Đề cương Luật tư La Mã | Trường Đại học Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội
Các nguồnluật bấtthànhvăn,đặcbiệtlàtậpquán vàánlệ,cũngcóvaitròquantrọngtrong việc bổ sung, hoàn thiện hệ thống luật tư La Mã. Tập quán là những thói quen, tập quán đượcthừanhận vàáp dụng trong xãhội. Tập quán có vai trò quan trọng trong việcbổ sung, hoànthiệnhệthốngluậtthànhvăn.Ánlệlànhữngphánquyếtcủatòaántrongcácvụánđã được giải quyết. Án lệ được sử dụng như một nguồn luật để giải quyết các vụ án tương tự. Tài liệu giúp bạn tham khảo và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Luật la mã
Trường: Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội
Thông tin:
Tác giả:
Thông tin :
Môn:
Trường:
Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội
Tác giả:
Tài liệu liên quan:
Preview text:
ĐỀ CƯƠNG LUẬT LA MÃ
1. Những vấn đề khái quát chung về luật tư La Mã
Nêu được khái quát về lịch sử hình thành và phát triển của Nhà nước La Mã cổ đại
Lịch sử hình thành và phát triển của nhà nước La Mã cổ đại trải qua ba giai đoạn chính:
* **Giai đoạn Vương quốc (753 TCN - 509 TCN)**
Thủ đô của La Mã được thành lập vào năm 753 TCN bởi Romulus và Remus. Lúc đầu, La
Mã là một thành bang nhỏ, cai trị bởi một vị vua. Vua La Mã được bầu chọn bởi các quan chức của thành bang.
Trong giai đoạn này, La Mã đã mở rộng lãnh thổ của mình bằng cách chinh phục các vùng
đất xung quanh. La Mã cũng đã xây dựng một hệ thống luật pháp và chính quyền.
* **Giai đoạn Cộng hòa (509 TCN - 27 TCN)**
Năm 509 TCN, người La Mã lật đổ chế độ quân chủ và thành lập nền Cộng hòa. Cộng hòa
La Mã là một chế độ dân chủ, trong đó quyền lực được chia sẻ giữa các cơ quan nhà nước khác nhau.
Trong giai đoạn này, La Mã trở thành một đế quốc hùng mạnh, thống trị khu vực Địa Trung
Hải. La Mã cũng đã phát triển một nền văn minh rực rỡ, bao gồm các thành tựu về nghệ
thuật, kiến trúc, luật pháp, văn học, v.v. [Image of Cộng hòa La Mã]
* **Giai đoạn Đế quốc (27 TCN - 476)**
Năm 27 TCN, Octavian trở thành Hoàng đế đầu tiên của La Mã. Đế quốc La Mã là một chế
độ chuyên chế, trong đó quyền lực tập trung vào tay Hoàng đế.
Trong giai đoạn này, Đế quốc La Mã tiếp tục mở rộng lãnh thổ của mình và đạt đến đỉnh cao
của sự thịnh vượng. Tuy nhiên, Đế quốc La Mã cũng bắt đầu suy yếu do các cuộc nội chiến,
bất ổn kinh tế và các cuộc xâm lược của người ngoại bang.
Năm 476, Đế quốc Tây La Mã sụp đổ, đánh dấu sự kết thúc của nhà nước La Mã cổ đại.
Nhà nước La Mã cổ đại đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của lịch sử thế giới. Hệ
thống luật pháp, chính quyền, quân sự, văn hóa của La Mã đã được tiếp thu và phát triển bởi
các nước phương Tây, đặc biệt là các nước châu Âu.
Nêu được những nguồn cấu thành hệ thống luật tư La Mã
Hệ thống luật tư La Mã được hình thành và phát triển trong suốt quá trình lịch sử của nhà
nước La Mã cổ đại, trải qua nhiều giai đoạn khác nhau. Trong quá trình đó, có nhiều nguồn
luật khác nhau đã góp phần hình thành nên hệ thống luật này.
