lOMoARcPSD| 50032646 Chương 3
FIN2001 - THỊ TRƯỜNG VÀ
THỊ TRƯỜNG CÔNG CỤ NỢ
CÁC ĐỊNH CHẾ TÀI CHÍNH 1 Cấu trúc chương Tài liệu
■ Tổng quan thị trường công cụ nợ
 Chương 6, 7, 8 Thị trường tài chính, Financial Institutions
and Markets, 10th Edition; Jeff Madura; South-Western
■ Thị trường tiền tệ
Cengage Learning (2015) (sách biên dịch).
■ Thị trường trái phiếu
 Chương 11, 12 Financial Markets and Institutions, 9th
3.1. Tổng quan thị trường công cụ nợ
Edition; Federic S. Mishkin, Stanley G. Eakins; Pearson (2017). lOMoARcPSD| 50032646
■ Thị trường công cụ nợ tạo thuận lợi cho việc
■ Nhà ầu tư: cá nhân, tổ chức
chuyển giao các nguồn vốn ngắn hạn và dài hạn từ
các cá nhân, doanh nghiệp, hoặc chính phủ ang tạm thời
dư thừa vốn ến các cá nhân, doanh nghiệp, hoặc chính
phủ ang có nguồn vốn thiếu hụt. 6
■ Ngân hàng trung ương thực hiện nghiệp vụ thị trường mở
trên thị trường công cụ nợ.
3.1. Tổng quan thị trường công cụ nợ
3.2. Thị trường tiền tệ
Phân loại Thị trường công cụ Nợ:
3.2.1. Đặc iểm của công cụ TTTT
■ Thị trường tiền tệ: giao dịch các công cụ Nợ ngắn hạn
(thường có kỳ hạn dưới 1 năm)
Các công cụ trên TTTT có các ặc iểm sau:
■ Thị trường trái phiếu: giao dịch các công cụ Nợ dài hạn ■
Thời gian áo hạn ngắn, tối a 1 năm
(thường có kỳ hạn trên 1 năm) ■ Rủi ro vỡ nợ thấp
3.1. Tổng quan thị trường công cụ nợ ■ Tính thanh khoản cao
Các loại công cụ TTTT phổ biến: Tín phiếu kho bạc,
Các chủ thể tham gia vào thị trường công cụ nợ:
Thương phiếu, Chứng chỉ tiền gửi có thể chuyển nhượng, ■ Ngân hàng trung ương
Hợp ồng mua lại, Chấp phiếu ngân hàng. ■ Định chế tài chính ■ Doanh nghiệp 8 lOMoARcPSD| 50032646
3.2.2 Tín phiếu kho bạc (T 11 -bills)
3.2.2 Tín phiếu kho bạc (T-bills)
■ Tín phiếu kho bạc (TPKB) là công cụ vay nợ ngắn hạn
của Chính phủ do Kho bạc phát hành ể bù ắp cho những
■ Hoạt ộng ấu thầu TPKB
thiếu hụt tạm thời của ngân sách nhà nước.
▪ Các nhà thầu có thể ặt mua TPKB theo một trong hai hình
■ TPKB là công cụ phổ biến ược NHTW sử dụng trong nghiệp
thức: ấu thầu cạnh tranh và ấu thầu không cạnh tranh. vụ thị trường mở.
▪ Kho bạc sẽ ưu tiên bán cho các nhà thầu ấu thầu không
■ TPKB ược xem là loại chứng khoán không có rủi ro vỡ nợ cạnh tranh trước.
và có tính thanh khoản cao nhất.
▪ Với hình thức ấu thầu cạnh tranh, Kho bạc sẽ chấp nhận
■ TPKB thuộc loại chứng khoán chiết khấu.
bán cho các nhà thầu ặt mức giá cao nhất và giảm dần
cho ến khi ạt ược tổng giá trị huy ộng dự kiến.
