Chuong 3. Can can thanh toan Môn Tài chính quốc tế | Trường Học Viện nông nghiệp Việt Nam

Logo Chương 3
Cán cân thanh toán quốc tế TS. Bùi Thị Lâm Bộ môn Tài chính Khoa Kế toán và QTKD 1 1 3.1. Khái quát
Cán cân thanh toán quốc tế là một bản báo
cáo tổng hợp ghi chép những giao dịch kinh
tế của một quốc gia với phần còn lại của thế
giới trong một thời kì nhất định. 1-2 4/22/25
Học phần Tài chính quốc tế 2
Ý nghĩa của cán cân thanh toán
 Phản ánh năng lực cạnh tranh quốc tế của quốc gia.
 Cho thấy mức độ phụ thuộc vào vốn nước ngoài.
 Tác động đến dự trữ ngoại hối, tỷ giá hối
đoái và chính sách tiền tệ.
 Giúp nhà nước điều hành chính sách kinh tế đối ngoại phù hợp. 3 3 3.2. Nội dung
Cán cân thanh toán quốc tế thông thường bao
gồm các bộ phận sau đây:
- Tài khoản vãng lai (Currency Account - CA)
- Tài khoản vốn (Capital Account - KA)
- Tài khoản tài chính (Financial Account - FA)
- Khoản mục lỗi và sai sót (Errors and Omissions - OM) 1-4 4/22/25
Học phần Tài chính quốc tế 4
3.2.1 Cán cân vãng lai (Current Account - CA)
Cán cân vãng lai phản ánh các khoản thu và chi
mang tính thu nhập. Bản chất của cán cân vãng
lai phản ánh tình hình thu chi từ chuyển giao
quyền sở hữu về tài sản giữa các quốc gia với nhau.
Cán cân vãng lai bao gồm 4 cán cân bộ phận là: -
Cán cân thương mại - Trade Balance (TB). -
Cán cân dịch vụ - Services Balance (SB). -
Cán cân thu nhập - Incomes Balance (IB). -
Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều -
Currency Transfers Balance (TrB). 1-5 4/22/25
Bộ môn Tài chính - Học phần Tài
chính quốc tế 5 Cán cân thương mại 4/22/2501/03/10Collect www.thuonghieuso.ne 6 Cán cân thương mại
 Cán cân thương mại ghi lại những thay đổi trong xuất
khẩu và nhập khẩu hàng hoá của một quốc gia trong
một khoảng thời gian nhất định (quý hoặc năm) cũng
như mức chênh lệch giữa chúng.
 Khi mức chênh lệch xuất – nhập khẩu lớn hơn 0, thì
cán cân thương mại có thặng dư và ngược lại (thâm
hụt). Vì vậy, cán cân thương mại còn được gọi là xuất
khẩu ròng hoặc thặng dư thương mại.
 Cán cân thương mại giúp đánh giá khả năng cạnh tranh
về thương mại trên thị trường quốc tế, và phân tích
mối liên hệ giữa khả năng sản xuất và nhu cầu tiêu
dùng của xã hội (bao gồ cả hàng hoá và dịch vụ).
 Hiệp định thương mại ảnh hưởng rất lớn đến cán cân thương mại 7
Hiệp định thương mại (Trade Agreement)
Hiệp định thương mại là văn bản ngoại giao do hai
hay nhiều quốc gia kí kết về những điều kiện để
tiến hành hoạt động thương mại.
Các loại hiệp định thương mại
• Hiệp định thương mại song phương: giữa hai
quốc gia dựa trên nguyên tắc bình đẳng và cùng có
lợi, đồng thời ấn định quyền và nghĩa vụ của mỗi bên
trong quan hệ kinh tế thương mại và việc bảo hộ
quyền sở hữu trí tuệ.
• Hiệp định thương mại đa phương: các thành viên
cùng có nghĩa vụ thực hiện.
