Đề cương chi tiết môn lý luận báo chí quốc tế | Học viện Báo chí và Tuyên truyền

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT MÔN LÝ LUẬN BÁO CHÍ QUỐC TẾ Câu hỏi
Câu 1. Hoàn cảnh xã hội và sự ra đời của báo chí tiếng Việt ở Việt Nam.
Xu hướng phát triển của báo chí Việt Nam hiện nay (lấy số liệu mới nhất, ví dụ).
Câu 2. Phân tích vị trí, vai trò của báo chí trong đời sống xã hội?
Câu 3: Nêu những quan niệm về báo chí (báo chí là gì)? Phân tích bản
chất của báo chí? (ví dụ).
Câu 4. Phân tích và chứng minh các chức năng tư tưởng, giải trí và khai
sáng của báo chí? (ví dụ).
Câu 5. Phân tích tính giai cấp của báo chí nói chung, của báo chí cách
mạng Việt Nam nói riêng? (ví dụ).
Câu 6. Chứng minh báo chí là một loại hình hoạt động chính trị - xã hội?
Chứng minh báo chí là một loại hình hoạt động truyền thông đại chúng? (ví dụ).
Câu 7. Phân tích và chứng minh chức năng tổ chức, quản lí, giám sát xã
hội của báo chí? (ví dụ).
Câu 8. Các nguyên tắc báo chí và việc thực hiện các nguyên tắc báo chí ở Việt Nam? (ví dụ).
Câu 9 : Khái niệm về tự do báo chí? Nhận thức và thực tiễn về tự do
báo chí ở Việt Nam và trên thế giới?
Câu 10. Công chúng báo chí? Cơ chế tác động của thông tin báo chí
đến công chúng báo chí thế giới và Việt Nam?
Câu 11. Nêu và phân tích tính chất của báo chí (tính khách quan, chân
thật, tính nhân văn) của báo chí?
Câu 12. Nêu và phân tích các quy định về Cơ quan báo chí và nhà báo trong Luật báo chí 2016?
Câu 13. Nêu đặc trưng và sự khác biệt giữa các loại hình báo chí? (ví dụ).
Câu 14. Nhà báo rèn luyện đạo đức nghề nghiệp như thế nào? Phân
tích một trong số các điều của quy ước đạo đức nghề nghiệp của nhà
báo do Hội Nhà báo Việt Nam ban hành?
Câu 15. Nêu và phân tích mối liên hệ giữa báo chí và mạng xã hội? Cho ví dụ? ĐÁP ÁN
Câu 1. Sự ra đời của báo chí ở Việt Nam. Xu hướng phát triển của
báo chí Việt Nam hiện nay (lấy số liệu mới nhất, ví dụ).
● Sự ra đời của báo chí ở Việt Nam
a. Những ngày đầu của báo chí Việt Nam
Trong khi đó, mãi đến giữa thế kỉ XIX, dưới ảnh hưởng của văn minh
Châu Âu, lịch sử báo chí Việt Nam mới hình thành với sự ra đời của tờ
báo tiếng Việt đầu tiên. 0.5 điểm
- Đó là tờ "Gia Định báo" _ được chính quyền thực dân cho phép xuất
bản số đầu tiên vào ngày 1/4/1865, khuôn khổ 25 x 32 cm, ra hàng tuần
tại Sài Gòn và tồn tại suốt 44 năm sau khi phát hành số đầu.
Sau "Gia Định báo", nhà cầm quyền cũng cho phép phát hành một số
báo khác ở Nam Kỳ thuộc địa
b.Báo chí cách mạng Việt Nam
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người Thầy của báo chí cách mạng nước ta.
Ngay từ những năm tháng bôn ba ở nước ngoài, tiếp thu chủ nghĩa Mác Lê-nin, Người đã:
· sáng lập và xuất bản tờ báo Le Paria (Người cùng khổ) ở Paris,
thủ đô nước Pháp năm 1922 - 1926. (0,5 điểm)
· ngày 21/06/1925, xuất bản báo Thanh niên - tờ báo cách mạng
tiếng Việt đầu tiên ở nước ta, đánh dấu sự ra đời của báo chí cách
mạng Việt Nam. (0.5 điểm)
Trong giai đoạn từ năm 1939 – 1945, Báo Cờ giải phóng, Cứu quốc,
Hồn nước, tạp chí Cộng sản, Việt Nam Độc lập v.v... cùng hàng loạt báo
chí các địa phương được bí mật phát hành đã trở thành vũ khí sắc bén
của Đảng và Mặt trận, tập hợp đội quân chính trị quần chúng tiến lên
tổng khởi nghĩa tháng 8-1945 thắng lợi vẻ vang.
Thành lập thêm báo Lao động (Công đoàn Cứu quốc), Tiếng gọi Phụ nữ
(Phụ nữ cứu quốc), Sao vàng (quân đội), Sự thật (Hội nghiên cứu Chủ nghĩa Các Mác) v.v... ·
Đặc biệt lập “Thông tấn xã Việt Nam” (15-9-1945) và các cơ
quan ngôn luận chính thức của Nhà nước Việt Nam (0,5 điểm) ·
Ngày 2/6/1950, Chính phủ chính thức quyết định thành lập
Hội Những người viết báo Việt Nam (Hội Nhà Báo Việt Nam)
và để hội gia nhập Mặt trận Liên Việt.