■ TPKB thường ược phát hành theo từng lô bằng phương pháp
ấu giá trên thị trường sơ cấp. 9
3.2.2 Tín phiếu kho bạc (T-bills)
3.2.2 Tín phiếu kho bạc (T-bills)
Ví dụ: Nếu nhà ầu tư yêu cầu 7% lợi tức hàng năm trên tín
phiếu kỳ hạn 1 năm với mệnh giá $10.000, giá trị của tín ■ Định giá TPKB phiếu là bao nhiêu?
Giá trị của TPKB chính là giá trị hiện tại của mệnh giá:
P = $10.000 / (1 + 0,07) = $9.345,79
Giữ các yếu tố khác không ổi, khi tỷ lệ lợi tức yêu cầu càng
Trong ó: P là giá của TPKB F là mệnh giá
cao thì giá trị của tín phiếu càng giảm.
của TPKB i là lãi suất của TPKB
(tính theo năm) n là số ngày ến hạn của TPKB 12 lOMoARcPSD| 50032646 10 lOMoARcPSD| 50032646
3.2.2 Tín phiếu kho bạc (T-bills)
3.2.2 Tín phiếu kho bạc (T-bills)
■ Tỷ suất sinh lời:
■ Tỷ suất chiết khấu:
Lợi tức của nhà ầu tư ược tính dựa trên sự chênh lệch giữa
Tỷ suất chiết khấu là tỷ lệ phần trăm chiết khấu của giá mua
giá bán và giá mua của TPKB
so với mệnh giá cho tín phiếu mới phát hành. :
Trong ó: γT là TSSL của tín phiếu
Trong ó: T-bill discount là tỷ suất chiết khấu của tín phiếu
SP là giá bán tín phiếu PP là
Par là mệnh giá của tín phiếu PP
giá mua tín phiếu n là số ngày
là giá mua tín phiếu n là số ngày
nắm giữ tín phiếu
ến hạn của tín phiếu 13 14
3.2.3 Thương phiếu (CP) 15
3.2.3 Thương phiếu (CP)
■ Thương phiếu (Commercial Paper) là một loại công cụ nợ
ngắn hạn ược phát hành bởi các công ty nổi tiếng và có uy
■ Thương phiếu ược phát hành theo hình thức chiết khấu, tức
tín. Thương phiếu thường ược phát hành ể tài trợ cho nhu
là ược bán với giá thấp hơn mệnh giá và không thanh toán
cầu ầu tư của công ty vào các tài sản ngắn hạn như hàng lãi suất.
tồn kho và khoản phải thu.
■ Nhà ầu tư thường nắm giữ thương phiếu cho ến khi áo hạn.
■ Thương phiếu thường không có tài sản ảm bảo và ược dùng
Lợi nhuận của nhà ầu tư ến từ chênh lệch giữa mệnh giá và
ể thay thế các khoản vay ngắn hạn từ ngân hàng. giá mua.
■ Thông thường có mệnh giá lớn.
■ Tỷ suất sinh lời (TSSL):
■ Thị trường thứ cấp của thương phiếu khá hạn chế. lOMoARcPSD| 50032646
So sánh TSSL của thương phiếu với TPKB cùng kỳ
■ Chứng khoán ược sử dụng trong hợp ồng mua lại hạn?
thường là chứng khoán chính phủ. Ngoài ra có thể sử 16
dụng thương phiếu hoặc NCDs.
3.2.4 Chứng chỉ tiền gửi có thể chuyển
■ Đây là một công cụ nợ ngắn hạn ược ảm bảo bằng chứng nhượng (NCDs) khoán.
■ Không có thị trường thứ cấp cho hợp ồng Repos. 19
■ NCDs là chứng chỉ xác nhận khoản tiền gửi ngắn hạn ược
phát hành bởi các NHTM lớn và các ịnh chế nhận tiền
3.2.4 Chứng chỉ tiền gửi có thể chuyển gửi. nhượng (NCDs)
■ NCDs ược cam kết trả lãi ịnh kỳ và hoàn trả vốn gốc (mệnh
giá của chứng chỉ) vào ngày áo hạn.