• Hiệp định thương mại đa biên: các thành viên được
quyền lựa chọn một số lĩnh vực để cam kết, không cần có
nghĩa vụ thực hiện tất cả các nội dung của hiệp định. 1-8 4/22/25
Học phần Tài chính quốc tế 8
Nội dung của Hiệp định thương mại
Nội dung thứ nhất: cơ sở pháp lí đối với hai hay
nhiều bên tham gia hiệp định
Nội dung thứ hai: cam kết cụ thể giữa các bên
- Thừa nhận và dành cho nhau những ưu đãi trong quan
hệ kinh tế thương mại (VD: giảm, xóa bỏ thuế quan,
xóa bỏ những rào cản phi thuế quan, mở cửa thị
trường hàng hóa, dịch vụ đầu tư).
- Các nguyên tắc điều chỉnh quan hệ kinh tế thương mại
(thường áp dụng các nguyên tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới - WTO).
- Cơ sở pháp lí giải quyết tranh chấp (nếu có).
- Thời gian có hiệu lực của Hiệp định.
- Các cơ quan giám sát thực hiện Hiệp định. 1-9
Học phần Tài chính quốc tế 4/22/25 9 Thảo luận
Tìm hiểu về số liệu thực tế về cán cân thương mại tại Việt Nam?
Việt Nam đang bán và đang mua hàng hoá – dịch vụ nào?
Làm thế nào để nâng cao thặng dư cán cân thương mại?
Nêu các Hiệp định TM lớn mà Việt Nam đã tham gia?
Cán cân thanh toán của Việt Nam Q3/2021
https://www.sbv.gov.vn/webcenter
/portal/vi/menu/trangchu/tk/ccttqt 10
Rủi ro trong thương mại quốc tế Nghi án lừa đảo 100 containers hạt điều xuất khẩu sang Ý https://tuoitre.vn/vu-nghi- lua-dao-100-container-hat- dieu-canh-sat-y-giu-4- container- 20220311100709123.htm https://tuoitre.vn/vu-nghi- lua-dao-100-container-hat- dieu-xuat-khau-sang-y-la- rat-tinh-vi- 20220310094823298.htm 11
Cán cân thu nhập (Income Balance)
Cán cân này phản ánh các dòng tiền có nguồn
gốc thu nhập được chuyển vào và chuyển ra một quốc gia. Nội dung bao gồm:
• Thu nhập của người lao động không cư trú trả cho người cư trú (+)
• Thu nhập của người lao động cư trú trả cho người không cư trú (-)
• Thu nhập từ các hoạt động đầu tư như: FDI, ODA,..
• Các khoản thanh toán và được thanh toán từ tiền
lãi, cổ tức đến những khoản thu nhập từ đâu tư ở nước ngoài. 1-12 4/22/25
Học phần Tài chính quốc tế 12
Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều
 Các khoản chuyển khoản một chiều như các khoản
viện trợ không hoàn lại, Khoản bồi thường, quà
tặng, quà biếu, trợ cấp tư nhân, trợ cấp chính
phủ, dòng kiều hối từ nước ngoài chuyển về,..
 Khác với thương mại quốc tế là một sự chuyển
giao song phương, các chuyển giao vãng lai một
chiều là một bên sẽ thực hiện chuyển nhượng cho
bên kia mà không nhận được bất cứ điều gì.
 Chẳng hạn, khi Liên Hợp Quốc gửi viện trợ nhân
đạo cho Triều Tiên dưới hình thức thực phẩm hay
thuốc men. Người dân hoặc chính phủ Bắc Triều
Tiên không gửi lại bất cứ điều gì cho Liên Hợp Quốc. 13
3.2.2 Tài khoản vốn (Capital Account - KA)
Phản ánh các giao dịch chuyển giao tài sản có
tính chất vốn giữa trong nước và nước ngoài, bao gồm:
- Chuyển nhượng vốn: Ví dụ như xóa nợ giữa các quốc gia.
- Chuyển giao tài sản phi tài chính phi sản
xuất: Như quyền sử dụng đất, tài sản trí tuệ. 14
3.2.3 Tài khoản tài chính (Financial Account - FA)
Phản ánh toàn bộ chỉ tiêu giao dịch kinh tế về
chu chuyển vốn trong lĩnh vực đầu tư trực tiếp,
đầu tư gián tiếp và các khoản cho vay quốc tế,
tín dụng thương mại và tài sản dự trữ. 15
Nội dung của cán cân vốn – căn cứ theo tính chất
 Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI): NĐT nước
ngoài đầu tư một phần hoặc toàn bộ vốn vào các
dự án ở một quốc gia khác và giành quyền điều
hành trực tiếp hoạt động công ty/dự án.