Bước vào cuộc kháng chiến chống Mĩ – Ngụy (1954-1975), báo chí lại
càng đóng vai trò vô cùng quan trọng, là phương tiện đấu tranh chống
kẻ thù trên mặt trận văn hóa – tư tưởng, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ
đánh giặc toàn diện trên mọi mặt trận.
- Năm 1975, Hội Nhà Báo Việt Nam + Hội những người viết báo yêu
nước và dân chủ miền Nam =>Hội nhà báo Việt Nam, hoạt động trên phạm vi cả nước.
- Năm1989, Luật Báo chí ra đời (0,5 điểm)
● Xu hướng phát triển của báo chí Việt Nam hiện nay
- Phi đại chúng hóa báo chí (0,5 điểm)
- Quốc tế hóa báo chí (0,5 điểm)
- Hình thành các tập đoàn báo chí (0,5 điểm)
- Thương mại hóa báo chí (0,5 điểm)
- Xã hội hóa báo chí (0,5 điểm)
Câu 2. Phân tích vị trí, vai trò của báo chí trong đời sống xã hội - Đối với nhân dân:
● bảo đảm thông tin cho nhân dân tất cả các vấn đề, sự kiện của đời
sống xã hội và thế giới xung quanh với phạm vi rộng lớn. (0,5 điểm)
· tham gia vào việc hình thành dư luận xã hội đúng đắn. (0,5 điểm)
· xây dựng thế giới quan khoa học, thái độ sống tích cực, có
trách nhiệm của con người Việt Nam hiện đại. (0,5 điểm)
ð bồi dưỡng sức dân, nâng cao trình độ nhận thức mọi mặt của nhân dân
- Đối với các vấn đề kinh tế - xã hội – chính trị:
· tham gia vào quá trình tìm tòi, phát hiện những con đường,
phương pháp hợp lí nhằm giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn (0,5 điểm)
· là yếu tố quan trọng trong việc quản lý, giám sát các quá
trình kinh tế - xã hội. (0,5 điểm)
· xây dựng và phát triển nền văn hóa dân tộc hiện đại, khoa
học, đại chúng. (0,5 điểm)
· vạch mặt, chống lại có hiệu quả những tư tưởng phản động,
những âm mưu thù địch, phá hoại nhằm bảo vệ vững chắc chế độ XHCN. (1 điểm)
ð Chất lượng và hiệu quả hoạt động báo chí ảnh hưởng đến chất
lượng, hiệu quả của việc giải quyết các nhiệm vụ xây dựng và
phát triển đất nước trên các lĩnh vực khác nhau. (1 điểm)
Câu 3: Nêu những quan niệm về báo chí (báo chí là gì)? Phân tích
bản chất của báo chí? (ví dụ).
- Những quan niệm về báo chí ở trên thế giới (0,25 điểm)
- Những quan niệm về báo chí ở Việt Nam Về Lịch sử:
+ Quan niệm của Vũ Bằng với tác phẩm “Bốn mươi năm nói láo” (0,25 điểm)
+ Quan niệm báo chí là văn chương với tác phẩm “Mười ngày ở Huế” (0,25 điểm)
+ Quan niệm của Hữu Thọ với tác phẩm “Nghĩ về nghề báo” (0,25đ) Về hiện đại:
+ Báo chí là hoạt động thông tin đại chúng
- Báo chí là một loại hình hoạt động thông tin đại chúng, vì:
• Báo chí tác động mạnh mẽ tới toàn xã hội (0,25 điểm)
• Đáp ứng nhu cầu thông tin của quần chúng nhân dân (0,25 điểm)
• Góp phần định hướng dư luận và hình thnàh đời sống tinh
thần xã hội (0,25 điểm)
•Đảm bảo mối quan hệ hai chiều: báo chí àß công chúng (0,25 điểm)
• Mối quan hệ giữa thông tin báo chí và công chúng báo chí (0,5 điểm)
• Mối quan hệ “nhà báo – tác phẩm – công chúng” (0,5 điểm)
+ Báo chí là hoạt động chính trị - xã hội
• Hoạt động chính trị
- .Là công cụ quản lý xã hội thông qua thông tin mọi
mặt về chính trị - xã hội (0.25 điểm)
- Giám sát và cơ chế giám sát toàn cầu (0,25 điểm)
- Là cầu nối giữa chính quyền và nhân dân, đảm bảo
cho quá trình quản lý đạt hiệu quả (0,25 điểm) • Hoạt động xã hội
- Phát triển các dịch vụ xã hội (0,25 điểm)
- Giáo dục ý thức xã hội, ý thức cộng đồng, tạo sự liên kết xã hội (0,25 điểm)
+ Báo chí là ngành kinh tế - dịch vụ • Phân tích (0.5 điểm)
- Trong nền kinh tế thị trường, một sản phẩm có giá trị và giá
trị sử dụng đều có thể trở thành hàng hóa để mua bán, trao
đổi. Và vì thế, sản phẩm của báo chí cũng là một loại hàng
hóa để mua bán trao đổi. • Ý nghĩa (0,25điểm)
Câu 4. Phân tích và chứng minh các chức năng tư tưởng, giaỉ trí và
khai sáng của báo chí? (ví dụ).