■ Lãi suất của NCDs thường cao hơn lãi suất của loại tiền gửi
cùng kỳ hạn thông thường.
■ NCDs có thể ược bán lại ở thị trường thứ cấp, giúp tăng
thanh khoản cho nhà ầu tư. 17
3.2.5 Hợp ồng mua lại (Repos) Ví dụ:
■ General Motors (GM) có một số vốn nhàn rỗi trong tài khoản
3.2.5 Hợp ồng mua lại (Repos)
là 1 triệu USD. Công ty muốn tranh thủ cho vay ngắn hạn khoản tiền này.
■ Ngân hàng Citibank khi ó ang có nhu cầu vay 1 triệu USD trong
■ Hợp ồng mua lại (Repurchase Agreements) là hợp ồng 1 tuần.
bán chứng khoán kèm theo cam kết sẽ mua lại với mức
■ Ngân hàng quyết ịnh sử dụng một “Repo” ể vay của GM bằng
giá cao hơn ã xác ịnh trước vào một thời iểm nhất ịnh.
cách ký hợp ồng bán cho GM 1 triệu USD tín phiếu kho bạc
mà ngân hàng ang nắm giữ với cam kết sẽ mua lại số tín phiếu
này với giá cao hơn sau ó 1 tuần. lOMoARcPSD| 50032646
■ NCDs cung cấp lợi nhuận cho nhà ầu tư từ tiền lãi
và chênh lệch giữa giá bán và giá mua. ■ Tỷ suất sinh lời:
■ Tỷ suất sinh lời của NCDs cao hơn tín phiếu kho bạc với cùng kỳ hạn. 18 lOMoARcPSD| 50032646
3.2.5 Hợp ồng mua lại (Repos) γ BA
■ Lợi tức của BAs cao hơn T-bills vì ngân hàng vẫn có khả năng mất khả năng thanh toán.
■ Hợp ồng mua lại ảo ngược (Reverse Repos) nói ến việc 23
mua chứng khoán bởi một bên từ một bên khác với thỏa
3.2.6. Chấp phiếu ngân hàng (BAs)
thuận sẽ bán lại chúng. ■ Tỷ suất sinh lời:
■ Chấp phiếu ngân hàng (Banker’s Acceptances) là một cam kết
của ngân hàng chấp nhận chịu trách nhiệm cho một khoản
thanh toán trong tương lai.
■ Trong các giao dịch tín dụng thương mại, khi người bán không
tin vào khả năng thanh toán của người mua, họ sẽ yêu cầu người
mua phải có sự bảo ảm thanh toán từ một ngân hàng có uy tín. 21
3.3 . Thị trường trái phiếu
3.2.6. Chấp phiếu ngân hàng (BAs)
Thị trường trái phiếu chính phủ
■ Do ược ngân hàng chấp nhận thanh toán nên BAs là một công cụ nợ có ộ an toàn khá cao.
Thị trường trái phiếu chính quyền ịa phương
■ Người sở hữu có thể nắm giữ BAs ến khi áo hạn ể nhận số tiền thanh
Thị trường trái phiếu công ty
toán theo hợp ồng hoặc bán trên thị trường tiền tệ với mức giá chiết khấu ể thu tiền mặt.
■ Tỷ suất sinh lời của BAs là sự chênh lệch giữa giá chiết khấu ược
thanh toán cho BAs và số tiền nhận ược trong tương lai. 24 lOMoARcPSD| 50032646
■ Ngân hàng sẽ thu từ người mua một khoản phí bảo ảm thanh toán.
■ BAs ược sử dụng phổ biến trong lĩnh vực kinh doanh xuất nhập khẩu. lOMoARcPSD| 50032646
3.3.1. Tổng quan về trái phiếu •
Nếu NĐT chỉ nắm giữ trái phiếu trong một thời kỳ nhất
ịnh thì lãi suất nhận ược là tỷ suất sinh lời.
