Bối cảnh xã hội, hiện tượng | Trường Đại học Kinh tế – Luật, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

Có ý kiến cho rằng ở Việt Nam, các hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện vào khoảng nửa cuối thế kỷ XIX, nhất là từ thập kỷ 90 của thế kỷ XX trở lại đây xuất hiện ngày càng nhiều. Trong thời kỳ Pháp thuộc đến đầu thế kỷ XX. Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời đọc đón xem!

7 4 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

lOMoARcPSD| 45650915

1. Khái quát

1.1 Bối cảnh xã hội, hiện tượng

Có ý kiến cho rằng ở Việt Nam, các hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện vào khoảng

nửa cuối thế kỷ XIX, nhất là từ thập kỷ 90 của thế kỷ XX trở lại đây xuất hiện

ngày càng nhiều. Trong thời kỳ Pháp thuộc đến đầu thế kỷ XX, các hiện tượng tôn

giáo mới xuất hiện đầu tiên và chủ yếu ở Nam Kỳ, qua những phong trào đấu tranh

của tầng lớp nông dân mang màu sắc tín ngưỡng, nhằm chống chế độ thực dân

Pháp xâm lược và triều đình phong kiến tay sai, như: “Hội kín”, “Thiên Địa Hội”,

các “Ông Đạo”,.... Các đạo Bửu Sơn Kỳ Hương, Tứ Ân Hiếu Nghĩa, Cao Đài, Hòa

Hảo đã phát triển thành những tôn giáo nội sinh ở vùng Nam Bộ. Phong trào này

kéo dài đến nửa đầu thế kỷ XX thì suy yếu dần. Thời kỳ từ 1954 đến 1975, ở miền

Nam dưới chế độ Mỹ - Ngụy, xuất hiện một số hiện tượng tôn giáo mới nhưng chủ

yếu là du nhập từ nước ngoài vào; đáng chú ý là Đạo Mẹ ở thành phố Hồ Chí

Minh(1). Ở miền Bắc giai đoạn này không có các hiện tượng tôn giáo mới.

Từ 1975 đến nay, các hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện ngày càng nhiều. Đáng

chú ý là các đạo: Lẽ Phải ở Đà Nẵng (1986), Long Hoa Di Lặc ở Phú Thọ (1988),

Tiên Thiên Huỳnh Đạo khởi nguồn ở Bà Rịa - Vũng Tàu (1981),... Từ năm 1990

đến nay, các hiện tượng tôn giáo mới đua nhau xuất hiện, chủ yếu ở người Kinh

vùng đô thị, Đồng bằng và Trung du Bắc Bộ, Tây Nguyên,... Theo số liệu của Ban

Dân vận Trung ương năm 1997, nước ta có 32 hiện tượng tôn giáo mới với khoảng

56.835 người tin theo, có mặt ở 30 tỉnh/thành, trong đó nổi lên các hiện tượng tôn

giáo: Quang Minh Tu Đức (1990), Thanh Hải Vô Thượng Sư (1991), Đạo Bác Hồ

(1992), Đạo Phật Thiên (1992), Thánh Minh Vì Dân Tộc (1992), Ngọc Phật Hồ

Chí Minh (1993), Quần Tiên (1993), Nghiệp Chướng (1993), Siêu Thoát (1994),

Địa Mẫu (1995), Đạo Tiên (1997), Đạo Con Hiền (1997),… Tổng hợp từ những

nguồn tài liệu thống kê của các cơ quan chức năng, từ năm 1980 đến nay, ở nước ta

có khoảng 100 hiện tượng tôn giáo mới.

Trong đó, có trên 10 tổ chức du nhập từ nước ngoài, số còn lại đều phát sinh ở

trong nước. Những hiện tượng tôn giáo mới phát sinh ở trong nước đa dạng về

nguồn gốc, như: 1) Loại gần với Phật giáo có: Hội Long Hoa Di Lặc, Tam Tổ

Thánh Hiền, Ngọc Phật Hồ Chí Minh, Chân Tu Tâm Kinh, Tiên Thiên Phật Nhất

Giáo, Võ Đạo Phật Tổ Như Lai;… 2) Loại gần với tín ngưỡng dân gian, gồm:

Quốc Tổ Lạc Hồng, Đạo Trần Hưng Đạo, Khổng Minh Thánh Đạo Hội, Đạo Tiên,

Đạo Cội Nguồn, Đạo Bạch, Đạo Tràng, Đạo Dừa, Đạo Ngồi;… 3) Loại có nguồn

gốc và bản chất gắn với Công giáo hoặc Tin lành, có: Tin lành Đề ga, Hà Mòn, Cây

lOMoARcPSD| 45650915

Thập Giá Chúa Jêsu Krist, Giáo Hội Tin lành Đấng Christ Việt Nam, Giáo hội

Lutheran Việt Nam & Hoa Kỳ, Amí Sara, Bkhắp Brâu, Pháp Môn Diệu Âm, Tin

lành Vàng chứ, Tin lành Thìn Hùng;... 4) Loại gắn với xu hướng cực đoan, có: Đạo

Pê đê, Đạo Tỵ (Đạo sex); Đoàn 18 Phú Thọ,... 5) Một số “tạp giáo” chưa xác định

nguồn gốc, là: Lẽ Phải, Tiên Thiên Huỳnh Kỳ, Hoa Vàng, Thiên Nhiên, Khổ Hạnh,

Chân Không, Chân Tâm Bảo Vệ Di Tích,...

1.2 Nguyên nhân ra đời

Có thể xác định một trong những yếu tố chính để xuất hiện các hiện tượng tôn giáo

mới ở nước ta là do tác động của phong trào tôn giáo mới từ bên ngoài vào. Do đó,

chỉ cần chính quyền áp dụng một số biện pháp quản lý hành chính thì nhiều hiện

tượng tôn giáo mới đã lụi tàn rất nhanh, hoặc số lượng người tin theo rất ít, mặc dù

địa bàn có thể trải ra trên diện rộng.

Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận việc “bùng nổ” của các hiện tượng tôn giáo

mới từ sau đổi mới đến nay, nhất là ở miền Bắc và vùng dân tộc thiểu số, là do tác

động mạnh mẽ của quá trình thay đổi nhận thức, chính sách và cách thức phát triển

kinh tế, quản lý xã hội của các cấp chính quyền ở nước ta.

Trong đó, những tác nhân trực tiếp là sự thay đổi về điều kiện kinh tế, xã hội, văn

hóa và môi trường sống do tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập và

toàn cầu hóa đưa lại, sự thay đổi này đã làm nảy sinh những vấn đề bức xúc của xã

hội. Bên cạnh đó, sự tác động mạnh mẽ của trình độ dân trí, phương tiện truyền

thông; lợi dụng quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng của các tổ chức và cá nhân ở

trong và ngoài nước... cũng là những yếu tố quan trọng làm xuất hiện và phát triển

các hiện tượng tôn giáo mới ở nước ta.

Nguyên nhân hình thành và phát triển các hiện tượng tôn giáo mới thuộc về 5 loại

Thứ nhất là các yếu tố kinh tế - xã hội.