● Chức năng tư tưởng
Chức năng có tính mục đích đầu tiên trong hoạt động tư tưởng là nâng
cao tính tự giác của quần chúng nhân dân, để nâng cao được tính tự
giác thì phải phát triển nhận thức => đòi hỏi báo chí phải thông tin một
cách đầy đủ, sinh động các sự kiện, hiện tượng hết sức phong phú của
tự nhiên và xã hội (0,5 điểm)
Mục đích thứ 2 là sự định hướng xã hội đc thể hiện báo chí trở thành
diễn đàn rộng lớn cho toàn Đảng, toàn dân tham gia thảo luận và giải
quyết những vấn đề quan trọng của đất nước, phê bình và đấu tranh
chống những hiện tượng tiêu cực cản trở sự phát triển của xã hội trong
từng lĩnh vực, địa phương cụ thể. (0,5 điểm)
Mục đích thứ 3 là giáo dục, giáo dục chính trị tư tưởng (0,5 điểm)
Để thực hiện những chức năng có tính mục đích trên bc tác động một
cách toàn diện và tổng hợp vào toàn bộ đời sống tinh thần của xã hội,
nghĩa là tác động vào tất cả các yếu tố cấu thành ý thức xã hội cũng
như tham gia vào việc hình thành nội dung và tính chất của các thành tố đó
Khi phân tích ý thức xã hội có thể thấy các thành tố chủ yếu như: thế
giới quan, nhân sinh quan, truyền thống lịch sử văn hóa xã hội (0,5 điểm) + thế giới quan + dư luận xã hội
+ý thức lịch sử - văn hóa
Các phương pháp hoạt động thông tin của báo chí
+ tuyên truyền (hình thành các quan niệm khái quát về thời đại; tuyên
truyền về lối sống văn hóa, lối sống mới, lòng yêu nước) (0,5 điểm)
+cổ động ko đồng nghĩa với kích động (0,5 điểm) + Tổ chức (0,5 điểm)
● Chức năng khai sáng, giải trí
Phát triển văn hóa và giải trí là một trong những chức năng khách quan
của BC, bên cạnh chức năng khách quan của BC, bên cạnh các chức năng khác của báo chí
Thực hiện chức năng này, BC quan tâm hàng đầu đến những giá trị văn hóa-nhân văn. (0,5 điểm)
Một biểu hiện khác là bằng hoạt động có tổ chức và mục đích, báo chí
góp phần hình thành nhân cách, lối sống tốt đẹp, trình độ hiểu biết và
một nền văn hóa tiên tiến, lành mạnh. (0,5 điểm)
Vì vậy, có thể nói BC là thước đo tầm cao của văn hóa, là công cụ để
truyền bá, hướng dẫn và lưu giữ các nội dung và giá trị văn hóa và bản
thân BC cũng là văn hóa. (0,5 điểm)
Ngoài ra việc được làm giàu hơn những giá trị văn hóa, công chúng còn
được tìm hiểu thêm những tri thức mới, những kiến thức giáo dục bổ ích
Tóm lại, các chức năng của BC quan hệ chặt chẽ với nhau và bổ sung
cho nhau, tạo thành sức mạnh tổng hợp để giải quyết những nhiệm vụ
chung của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Câu 5. Phân tích tính giai cấp của báo chí nói chung, của cách
mạng Việt Nam nói riêng? (ví dụ).
Khái niệm (0,5 điểm) a. Báo chí b. Giai cấp
è Mối quan hệ giữa báo chí và giai cấp: (0,5 điểm)
Tính giai cấp của báo chí là sự ảnh hưởng có tính chất chi phối
của các mối quan hệ giai cấp đến hoạt động báo chí; đồng thời,
báo chí phản ánh quyền lợi và đấu tranh nhằm thực hiện các
mục tiêu của một giai cấp nhất định.
Tính giai cấp của báo chí nói chung
a. Đối tượng phản ánh của báo chí (0,5 điểm): là các sự
kiện, hiện tượng vấn đề hết sức đa dạng và phong phú của đời sống xã hội hàng ngày
· Nhóm thứ nhất: gồm các sự kiện, hiện tượng, vấn đề
gắn liền với xã hội có giai cấp, sinh ra và tiêu vong cùng
hiện tượng giai cấp trong xã hội như nhà nước, quân đội…
Nhóm thứ hai: gồm các hiện tượng không chỉ tồn tại
trong xã hội có giai cấp mà còn tồn tại trong xã hội không
có giai cấp nhưng lại mang một loạt thuộc tính giai cấp
như văn học, nghệ thuật, giáo dục, báo chí, đạo đức…
Nhóm thứ ba: là các hiện tượng xã hội mà bản chất
của chúng không mang tính chất giai cấp như ngôn ngữ,
kĩ thuật, thể thao, khoa học tự nhiên…
Tuy nhiên, những con người xã hội hoạt động trong
lĩnh vực này lại thuộc về mỗi giai cấp nhất định. Vì vậy, mục
đích, tính chất hoạt động của họ trong các lĩnh vực này lien
quan đến những quyền lợi giai cấp.