■ Trái phiếu là những chứng khoán nợ dài hạn ược phát
hành bởi chính phủ, chính quyền ịa phương hoặc các doanh nghiệp.
■ Người phát hành trái phiếu có nghĩa vụ thanh toán lãi ịnh
kỳ và vốn gốc vào thời iểm áo hạn.
■ Trái phiếu thường ược phân loại theo người phát hành
(trái phiếu chính phủ, trái phiếu CQĐP, trái phiếu công
ty) hoặc theo cấu trúc sở hữu (trái phiếu vô danh, trái phiếu ịnh danh). 25
3.3.1. Tổng quan về trái phiếu
■ Lãi suất trên trái phiếu phụ thuộc vào góc nhìn của tổ chức
phát hành (TCPH) hoặc nhà ầu tư (NĐT):
 Lãi suất từ góc nhìn của TCPH là lãi suất hoàn vốn hay mức chi
phí vốn hằng năm mà tổ chức phát hành phải chi trả trong suốt
thời gian lưu hành trái phiếu.
 Lãi suất từ góc nhìn của NĐT:
• Nếu NĐT nắm giữ trái phiếu từ khi phát hành ến ngày áo hạn
thì lãi suất nhận ược là lãi suất hoàn vốn lOMoARcPSD| 50032646 26
3.3.1. Tổng quan về trái phiếu
Các yếu tố cơ bản của trái phiếu:
■ Mệnh giá trái phiếu là số tiền cố ịnh mà người phát hành phải trả khi ến hạn
3.3.1. Tổng quan về trái phiếu
■ Ví dụ: ở Mỹ, mệnh giá trái phiếu doanh nghiệp là 1.000 USD.
Các yếu tố cơ bản của trái phiếu (tt):
■ Theo Luật chứng khoán Việt Nam thì mệnh giá trái phiếu tối
thiểu là 100.000 VNĐ, còn các mệnh giá khác là bội số của
■ Thời hạn của trái phiếu là thời hạn i vay của tổ chức mệnh giá tối thiểu.
phát hành và ược ghi rõ trên trái phiếu, thông thường
thời hạn của trái phiếu ược xác ịnh dựa vào ngày áo hạn ghi trên trái phiếu.
■ Thời hạn của trái phiếu là một yếu tố quan trọng ối với việc
quyết ịnh ầu tư vào trái phiếu.
■ Thời hạn của trái phiếu càng dài thì rủi ro càng lớn => lãi suất càng phải cao lOMoARcPSD| 50032646
3.3.1. Tổng quan về trái phiếu 
Người nhận thế chấp có quyền tịch thu tài sản thế chấp
ể thế nợ hoặc em bán tài sản thế chấp ể thu hồi nợ nếu người
thế chấp không thanh toán ược nợ của trái phiếu.
3.3.1. Tổng quan về trái phiếu
Các yếu tố cơ bản của trái phiếu (tt):
■ Trái tức và trái suất của trái phiếu
■ Trái tức là tiền lãi vay mà tổ chức phát hành phải trả
Các yếu tố cơ bản của trái phiếu (tt):
cho trái chủ theo ịnh kỳ ghi trên trái phiếu.
■ Thời hạn trả lãi của trái phiếu là thời gian giữa hai lần
■ Trái suất là tỷ lệ phần trăm tính theo năm của trái tức so
thanh toán lãi gần nhất, có thể quy ịnh là tháng, quý, nửa
với mệnh giá của trái phiếu. năm, hoặc năm.
 Các trái phiếu ở Mỹ thường quy ịnh thời hạn trả là 6 tháng một lần.
