Cơ quan hành pháp Hoa Kỳ - Luật quốc tế | Học viện Ngoại giao Việt Nam

23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
Cơ quan hành pháp Hoa Kỳ
I. Một số khái niệm cần nhớ:
1. Tam quyền phân lập: Cách tốt nhất để chống lạm quyền là giới hạn quyền
lực bằng các công cụ pháp lý bằng cách phân chia nó, chứ không phải tập trung quyền lực. -
Tam quyền phân lập là sự phân chia quyền lực nhà nước gồm quyền lập
pháp, hành pháp và tư pháp cho ba cơ quan độc lập nắm giữ và sử dụng
quyền lực để kiểm soát quyền lực. -
Chế độ tam quyền phân lập xoay quanh 3 quyền cơ bản: lập pháp - hành
pháp - tư pháp. Mỗi quyền được giao cho một cơ quan khác nhau trong
Nhà nước. Quốc hội nắm quyền lập pháp. Tổng thống nắm quyền hành
pháp. Tòa án tối cao và các tòa án cấp dưới nắm quyền tư pháp. -
Hoạt động của các cơ quan quyền lực là độc lập: mỗi cơ quan chỉ hoạt
động nhằm thực hiện chức năng riêng và không ảnh hưởng tới hoạt động của các cơ quan khác. -
Quyền lực giữa các cơ quan quyền lực là cân bằng, không bên nào vượt
trội hơn nhằm mục đích giám sát, kiềm chế đối trọng và chế ước lẫn nhau
để không xảy ra tình trạng lạm quyền.
2. Cơ quan hành pháp: là cơ quan có thẩm quyền đưa ra các quyết định,
phương hướng triển khai thực hiện đối với một đạo luật nào đó được ban hành. -
Cơ quan hành pháp chính trị thực hiện chức năng hoạch định chính sách,
và đảm bảo rằng tất cả các luật đều được thực thi đúng bởi tất cả các cơ quan của chính phủ. -
Cơ quan hành pháp thường trực tức là bộ máy công vụ điều hành công
việc hành chính hàng ngày và làm việc trong các cơ quan chính phủ. about:blank 1/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
3. Mối quan hệ giữa cơ quan lập pháp và cơ quan hành pháp: Cơ quan hành
pháp và cơ quan lập pháp là hai trong ba cơ quan chính của chính phủ. -
Mối liên hệ giữa cơ quan hành pháp và cơ quan lập pháp là rất quan
trọng. Cơ quan lập pháp đưa ra các quyết định về việc ban hành các đạo
luật, trong khi cơ quan hành pháp có trách nhiệm thực hiện các đạo luật
này, nhưng không thể ban hành các đạo luật mới. -
Cơ quan hành pháp có trách nhiệm thực hiện các đạo luật được ban hành
bởi cơ quan lập pháp, trong khi cơ quan lập pháp có trách nhiệm giám sát
hoạt động của cơ quan hành pháp để đảm bảo rằng các đạo luật được thực
hiện một cách hiệu quả và công bằng. Tuy được phép giám sát, nhưng cơ
quan lập pháp không thể can thiệp vào các quyết định của cơ quan hành pháp.
II. Tổ chức bộ máy hành pháp Hoa Kỳ
1. Người đứng đầu: -
Nhánh Hành pháp Hoa Kỳ được thành lập từ khoản 1 Điều II, Hiến pháp
Hoa Kỳ, trong đó quyền lực được trao cho Tổng thống Hoa Kỳ, đồng thời
cũng là nguyên thủ quốc gia và Tổng tư lệnh quân đội.