Có thể chia các nguồn luật cấu thành hệ thống luật tư La Mã thành hai nhóm chính:
* **Các nguồn luật thành văn:**
* **Luật pháp:** Đây là nguồn luật quan trọng nhất trong hệ thống luật tư La Mã. Luật
pháp được ban hành bởi các cơ quan nhà nước, bao gồm:
* **Luật dân sự:** Quy định các quan hệ dân sự giữa các cá nhân, tổ chức.
* **Luật hình sự:** Quy định các tội phạm và hình phạt.
* **Luật tố tụng:** Quy định trình tự tố tụng và xét xử các vụ án.
* **Luật học:** Đây là những tác phẩm của các nhà luật học La Mã, ghi chép lại các
quan điểm, học thuyết về pháp luật. Các tác phẩm luật học La Mã nổi tiếng nhất bao gồm:
* **Tập luật dân sự** của Gaius
* **Tập luật Justinianus**
* **Các nguồn luật bất thành văn:**
* **Tập quán:** Đây là những thói quen, tập quán được thừa nhận và áp dụng trong xã
hội. Tập quán có vai trò quan trọng trong việc bổ sung, hoàn thiện hệ thống luật thành văn.
* **Án lệ:** Đây là những phán quyết của tòa án trong các vụ án đã được giải quyết. Án
lệ được sử dụng như một nguồn luật để giải quyết các vụ án tương tự.
* **Luật tự nhiên:** Đây là những quy tắc đạo đức, luân lý được coi là bất biến, phổ quát
và được áp dụng trong tất cả các xã hội.
Trong các nguồn luật trên, luật pháp là nguồn luật quan trọng nhất, có vai trò quyết định
trong việc hình thành và phát triển hệ thống luật tư La Mã. Luật pháp La Mã được ban hành
bởi các cơ quan nhà nước, bao gồm các Nghị viện, các vị quan nguyên lão và các Hoàng đế.
Luật pháp La Mã được ghi chép lại trong các văn bản pháp luật, bao gồm các luật thành văn và các tập luật.
Các nguồn luật bất thành văn, đặc biệt là tập quán và án lệ, cũng có vai trò quan trọng trong
việc bổ sung, hoàn thiện hệ thống luật tư La Mã. Tập quán là những thói quen, tập quán
được thừa nhận và áp dụng trong xã hội. Tập quán có vai trò quan trọng trong việc bổ sung,
hoàn thiện hệ thống luật thành văn. Án lệ là những phán quyết của tòa án trong các vụ án đã
được giải quyết. Án lệ được sử dụng như một nguồn luật để giải quyết các vụ án tương tự.
Luật tự nhiên là nguồn luật mang tính chất triết học, được coi là những quy tắc đạo đức, luân
lý được coi là bất biến, phổ quát và được áp dụng trong tất cả các xã hội. Luật tự nhiên có
vai trò quan trọng trong việc phát triển hệ thống luật tư La Mã, đặc biệt là trong việc bảo vệ quyền con người.
Hệ thống luật tư La Mã đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của hệ thống pháp luật
các nước phương Tây, đặc biệt là hệ thống pháp luật châu Âu lục địa.
Nêu được sự phân định giữa lĩnh vực luật công và luật tư trong luật La Mã
**Luật công La Mã** là một phần của luật pháp điều chỉnh các quan hệ giữa cá nhân và nhà
nước, và những quan hệ giữa các cá nhân mà có liên quan trực tiếp đến xã hội. Luật công La
Mã bao gồm các lĩnh vực sau:
* **Luật lập hiến:** Điều chỉnh cơ cấu tổ chức và hoạt động của nhà nước, quyền lực và
nghĩa vụ của các cơ quan nhà nước.
* **Luật hành chính:** Điều chỉnh hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước trong
việc thực hiện các chức năng của mình.
* **Luật hình sự:** Điều chỉnh các hành vi xâm phạm các lợi ích chung của nhà nước và xã hội.