Sự phát triển của nền kinh tế thị trường ngoài các tác động tích cực quan trọng và

to lớn, cũng đã góp phần làm phân hóa xã hội, nhất là khoảng cách giàu nghèo

ngày càng lớn giữa các bộ phận dân cư ở những vùng miền và dân tộc. Một số

người đã tìm kiếm sự che chở, phù trợ từ tín ngưỡng, tôn giáo để cầu mong sự may

mắn từ các lực lượng siêu nhiên. Khi chuyển từ kinh tế bao cấp sang kinh tế thị

trường, nhiều người đã nhanh chóng thích nghi với môi trường cạnh tranh và thành

công trong điều kiện mới. Cũng có một bộ phận không nhỏ gặp khó khăn, thất bại

do những rủi ro, hoạn nạn, ốm đau... gây ra, và trở nên hẫng hụt, không theo kịp

lOMoARcPSD| 45650915

với sự chuyển biến của xã hội. Họ tìm sự lý giải do số phận theo cách riêng của

mình và mong nhờ sự trợ giúp của thần thánh, vào giá trị tâm linh để có thể vượt

qua hoàn cảnh thực tại. Những người này, theo các nhà nghiên cứu, là tầng lớp dễ

bị tổn thương về tâm lý trước mọi thay đổi của xã hội, dễ đi theo những hiện tượng

tôn giáo khác nhằm tìm một lối thoát trong suy nghĩ và cảm nhận về thực tại của

mình. Sự phát triển của kinh tế thị trường làm cho các tôn giáo, tín ngưỡng truyền

thống ngày càng bộc lộ rõ sự bất lực, tính linh thiêng bị giảm sút. Con người không

chỉ tìm kiếm sự thỏa mãn nhu cầu tâm linh ở đình, chùa, nhà thờ với những nghi lễ

rườm rà, bó buộc so với nếp sinh hoạt của xã hội công nghiệp hoá, hiện đại hoá,

mà dễ chấp nhận một dạng tín ngưỡng đơn giản hơn, phù hợp hơn. Đây là lý do

làm nảy nở các hiện tượng tôn giáo mới. Nền kinh tế thị trường gắn liền với xã hội

công nghiệp hoá, hiện đại hoá đòi hỏi cường độ lao động cao, kể cả chân tay và trí

óc. Do đó, để giảm sự căng thẳng trong xã hội hiện đại, con người thường tìm đến

các hiện tượng tôn giáo mới, mong tìm một sự thư giãn, giải trí. Bởi thế, nhiều hiện

tượng tôn giáo mới thường tổ chức các chuyến thăm quan, giao lưu và hoạt động

này thu hút được nhiều người tham gia. Những may rủi trong cuộc sống do thiên

tai, sức khỏe gây ra, những bất công và tệ nạn xã hội nảy sinh từ thiếu việc làm,

đời sống khó khăn... cũng là lý do để một số người tìm đến các hiện tượng tôn giáo

mới. Đặc biệt, một số người không thể tìm kiếm được việc làm thích hợp trong xã

hội hiện đại, và họ phát hiện ra rằng hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo cũng là một

“nghề”, nhưng để hoạt động trong các tín ngưỡng, tôn giáo truyền thống thì không

có đủ khả năng, nên họ tự động lập ra các đạo mới để hành nghề.

Thứ hai là các yếu tố văn hoá tinh thần.

Thách thức của toàn cầu hoá và mặt trái của cơ chế thị trường là những nguyên

nhân chính khiến cho nhiều giá trị đạo đức, văn hoá, xã hội truyền thống bị suy

giảm. Trước tình trạng ấy, một bộ phận người dân đã tìm đến các hiện tượng tôn

giáo mới, trong đó có các “tà đạo” mang tính “mê tín dị đoan”, thậm chí phản văn

hiến, phi nhân tính, như: đạo Chân Không ở Hà Tĩnh, đạo Thiên Cơ ở Thái Bình,

đạo Thiên Nhiên ở Hải Dương,... Một số người do mù chữ, trình độ học vấn thấp,

nhận thức kém nên đã bị mê hoặc dẫn đến những hành động cực đoan gây chết

người hay tự sát tập thể. Từ khi xoá bỏ bao cấp trong ngành văn hoá, thể thao thì ở

nông thôn, vùng sâu vùng xa, các cơ sở văn hoá ngày càng xuống cấp, thiếu hụt sự

quan tâm của chính quyền, đoàn thể và các tổ chức văn hoá. Vì vậy, một bộ phận

quần chúng có đời sống tinh thần nghèo nàn, hiểu biết văn hoá hạn chế đã tìm đến

những loại hình văn hoá khác, trong đó có các hiện tượng tôn giáo mới để thoả

mãn nhu cầu tâm linh.

lOMoARcPSD| 45650915

Thứ ba là sự phân ly của tín ngưỡng, tôn giáo truyền thống.

Ở nhiều nước trên thế giới và nước ta, tình trạng phân ly tôn giáo, tín ngưỡng

truyền thống đang diễn ra, phản ánh sự đa dạng và phức tạp của cuộc sống đương

đại. Xu hướng phân ly này như một quy luật trong sự vận động và phát triển của

tín ngưỡng, tôn giáo, phụ thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội và thiết chế chính trị.

Bên cạnh đó, sự phủ nhận các tôn giáo, tín ngưỡng truyền thống của các hiện

tượng tôn giáo mới, thể hiện qua thái độ phê phán gay gắt tôn giáo chủ lưu là bảo

thủ, lạc hậu, phiền toái. Sự xuất hiện nhanh chóng các hiện tượng tôn giáo mới ở

nước ta trong những năm qua đã phản ánh những bất cập của tín ngưỡng, tôn giáo

truyền thống, nhất là các vấn đề suy thoái tư tưởng, đạo đức lối sống trước tác

động của nền kinh tế thị trường, thể hiện qua những biểu hiện thương mại hoá và

thế tục hóa tôn giáo, tín ngưỡng làm cho tính linh thiêng bị giảm sút. Vì vậy, con

người cũng dễ dàng chấp nhận các hiện tượng tôn giáo mới.

Thứ tư là quá trình mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế.

Hiện tượng tôn giáo mới hiện nay cho thấy, quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc

tế đã tạo điều kiện cho một số đạo lạ xâm nhập từ bên ngoài vào nước ta. Trong

điều kiện đó, các thế lực thù địch thường lợi dụng các hiện tượng tôn giáo mới để

hoạt động chống phá như: cung cấp tiền cho một số tổ chức tôn giáo mới là Đoàn

18 Phú Thọ, Thanh Hải Vô Thượng Sư, Pháp Luận Công, Tin Lành Đề ga, Tin

Lành Vàng chứ…. Một số đạo lạ thông qua việc truyền bá giáo lý, hoạt động thờ

cúng có nội dung hoạt động gắn với các vấn đề chính trị khá rõ, như phê phán

Đảng, Nhà nước ta và chính quyền địa phương; gây rối trật tự xã hội; vi phạm pháp

luật; gây tâm lý hoang mang trong nhân dân; làm phức tạp và khó khăn cho công

tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo.

Thứ năm là hệ thống chính trị ở địa phương.