-> Tổng thống phải đảm nhiệm hai chức năng, vừa là người đứng đầu Nhà nước
(giống như Vua hay Tổng thống của nhiều nước khác), vừa đứng đầu Nhánh
Hành pháp (giống như Thủ tướng của các nước khác). -
Tổng thống được toàn quyền thực thi pháp luật bằng những phương thức
riêng của mình miễn sao các phương thức đó nhằm phục vụ lợi ích quốc
gia và không trái với Hiến pháp. Các quan chức và cơ quan hành pháp about:blank 2/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
liên bang không được chia sẻ quyền lực hành pháp tối cao với Tổng
thống; họ phải tuân thủ mọi mệnh lệnh và chịu trách nhiệm trước Tổng thống. -
Phó Tổng thống là viên chức hành pháp chỉ đứng sau Tổng thống trong
chính quyền, là người đầu tiên theo thứ tự kế nhiệm tổng thống. Theo đó,
Quốc hội sẽ trao quyền cho Phó Tổng thống để đảm nhiệm chức vụ tổng
thống trong trường hợp tổng thống qua đời, từ bỏ nhiệm kỳ, bị bãi nhiệm,
hoặc bị cản trở trong việc điều hành. Cho đến nay đã có chín trường hợp
Phó tổng thống thay thế tổng thống theo thể thức kế nhiệm.
2. Cách thức bầu cử Tổng thống và các bộ trưởng Nội các: -
Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ do nhân dân bầu ra thông qua đại
cử tri đoàn với nhiệm kỳ 4 năm nhưng không được tại chức quá hai
nhiệm kỳ. Điều kiện để ứng cử tổng thống bao gồm: phải là công dân Hoa
Kỳ sinh ra ở Hoa Kỳ; ít nhất là 35 tuổi và cư trú ít nhất 14 năm tại Hoa Kỳ. -
Tổng thống bổ nhiệm (và Thượng viện phê chuẩn) người đứng đầu các bộ
và các cơ quan hành pháp, bổ nhiệm các viên chức khác giúp Tổng thống
quản trị và thi hành chính sách cũng như pháp luật liên bang.
3. Thành lập cơ quan hành pháp Hoa Kỳ:
*Cơ quan hành pháp Hoa Kỳ được thiết lập bởi Hiến pháp Hoa Kỳ và các cơ quan sau: -
Tòa án Tối cao Hoa Kỳ (Supreme Court of the United States) -
Tòa án liên bang (Federal Courts) -
Tòa án của bang (State Courts) about:blank 3/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật -
Bộ Tư pháp Liên bang (U.S. Department of Justice) -
Cơ quan thực hiện pháp luật (Law Enforcement Agencies): như Cảnh sát
Liên bang (Federal Bureau of Investigation - FBI), Cơ quan Quản lý
Quản chế Rượu, Thuốc lá và Sản phẩm Độc hại (Bureau of Alcohol,
Tobacco, Firearms and Explosives - ATF), và Cơ quan An ninh Quốc gia
(National Security Agency - NSA) có nhiệm vụ thực hiện luật pháp liên
bang và bảo vệ an ninh quốc gia. -
Cơ quan thực hiện án tử hình: Tại các bang thực hiện án tử hình, có cơ
quan thực hiện án tử hình quyết định và thực hiện án tử hình trong các
trường hợp được xác định bởi pháp luật.
*Cách thức chính để thành lập các cơ quan hành pháp trong hệ thống chính phủ Hoa Kỳ: -
Quốc hội ban hành luật: Trước hết, Quốc hội (Congress) phải thông qua
và ban hành luật liên quan đến việc thành lập cơ quan hành pháp mới
hoặc sửa đổi các cơ quan hiện có. Luật này phải được thông qua cả ở Hạ
viện và Thượng viện và sau đó được Tổng thống ký kết thành luật. -
Quyết định về tổ chức: Luật về tổ chức cơ quan hành pháp thường định rõ
mục tiêu, phạm vi hoạt động, quyền hạn, và cơ cấu tổ chức của cơ quan
đó. Đôi khi, luật cũng xác định tên và số lượng thành viên trong các cơ quan. -
Bổ nhiệm lãnh đạo: Tổng thống Hoa Kỳ bổ nhiệm các lãnh đạo cấp cao
của cơ quan hành pháp dưới sự thẩm quyền của mình, thường là các Thứ
trưởng hoặc Giám đốc cấp cao của cơ quan. -
Tổ chức bên trong: Một khi cơ quan hành pháp được thành lập, nó tự tổ
chức bên trong theo quy định của luật và theo quy định của Tổng thống.
