theo các quy đßn háp lu¿t.
Các b¿c cha m¿ c¿n dành nhißu thßi gian đß tìm hißu và n¿m b¿t sÿ thay đßi trong tâm sinh
lí cÿa con cái, tÿ đó kßp thßi đißu chßnh suy ngh) và hành vi cÿa các em; tìm hißu và nâng cao nh¿n
thÿc cÿa mình vß b¿o lÿc tinh th¿n trên m¿ng đß có thß giúp cho con em mình phòng tránh tßt h¡n;
kßp thßi phát hißn và ngăn ch¿n nhÿng bißu hißn, hành vi không lành m¿nh do ¿nh h±ßng tÿ nhÿng
nßi dung đßc h¿i trên m¿ng. Đßng thßi, c¿n chßn lßc kênh thông tin lành m¿nh, bß ích đß h±ßng
d¿n cho con em nên xem, đßc và ch¡i gì; gi¿i thích rõ t¿i sao không nên và d¿n chÿng nhÿng tác
h¿i cÿa các lo¿i thông tin x¿u, chÿ không đ¡n thu¿n là c¿m mà không gi¿i thích, phân tích c¿n k¿;
c¿n gißi h¿n cho con cái thßi gian sÿ dÿng m¿ng, nßi dung các trang m¿ng đ±ÿc phép truy c¿pch¿t
h¡n nÿa mßi quan hß đß giáo dÿc ngăn ngÿa và đ¿y lùi hành vi b¿o lÿc ß th¿ hß tr¿, giáo dÿc lßi
Nhà tr±ßng 3 gia đình 3 xã hßi c¿n th¿t sßng lành m¿nh, giáo dÿc văn hóa m¿ng, các bài
hßc vß c± xÿ đúng mÿc trên m¿ng xã hßi cho hßc sinh, xây dÿng hß thßng m¿ng l±ßi t± v¿n hßc
đ±ßng, các tß chÿc hß trÿ online cho n¿n nhân bß b¿o lÿc tinh th¿n trong mßi hoàn c¿nh. 3. K¿t lu¿n
Sÿ phát trißn m¿nh m¿ cÿa công nghß thông tin trong thßi đ¿i toàn c¿u hóa đã tác đßng hai
m¿t tßi con ng±ßi, đ¿c bißt là gißi tr¿. B¿o lÿc tinh th¿n là mßt trong nhÿng khía c¿nh tiêu cÿc cÿa
m¿ng xã hßi. Nh¿n dißn đúng b¿n ch¿t, thÿc tr¿ng và h¿u qu¿ cÿa hißn t±ÿng này, tìm ra nguyên
nhân đß có gi¿i pháp kh¿c phÿc, đó là vißc làm c¿n thi¿t đß góp ph¿n giáo dÿc th¿ hß tr¿, xây dÿng
môi tr±ßng xã hßi trong s¿ch, lành m¿nh và nhân văn. 66
B¿o lÿc tinh th¿n tÿ m¿t trái cÿa m¿ng xã hßi TÀI LIÞU THAM KH¾O
[1] Hßi Khoa hßc Tâm lí  Giáo dÿc Vißt Nam, 2016. Kß y¿u Hßi th¿o: Phòng, chßng b¿o lÿc
hßc đ±ßng trong bßi c¿nh hißn nay. Thÿc tr¿ng và gi¿i pháp.
[2] Vißn Nghiên cÿu Giáo dÿc thành phß Hß Chí Minh, 2014. Kß y¿u Hßi th¿o: Thÿc tr¿ng và
gi¿i pháp ngăn ch¿n b¿o lÿc hßc đ±ßng ß tr±ßng phß thông.
[3] Lê Vân Anh, 2013. Giáo dÿc kÿ năng phòng chßng b¿o lÿc hßc đ±ßng và tß n¿n xã hßi cho
hßc sinh THPT. Nxb Đ¿i hßc Qußc gia Hà Nßi.
[4] Nguyßn Thß Thanh Bình, Nguyßn Thß Mai Lan, 2
lÿc hßc đ±ßng ß Vißt Nam hißn
nay nhìn tÿ góc đß tâm lí hßc. Nxb Tÿ đißn Bách
[5] Võ Thß Minh Chí, 2016. B¿o lÿc tinh th¿n ß
: Các bißu hißn, nguyên nhân và hß lÿy
tißm ¿n. Kß y¿u Hßi th¿o: Phòng, chßng
ßc đ±ßng trong bßi c¿nh hißn nay  Thÿc
tr¿ng và gi¿i pháp, Hßi Khoa hßc Tâm dÿc Vißt Nam, 35  40.
[6] Nguyßn Bá Đ¿t, 2013. Các lí thuy
nghiên cÿu vß b¿o lÿc hßc đ±ßng hißn nay. T¿p
chí Giáo dÿc sß 321, 810
[7] Tr¿n Thß Minh Đÿc, Bùi Hß
2013. Thanh thi¿u niên ch¡i game b¿o lÿc: Nhÿng phân
tích vß tâm lí  xã hßi và
¿i pháp qu¿n lí  giáo dÿc đßnh h±ßng. T¿p chí Khoa hßc Đ¿i hßc Qußc gia Hà N
ên cÿu giáo dÿc, T¿p 29, Sß 1, 2733. [8] Ngô Thß Lanh, 20
h±ßng cÿa internet vßi b¿o lÿc hßc đ±ßng ß b¿c tißu hßc. Kß y¿u Hßi th¿o: Phòng
b¿o lÿc hßc đ±ßng trong bßi c¿nh hißn nay  Thÿc tr¿ng và gi¿i pháp, Hßi Khoa hß
 Giáo dÿc Vißt Nam, 141 148. [9] http://vne
et/tintuc/phapluat/bat2baomauhanhhadamantreosaigon292503 9.htm ¿p ngày 08/06/2016). [10] h
vn/truyenhinhtructuyen/vtv1/tintuc0.htm (truy c¿p ngày 08/06/2016).
[11,13] ht p://kenh14.vn/doisong/danangnusinhlop12tutuvibibeurieutrenfacebook20
130714122726827.chn (truy c¿p ngày 10/06/2016).
[12] .http://dantri.com.vn/congancantho.tag (truy c¿p ngày 10/06/2016).
[14] http://www.vtc.vn/thisinhxfactortututoikhongdientrodelaylongthuonghaid2559
80.html (truy c¿p ngày 10/06/2016). ABSTRACT
Psychological violence resulting from social networking Mai Thi Mai
Research Center of Psyological and Pedagogical Sciences,
Vietnam Institute of Educational Sciences
Psychological violence is a very real kind of violence but it can be difficult to recognize.
This article discusses the reasons for and consequences of psychological violence that stems
from social networking, then suggest ways to improve the situation and deal with schoolrelated violence.
Keywords: Psychological violence, social network, crowd psychology, school violence. 67