è Báo chí mang tính giai cấp trong khi phản ánh các hiện tượng
của xã hội có giai cấp.
b. Nhà báo với vấn đề giai cấp (1 điểm)
· Nhà báo bị chi phối bởi lợi ích giai cấp nhưng cao hơn
là lợi ích quốc gia mà cơ quan báo chí theo đuổi.
· bản thân nhân cách, năng lực, thế giới quan, nhân
sinh quan của nhà báo được được hình thành trong hoàn
cảnh lịch sử, giai cấp, thời đại…nên nhà báo thể hiện lập
trường, quan điểm giai cấp mình trong tác phẩm báo chí.
· việc ý thức một cách tự giác về hệ tư tưởng giai cấp,
về trách nhiệm công tác nghề nghiệp là điều kiện để nhà
báo đấu tranh bảo vệ những lợi ích của giai cấp.
· không thể có con người phi giai cấp – nhà báo phi giai
cấp trong xã hội có giai cấp
· lợi ích kinh tế, chính trị của các giai cấp, các nhóm
người trong xã hội mà cơ quan báo chí là đại diện không
cho phép tờ báo đứng trung lập.
c. Quan hệ giai cấp trong báo chí: là quan hệ mâu thuẫn,
đối kháng giữa hai giai cấp đối lập (0,5 điểm)
è * các nhà báo đứng về phía giai cấp tiến bộ, đấu tranh cho sự
thắng lợi của chế độ xã hội mới. Hoạt động của họ có ý nghĩa to
lớn, mang tính nhân đạo và phù hợp với ý nghĩa chân chính của
những giá trị chung nhân loại.
*những kẻ hò hét, tuyên truyền ầm ĩ cho thứ báo chí “điều hòa” về
những giá trị nhân loại “chung chung” mà không quan tâm đến
những mối quan hệ giai cấp, thực chất chỉ là che đậy cho tính chất
phản động, sơn quét, ngụy trang cho những mưu đồ nhằm níu kéo
cái cũ, bảo vệ những lợi ích lỗi thời.
d. Biểu hiện của tính giai cấp trong báo chí (1 điểm)
· Phương hướng hoạt động của thông tin báo chí
· Sự lựa chọn các hiện tượng, sự kiện, vấn đề hay
những khía cạnh khác nhau của chúng để thông tin cho công chúng trong xã hội
· Chiều hướng, tính chất phân tích đánh giá các sự kiện,
hiện tượng, vấn đề trong đời sống xã hội
· Những quan điểm, thái độ, chỉ dẫn, kiến nghị của nhà
báo hay cơ quan báo chí được diễn đạt dưới hình thức
khác nhau trog tác phẩm báo chí.
Tính giai cấp của báo chí cách mạng Việt Nam nói riêng (1 điểm)
- Báo chí cách mạng Việt Nam ra đời từ năm 1925 với tờ báo Thanh Niên.
- Tính giai cấp của báo chí cách mạng Việt Nam là:
§ Giáo dục ý thức giai cấp, tập hợp lực lượng, động
viên nhân dân giải quyết các nhiệm vụ giải phóng
dân tộc, đánh đuổi ngoại xâm, giành độc lập, tự do
cho đất nước và ngày nay là xây dựng và phát triển đất nước.
§ Quyền lợi của những người vô sản, của nhân dân
lao động và của cả dân tộc thống nhất hài hòa với nhau.
§ Bảo vệ lợi ích giai cấp công nhân và quàn chúng nhân dân trong nước
§ ủng hộ những quyền lợi của giai cấp công nhân
và nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới,vì tiến
bộ,hòa bình,vì củng cố tình hữu nghị giữa các dân
tộc,giữa nhân dân lao dông giữa các quốc gia,ủng
hộ phong trào giải phóng dân tộc cũng như phong trào xã hội tiến bộ.
§ Vạch trần những luận điệu xuyên tạc,phá hoại của kẻ thù.
§ Là nền báo chí nhân dân:“Báo chí vùa la tiếng nói
của Đảng,của nhà nước,của đoàn thể,vừa là diễn đàn của nhân dân”
èTính chất giai cấp của Báo chí cách mạng Việt Nam không đối lập với
tính chất dân tộc và không mẫu thuẫn với các yêu cầu giá trị chung toàn
nhân loại,đáp ứng những tiêu chí về tính chất của nền báo chí dân tộc.
Bởi vì những lợi ích của giai cấp công nhân Việt Nam cũng chính là lợi
ích của dân tộc - của tuyệt đại đa số các thành viên xã hội,những người
lao động yêu hòa bình,tự do và độc lập.
Câu 6. Chứng minh báo chí là một loại hình hoạt động chính trị - xã hội? (ví dụ).