Các cơ quan này có thể bao gồm các văn phòng, cục, bộ phận, và các đơn
vị con khác dưới sự quản lý của lãnh đạo cấp cao. about:blank 4/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật -
Ngân sách và tài trợ: Quốc hội phải cung cấp ngân sách và tài trợ cho các
cơ quan hành pháp, đảm bảo họ có đủ nguồn lực để hoàn thành nhiệm vụ của mình. -
Quản lý và giám sát: Các cơ quan hành pháp phải tuân thủ luật, thực hiện
các chính sách và chương trình do Quốc hội thông qua, và chịu sự giám
sát của Quốc hội, trong đó có việc tổ chức các phiên điều trần và xem xét hoạt động của cơ quan. 4. Thành viên:
*Nhánh Hành pháp gồm cóTổng thống Hoa Kỳvà các viên chức được tổng
thống ủy nhiệm để cấu thànhNội các Hoa Kỳ(chính phủ của Tổng thống Hoa Kỳ).
*Nội các Hoa Kỳ, thường được gọi là "Cabinet," là một nhóm các quan chức
cao cấp mà Tổng thống Hoa Kỳ bổ nhiệm để điều hành các bộ, cơ quan và cơ sở
của chính phủ Liên bang Hoa Kỳ. Nội các chịu trách nhiệm tham gia vào quá
trình ra quyết định và chịu trách nhiệm trước Tổng thống. Có tổng cộng 17 bộ trong Nội các Hoa Kỳ:
● Bộ Tư pháp (Department of Justice): Bộ Tư pháp chịu trách nhiệm thực
hiện và thụ động luật pháp liên bang, bảo vệ quyền và lợi ích của chính
phủ Liên bang và quản lý hệ thống tòa án liên bang.
● Bộ Tài chính (Department of the Treasury): Bộ Tài chính quản lý chính
sách tài chính và thuế, quản lý nợ công, và chịu trách nhiệm về tiền tệ và tài chính quốc gia.
● Bộ Quốc phòng (Department of Defense): Bộ Quốc phòng chịu trách
nhiệm về quốc phòng và quân sự của Hoa Kỳ. about:blank 5/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
● Bộ Ngoại giao (Department of State): Bộ Ngoại giao quản lý chính sách
ngoại giao và quan hệ đối ngoại của Hoa Kỳ.
● Bộ Nội vụ (Department of the Interior): Bộ Nội vụ quản lý quản lý tài sản
công cộng, bảo vệ các khu vực thiên nhiên quốc gia và quản lý quản lý tài nguyên tự nhiên.
● Bộ Nông nghiệp (Department of Agriculture): Bộ Nông nghiệp chịu trách
nhiệm về chính sách nông nghiệp, lương thực, và phát triển nông thôn.
● Bộ Thương mại (Department of Commerce): Bộ Thương mại quản lý
chính sách thương mại và kinh doanh, theo dõi tình hình kinh tế, và quản lý vấn đề bản quyền.
● Bộ Lao động (Department of Labor): Bộ Lao động quản lý chính sách về
lao động và công việc, bảo vệ quyền của người lao động và doanh nghiệp.
● Bộ Bảo vệ Môi trường (Environmental Protection Agency - EPA): EPA
chịu trách nhiệm giám sát và thực thi chính sách về bảo vệ môi trường và tài nguyên tự nhiên.
● Bộ Năng lượng (Department of Energy): Bộ Năng lượng quản lý chính
sách năng lượng và quản lý tài nguyên năng lượng.
● Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (Department of Health and Human
Services): Bộ Y tế quản lý chính sách về sức khỏe, dịch vụ xã hội, và
chăm sóc sức khỏe của con người.
● Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị (Department of Housing and Urban
Development): Bộ Nhà ở quản lý các chính sách liên quan đến nhà ở và phát triển đô thị.
● Bộ An ninh Nội địa (Department of Homeland Security): Bộ An ninh Nội
địa chịu trách nhiệm về an ninh nội địa và phòng ngừa các mối đe dọa quốc gia. about:blank 6/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
● Bộ Vận tải (Department of Transportation): Bộ Vận tải quản lý chính
sách vận tải và hệ thống giao thông của Hoa Kỳ.