 Đầu tư gián tiếp nước ngoài (PFI): NĐT nước
ngoài đầu tư thông qua việc mua cổ phần, cổ
phiếu, trái phiếu, các giấy tờ có giá khác, quỹ đầu tư chứng khoán. 16
Nội dung của cán cân vốn – căn cứ theo thời gian
• Cán cân vốn dài hạn: Ghi chép các luồng vốn dài
hạn (có kì hạn từ 01 năm trở lên) chảy vào và
chảy ra khỏi một quốc gia, các luồng vốn dài hạn
được chia thành đầu tư trực tiếp, đầu tư gián tiếp và vốn dài hạn khác.
• Cán cân vốn ngắn hạn: Ghi chép các luồng vốn
ngắn hạn (có kì hạn dưới 01 năm) chảy vào và
chảy ra khỏi một quốc gia. VD: tín dụng thương
mại ngắn hạn, hoạt động tiền gửi, mua bán các
giấy tờ có giá ngắn hạn, các khoản tín dụng ngân
hàng ngắn hạn, kinh doanh ngoại hối... 1-17
Học phần Tài chính quốc tế 4/22/25 17
3.3.3 Lỗi và sai sót (Omission and Mistake)
- Khoản mục lỗi và sai sót nếu có trong nội dung của
cán cân thanh toán quốc tế là do những sai lệch về
thống kê do nhầm lẫn, bỏ sót hoặc không thu thập được số liệu.
- Nguyên nhân của lỗi và sai sót:
Những ghi chép của những khoản thanh toán hoặc hóa
đơn quốc tế được thực hiện vào những thời gian khác
nhau, địa điểm khác nhau và có thể bằng những phương pháp khác nhau.
- Nếu công tác thống kê đạt mức chính xác tuyệt đối
hay nói cách khác lỗi và sai sót bằng 0 thì cán cân
tổng thể (Overall Balance) bằng cán cân vãng lai và cán cân vốn. OB = CA + KA
- Tuy nhiên, khi nhầm lẫn, bỏ sót thì: OB = CA + KA + OM (+/-) 18
3.3 Các mối quan hệ hạch toán cơ bản trong CCTT Cán Thu nhập cân Hàng Dịch vụ (thu nhập Chuyển giao vãng = hóa + + + vãng lai (ròng) sơ cấp) lai (ròng) (ròng) (ròng) Hàng hóa = Xuất khẩu hàng – Nhập khẩu hàng (ròng) hóa (FOB) hóa (FOB) Dịch vụ
= Xuất khẩu – Nhập khẩu (ròng) dịch vụ dịch vụ 4/22/2501/03/10Collect www.thuonghieuso.ne 19
3.3 Các mối quan hệ hạch toán cơ bản trong CCTT Thu nhập (thu nhập sơ cấp)
= Thu (thu nhập – Chi (thu nhập sơ cấp) sơ cấp) (ròng) Chuyển giao Thu từ chuyển Chi chuyển vãng lai (thu giao vãng lai giao vãng lai = – nhập thứ cấp) (thu nhập thứ (thu nhập thứ (ròng) cấp) cấp) 4/22/2501/03/10Collect www.thuonghieuso.ne 20
3.3 Các mối quan hệ hạch toán cơ bản trong CCTT Đầu tư trực tiếp Đầu tư trực tiếp Đầu tư trực = ra nước ngoài + vào Việt Nam tiếp (ròng) (tài sản có) (tài sản nợ) Đầu tư gián tiếp Đầu tư gián tiếp Đầu tư gián = nước ngoài (tài + vào Việt Nam tiếp (ròng) sản có) (tài sản nợ) Đầu Đầu Các công tư tư cụ tài cân tài Đầu tư = + + chính (C) trực gián chính phái + khác tiếp tiếp sinh (ròng) (ròng) (ròng) (ròng) 21 4/22/2501/03/10Collect www.thuonghieuso.ne 22
Cán cân thanh toán của Việt Nam (tiếp)
4/22/2501/03/ 10Collect www.thuo nghieuso.ne 23
Cán cân thanh toán của Việt Nam (tiếp)
4/22/2501/03/1 0Collect www.thuong hieuso.ne 24