3.3.2. Thị trường trái phiếu chính phủ
■ Trái phiếu Chính phủ là loại trái phiếu ược phát hành
3.3.1. Tổng quan về trái phiếu
nhằm huy ộng vốn cho ngân sách nhà nước hoặc huy ộng
vốn cho chương trình, dự án ầu tư cụ thể thuộc phạm vi
Các yếu tố cơ bản của trái phiếu (tt): ầu tư của nhà nước.
■ Thế chấp của trái phiếu: ảm bảo sự an toàn cho việc thanh
toán lãi và hoàn lại vốn cho trái chủ
■ Độ tin cậy về khả năng thanh toán trái tức và vốn cho trái
 Khi phát hành trái phiếu, các tổ chức phát hành có thể thế
chủ rất cao trong iều kiện kinh tế bình thường, không có
chấp cho việc phát hành.
chiến tranh, ảo chính quân sự. 32 lOMoARcPSD| 50032646 
Ở Việt Nam và châu Âu thường quy ịnh thời hạn là một năm một lần. lOMoARcPSD| 50032646
Một số loại trái phiếu chính phủ:
Đấu thầu Trái phiếu chính phủ:
3.3.2. Thị trường trái phiếu chính phủ
3.3.2. Thi ̣trường trái phiếu chính phủ ■ Trái phiếu coupon
■ Chính phủ thu các nguồn vốn dài hạn thông qua các ợt phát
■ Trái phiếu chiết khấu
hành trái phiếu trong các phiên ấu thầu ịnh kỳ. Cách thức
tiến hành ấu thầu tương tự như ấu thầu Tín phiếu kho bạc.
■ Trái phiếu không bao giờ áo hạn (trái phiếu vĩnh cửu)
Giao dịch trái phiếu chính phủ:
■ Thị trường thứ cấp hoạt ộng sôi nổi.
■ Các giao dịch ược thực hiện thông qua các nhà môi giới. 34
3.3.2 . Thi ̣trường trái phiếu chính phủ
3.3.2. Thị trường trái phiếu chính phủ
■ Một số loại trái phiếu chính phủ tại Việt Nam
+ Trái phiếu Kho bạc: ược phát hành bởi Kho bạc Nhà nước
nhằm tài trợ cho thiếu hụt ngân sách của chính phủ.
+ Công trái xây dựng Tổ quốc: ược phát hành nhằm huy ộng
nguồn vốn ể ầu tư xây dựng những công trình quan trọng lOMoARcPSD| 50032646
quốc gia và các công trình thiết yếu khác phục vụ sản
xuất, ời sống, tạo cơ sở vật chất, kỹ thuật cho ất nước.
3.3.3. Thị trường trái phiếu
chính quyền ịa phương
■ Trái phiếu chính quyền ịa phương (CQĐP) là loại trái phiếu do chính quyền ịa phương phát hành nhằm huy ộng vốn cho
công trình, dự án ầu tư của ịa phương. lOMoARcPSD| 50032646
■ Trái phiếu CQĐP ược phát hành theo phương thức ấu
thầu tương tự trái phiếu chính phủ.
■ Trái phiếu CQĐP vẫn phải gánh chịu một mức ộ rủi ro tín dụng khi chính quyền ịa phương không có khả năng hoàn trả các nghĩa vụ nợ. 37
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty
■ Trái phiếu công ty là loại chứng khoán nợ dài hạn do các
công ty phát hành, xác nhận nghĩa vụ trả lãi và gốc cho
chủ sở hữu trái phiếu.
■ Tiền lãi mà công ty chi trả cho nhà ầu tư ươ ̣c khấu trừ thuế,
từ ó làm giảm chi phí vốn của công ty.
■ Thu nhập của nhà ầu tư từ trái phiếu công ty bị ánh thuế thu nhập. 40 lOMoARcPSD| 50032646
3.3.3. Thị trường trái phiếu CQĐP lOMoARcPSD| 50032646
3.3.3. Thị trường trái phiếu CQĐP
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty
■ Khế ước trái phiếu là văn bản pháp lý quy ịnh quyền và
nghĩa vụ của cả công ty phát hành và người nắm giữ trái
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty phiếu.