• Hoạt động chính trị
- .Là công cụ quản lý xã hội thông qua thông tin mọi
mặt về chính trị - xã hội (0.25 điểm)
- Giám sát và cơ chế giám sát toàn cầu (0,25 điểm)
- Là cầu nối giữa chính quyền và nhân dân, đảm bảo
cho quá trình quản lý đạt hiệu quả (0,25 điểm) • Hoạt động xã hội
- Phát triển các dịch vụ xã hội (0,25 điểm)
- Giáo dục ý thức xã hội, ý thức cộng đồng, tạo sự liên kết xã hội (0,25 điểm)
+ Báo chí là ngành kinh tế - dịch vụ • Phân tích (0.5 điểm)
- Trong nền kinh tế thị trường, một sản phẩm có giá trị và giá
trị sử dụng đều có thể trở thành hàng hóa để mua bán, trao
đổi. Và vì thế, sản phẩm của báo chí cũng là một loại hàng
hóa để mua bán trao đổi. • Ý nghĩa (0,25điểm)
Câu 7. Chứng minh báo chí là một loại hình hoạt động thông tin đại chúng? (ví dụ). Thông tin đại chúng
- “Thông tin” là khái niệm được sử dụng với nhiều ý nghĩa khác nhau
trong các tình huống cụ thể: (0,5 điểm)
· là một loại hình hoạt động để chuyển đi các nội dung thông báo.
· được dùng để chỉ chất lượng nội dung của thông báo nói chung,
tức là “lượng thông tin” được chuyển đến đối tượng tiếp nhận.
- “Đại chúng” trong thuật ngữ “thông tin đại chúng” có những nội dung sau:
Đối tượng tác động của thông tin là xã hội rộng rãi bao gồm các tầng
lớp, các nhóm xã hội khác nhau. (0,5 điểm)
· Những nhu cầu thông tin của nhân dân được ưu tiên bảo đảm
và là thước đo năng lực hoạt động thông tin báo chí. ·
Mục đích của thông tin là nhằm hình thành đời sống tinh thần
lành mạnh của xã hội, qua đó tác động vào việc giải quyết các
nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước
· Bảo đảm sự phổ biến rộng rãi, dễ hiểu, giúp cho đại đa số nhân
dân có khả năng tiếp cận và thu nhận thông tin.
· Tạo điều kiện cho quần chúng nhân dân tham gia vào công việc
của các cơ quan báo chí, góp phần giải quyết các nhiệm vụ
chung, các công việc của xã hội.
à Như vậy, về bản chất, từ “đại chúng” trong trường hợp này thể hiện
tính phổ biến rộng rãi về nội dung và tác động thông tin.
è “Thông tin đại chúng” là bản chất của hoạt động báo chí, bản chất này
quy định tính chất của sản phẩm báo chí và phương thức hoạt động của người làm báo.
Chứng minh báo chí là một loại hình hoạt động thông tin đại chúng
Báo chí là một loại hình hoạt động thông tin đại chúng, vì: ( 1 điểm)
· Báo chí tác động mạnh mẽ tới toàn xã hội
· Đáp ứng nhu cầu thông tin của quần chúng nhân dân
· Góp phần định hướng dư luận và hình thnàh đời sống tinh thần xã hội
· Đảm bảo mối quan hệ hai chiều: báo chí ßà công chúng
Mối quan hệ giữa thông
tin báo chí và công chúng báo chí (0,5 điểm)
“thông tin khả năngà thông tin tiếp nhậnà thông tin thực tế” ·
Trong đó, thông tin khả năng: là thông tin trong tác phẩm báo
chí, chưa được công chúng tiếp nhận ·
thông tin tiếp nhận: được công chúng tiếp nhận sau một quá trình lựa chọn thông tin
· thông tin thực tế: tức là quá trình công chúng báo chí phân tích,
nậhn xét, chuyển hóa thông tin thành nhận thức, hoạt động.
Tóm lại, để tác phẩm báo chí được tiếp nhận và gây ảnh hưởng thì trước hết, tác
phẩm báo chí đó phải có đủ tiêu chuẩn về ngữ nghĩa, cú pháp và tính thực dụng
- Mặt ngữ nghĩa của văn bản là đặc trưng mối quan hệ giữa văn bản với
hiện thực. Từ hiện thực khách quan, nhà báo phát hiện, tìm hiểu, chiếm
lĩnh thông tin của những sự kiện, vấn đề, hiện tượng nổi cộm trong xã
hội để xây dựng tác phẩm báo chí với các cấp độ khác nhau · thông tin mô tả · thông tin phân tích · thông tin kết quả · thông tin hướng dẫn
- Mặt cú pháp là đặc trưng kết cấu bên trong của tác phẩm. Một tác
phẩm báo chí luôn có giới hạn về khuôn khổ, thời gian nên đòi hỏi sự
chặt chẽ, khúc chiết, súc tích về nội dung và kết cấu nhằm đảm bảo tính
hiệu quả của thông tin: (0,5 điểm)
· phụ thuộc vào nội dung thông tin
· phụ thuộc vào tính chất, trình độ của công chúng
à tạo khả năng phát sinh “thông tin thặng dư”
· phù hợp với những yêu cầu về tính thực dụng của thông tin
- Tính thực dụng là mối quan hệ giữa tác phẩm báo chí với công chúng.