Nhiều địa phương chưa nhận thức kịp thời, đầy đủ về bản chất của các hiện tượng

tôn giáo mới, coi đây là “tà đạo” nên chủ yếu tiến hành các biện pháp đấu tranh

xoá bỏ. Một số địa phương lại cho đây là các "tạp giáo" nên coi thường và chủ

quan cho rằng, việc giải quyết không mấy khó khăn. Có nơi gọi là “đạo lạ” hay

“tôn giáo mới” nên có sự thận trọng, áp dụng các giải pháp thiếu cương quyết,

buông lỏng để mặc cho các đạo lạ hoành hành, vì sợ động chạm đến chính sách tự

do tín ngưỡng, tôn giáo. Ở một số nơi, công tác quản lý xã hội còn bị buông lỏng,

công tác quần chúng thiếu sâu sát, không phát hiện kịp thời, các đạo lạ xâm nhập,

phát triển; khi phát hiện ra thì lúng túng, xử lý không dứt điểm. Chính vì thế, trong

khi các đạo này chưa được giải quyết, thì các đạo khác lại xuất hiện; khi bị đấu

lOMoARcPSD| 45650915

tranh xử lý thì co cụm lại, thậm chí từ bỏ, nhưng thực chất vẫn tồn tại âm ỷ chờ

thời cơ để phát triển trở lại, lan toả ra các địa bàn khác. Có thể nói, các hiện tượng

tôn giáo mới hình thành, xâm nhập và phát triển ở nước ta có nguyên nhân là quá

trình quản lý xã hội của hệ thống chính trị các cấp, trực tiếp là ở các địa phương,

còn hạn chế; sự hiểu biết về tôn giáo, tín ngưỡng nói chung và các hiện tượng tôn

giáo mới nói riêng; sự lợi dụng tôn giáo, tín ngưỡng của các thế lực thù địch; việc

phân công chức năng, nhiệm vụ quản lý, giải quyết các hiện tượng tôn giáo mới

của các cấp, ngành chưa rõ ràng, chủ yếu giao phó cho các cơ quan chức năng thực

hiện; đội ngũ cán bộ trực tiếp triển khai công tác này còn thiếu và chưa được đào

tạo cơ bản về chuyên môn, nghiệp vụ; đặc biệt là còn thiếu một hành lang pháp lý

trong công tác đối với các hiện tượng tôn giáo mới.

1.3 Phân loại

Chia làm 2 kiểu tôn giáo: ảnh hưởng tích cực và ảnh hưởng tiêu cực

Ảnh hưởng tiêu cực

Một số hiện tượng tôn giáo mới có nguồn gốc Phật giáo và tín ngưỡng truyền

thống của dân tộc đã đáp ứng được nhu cầu tinh thần, bù đắp tâm lý và niềm tin

trước những khó khăn trong cuộc sống của một bộ phận người dân. Trong đó, một

số hiện tượng tôn giáo mới có những nội dung sinh hoạt gắn với bảo tồn di tích

lịch sử, văn hóa; trân trọng những người có công với đất nước và dân tộc, như các

đạo: Quốc Tổ (Hùng Vương), Trần Hương Đạo, Ngọc Phật Hồ Chí Minh,... Một số

khác do gắn với việc luyện tập tăng cường sức khỏe, kết hợp chữa bệnh bằng các

yếu tố “tâm linh” và “bài thuốc” đơn giản, nên có sức “hấp dẫn” đối với những

người nghèo không có điều kiện cải thiện sức khỏe và chữa trị các bệnh hiểm

nghèo. Tôn giáo là sự phản ánh tâm lý, tình cảm của con người đối với xã hội. Các

hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện là một trong những phương thức để một bộ phận

người dân thể hiện tâm tư, thái độ của mình đối với xã hội thực tại; qua đó góp

phần để chính quyền và các nhà quản lý sâu sát, trực tiếp hơn với người dân và các

vấn đề kinh tế, xã hội, văn hóa, môi trường đang đặt ra. Các hiện tượng tôn giáo

mới còn là yếu tố góp phần hình thành những cộng đồng dân cư liên kết theo tôn

giáo, tồn tại song song với các cộng đồng, cố kết dân tộc tại một địa bàn cư trú

nhất định. Các cộng đồng tôn giáo mới với sự liên kết giữa những người cùng hay

khác dân tộc, sinh sống cùng hay khác địa bàn cư trú đã có sự cố kết nhất định

trong tổ chức và phát triển tín ngưỡng của mình; giúp đỡ nhau trong cuộc sống,

nhất là khi gặp khó khăn, hoạn nạn;... Điều này đã làm cho mối quan hệ của những

người cùng tôn giáo được mở rộng hơn.

lOMoARcPSD| 45650915

Ảnh hưởng tiêu cực

Qua các nghiên cứu đã công bố, ngoài một số ít hiện tượng tôn giáo mới chưa có

những ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội, còn lại phần lớn mang tính “mê tín dị đoan”;

gây ra nhiều tác động nguy hại cho con người và xã hội. Việc xuất hiện các hiện

tượng tôn giáo mới ở vùng dân tộc thiểu số, nhất là những tổ chức chính trị hay bị

các thế lực thù địch lợi dụng chi phối ở Tây Bắc và Tây Nguyên, ngoài những ảnh

hưởng tiêu cực nêu trên, còn gây mất ổn định về an ninh chính trị, quản lý xã hội,

tâm lý và ý thức dân tộc, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của các dân

tộc,... Bên cạnh đó, việc hình thành các cộng đồng người liên kết theo tôn giáo

trong nội bộ từng dân tộc hay liên tộc người ở trong và ngoài nước cũng là một

trong những nhân tố gây ra mâu thuẫn cục bộ giữa những người đồng tộc hay khác

tộc nhưng không cùng tín ngưỡng với nhau. Một số hiện tượng tôn giáo mới còn

tìm cách chống phá Nhà nước, tổ chức các hoạt động và tuyên truyền luận điệu phê

phán xã hội thực tại. Một số khác có những hoạt động chống người thi hành công

vụ; sáng tác thơ ca, hò vè có nội dung xuyên tạc những vấn đề quan hệ quốc tế; nói

xấu lãnh tụ và chế độ ta; gây ảnh hưởng xấu tới an ninh chính trị trên địa bàn và

đất nước. Một số hiện tượng tôn giáo mới đã công kích các tín ngưỡng truyền

thống và tôn giáo hợp pháp. Hoạt động này đã làm phức tạp thêm trong nhận thức

của người dân về phân biệt giữa lợi dụng tín ngưỡng để thực hiện các hoạt động

“mê tín dị đoan” bất hợp pháp với sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo theo qui định của

pháp luật. Có thể nói, hoạt động của các hiện tượng tôn giáo mới ở nước ta trong

thời gian qua đã gây nhiều hậu quả không chỉ cho lợi ích của xã hội, nhân dân, mà

còn cho cả sự hoạt động bình thường của những tín ngưỡng, tôn giáo đã được thừa

nhận về pháp lý. Các tín ngưỡng, tôn giáo truyền thống có tư cách pháp nhân đều

đã lên tiếng và phản ứng về những nhận thức và hành vi này, nhất là với các “tà

đạo” đã vượt ngưỡng của tôn giáo bình thường, mang nặng màu sắc mê tín dị

đoan, phi văn hoá do một số người lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để “kinh doanh”

với nhiều thủ đoạn tinh vi. Các hoạt động này đã làm đảo lộn cuộc sống yên bình

của người dân ở nhiều địa phương, thậm chí còn gieo nỗi bất hạnh, đau thương về

vật chất, tinh thần, tính mạng và hạnh phúc gia đình cho nhiều người; gây bất ổn về

trật tự xã hội, gây khó khăn cho công tác quản lí nhà nước về tôn giáo, tín ngưỡng;

làm phương hại đến tính cố kết cộng đồng và khối đoàn kết dân tộc;..