Các ặc iểm của trái phiếu công ty
■ Trái phiếu không ược chuẩn hóa như cổ phiếu, mà có thể
■ Điều khoản mua la ̣i (Call provision): cho phép công ty
khác nhau về kỳ hạn và iều khoản thanh toán.
mua la ̣i TP ã phát hành. Điều khoản này ươ ̣c sử du ̣ng trong 2 trường hợp:
■ Công ty kết thúc viê ̣c trả lãi cao bằng cách phát hành trái phiếu
mới khi lãi suất thi ̣ trường giảm. Trái chủ thường xem iều
khoản mua lại là một bất lợi vì nó làm gián oạn kế hoạch ầu
tư của họ. Do ó, các công ty thường phải trả lãi suất cao hơn
cho trái phiếu có iều khoản mua lại.
■ Mua la ̣i trái phiếu theo iều khoản quỹ chìm. Thông thường giá
mua lại ể thực hiện iều khoản quỹ chìm thấp hơn so với các lý do khác. 44 lOMoARcPSD| 50032646
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty
Các ặc iểm của trái phiếu công ty
■ Cam kết bảo vệ (protective covenants): bao gồm một số
giới hạn ối với công ty phát hành ể bảo vệ nhà ầu tư khỏi
việc gia tăng rủi ro trong suốt quá trình ầu tư.
Ví dụ: Giới hạn về: mức chia cổ tức, mức lương cho các nhà
quản trị, khoản nợ tăng thêm của doanh nghiệp....
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty
Các ặc iểm của trái phiếu công ty
■ Điều khoản quỹ chìm (sinking-fund provision): yêu cầu
các công ty thanh toán một số lượng trái phiếu ã phát
hành vào mỗi năm. Điều khoản này ược xem là một
thuận lợi ối với trái chủ vì nó làm giảm những thanh toán cần thiết khi áo hạn.
Ví dụ: Một trái phiếu công ty có thời gian áo hạn là 20 năm có
thể có iều khoản quỹ chìm là 5% giá trị của lô trái phiếu phát hành mỗi năm. lOMoARcPSD| 50032646
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty
■ Cho phép nhà ầu tư hưởng lơ ̣i từ viê ̣c lãi suất thi ̣ trươ
Các ặc iểm của trái phiếu công ty ̀ ng tăng.
■ Cho phép người phát hành hưởng lơ ̣i từ viê ̣c lãi suất thi ̣ trường giảm.
■ Thế chấp trái phiếu: trái phiếu có thể ươ ̣c phân loa ̣i theo hình thức thế chấp 47
■ TP có ảm bảo (BĐS, ộng sản)
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty ■ TP không có ảm bảo
Các loa ̣i trái phiếu công ty
■ Trái phiếu có lãi suất coupon thấp và trái phiếu
zerocoupon (trái phiếu chiết khấu) 45
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty
3.3.4. Thi ̣trường trái phiếu công ty
Các loa ̣i trái phiếu công ty
Các loa ̣i trái phiếu công ty
■ Trái phiếu chuyển ổi
■ Trái phiếu có lãi suất thả nổi là trái phiếu có lãi suất ược iều chỉnh ịnh kỳ.
■ Trái phiếu chuyển ổi cho phép các nhà ầu tư chuyển ổi
sang cổ phiếu thường của công ty theo tỷ lệ quy ịnh.
■ Trái phiếu này ảnh hưởng ến người ầu tư và người i vay như sau:
■ Nhà ầu tư sẽ nhận ược mức tỷ suất sinh lợi cao trong
trường hợp cổ phiếu công ty lên giá. Do ó nhà ầu tư
sẵn lòng chấp nhâ ̣n mức lãi suất thấp ối với trái phiếu
này  công ty phát hành ược giảm chi phí vốn. 48