Nó được xem xét dựa trên sự đánh giá về khả năng và thực trạng tiếp
nhận tác phẩm đó bởi công chúng. (0,5 điểm) ·
Tính mới mẻ, đặc sắc của thông tin trong tác phẩm báo chí,
phụ thuộc vào: * loại thông tin
* khả năng phát hiện những tri thức mới
* mối quan hệ giữa các tri thức cũ với các tri thức mới
à đảm bảo tính hệ thống trong sự thu nhận thông tin của công
chúng, tăng thêm giá trị và sức lao động của tác phẩm
· Tính dễ hiểu của văn bản: (0,5 điểm) * ngôn ngữ dễ hiểu
* diễn đạt giản dị mà không tầm thường
* kết cấu văn bản cần chặt chẽ, mạch lạc
à công chúng hiểu đúng thông tin, tự hình thành những định
hướng trong tư tưởng và hành động thực tiễn
· Gía trị và ý nghĩa thực tế của tác phẩm đối với công chúng (1 điểm)
* đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng
* thông tin thời sự, chính xác
* hướng dẫn thông tin: mang tính định hướng
à Phân tích thực tế cuộc sống để nắm bắt được nhu cầu về
thông tin của công chúng và khả năng phát hiện , phản ánh hiện
thực đáp ứng nhu cầu đó.
è Mối quan hệ “nhà báo – tác phẩm – công chúng”
Câu 8. Phân tích và chứng minh chức năng tổ chức, quản lí, giám
sát xã hội của báo chí? (ví dụ).
- Quản lí xã hội: là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lí vào khách
thể quản lí nhằm đảm bảo cho nó hoạt động, phát triển có hiệu quả, đạt
được mục đích đã đề ra (0,5 điểm)
à Cơ chế quản lí thông tin hai chiều thuận và ngược: (0,5 điểm)
Chính xác, kịp thời, đầy đủ
Chủ thể -----------------------------------------> khách thể
<----------------------------------------
Kịp thời, đầy đủ, toàn diện
- Báo chí thực hiện chức năng quản lí bằng việc cung cấp thông tin theo cả hai chiều (0,5 điểm)
à như vậy, trong quản lí xã hội, báo chí có vai trò to lớn trong việc bảo
đảm mối liên hệ giữa chủ thể quản lí và khách thể quản lí. (0,5 điểm)
- Báo chí của Đảng cộng sản có vai trò to lớn trong việc tham gia quản lí
chính hệ thống chính trị của đất nước, bao gồm hệ thống Đảng cộng
sản cầm quyền, hệ thống nhà nước, các tổ chức, đoàn thể chính trị - xã hội ( 1điểm)
§ Nhờ có hệ thống các phương tiện thông tin đại chúng, Đảng tiến
hành công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho các đảng viên và
quần chúng, tuyên truyền các quan điểm, chính sách và quyết
định, tạo nên sự thống nhất về tư tưởng và hành động trong nội
bộ Đảng, hình thành một kênh liên hệ giữa Đảng với nhân dân lao động.
§ Báo chí là “chiếc hàn thử biểu” của xã hội mà qua đó Đảng và
Nhà nước có thể thấy được tình hình xã hội, tâm tư, thái độ của
quần chúng nhân dân, trạng thái hoạt động của các tổ chức Đảng ở địa phương
§ Báo chí của Đảng có khả năng to lớn trong cuộc đấu tranh tư
tưởng nhằm bảo vệ Đảng, bảo vệ và khẳng định con đường phát triển xã hội chủ nghĩa
§ Kết quả hoạt động giám sát, kiểm tra của báo chí là nguồn thông
tin quan trọng giúp các cơ quan Đảng và Nhà nước kịp thời có
quyết định, biện pháp tích cực, điều chỉnh hoạt động của các cơ
quan, tổ chức cấp dưới
§ Đồng thời, nguồn thông tin đó trực tiếp tác động tới các cơ quan,
tổ chức có khuyết điểm, giúp họ nhận thức được thiếu sót để tự
điều chỉnh hoặc trong trường hợp khác sẽ tạo nên áp lực xã hội
buộc họ phải sữa chữa.
§ Góp phần chống lại các hiện tượng tiêu cực trong đời sống kinh
tế-xã hội, trong tổ chức đảng và các cơ quan nhà nước.