* **Luật tố tụng hình sự:** Điều chỉnh trình tự, thủ tục điều tra, truy tố, xét xử các tội phạm.
* **Luật quốc tế công:** Điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia với nhau.
**Luật tư La Mã** là một phần của luật pháp điều chỉnh các quan hệ giữa các cá nhân, hoặc
cá nhân và nhà nước trong quan hệ bình đẳng. Luật tư La Mã bao gồm các lĩnh vực sau:
* **Luật dân sự:** Điều chỉnh các quan hệ tài sản, nhân thân, thừa kế, hôn nhân gia đình,... giữa các cá nhân.
* **Luật thương mại:** Điều chỉnh các quan hệ thương mại giữa các thương nhân.
* **Luật lao động:** Điều chỉnh các quan hệ lao động giữa người lao động và người sử dụng lao động.
* **Luật quốc tế tư:** Điều chỉnh quan hệ giữa các cá nhân, pháp nhân của các quốc gia khác nhau.
**Sự phân biệt giữa luật công và luật tư La Mã dựa trên các tiêu chí sau:**
* **Tiêu chí chủ thể:** Luật công điều chỉnh các quan hệ giữa cá nhân và nhà nước, còn
luật tư điều chỉnh các quan hệ giữa các cá nhân.
* **Tiêu chí tính chất:** Luật công mang tính chất quyền lực, còn luật tư mang tính chất bình đẳng.
* **Tiêu chí mục đích:** Luật công nhằm bảo vệ lợi ích chung của nhà nước và xã hội, còn
luật tư nhằm bảo vệ lợi ích của các cá nhân.
**Ví dụ về các quy định trong luật công La Mã:**
* **Luật căn bản về tổ chức nhà nước La Mã:** quy định về cơ cấu tổ chức của nhà nước
La Mã, quyền hạn và nghĩa vụ của các cơ quan nhà nước.
* **Luật về tội phạm và hình phạt:** quy định về các hành vi bị coi là tội phạm, hình phạt
áp dụng đối với các tội phạm.
* **Luật về quốc tế công:** quy định về các nguyên tắc cơ bản trong quan hệ giữa các quốc
gia, quyền và nghĩa vụ của các quốc gia trong quan hệ quốc tế.
**Ví dụ về các quy định trong luật tư La Mã:**
* **Luật về sở hữu:** quy định về quyền sở hữu, các loại sở hữu, cách thức chuyển giao quyền sở hữu.
* **Luật về hợp đồng:** quy định về các loại hợp đồng, nội dung của hợp đồng, cách thức giao kết hợp đồng.
* **Luật về thừa kế:** quy định về các nguyên tắc thừa kế, cách thức phân chia tài sản thừa kế.
Ý nghĩa của sự phân biệt giữa luật công và luật tư La Mã:
Sự phân biệt giữa luật công và luật tư La Mã đã góp phần tạo ra sự ổn định và trật tự xã hội.
Luật công điều chỉnh các quan hệ có tính chất quyền lực, nhằm duy trì trật tự xã hội. Luật tư
điều chỉnh các quan hệ bình đẳng, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của các cá nhân, tổ chức.
Sự phân biệt giữa luật công và luật tư La Mã đã góp phần bảo vệ quyền và lợi ích của các cá
nhân, tổ chức. Luật công bảo vệ lợi ích chung của nhà nước và xã hội, trong đó có lợi ích
của các cá nhân, tổ chức. Luật tư bảo vệ lợi ích của các cá nhân, tổ chức một cách trực tiếp.