1.4 Đặc điểm

Các hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện ở nước ta hiện nay, ngoại trừ một số hiện

tượng tôn giáo mới từ nước ngoài du nhập vào Việt Nam, còn lại đa số đều có nguồn

lOMoARcPSD| 45650915

gốc phát sinh từ trong nước và phần nhiều xuất hiện trong những năm 90 của thế kỷ

XX, đầu thế kỷ XXI.

Các hiện tượng tôn giáo mới này xuất hiện và tập trung nhiều ở các tỉnh, thành phía

Bắc, nhất là vùng đồng bằng Bắc Bộ. Hiện nay, hiện tượng tôn giáo mới đã và đang

xuất hiện, phát triển ở nhiều địa phương trên cả nước, vùng sâu, vùng xa. Đã có

những hiện tượng tôn giáo mới mà người tin theo chỉ là đồng bào dân tộc thiểu số.

Phần lớn những người đề xướng (lập ra) các hiện tượng tôn giáo mới ở Việt Nam là

phụ nữ và số đông người tin theo cũng là phụ nữ, tập trung vào đối tượng những

nhóm người dễ bị tổn thương trong xã hội.

Hầu hết các hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện đều mang mục đích cá nhân của

những người sáng lập, thậm chí có biểu hiện nhằm thu lợi bất chính về kinh tế.

Theo thống kê chưa đầy đủ, từ những năm 1980 của thế kỷ trước cho đến nay, tại

Việt Nam con số các hiện tượng tôn giáo mới dao động khoảng từ 80 đến 132 loại.

Đến thời điểm hiện nay là 71 loại với nguồn gốc và tên gọi khác nhau, trong đó có

27 hiện tượng tôn giáo mới từ nước ngoài du nhập vào Việt Nam và 44 hiện tượng

tôn giáo mới hình thành từ trong nước. 1) Loại từ nước ngoài du nhập vào Việt Nam

như: Thanh Hải Vô Thượng Sư (từ Đài Loan), Tam Thiên thánh hiền (từ Đài Loan),

Ômôtô giáo (từ Nhật Bản), Vô Vi hay Vô Vi Pháp (từ Pháp), Phật mẫu địa cầu hay

Địa Mẫu (từ Trung Quốc), Ôn Baha (từ Ấn Độ) và Soka Gakkai (từ Nhật Bản); 2)

Loại hình thành từ trong nước, có nhiều yếu tố của đạo Phật và các tín ngưỡng dân

gian. Địa bàn xuất hiện ban đầu tập trung chủ yếu ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ và

một số tỉnh trung du Bắc Bộ, sau đó lan rộng ra cả nước, như: “Lẽ phải” xuất hiện ở

Đà Nẵng năm 1986; Long Hoa Di Lặc xuất hiện ở Phú Thọ năm 1988; Tiên Thiên

Huỳnh đạo xuất hiện ở Bà Rịa - Vũng Tàu năm 1981. Từ năm 1990 đến 1995 con số

hiện tượng tôn giáo mới tăng nhanh: Long Hoa Di Lặc (1990); Quang Minh tu đức

(1990); Đạo Bác Hồ (1992); Đạo Phật thiên (1992); Ngọc Phật Hồ Chí Minh

(1993); Quần Tiên (1993); Nghiệp Chướng (1993); Siêu hóa (1994); Quang Minh

tu đức (1994); Địa Mẫu (1995); Tiên Thiên (1997); Đạo Tiên (1997); Đạo Con hiền

(1997); Chân đất (1998); Quang Minh (1998); Võ đạo

Phật tổ Như Lai (1998); Hoa Vàng (1999); Chân tâm bảo vệ di tích (2000)…

Khu vực đồng bằng Bắc Bộ, là nơi tập trung xuất hiện nhiều hiện tượng tôn giáo mới

có yếu tố Phật giáo và tín ngưỡng dân gian. Trong những năm gần đây thì các hiện

tượng tôn giáo mới không chỉ phát triển về số lượng mà đều có sự phát triển rộng

trên địa bàn các tỉnh, thành trong cả nước, như: Nhóm Long Hoa Di Lặc, Nhóm

Thanh Hải Vô Thượng sư, Nhóm Ngọc Phật Hồ Chí Minh, Pháp Luân Công, Hội

lOMoARcPSD| 45650915

thánh của Đức Chúa Trời Mẹ (dù mới chỉ xuất hiện tại Việt Nam chưa lâu, song đã

phát triển mạnh và hoạt động bất hợp pháp ở nhiều tỉnh, thành phố)…

Các hiện tượng tôn giáo mới cũng thường sử dụng biện pháp đổi tên đạo để dễ thích

nghi, như: Đạo Chân Không của Lưu Văn Ty lập năm 1991 được sử dụng với các

tên khác như: Đạo Siêu hóa; Đạo tâm pháp; Đạo Chân đất…; Đạo Vô Vi Khoa học

huyền bí Phật pháp do Lương Sĩ Bằng lập từ năm 1958 (Canada) mang các tên khác

như: Vô vi khoa học huyền bí, Vô Vi, Vô Vi pháp; Đạo Ngọc Phật Hồ Chí Minh do

bà Nguyễn Thị Lương lập năm 1963 ở Hải Phòng, khi hoạt động ở các địa bàn khác

đổi tên: Đức Ngọc Phật Hồ Chí Minh, Quang Minh Hồ Chí Minh, Đạo Bác Hồ,

Thánh Minh vì tình dân tộc. Hay Long Hoa Di Lặc cũng có các tên khác như: Long

Hoa Tam hội, Long Hoa Chính pháp…

Khu vực Tây Nguyên là nơi tập trung nhiều hiện tượng tôn giáo mới có yếu tố Tin

lành, Công giáo, Phật giáo như: Bơ khắp Brâu, Thanh Hải Vô Thượng sư, Cây Thập

giá của Chúa Giêsu Christ, Tâm linh Hồ Chí Minh, Amí Sara, Ngọc Phật Hồ Chí

Minh, Tâm linh đạo, Canh Tân Đặc sủng, Đạo Trời Thái Bình, Bửu tòa Tam giáo

(Đạo Trời), Trường Sinh học...;

Khu vực Nam Bộ, các hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện trong “phong trào các Ông

đạo”, Thiên Địa hội, Đạo Nằm, Đạo Đứng… Tuy nhiên, hoạt động của các hiện

tượng này vẫn có nét “sinh hoạt đạo” tương đối gần gũi với cuộc sống đời thường,

một số trường hợp có nội dung sinh hoạt khác biệt như Đạo Dừa ở Bến Tre, người

theo đạo được khuyên ít tắm rửa, để tóc dài, sống chủ yếu bằng nước dừa và thiền

định.