§ Khuyến khích phản biện xã hội mang tính xây dựng, khích lệ tiếng nói nhiều chiều
-Một số phương hướng hoạt động chủ yếu của báo chí trong lĩnh vực quản lí:
§ Đăng tải, bình luận, giải thích, phân tích các văn kiện, nghị
quyết, quyết định của Đảng và Nhà nước (0,5 điểm)
§ Phản ánh, phân tích tình hình thực tế, tình trạng công việc ở
từng địa phương, khu vực hoặc một khâu, một mắt xích nào đó
của một quá trình kinh tế-xã hội. (0,5 điểm)
§ Giám sát, kiểm tra việc thực hiện các đường lối, quan điểm, nghị
quyết của Đảng, pháp luật và chính sách của Nhà nước. (0,5 điểm)
à Cả ba phương hướng hoạt động trên của báo chí đan xen với nhau
tạo nên mối liên hệ chặt chẽ, “trường thông tin” tích cực giữa chủ thể và
khách thể quản lí, giữa các thành tố trong hệ thống xã hội. (0,5 điểm)
Câu 9. Các nguyên tắc báo chí và việc thực hiện các nguyên tắc
báo chí ở Việt Nam? (ví dụ). I. Khái niệm chung
- Nguyên tắc báo chí (0,5 điểm)
§ là các quy tắc và chuẩn mực chung của hoạt động báo chí giúp
cho nó thực hiện đuợc chức năng của mình
§ là cơ sở lý luận – phương pháp luận của hoạt động báo chí, nhà
báo không những phải nắm vững những quy luật của bản thân
nền báo chí với tư cách là một hoạt động chính trị - xã hội, quy
luật của quá trình tiếp nhận, chuyển tải và phổ biến thông tin, quy
luật của lĩnh vực sáng tạo tinh thần; mà còn phải tích cực vận
dụng chúng, biến chúng thành những quy tắc và chuẩn mực nghề
nghiệp, thành nền tảng của những phương pháp sáng tạo ra các tác phẩm báo chí.
§ Không phải là sự áp đặt chủ quan mà xuất phát từ những quy luật khách quan
II. Các nguyên tắc hoạt động của báo chí
Tính đảng – đỉnh cao tính khuynh hướng của báo chí (1 điểm)
Tính đảng của báo chí CM có thể được hiểu như sau: Báo chí tự giác và
kiên quyết đứng trên lập trường của giai cấp công nhân, trở thành tiếng
nói thể hiện quyền lợi của mọi tầng lớp nhân dân lao động, đồng thời
chịu sự lãnh đạo và tuyên truyền tổ chức, thực hiện đường lối chính sách của Đảng CS.
Tính đảng được xem xét trên các khía cạnh sau. - Về mặt XH - Về mặt tổ chức
- Về mặt tư tưởng tinh thần
* Sự lãnh đạo của Đảng và quản ly của nhà nước đối với BC. (0,5 điểm)
Trong chế độ ta, việc Đảng lãnh đạo và Nhà nước quản ly đối với báo
chí là nguyên tắc. Sự lãnh đạo và quản ly đó là điều kiện để báo chí
hoạt động đúng mục đích và có hiệu quả.
Trước hết,Đảng lãnh đạo BC bằng con đường dịnh hướng chính trị, tư
tưởng, định hướng thông tin, bằng hệ thống quan điểm báo chí; kiểm
tra, uốn nắn việc thực hiện các định hướng đó, thông qua các tổ chức
đảng và các đảng viên của mình.
Để hoàn thành công việc nặng nề đó, Đảng cần phải có tổ chức mạnh,
có cơ cấu thật hợp lý, có đội ngũ cán bộ, đảng viên có đủ phẩm chất và
năng lực, trí tuệ trực tiếp làm báo cũng như năng lực, chỉ đạo và quản ly báo chi.
Sự lãnh đạo của Đảng và quản ly của nhà nước đối với hoạt động BC là
nguyên tắc nhằm phù hợp với tình hình, nhiệm vụ hiện nay để báo chí
chủ động sáng tạo. Đó cũng chính là điều vươn tới tự do thực sự của BC trong chế độ CNXH.
Tính khách quan, chân thật của báo chí (1 điểm)
Khách quan, chân thật là bản chất của BC CM. Lênin đã tổng kết ngăn
gọn về sự cần thiết của nguyên tắc này trong câu nói nổi tiếng: ''sự thật
là sức mạnh của BC chúng ta".
Trong thực tế, uy tín và hiệu quả BC phụ thuộc vào tính chất khách
quan, chân thật của những thông tin mà nó đem đến cho công chúng.
Một tờ báo hay đài PT-TH, hãng thông tấn nếu đưa tin sai, sau đó dù có
đính chính thì cũng hạ thấp vị trí của mình trong lòng công chúng. Nhà
báo viết sai sự thật, chẳng những vi phạm đạo đức nghề nghiệp, uy tín,
danh dự cuả anh ta mà còn gây tổn hại rất lớn cho XH.
Tính đảng với tư cách là khuynh hướng phát triển ở trình độ cao của BC
CM không hề đối lập và mâu thuẫn với tính khách quan, chân thật.
Để đảm bảo tính khách quan, chân thật của BC, người làm báo phải hy
sinh, chịu đựng, phải thực sự dũng cảm, nhiều khi phải chịu sự trả thù,
trả giá đắt, hoặc phải chịu thiệt thòi trong cuọc sống vật chất hoặc bị trù dập, bị thành kiến...
Tính nhân dân của báo chí (1điểm)
Khái niệm tính nhân dân của BC thể hiện mối quan hệ giữa BC với đông
đảo tầng lớp nhân dân, nhất là nhân dân lao động, người sáng tạo chân chính của lịch sử.
Biểu hiện thứ nhất, được khẳng định bằng sự thật khách quan có tính
quy luật, tính nhân dân của BC là nó phản ánh và đánh giá các hiện
tượng và sự kiện của đời sống từ lập trường của nhân dân.