Sự phân biệt giữa luật công và luật tư La Mã đã góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã
hội. Luật công tạo ra môi trường pháp lý ổn định cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Luật tư
điều chỉnh các quan hệ kinh tế - xã hội, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
Sự phân biệt giữa luật công và luật tư La Mã đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của
pháp luật các quốc gia trên thế giới. Nó đã trở thành một trong những nguyên tắc cơ bản của
hệ thống pháp luật dân sự
Phân tích được sự ảnh hưởng, chi phối của các quan hệ xã hội La Mã đối với sự hình
thành các chế định cơ bản trong hệ thống luật tư La Mã trong từng thời kỳ phát triển
**Sự ảnh hưởng, chi phối của các quan hệ xã hội La Mã đối với sự hình thành các chế định
cơ bản trong hệ thống luật tư La Mã trong từng thời kỳ phát triển**
**Nhìn chung, các quan hệ xã hội La Mã đã có ảnh hưởng, chi phối sâu sắc đến sự hình
thành các chế định cơ bản trong hệ thống luật tư La Mã trong từng thời kỳ phát triển.**
**Trong giai đoạn **Vương chính** (từ thế kỷ VIII TCN đến thế kỷ VI TCN), xã hội La
Mã vẫn còn mang đậm tính chất thị tộc, bộ lạc. Người La Mã chủ yếu sống bằng nông
nghiệp, chăn nuôi, với chế độ sở hữu chung về đất đai. Trong giai đoạn này, luật tư La Mã
mới chỉ bắt đầu hình thành, chủ yếu điều chỉnh các quan hệ tài sản, nhân thân trong phạm vi gia đình, bộ tộc.**
**Một số chế định cơ bản trong luật tư La Mã hình thành trong giai đoạn này có thể kể đến như:**
* **Luật về sở hữu:** quy định về quyền sở hữu, các loại sở hữu, cách thức chuyển giao quyền sở hữu.
* **Luật về gia đình:** quy định về quan hệ hôn nhân, gia đình, quyền và nghĩa vụ của các
thành viên trong gia đình.
* **Luật về thừa kế:** quy định về các nguyên tắc thừa kế, cách thức phân chia tài sản thừa kế.
**Trong giai đoạn **Cộng hòa** (từ thế kỷ VI TCN đến thế kỷ I TCN), xã hội La Mã có
những bước phát triển mạnh mẽ về kinh tế, văn hóa, xã hội. Chế độ sở hữu tư nhân về đất
đai được xác lập, với sự xuất hiện của các tầng lớp quý tộc, bình dân, nô lệ. Trong giai đoạn
này, luật tư La Mã tiếp tục phát triển, điều chỉnh các quan hệ xã hội ngày càng đa dạng và phức tạp.**
**Một số chế định cơ bản trong luật tư La Mã hình thành trong giai đoạn này có thể kể đến như:**
* **Luật về hợp đồng:** quy định về các loại hợp đồng, nội dung của hợp đồng, cách thức giao kết hợp đồng.
* **Luật về tội phạm và hình phạt:** quy định về các hành vi bị coi là tội phạm, hình phạt
áp dụng đối với các tội phạm.
* **Luật về quốc tế tư:** quy định về quan hệ giữa các cá nhân, pháp nhân của các quốc gia khác nhau.
**Trong giai đoạn **Đế quốc** (từ thế kỷ I TCN đến thế kỷ V SCN), xã hội La Mã có sự
phát triển cao về kinh tế, văn hóa, xã hội. Chế độ chiếm hữu nô lệ được phát triển đến mức
cực thịnh. Trong giai đoạn này, luật tư La Mã tiếp tục phát triển, hoàn thiện, trở thành một
hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, bao trùm mọi quan hệ xã hội.**
**Một số chế định cơ bản trong luật tư La Mã hình thành trong giai đoạn này có thể kể đến như:**
* **Luật về pháp nhân:** quy định về khái niệm, đặc điểm, quyền và nghĩa vụ của pháp nhân.
* **Luật về thừa kế theo pháp định:** quy định về phân chia tài sản thừa kế theo quy định của pháp luật.
* **Luật về luật sở hữu:** quy định về các loại sở hữu, cách thức chuyển giao quyền sở
hữu, quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu.
