Chương 5 Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và các quanhệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam môn Kinh tế chính trị | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 48599919 Chương 5
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và các quan
hệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam
5.1 Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam
5.1.1 Khái niệm kinh tế thị trường định hướng XHCN ở VN.
- Kinh tế thị trường là gì?
+ Có nhiều khái niệm khác nhau về kinh tế thị trường tuy nhiên tùy theo góc độ các
lĩnh vực nghiên cứu khác nhau mà có những khái niệm khác nhau. Vậy dưới góc độ
kinh tế chính trị chúng ta sẽ giải thích Kinh tế thị trường là gì?:
· Xã hội loài người luôn phát triển từ thấp đến cao, hình thái kinh tế ban đầu
là kinh tế tự nhiên và đặc trưng của nó là sản phẩm để đáp ứng nhu cầu của
cá nhân, gia đình hay bộ tộc.
· Trải qua thời gian lâu dài khi lực lượng sản xuất phát triển có sản phẩm
thặng. dư quan hệ trao đổi mua bán xuất hiện và phổ biến thì cũng là lúc
kinh tế hàng hoá ra đời tuy nhiên ở giai đoạn này dù xuất hiện kinh tế hàng
hoá và có các hoạt động trao đổi mua bán nhưng các hoạt động này vẫn
mang tính tự phát chưa theo nguyên tắc thị trường nên giai đoạn đầu người
ta gọi là kinh tế hàng hoá giản đơn.
- Mỗi nước có nền kinh tế thị trường khác nhau:
Mô hình kinh tế thị trường tự do mới ở Hoa Kỳ, kinh tế thị trường xã hội ở Cộng
hòa liên bang Đức, kinh tế thị trường ở Nhật Bản, kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa
ở Trung Quốc. Điều đó có nghĩa, mỗi nền kinh tế thị trường vừa có những đặc trưng
tất yếu không thể thiếu của nền kinh tế thị trường chung vừa có những đặc trưng phản
ánh điều kiện lịch sử, chính trị, kinh tế - xã hội của quốc gia đó.
=> Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một kiểu nền kinh tế
thị trường phù hợp với Việt Nam, phản ánh trình độ phát triển và điều kiện lịch sử của Việt Nam
- Kinh tế thị trường là phương tiện đưa nước ta lên chủ nghĩa xã hội do vậy nó phải
mang định hướng xã hội chủ nghĩa lOMoAR cPSD| 48599919
5.1.2 Tính tất yếu khách quan của việc phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở VN
Một là phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là phù hợp
v ới xu hướng phát triển khách quan của VN trong bối cảnh thế giới hiện nay .
● Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế hàng hóa phát triển ở trình độ cao.
Cơ sở kinh tế - xã hội của sự ra đời và tồn tại của sản xuất hàng hoá
và phân công lao động xã hội và về kinh tế giữa người sản xuất này
với người sản xuất khác do các quan hệ sở hữu khác nhau về tư liệu
sản xuất quy định. Khi sản phẩm lao động trở thành hàng hoá thì
người sản xuất trở thành người sản xuất hàng hoá, lao động của
người sản xuất hàng hoá vừa có tính chất tư nhân, cá biệt, lao động
của người sản xuất hàng hoá bao hàm sự thống nhất giữa hai mặt đối
lập là tính chất xã hội và tính chất tư nhân, cá biệt lao động của sản
xuất hàng hoá. Đối với mỗi hàng hoá mâu thuẫn đó được giải quyết trên thị trường.
Sản xuất hàng hoá ra đời và phát triển là một quá trình lịch sử lâu
dài. Đầu tiên là sản xuất hàng hoá giản đơn. Sản xuất hàng hoá giản
đơn là sản xuất hàng hoá nông dân, thợ thủ công dựa trên chế độ tư
hữu về tư liệu sản xuất và sức lao động của bản thân họ. lOMoAR cPSD| 48599919
Đây là một kiểu sản xuất nhỏ, dựa trên kĩ thuật thủ công và lạc hậu
khi lực lượng sản xuất phát triển cao hơn, sản xuất hàng hoá giản
đơn chuyển thành sản xuất quy mô lớn. Quá trình chuyển biến này
diễn ra trong một thời kì quá độ từ xã hội phong kiến sang chế độ tư bản.
Trong một nền kinh tế sản xuất hàng hoá chiếm địa vị thống trị thì
đó là nền kinh tế hàng hoá, khi nền kinh tế hàng hoá vận động theo
cơ chế thị trường thì nền kinh tế này là nền kinh tế thị trường
● Định hướng xác lập những giá trị “dân giàu nước mạnh xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh” trong nền kinh tế thị trường VN là phù hợp và tất yếu trong quá trình phát triển
· Là chủ đề quan trọng trong các đại hội của ĐCS VN
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tiếp tục phát triển;
kinh tế vĩ mô ổn định, vững chắc hơn, các cân đối lớn của nền kinh tế
cơ bản được bảo đảm, tốc độ tăng trưởng duy trì ở mức khá cao; quy mô
và tiềm lực nền kinh tế tăng lên, chất lượng tăng trưởng được cải thiện
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, tập 1, 2021
· Kinh tế thị trường là phương thức huy động và phân bổ nguồn lực tối
ưu nhất hiện nay; giúp giải phóng sức sản xuất; phát triển và ứng dụng khoa
học và công nghệ; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, qua đó giúp tăng năng suất
lao động. Chính vì vậy, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
được coi là mô hình kinh tế tổng quát của Việt Nam trong thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội, là một trong những phương thức để đạt được mục tiêu
xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. lOMoAR cPSD| 48599919
● Song không thể có 1 nền kinh tế thị trường chung cho mọi hình thái kinh tế xã hội. ·
Nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa tuy phát triển cao, phồn thịnh nhưng
vẫn tồn tại nhiều mâu thuẫn khônghông thể khắc phục o Các vấn đề xã hội. o
Tính bất công và bất ổn của xã hội.
o Hố ngăn cách giữa người giàu và người nghèo...