Chính sự tham gia của quần chúng nhân dân đã làm cho BC thực sự trở
thành diễn đàn dân chủ đê người dân phát biểu tâm tư, tình cảm,
nguyện vọng của mình, trực tiếp tham gia thảo luận những vấn đề quốc kế dân sinh.
Biểu hiện thứ ba, là ở nghệ thuật biểu hiện trong các tác phẩm BC phù
hợp với trình độ nhận thức, năng lực tiếp thu và nhu cầu thẩm mỹ lành mạnh của công chúng.
Tính nhân văn của báo chí (0,5 điểm)
BC hoạt động vì tự do và đấu tranh vì sự công bằng lẽ phải của xã hội
dựa trên cơ sở tính nhân văn, nhân đạo.
Tính nhân văn, nhân đạo đòi hỏi người làm báo phải quan tâm am hiểu
con người như một giá trị hoàn thiện và cao quy nhất. Bản chất nhân
văn của báo chí CM được thể hiện ngay ở nguyên tắc cao nhất là nguyên tắc tính đảng.
Ý thức dân tộc của báo chí và tính quốc tế của báo chí. (0,5 điểm)
Ý thức dân tộc và chủ nghĩa yêu nước, về bản chất là hai khái niệm có
chung một phạm vi ý nghĩa. Đó là thái độ trân trọng, là tình cảm yêu quý
của con người đối với dân tộc, cội nguồn đã sinh ra mình, đối với quê hương, đất nước.
Nhưng chủ nghĩa yêu nước là KN hẹp hơn và là đỉnh cao, là sự kết tinh của ý thức dân tộc.
Trong xã hội có giai cấp, con người không thể không đứng về một giai
cấp nào, một nhóm xã hội nào, một dân tộc nào. Nhà báo, với tư cách là
thành viên của một dân tộc được nuôi dưỡng bằng văn hóa vật chất và
văn hóa tinh thần, giao tiếp và tư duy bằng ngôn ngữ, bằng thói quen và
phong tục tập quán… của dân tộc đó; trong quá trình họat động nghề
nghiệp, nhà báo huy động toàn bộ những năng lực và phẩm chất của
mình để sáng tạo tác phẩm BC.
Ý thức dân tộc găn liền với tính quốc tế của họat động BC. Chúng ta coi
ý thức dân tộc và tính quốc tế là một nguyên tắc trong hoạt động truyền thông đại chúng.
Câu 10 (5đ): Khái niệm về tự do báo chí? Nhận thức và thực tiễn về
tự do báo chí ở Việt Nam? ĐÁP ÁN
- Khái niệm về tự do (0,25đ)
- Lấy ví dụ về tự do vô chính phủ (0,25đ)
- Khái niệm về tự do báo chí
+ Hoàn cảnh ra đời (0,25đ)
Ra đời từ thời Trung cổ ở Châu Âu
- Về mặt ngữ nghĩa: Tự do báo chí có nghĩa là thoát ly khỏi mọi sự
ràng buộc hạn chế, sự cấm đoán đối với báo chí.
- Về mặt lịch sử: tự do báo chí là phạm trù có tính lịch sử, nó
được hiểu và thực hiện theo các quan điểm giai cấp.
+Xét tự do trong mối quan hệ với tất yếu (0,25đ)
- “tự do” và “tất yếu” là hai phạm trù triết học, biểu hiện mối
quan hệ qua lại giữa hoạt động của con người và sự vận động
của các quy luật của tự nhiên và xã hội
- Báo chí là một hiện tượng xã hội. Hoạt động báo chí là
hoạt động xã hội của con người nên nó không thể thoát ly các quy
luật vận động, các diễn biến khách quan của xã hội. Vì thế, khái niệm
“tự do báo chí” phải được xem xét trong mối quan hệ với các quy luật
tất yếu của xã hội và sự phát triển của xã hội trong từng giai đoạn cụ thể.
- Quan niệm về tự do báo chí +Theo thể chế chính trị
- ở các nước tư bản: “trong xã hội tư sản, tự do báo chí là tự
do mua báo chí, tự do mua nhà báo (mua các cây bút), tự do mua
chuộc, tự do mua và chế tạo ra các dư luận làm lợi cho giai cấp tư
sản” (Lê Nin) (0,25 điểm)
- Đối với chủ nghĩa xã hội, tự do báo chí là một mục tiêu
phấn đấu để làm cho mọi thành viên trong xã hội có những điều kiện
thỏa mãn ngày càng cao các nhu cầu viết báo, đọc báo, mau báo,
tức là sử dụng các phương tiện thông tin đại chúng một cách tự do
nhất, được pháp luật và dư luận xã hội bảo đảm (0,25 điểm)
+Theo các nhà tư tưởng (0,5đ)
- quan niệm tự do báo chí hoàn toàn, tự do báo chí tuyệt đối: phi lí, cực đoan
- quan niệm báo chí là quyền lực thứ tư, sau quyền lập
pháp, tư pháp và hành pháp
- Thực hiện nền tự do báo chí xã hội chủ nghĩa trong điều kiện đổi mới ở nước ta
+ Đặc điểm tự do báo chí ở nước ta (1đ)
+ Cơ sở pháp lý bảo đảm quyền tự do báo chí ở Việt Nam