2. Nội dung

2.1 Thực trạng

Ở Việt Nam, từ giữa thập niên 80 của thế kỷ XX, nước ta lâm vào tình trạng khủng

hoảng kinh tế - xã hội sâu sắc, đã tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội dẫn tới sự

xuất hiện hàng loạt các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI, nhất là ở khu vực đồng

bằng Bắc Bộ. Giai đoạn này có thể kể đến các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI như:

Vàng Chứ ở các tỉnh miền núi phía Bắc, đạo Long Hoa Di Lặc tại Sóc Sơn,

lOMoARcPSD| 45650915

Hà Nội, tà đạo Dương Văn Mình, Thìn Hùng ở các tỉnh Tuyên Quang, Hà Giang…

Đến thập niên 90 của thế kỷ XX được xem là thời kỳ nở rộ các HIỆN TƯỢNG TÔN

GIÁO MỚI ở nước ta với hơn 50 hiện tượng tôn giáo mới xuất hiện: đạo

Chân Không tại Hà Tĩnh, Ngọc Phật Hồ Chí Minh ở Hải Phòng, Đạo Cửa Thiên

Đình ở Thái Nguyên, Tiên Thiên, đạo Con Hiền

[2]

…Từ năm 2000 đến nay, các

HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI ít xuất hiện hơn, các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO

MỚI đã xuất hiện tập trung vào củng cố, mở rộng địa bàn hoạt động. Theo thống kê

của các nhà quản lý, nước ta hiện nay có khoảng trên 80 hiện tượng tôn giáo mới,

trong đó có cả các tổ chức du nhập từ nước ngoài như: Thanh Hải Vô Thượng Sư,

Pháp Môn Diệu Âm và Tam Tổ Thánh Hiền từ Đài Loan, Nhất Quán đạo từ Nhật

Bản, Pháp Luân Công từ Trung Quốc...

Từ thực tế có thể thấy, các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI ở nước ta rất đa dạng

về nguồn gốc, bao gồm cả nội sinh và ngoại nhập với khoảng 80% hiện tượng phát

sinh trong nước, 20% từ nước ngoài du nhập vào. Trong đó, các HIỆN TƯỢNG

TÔN GIÁO MỚI này chủ yếu dựa vào hoặc vay mượn những yếu tố của Phật giáo,

Công giáo, Tin lành hoặc vay mượn tín ngưỡng dân gian...Địa bàn xuất hiện tập

trung chủ yếu ở khu vực miền Bắc (bao gồm vùng đồng bằng và Trung du Bắc bộ),

Tây Nguyên, các tỉnh miền núi phía Bắc.

Người tin theo HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI khá đa dạng và phức tạp, thuộc

nhiều thành phần, như: trí thức, văn nghệ sĩ, buôn bán nhỏ, cán bộ, công chức, viên

chức đã về hưu…nhưng đông nhất vẫn là nông dân, công nhân, tiểu thương, lao

động tự do. Họ thường là những người có hoàn cảnh gia đình éo le, khó khăn về

kinh tế, bệnh tật, hoạn nạn, ít may mắn trong cuộc sống hoặc có những phản ứng,

bất mãn trong đời sống trần tục. Có những người tin theo đã từng là tín đồ của các

tôn giáo chính thống như: Tin Lành, Công giáo, Phật giáo... Tương tự như người

đứng đầu, người tin theo các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI hiện nay đa phần là

phụ nữ trung niên và cao niên, tỷ lệ nữ giới tin theo thường cao hơn nam giới, hầu

hết thuộc nhóm trình độ học vấn trung bình và thấp, thậm chí một bộ phận nhỏ không

biết chữ, trong đó không ít người bị giáo chủ lợi dụng về kinh tế và tình cảm.

HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI còn xuất hiện ở các khu vực miền núi Tây

Nguyên, Tây Bắc nên bộ phận tín đồ người dân tộc chiếm một tỉ lệ đáng kể. Đại bộ

phận tín đồ người dân tộc sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, đời sống kinh tế khó khăn,

trình độ dân trí thấp, nhận thức xã hội hạn chế, nhưng họ lại có niềm tin khá vững

chắc vào tôn giáo đã chọn. Chính vì vậy, các thế lực xấu thường lợi dụng tâm lý đó

để lôi kéo họ tham gia vào các hoạt động chính trị phản động.

Có sự khác nhau nhất định giữa tín đồ của các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI từ

ngoài nước và tín đồ của các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI trong nước. Nhìn

lOMoARcPSD| 45650915

chung, tín đồ các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI có nguồn gốc nước ngoài chủ

yếu là tầng lớp thị dân, trí thức, học sinh, sinh viên, công chức, viên chức, người có

địa vị xã hội, giới trung và thượng lưu. Ngược lại, tín đồ các HIỆN TƯỢNG TÔN

GIÁO MỚI trong nước phần lớn là những người có hoàn cảnh éo le, bệnh tật, đời

sống khó khăn, trình độ học vấn thấp, nhận thức xã hội hạn chế, ít có cơ hội giao

lưu, hội nhập với xã hội hiện đại.

2.2 Ảnh hưởng đời sống kinh tế - xã hội, văn hóa

Cũng giống như các tôn giáo truyền thống, các hiện tượng tôn giáo mới cũng tác

động nhiều mặt của đời sống xã hội và chúng có cả mặt tích cực và tiêu cực.

Trước hết, các hiện tượng tôn giáo mới góp phần đáp ứng nhu cầu tâm linh tinh thần

của một bộ phận nhỏ nhân dân trong xã hội, hướng về cái tốt lành, mong ước, thiện

tâm theo lý tưởng của các tôn giáo ấy. Trong những chừng mực nhất định nó góp

phần hướng về nguồn cội, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, trân trọng những tấm

gương sáng, liêm khiết, nhiệt tâm của các anh hùng dân tộc của các lãnh tụ đã hy

sinh vì lợi ích chân chính của nhân dân và giải tỏa những bức xúc trong đời sống thế

tục. Một số HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI có những nội dung sinh hoạt gắn với

bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa; trân trọng những người có công với đất nước và dân

tộc.

Có những hiện tượng tôn giáo mới còn gắn với tập luyện thể thao, yoga giúp cho

việc rèn luyên sức khỏe, chỉ trích các thói hư tật xấu và sự xuống cấp về đạo đức xã

hội, phê bình thói hư tật xấu của các chức sắc tôn giáo lớn ở nước ta hiện nay, bài

trừ những hoạt động mê tín trong đời sống tôn giáo... Những nội dung này ở một

chừng mực nào đó có thể được coi là sự phản biện xã hội.

Ngoài ra, một vài HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI hiện nay còn có những hoạt động

thiết thực đóng góp cho xã hội những lợi ích cụ thể như tham gia vào các hoạt động

từ thiện xã hội ở địa phương như đóng góp quỹ xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ đồng bào

bị lũ lụt, nạn nhân chất chất độc màu da cam. Ngoài ra, họ còn đóng góp công sức,

tiền của cho việc trùng tu, tôn tạo nhiều di tích lịch sử văn hoá, cơ sở thờ tự tôn giáo

ở nhiều tỉnh thành.

Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực hiếm hoi đó, các HIỆN TƯỢNG TÔN

GIÁO MỚI trong thời gian vừa qua đã có gây ra nhiều tác động tiêu cực đến đời

sống kinh tế, chính trị xã hội của Việt Nam.

Trước hết, đa phần các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI đều sinh hoạt tín ngưỡng

không rõ ràng, mang tính “mê tín dị đoan”; nội dung và hoạt động gây ra nhiều tác

động xấu cho đời sống văn hóa, tinh thần của xã hội. Nội dung giáo lý, hình thức tu

luyện phản khoa học, phản văn hóa, đi ngược với phong tục tập quán của dân

lOMoARcPSD| 45650915

tộc, là tác nhân gây ra sự đổ vỡ của nhiều gia đình, gây mất trật tự an ninh xã hội.