**Có thể thấy, sự ảnh hưởng, chi phối của các quan hệ xã hội La Mã đối với sự hình thành
các chế định cơ bản trong hệ thống luật tư La Mã trong từng thời kỳ phát triển là một quá
trình khách quan, diễn ra một cách tự nhiên, không thể tách rời. Các quan hệ xã hội La Mã
đã tác động đến luật tư La Mã ở cả hai khía cạnh:**
Thứ nhất, các quan hệ xã hội La Mã là cơ sở hình thành các chế định cơ bản trong luật tư La
Mã. Các chế định cơ bản trong luật tư La Mã đều xuất phát từ nhu cầu điều chỉnh các quan
hệ xã hội thực tế trong từng thời kỳ phát triển của xã hội La Mã.
Thứ hai, các quan hệ xã hội La Mã là nhân tố thúc đẩy sự phát triển của luật tư La Mã. Sự
phát triển của các quan hệ xã hội La Mã đã đòi hỏi luật tư La Mã phải không ngừng đổi mới,
hoàn thiện để đáp ứng nhu cầu điều chỉnh các quan hệ xã hội mới.
**Sự ảnh hưởng, chi phối của các quan hệ xã hội La Mã đối với sự hình thành các chế định
cơ bản trong hệ thống luật tư La Mã có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của pháp luật thế giới
Phân tích được sự khác biệt giữa lĩnh vực luật công và luật tư trong luật La Mã
**Các quan hệ nhân thân và tài sản được điều chỉnh bởi luật tư La Mã**
Luật tư La Mã là một hệ thống pháp luật có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của pháp
luật thế giới. Trong đó, các quan hệ nhân thân và tài sản là hai lĩnh vực quan trọng nhất được
điều chỉnh bởi luật tư La Mã.
**Quan hệ nhân thân** là các quan hệ giữa các cá nhân, bao gồm quan hệ hôn nhân, gia
đình, thừa kế, quyền sở hữu nhân thân,...
**Quan hệ tài sản** là các quan hệ giữa các cá nhân về các giá trị vật chất, bao gồm quan hệ
sở hữu, hợp đồng, bồi thường thiệt hại,...
**Luật tư La Mã đã có những quy định cụ thể về các quan hệ nhân thân và tài sản, góp phần
tạo ra sự ổn định và trật tự xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích của các cá nhân, tổ chức.**
**Các quan hệ nhân thân được điều chỉnh bởi luật tư La Mã**
Luật tư La Mã quy định về các quan hệ nhân thân như sau:
* **Quan hệ hôn nhân:** Luật tư La Mã quy định về điều kiện kết hôn, quyền và nghĩa vụ
của vợ chồng, ly hôn,...
* **Quan hệ gia đình:** Luật tư La Mã quy định về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ, con cái, ông bà, cháu,...
* **Quan hệ thừa kế:** Luật tư La Mã quy định về các nguyên tắc thừa kế, cách thức phân chia tài sản thừa kế.
**Các quy định của luật tư La Mã về các quan hệ nhân thân đã thể hiện những tư tưởng tiến
bộ của thời đại, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích của phụ nữ, trẻ em,...**
**Ví dụ, luật tư La Mã quy định rằng phụ nữ có quyền tự do kết hôn, ly hôn, có quyền sở
hữu tài sản,... Đây là những quy định tiến bộ so với thời đại, khi phụ nữ thường bị coi là tài
sản của người đàn ông.**
**Các quan hệ tài sản được điều chỉnh bởi luật tư La Mã**
Luật tư La Mã quy định về các quan hệ tài sản như sau:
* **Quan hệ sở hữu:** Luật tư La Mã quy định về khái niệm, các loại sở hữu, cách thức
chuyển giao quyền sở hữu, quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu.
* **Quan hệ hợp đồng:** Luật tư La Mã quy định về các loại hợp đồng, nội dung của hợp
đồng, cách thức giao kết hợp đồng,...