● Bộ Năng lượng Nguyên tử (Department of Energy): Bộ Năng lượng
Nguyên tử quản lý chính sách về năng lượng nguyên tử và vận hành các nhà máy hạt nhân.
● Bộ Giáo dục (Department of Education): Bộ Học y quản lý chính sách về
giáo dục công lập và chương trình giáo dục.
● Bộ Công bằng (Department of Veterans Affairs): Bộ Công bằng quản lý
chính sách và dịch vụ cho cựu chiến binh.
III. Thẩm quyền của cơ quan hành pháp Hoa Kỳ
1. Thẩm quyền và nhiệm vụ của cơ quan hành pháp: -
Cơ quan hành pháp hoạt động chủ yếu thông qua cơ quan cảnh sát chính
phủ. Có 17.985 cơ quan cảnh sát ở Hoa Kỳ, tại các sở cảnh sát thành phố,
văn phòng cảnh sát trưởng thuộc quận, cảnh sát tiểu về và các cơ quan
hành pháp liên bang. Các cơ quan hành pháp có quyền tiến hành điều tra
những tội phạm bị tình nghi, chuyển kết quả điều tra cho công tố viên tiểu
bang hoặc liên bang và bắt tạm giam tội phạm bị tình nghi đang chờ nhận các hành động tư pháp. -
Các cơ quan hành pháp Hoa Kỳ thường chịu trách nhiệm ngăn chặn hành
vi phạm tội của tội phạm và ngăn chặn việc thực hiện thành công các tội
ác đang diễn ra. Một nhiệm vụ khác của cơ quan hành pháp là thi hành
lệnh bắt giữ, lệnh khám xét và giấy triệu tập do tòa án ký và cho phép. -
Các cơ quan hành pháp cũng tham gia vào việc đưa ra giải pháp đối với
các trường hợp khẩn cấp và các mối đe dọa với sự an toàn của người dân;
bảo vệ một số cơ sở vật chất và cơ sở hạ tầng công cộng; duy trì trật tự about:blank 7/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
công cộng; bảo vệ các quan chức nhà nước; quản lý và giám sát hoạt
động của một số nơi giam giữ tù nhân cấp địa phương.
2. Thẩm quyền và nhiệm vụ của Tổng thống (người đứng đầu Cơ quan hành pháp): Quyền hạn:
*Tổng thống thể hiện những quyền hạn và hoạt động hành pháp chủ yếu sau:
(1). Trực tiếp lãnh đạo ngành hành pháp, toàn quyền thực thi những chính sách, luật lệ.
(2). Đề ra và quyết định các cơ cấu tổ chức, hoạt động của nền hành chính quốc gia.
(3). Lãnh đạo và quản lý chung tất cả các bộ cùng rất nhiều cơ quan, uỷ ban liên
bang và đội ngũ quan chức dân sự.
(4). Sử dụng rộng rãi và mạnh mẽ quyền lập quy.
(5). Đề cử và bổ nhiệm những quan chức hành pháp.
(6). Toàn quyền bãi miễn những quan chức hành pháp.
*Khó có thể liệt kê hết những quyền hạn cụ thể của Tổng thống Mỹ trong
lĩnh vực hành pháp rộng lớn và phức tạp. Tuy vậy, điều rất dễ nhận thấy là
những quyền hạn đó tạo nên phần cơ bản nhất của quyền lực tổng thống, chúng
ngày càng được tăng cường và giúp Tổng thống kiềm chế hữu hiệu đối với hệ
thống cơ quan lập pháp, tư pháp. Việc sử dụng khéo léo quyền hành pháp còn
khiến Tổng thống nâng cao được vị thế cá nhân mình và hoạt động thuận lợi, suôn sẻ hơn.