Không ít người sau khi theo HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI thì bỏ bê công việc,

hằng ngày tập trung thực hiện nghi lễ, cầu kinh sám hối, bỏ thờ cúng tổ tiên...làm

tình cảm gia đình, dòng tộc sứt mẻ. Chẳng hạn, tín đồ Thanh Hải Vô Thượng Sư,

hằng ngày cài cửa ngồi thiền 2 - 3 giờ, sống cách xa họ hàng, không ăn, uống

chung...với gia đình; hoặc Đạo Vàng Chứ, đạo Dương Văn Mình yêu cầu xóa bỏ thờ

cúng tổ tiên...Các hiện tượng này sẽ làm cho sự cố kết cộng đồng, vốn là một truyền

thống tốt đẹp của dân tộc trước nguy cơ bị phá vỡ, tạo mâu thuẫn trong nội bộ, gây

nhiều vấn đề bức xúc về tâm lý xã hội. Một số HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI đã

không ngừng công kích các tín ngưỡng truyền thống và tôn giáo hợp pháp, đánh

đồng các hoạt động “mê tín dị đoan” bất hợp pháp với sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo

thuần túy theo qui định của pháp luật.

Tiếp nữa, đa số HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI hiện nay nhấn mạnh đến hình thức

sinh hoạt đơn giản, tiết kiệm, phù hợp với nhóm yếu thế trong xã hội. Nhưng thực

tế, các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI này lại chỉ là công cụ để những kẻ đứng

đầu lợi dụng kiếm tiền từ những người tin theo. Có không ít các HIỆN TƯỢNG

TÔN GIÁO MỚI lợi dụng niềm tin mù quáng của tín đồ, thực hành các nghi lễ mê

tín dị đoan, mang màu sắc hoang đường để lừa gạt tín đồ mua thuốc chữa bệnh, bỏ

tiền cầu cúng, giải hạn, thậm chí chữa bệnh hiểm nghèo bằng nước thánh, không cần

đến bệnh viện, thuốc men...Nhiều tín đồ do niềm tin mù quáng nên đã mất cả tiền,

thậm chí mất cả tính mạng.

Đặc biệt, trong những năm gần đây, hoạt động của một vài HIỆN TƯỢNG TÔN

GIÁO MỚI đã thể hiện rõ nét xu hướng chính trị hóa như đạo Hà Mòn ở khu vực

Tây Nguyên, Thanh Hải Vô Thượng Sư, Dương Văn Mình ở Miền Bắc...Xu hướng

chính trị hóa của các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI trong thời gian qua đã gây

mất ổn định an ninh chính trị, trật tự xã hội, gây chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết

dân tộc. Sự chống phá trật tự an ninh, chính trị xã hội của một số HIỆN TƯỢNG

TÔN GIÁO MỚI thông qua các hoạt động như: Tuyên truyền những luận điệu chống

phá, phê phán xã hội thực tại, sáng tác thơ ca, hò vè có nội dung xuyên tạc các vấn

đề quan hệ quốc tế, nói xấu lãnh tụ và chế độ ta, thậm chí bóp méo, xuyên tạc lịch

sử của dân tộc gây ảnh hưởng tiêu cực tới an ninh chính trị trên địa bàn và đất nước.

Có HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI lồng yếu tố chính trị vào hoạt động sinh hoạt

tôn giáo, xuyên tạc chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước ta, có mối quan

hệ và nhận sự chỉ đạo, hỗ trợ về vật chất của các thế lực thù địch ở trong và ngoài

nước để hoạt động chính trị chống phá đất nước. Mục đích cuối cùng của các nhóm

này là tạo sức ép lên các cấp chính quyền để đòi thành lập quốc gia ly khai tự trị.

lOMoARcPSD| 45650915

2.2 Ưu, nhược điểm

Ưu điểm

Một số hiện tượng tôn giáo mới phần nào đáp ứng được nhu cầu tinh thần, bù đắp

tâm lý và niềm tin trước những khó khăn trong cuộc sống của một bộ phận người

dân; là một trong những phương thức để người tin theo thể hiện tâm tư đối với những

bất cập của xã hội, những khó khăn thực tại đang đặt ra với đời sống của họ. Một số

hiện tượng tôn giáo mới có những nội dung sinh hoạt tôn vinh những người có công

với cộng đồng, dân tộc, thể hiện đạo đức “uống nước nhớ nguồn”; một số khác gắn

với việc luyện tập tăng cường sức khỏe, kết hợp chữa bệnh bằng các yếu tố “tâm

linh” và “bài thuốc” đơn giản, nên có sức “hấp dẫn” đối với những người muốn cải

thiện sức khỏe và chữa trị các bệnh hiểm nghèo. Ở một số địa phương có hiện tượng

tôn giáo mới còn là yếu tố góp phần hình thành những cộng đồng dân cư liên kết

niềm tin, cố kết cộng đồng tại một địa bàn cư trú nhất định. Tính cố kết đó làm cho

các thành viên có thể hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống cũng như đóng góp

vào các phong trào chung ở địa phương.

Nhược điẻm

Hiện tượng tôn giáo mới có những nơi đã gây ra mâu thuẫn gia đình, mâu thuẫn giữa

người theo và không theo, phương hại đoàn kết cộng đồng. Một số hiện tượng tôn

giáo mới đã công kích tín ngưỡng, tôn giáo truyền thống, hợp pháp, làm nảy sinh

các mâu thuẫn. Ở đây, hiện tượng tôn giáo mới đã làm phức tạp hoá nhận thức người

dân, khi họ từ sự phân biệt có khi thiếu toàn diện giữa đúng và sai, tốt và xấu, mà

ảnh hưởng không tốt trên địa bàn, đến khối đại đoàn kết dân tộc.

Một số hiện tượng tôn giáo mới có mối quan hệ chỉ đạo, hỗ trợ về vật chất của thế

lực xấu ở nước ngoài, ít nhiều gây rạn nứt khối đại đoàn kết dân tộc, làm cho hệ

thống chính trị ở một số cơ sở giảm hiệu lực và uy tín.

Các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm giải quyết

vấn đề hiện tượng tôn giáo mới, từ vận động, tuyên truyền giáo dục; tăng cường

quản lý nhà nước, thậm chí cấm đoán; đến hỗ trợ phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội

và củng cố, tăng cường hệ thống chính trị cơ sở… Từ đó, các địa phương đã hạn chế

được những ảnh hưởng tiêu cực của hiện tượng tôn giáo mới, góp phần vào ổn định

an ninh trật tự nội vùng. Tuy nhiên, công tác đối với hiện tượng tôn giáo mới còn

gặp nhiều khó khăn do đây là khu vực còn nghèo, vùng sâu, vùng xa, hệ thống chính

trị cơ sở còn bất cập, trong khi đó hoạt động của các hiện tượng tôn giáo mới ngày

càng đa dạng, tinh vi, một số được tổ chức và chỉ đạo từ nước ngoài.

lOMoARcPSD| 45650915

2.3 Những vấn đề đặt ra

Dưới góc độ quản lý nhà nước, chúng ta có thể khẳng định: bất cứ một tổ chức tôn

giáo nào muốn tồn tại, phát triển ở một quốc gia thì phải được nhà nước cầm quyền

thừa nhận dựa trên những tiêu chí phù hợp với lịch sử, văn hóa, đạo đức, truyền

thống và điều kiện KT-CT-XH của quốc gia đó. Việt Nam là quốc gia đa tôn giáo,

quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta là các tôn giáo, tín

ngưỡng hợp pháp được Nhà nước tôn trọng, bảo hộ bằng pháp luật. Hiện nay nước

ta chưa có văn bản riêng và chính thức thể hiện quan điểm, chủ trương, chính sách,

pháp luật của Đảng và Nhà nước ta về HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI, nhưng qua

một số văn bản liên quan thì nội dung này bước đầu được thể hiện như sau:

Thông báo Kết luận số 145-TB/TW, ngày 15/6/1998 của Bộ Chính trị về tăng cường

lãnh đạo công tác tôn giáo trong tình hình mới đã viết: 1) Nhà nước xem xét cho

phép giáo hội hoặc hệ phái tôn giáo hoạt động với điều kiện: tổ chức tôn giáo ấy có

đường hướng hành đạo gắn bó với dân tộc; có tôn chỉ mục đích và điều lệ phù hợp

với pháp luật, có tổ chức bộ máy hành đạo và nhân sự chủ chốt đáp ứng yêu cầu nói

trên. 2) Tôn trọng các hình thức thờ cúng, tín ngưỡng dân gian phù hợp với truyền

thống văn hóa của dân tộc và nếp sống mới lành mạnh, tiến bộ của nhân dân. Bài trừ

mê tín dị đoan. 3) Ngăn chặn các hình thức tín ngưỡng, tôn giáo mới phát sinh hoặc

du nhập trái với đạo lý, truyền thống và phong tục tốt đẹp của dân tộc. Xử lý nghiêm

những người có hành vi truyền đạo trái phép. Nghiêm cấm việc tổ chức, thành lập

hoặc du nhập các hình thức tín ngưỡng, tôn giáo có tính chất phản động.

Trong Nghị quyết số 25-NQ/TW tại Hội nghị lần thứ bảy của Ban Chấp hành Trung

ương Đảng (Khóa IX), ngày 12/3/2003 về công tác tôn giáo, ghi rõ: Nghiêm cấm sự

phân biệt đối xử với công dân vì lý do tín ngưỡng tôn giáo. Đồng thời, nghiêm cấm

lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để hoạt động mê tín dị đoan, hoạt động trái pháp luật

và chính sách của Nhà nước, kích động chia rẽ nhân dân, chia rẽ dân tộc, gây rối,

xâm phạm an ninh quốc gia không được lợi dụng tôn giáo tuyên truyền tà đạo, hoạt

động mê tín dị đoan, không được ép buộc người dân theo đạo. Nghiêm cấm các tổ

chức tuyên truyền đạo, người truyền đạo và cách thức truyền đạo trái phép, vi phạm

các quy định của Hiến pháp và pháp luật.

Quán triệt quan điểm, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước như

ở trên, trong thời gian qua các cơ quan chức năng ở địa phương chủ yếu tiến hành

những biện pháp kết hợp giữa quản lý hành chính gắn với tuyên truyền, thuyết phục,

vận động nhân dân thực hiện tín ngưỡng đúng quy định pháp luật.... Những hoạt

động này đã thu được nhiều kết quả đáng khích lệ, như: hạn chế sự

lOMoARcPSD| 45650915

phát triển của nhiều HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI; giải tán được một số HIỆN

TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI có nội dung và hoạt động thiếu lành mạnh, trái pháp luật;

xử lý hành chính, xét xử theo pháp luật các đối tượng lợi dụng tôn giáo, tín ngưỡng

để gây rồi xã hội và kiếm lời bất chính; tịch thu nhiều tài liệu bất hợp pháp liên quan

đến các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI;... Qua đó góp phần hạn chế sự phát triển

và tác động tiêu cực của chúng.

Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước đối với các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI

vẫn tồn tại các bất cập sau:

Thứ nhất, về mặt khoa học: Cho đến nay, từ giới khoa học cho đến các cơ quan quản

lý nhà nước về tôn giáo chưa đưa ra được một khái niệm thống nhất về HIỆN

TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI. Điều này sẽ tạo ra sự lúng túng trong nhận diện các đặc

điểm của HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI, tạo ra sự lầm lẫn giữa khái niệm HIỆN

TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI nói chung với khái niệm tà đạo nói riêng. Từ đó, làm cho

các cơ quan quản lý gặp không ít khó khăn cả trong nhận thức và cả trong thực tiễn

ứng xử với chúng. Chính vì vậy, việc làm rõ nội hàm và ngoại diên của khái niệm

HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI là hết sức cần thiết.

Thứ hai, sự xuất hiện các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI ở nước ta cũng như trên

thế giới là một xu thế khách quan trong điều kiện mở cửa và hội nhập quốc tế rộng

rãi hiện nay. Các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI không thể nằm ngoài đời sống

xã hội chúng ta hiện nay, nó làm thay đổi diện mạo đời sống tôn giáo, làm thay đổi

cấu trúc, loại hình tôn giáo ở nước ta và buộc nhà nước phải thừa nhận như là một

thực thể xã hội phải đối diện, nó đã và đang đặt ra những thách thức về chính sách

tôn giáo nói chung, chính sách tự do tín ngưỡng tôn giáo nói riêng và pháp luật của

nước ta, điều này buộc các cơ quan nghiên cứu, các nhà quản lý phải tính đến.

Thứ ba, xu hướng chính trị hóa của các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI thực sự

đang là những thách thức đối với Đảng và Nhà nước. Hoạt động của một số HIỆN

TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI đã động chạm đến những vấn đề về quan hệ quốc tế, bôi

nhọ lãnh tụ Đảng và Nhà nước ta, thậm chí có liên hệ với các thế lực phản động, thù

địch trong và ngoài nước, đã gây ra những những vụ việc gây rối trật tự trị an, nói

xấu chế độ, hạ thấp uy tín của Đảng, Nhà nước ta, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc.

Tuy nhiên, nhận thức của các cấp, các ngành, các cơ quan quản lý và chính quyền

của các địa phương chưa thấy hết được sự nguy hại, mức độ ảnh hưởng và hậu quả

của nó đối với đời sống xã hội.

Để công tác quản lý nhà nước về các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI đạt hiệu quả

cao hơn nữa, chúng ta cần thực hiện các biện pháp sau:

lOMoARcPSD| 45650915

Một là, về mặt khoa học, cần phải đi đến một sự thống nhất trong nhận thức về

HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI, tức là đưa ra được khái niệm về HIỆN TƯỢNG

TÔN GIÁO MỚI và các đặc trưng của nó để làm cơ sở nhận thức giải quyết các vấn

đề thực tiễn. Cần có sự nghiên cứu bài bản, quy củ từ góc độ xã hội học về HIỆN

TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI để có được những số liệu thống kê khách quan, đầy đủ

trong cả nước cũng như ở từng địa phương. Trên cơ sở đó mà phân loại, đánh giá và

có phương pháp quản lý phù hợp.

Hai là, Nhận thức và ứng xử với HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI ở nước ta hiện

nay cần phải đặt trong mối quan hệ với hiện tượng tôn giáo mới đang diễn ra trên

thế giới. Phải thấy đây là một xu hướng không tránh khỏi trong điều kiện toàn cầu

hóa, mở cửa, hội nhập và của xu hướng cá thể hóa tôn giáo đang diễn ra trong những

thập niên gần đây. Điều này sẽ giúp chúng ta chủ động và kịp thời ứng phó, không

rơi vào bị động.

Ba là, Về chính sách và pháp luật: Cần xây dựng hệ thống pháp luật với những quy

định cụ thể và thống nhất trong toàn quốc về các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI

để tạo ra một “hành lang pháp lý” phục vụ công tác quản lý, đấu tranh với các HIỆN

TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI hoạt động lợi dụng tôn giáo, tín ngưỡng.