· Nền kinh tế thị trường TBCN đang có xu hướng tự phủ định chính mình.
-> Sự lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN của VN là phù hợp với
xu thế thời đại và đặc điểm phát triển của dân tộc.
Hai là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có tính ưu
việt trong thúc đẩy phát triển đối với Việt Nam
Kinh tế thị trường là một thành tựu phát triển văn minh của nhân loại trong sản
xuất và trao đổi sản phẩm. Phát triển KTTT có nhiều ưu việt như:
● Dưới tác động của quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh; sẽ phân bổ
nguồn lực hiệu quả.
Ví dụ như, sinh viên đi học xa, có nhu cầu thuê nhà trọ. Quy luật cung cầu, sẽ thúc đẩy việc
hình thành những người sở hữu đất xây nhà trọ cho sinh viên thuê, mà không cần nhà nước
phải ra chính sách kêu gọi. Quy luật cạnh tranh sẽ hình thành giá thuê nhà trung bình có thể
chấp nhận được của xã hội.
● Ưu việt thứ hai của KTTT là động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát
triển nhanh và hiệu quả cao. kích thích tiến bộ kỹ thuật - công nghệ, nâng
cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và hạ giá thành sản phẩm. lOMoAR cPSD| 48599919
Đơn cử như sản xuất điện thoại chẳng hạn, tác động của cơ chế thị trường, các nhà sản
xuất điện thoại phải luôn cải tiến mẫu mã, đổi mới kỹ thuật công nghệ, nâng cao năng
suất, chất lượng sản phẩm để cạnh tranh với các đối thủ khác.
● Ngoài ra, nếu so sánh nền Kinh tế Bao cấp trước kia với nền KTTT hiện
nay thấy rằng, trong KTTT chất lượng hàng hóa tốt, số lượng hàng hóa
rất đa dạng, phong phú hơn rất nhiều, chính là tác động tích cực từ quy
luật cạnh tranh, cung cầu mang lại.
➔ Kinh tế thị trường có rất nhiều ưu việt và là công cụ, phương tiện để thúc
đẩy lực lượng sản xuất, thực hiện mục tiêu xã hội chủ nghĩa.
- Tuy nhiên, KTTT luôn tiềm ẩn những khuyết tật và thất bại của trường (như
độc quyền, ô nhiễm môi trường, cạnh tranh không lành mạnh, hàng giả, hàng
nhái…) nên cần có sự can thiệp của nhà nước.
Ba là, kinh tế thị trường định hướng XHCN phù hợp với mong
muốn dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh của người dân VN.
● Không quốc gia nào mong muốn một mô hình kinh tế thị trường phát triển mà
dẫn tới việc dân không giàu, nước không mạnh, thiếu dân chủ, kém văn minh,
cho nên phấn đấu vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, dân chủ, công bằng
văn minh là khát vọng của nhân dân VN.
● “Dân giàu, nước mạnh” - tức là đời sống nhân dân giàu có, xã hội phát triển tốt
đẹp, thực lực tổng hợp quốc gia lớn mạnh. Giá trị “dân giàu, nước mạnh”
yêu cầu chúng ta lấy sự phát triển lực lượng sản xuất, tăng cường sức lOMoAR cPSD| 48599919
mạnh tổng hợp quốc gia, đề cao mức sống bình quân của nhân dân trở
thành mục tiêu chủ yếu xây dựng nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
VD: Giải phóng và phát triển lực lượng sản xuất: Chủ nghĩa xã hội cần có lực lượng sản xuất
phát triển, tạo điều kiện cho nhân dân có mức sống cao về đời sống vật chất và phong phú về đời sống tinh thần.
● Sự phát triển về kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội, chứ không
phải gia tăng khoảng cách giàu nghèo và bất bình đẳng xã hội. Cụ thể: -
Chúng ta cần một xã hội nhân ái, đoàn kết, tương trợ lẫn nhau, hướng tới các
giá trị tiến bộ, nhân văn, chứ không phải cạnh tranh bất công, “cá lớn nuốt cá
bé” vì lợi ích vị kỷ của một số ít cá nhân và các phe nhóm.
- Chúng ta cần sự phát triển bền vững, hài hòa với thiên nhiên để bảo đảm môi trường
sống trong lành cho các thế hệ hiện tại và tương lai, chứ không phải để khai thác,
chiếm đoạt tài nguyên, tiêu dùng vật chất vô hạn độ và hủy hoại môi trường. - Chúng
ta cần một hệ thống chính trị mà quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, do nhân dân và
phục vụ lợi ích của nhân dân, chứ không phải chỉ cho một thiểu số giàu có. Edited by : Shiroha (quit w)