*Trên thực tế, Điều II Hiến pháp Mỹ dành “quyền hành pháp và tư lệnh quân
đội” cho Tổng thống đã tạo điều kiện cho Tổng thống đưa ra rất nhiều quyết about:blank 8/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
định quan trọng nhằm gia tăng quyền lực cá nhân. Nhiều quyết định trong lịch
sử ví dụ như: Quyết định mua bang Louisiana của Tổng thống Jefferson; hàng
loạt quyết định của Tổng thống Lincoln trong thời kỳ nội chiến; tuyên bố tình
trạng khẩn cấp dẫn đến việc huy động quốc phòng và triển khai quân đội ra
nước ngoài của Tổng thống Roosevelt; quyết định trưng thu các nhà máy luyện
thép của Tổng thống Truman,... đã từng bước làm tăng dần quyền lực của Tổng thống Mỹ. a. Nhiệm vụ: -
Trong vai trò là người đứng đầu ngành hành pháp, Tổng thống có trách
nhiệm thực thi và thi hành các luật do Quốc hội ban hành. -
Tổng thống có nhiệm vụ ký kết các hiệp định; bổ nhiệm Đại sứ, các thủ
trưởng của các cơ quan liên bang, bao gồm cả Bộ trưởng các Bộ trong
Nội các, cố vấn, Thẩm phán Toà án Tối cao và các quan chức cao cấp
khác của chính quyền liên bang. -
Tổng thống cũng phải thông báo về tình hình liên bang cho hai viện Quốc
hội là Thượng nghị viện và Hạ nghị viện; kiến nghị một số dự luật, đề ra
các điều lệ, quy định và chỉ thị có hiệu lực giống như luật của các cơ quan
Liên bang mà không cần phải thông qua Quốc hội.
3. Đặc quyền hành pháp
b. Đặc quyền hành pháp (executive privilege) là quyền bảo mật thông tin
dành riêng cho Tổng thống cùng bộ máy hành pháp giúp việc và quyền
này được bảo vệ, không hề bị kiểm soát bởi hệ thống cơ quan lập pháp, tư
pháp hay bởi bất cứ tổ chức, cá nhân nào.
c. Đặc quyền hành pháp nhìn chung đã được tạo lập, áp dụng thuận lợi,
suôn sẻ cho tới năm 1974 - khi Tổng thống Nixon tìm cách sử dụng đặc about:blank 9/10 23:24 2/8/24
CƠ QUAN HÀNH PHÁP MỸ - Luật
quyền này để duy trì quyền miễn trừ xét xử mình do liên quan đến vụ
Watergate. Từ năm đó, Toà án Tối cao đã ra một số quy định giới hạn đặc quyền hành pháp.
IV. Văn phòng điều hành của Tổng thống Hoa Kỳ (EOP) (Văn phòng Nhà trắng) Nhân sự +
Công chức làm trong EOP không thuộc bất kỳ đảng nào và
trung lập về chính trị, từ đó có thể cung cấp lời tư vấn khách quan và công minh +
Việc bổ nhiệm những thành viên chủ chốt trong Nhà Trắng, và
hầu hết quan chức trong EOP, đều không cần sự phê chuẩn của Thượng Viện +
Chánh văn phòng là t in rưởng Văn phòng Điều hành và có thể
quyết định vấn đề nào Tổng thống cần tự mình giải quyết và vấn đề
nào sẽ được giải quyết bởi các nhân viên khác. +
Nhân sự trong Nhà Trắng hầu hết là người trung thành với
Tổng thống, thường là người trẻ và không có kinh nghiệm làm việc trong chính phủ. +
Mỗi nhiệm kỳ mới, nhân sự trong Nhà Trắng hầu như sẽ bị thay đổi toàn bộ. Bộ máy +
Bao gồm các phòng ban hỗ trợ công việc của Tổng thống ở tổ chức
trung tâm nhánh Hành pháp của Chính phủ Hoa Kỳ như Văn phòng
Nhà Trắng, National Security Council, và Office of Management and Budget +
Nhà Trắng gần như không có hệ thống cấp bậc. Mọi bộ phận
đều trực tiếp dưới quyền Tổng thống.
→ Được xem là Chính phủ thường trực about:blank 10/10