Bốn là, Về công tác quản lý. Cùng với các cấp chính quyền, cần có sự tham gia tích

cực và hiệu quả hơn của các tổ chức chính trị xã hội ở địa phương, mà trước hết là

Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam , Đoàn thanh

niên CSHCM... bởi những người tham gia trong các HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO

MỚI phần lớn là những người dân nghèo và phụ nữ. Thường xuyên đẩy mạnh công

tác tuyên truyền, vận động quần chúng tham gia phong trào toàn dân bảo vệ An ninh

Tổ quốc.

Năm là, Đảng, Nhà nước cần quan tâm chỉ đạo các cơ quan, ban, ngành, từ Trung

ương đến địa phương thực hiện tốt, có hiệu quả các Chương trình an sinh xã hội.

Tăng cường phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho quần chúng

nhân dân. Xây dựng nếp sống văn hóa lành mạnh, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc,

xây dựng môi trường tôn giáo, tín ngưỡng lành mạnh.

Kết luận: Cùng với nhiều loại hình tôn giáo, tín ngưỡng truyền thống, ở Việt Nam

hiện nay có nhiều HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI. Những HIỆN TƯỢNG TÔN

GIÁO MỚI này có vai trò nhất định đối với một bộ phận người dân, nó đáp ứng nhu

cầu tâm linh, giải tỏa đời sống tinh thần thậm chí là nhu cầu cấp thiết về vật chất của

họ khi thực tế đời sống còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên, ở nhiều nơi sự phát triển các

HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI lại làm phức tạp tình hình an ninh trật tự xã hội

trên địa bàn, gây nên tâm lý hoang mang, lo sợ trong cộng đồng, xáo trộn đời sống

nhân dân, tiềm ẩn nhân tố gây bất ổn xã hội.

lOMoARcPSD| 45650915

Vì vậy, trong thời gian tới cần thực hiện đồng bộ các giải pháp để giải quyết hiệu

quả vấn đề HIỆN TƯỢNG TÔN GIÁO MỚI, một mặt, đảm bảo quyền tự do tín

ngưỡng tôn giáo của nhân dân, đồng thời đấu tranh, ngăn chặn, làm thất bại các âm

mưu của các thế lực thù địch lợi dụng chính sách tự do tôn giáo của Đảng và Nhà

nước để chống phá nhà nước CHXHCN Việt Nam.

Tổng kết nội dung

Thứ nhất: Tôn giáo mới là gì

Hiên tưng tôn gi

愃

Āo mi l

愃

những hiện tưng có tính tôn gi

愃

Āo, mi xuất hiện

trong



những năm gần đây nhằm tập hp một số người xung quanh một nhân vật tự

xưng l

愃

“Đấng tiên tri”, ho

愃

Ā thân của thần linh, siêu nhân có những quyền năng

phi thường đứng ra lập đạo; có gi

愃

Āo lý riêng đưc nh

愃

o nặn, lắp ghép từ nhiều

nguồn sơ s

愃

i; có tổ chức riêng nhưng lỏng lẻo; có nghi lễ riêng hay c

愃

Āch thức

thực h

愃

nh nghi lễ nhưng ở mức độ l

愃

những hiện tưng có tính tôn gi

愃

Āo, chưa

thể hiện vi tư

愃

Āch l

愃

một tôn gi

愃

Āo.

Thứ hai: Sự hình thành tôn giáo mới ở Việt Nam

Từ thực tế có thể thấy, các HTTGM ở nước ta rất đa dạng về nguồn gốc, bao gồm

cả nội sinh và ngoại nhập với khoảng 80% hiện tượng phát sinh trong nước, 20% từ

nước ngoài du nhập vào

[3]

. Trong đó, các HTTGM này chủ yếu dựa vào hoặc vay

mượn những yếu tố của Phật giáo, Công giáo, Tin lành hoặc vay mượn tín ngưỡng

dân gian...Địa bàn xuất hiện tập trung chủ yếu ở khu vực miền Bắc (bao gồm vùng

đồng bằng và Trung du Bắc bộ), Tây Nguyên, các tỉnh miền núi phía Bắc. HTTGM

còn xuất hiện ở các khu vực miền núi Tây Nguyên, Tây Bắc nên bộ phận tín đồ

người dân tộc chiếm một tỉ lệ đáng kể. Đại bộ phận tín đồ người dân tộc sinh sống

ở vùng sâu, vùng xa, đời sống kinh tế khó khăn, trình độ dân trí thấp, nhận thức xã

hội hạn chế, nhưng họ lại có niềm tin khá vững chắc vào tôn giáo đã chọn. Chính vì

vậy, các thế lực xấu thường lợi dụng tâm lý đó để lôi kéo họ tham gia vào các hoạt

động chính trị phản động.

Thứ ba: Ảnh hưởng của tôn giáo mới đến các lĩnh vực đời sống – xã hội.

Ngoài ra, một vài HTTGM hiện nay còn có những hoạt động thiết thực đóng góp

cho xã hội những lợi ích cụ thể như tham gia vào các hoạt động từ thiện xã hội ở địa

phương như đóng góp quỹ xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ đồng bào bị lũ lụt, nạn nhân

chất chất độc màu da cam. Ngoài ra, họ còn đóng góp công sức, tiền của cho việc

trùng tu, tôn tạo nhiều di tích lịch sử văn hoá, cơ sở thờ tự tôn giáo ở nhiều tỉnh

lOMoARcPSD| 45650915

thành. Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực hiếm hoi đó, các HTTGM trong

thời gian vừa qua đã có gây ra nhiều tác động tiêu cực đến đời sống kinh tế, chính

trị xã hội của Việt Nam.Trước hết, đa phần các HTTGM đều sinh hoạt tín ngưỡng

không rõ ràng, mang tính “mê tín dị đoan”; nội dung và hoạt động gây ra nhiều tác

động xấu cho đời sống văn hóa, tinh thần của xã hội. Nội dung giáo lý, hình thức tu

luyện phản khoa học, phản văn hóa, đi ngược với phong tục tập quán của dân tộc, là

tác nhân gây ra sự đổ vỡ của nhiều gia đình, gây mất trật tự an ninh xã hội. Không ít

người sau khi theo HTTGM thì bỏ bê công việc, hằng ngày tập trung thực hiện nghi

lễ, cầu kinh sám hối, bỏ thờ cúng tổ tiên...làm tình cảm gia đình, dòng tộc sứt mẻ.

Chẳng hạn, tín đồ Thanh Hải Vô Thượng Sư, hằng ngày cài cửa ngồi thiền 2 - 3 giờ,

sống cách xa họ hàng, không ăn, uống chung...với gia đình; hoặc Đạo Vàng Chứ,

đạo Dương Văn Mình yêu cầu xóa bỏ thờ cúng tổ tiên...Các hiện tượng này sẽ làm

cho sự cố kết cộng đồng, vốn là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc trước nguy cơ

bị phá vỡ, tạo mâu thuẫn trong nội bộ, gây nhiều vấn đề bức xúc về tâm lý xã hội.

Một số HTTGM đã không ngừng công kích các tín ngưỡng truyền thống và tôn giáo

hợp pháp, đánh đồng các hoạt động “mê tín dị đoan” bất hợp pháp với sinh hoạt tín

ngưỡng, tôn giáo thuần túy theo qui định của pháp luật.

Thứ tư: Quan điểm của Đảng, của Nhà nước về hiện tượng tôn giáo mới.