* **Quan hệ bồi thường thiệt hại:** Luật tư La Mã quy định về nguyên tắc bồi thường thiệt
hại, cách thức xác định mức bồi thường thiệt hại.
**Các quy định của luật tư La Mã về các quan hệ tài sản đã góp phần tạo ra sự ổn định và
trật tự xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích của các chủ thể tham gia giao lưu dân sự.**
**Ví dụ, luật tư La Mã quy định về nguyên tắc bồi thường thiệt hại toàn bộ, tức là người gây
thiệt hại phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho người bị thiệt hại. Đây là một quy định tiến
bộ, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích của người bị thiệt hại.**
**Tóm lại, luật tư La Mã đã có những quy định cụ thể và tiến bộ về các quan hệ nhân thân
và tài sản. Những quy định này đã góp phần tạo ra sự ổn định và trật tự xã hội, bảo vệ quyền
và lợi ích của các cá nhân, tổ chức.**
Đánh giá được một cách khái quát về vị trí, vai trò và ý nghĩa của luật tư La Mã đối với
hệ thống pháp luật dân sự hiện đại
**Vị trí, vai trò và ý nghĩa của luật tư La Mã đối với hệ thống pháp luật dân sự hiện đại**
Luật tư La Mã là một hệ thống pháp luật cổ đại, được hình thành và phát triển trong suốt hơn
một nghìn năm, từ thế kỷ VIII TCN đến thế kỷ V SCN. Luật tư La Mã đã có ảnh hưởng sâu
rộng đến sự phát triển của pháp luật thế giới, đặc biệt là hệ thống pháp luật dân sự.
**Về vị trí**, luật tư La Mã là một trong những hệ thống pháp luật quan trọng nhất trong
lịch sử pháp luật thế giới. Nó là nền tảng của hệ thống pháp luật dân sự hiện đại, được áp
dụng ở hầu hết các quốc gia trên thế giới.
**Về vai trò**, luật tư La Mã đã góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển hệ
thống pháp luật dân sự hiện đại. Nó đã cung cấp những quy định cơ bản về các quan hệ dân
sự, như quan hệ sở hữu, hợp đồng, thừa kế,... Những quy định này đã được kế thừa và phát
triển trong hệ thống pháp luật dân sự hiện đại.
**Về ý nghĩa**, luật tư La Mã có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển của pháp luật thế giới.
Nó đã góp phần tạo ra sự ổn định và trật tự xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích của các cá nhân, tổ chức.
**Cụ thể, luật tư La Mã có những đóng góp quan trọng sau đối với hệ thống pháp luật dân sự hiện đại:**
* **Đóng góp về mặt lý luận:** Luật tư La Mã đã xây dựng nên những lý luận cơ bản về
pháp luật dân sự, như khái niệm pháp luật dân sự, các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân
sự,... Những lý luận này đã được kế thừa và phát triển trong hệ thống pháp luật dân sự hiện đại.
* **Đóng góp về mặt thực tiễn:** Luật tư La Mã đã cung cấp những quy định cụ thể về các
quan hệ dân sự, như quan hệ sở hữu, hợp đồng, thừa kế,... Những quy định này đã được kế
thừa và phát triển trong hệ thống pháp luật dân sự hiện đại.
**Ngày nay, luật tư La Mã vẫn tiếp tục là nguồn tham khảo quan trọng đối với các nhà làm
luật, các nhà nghiên cứu pháp luật. Nó là nền tảng để xây dựng và phát triển hệ thống pháp
luật dân sự hiện đại.**
Lý thuyết về chủ thể trong Luật tư La Mã
2.A.1. Nêu được các nội dung cơ bản về địa vị pháp lý của cá nhân trong luật La Mã
**Các nội dung cơ bản về địa vị pháp lý của cá nhân trong luật La Mã** **1. Khái niệm cá nhân**
Trong luật La Mã, cá nhân được gọi là **persona**, có nghĩa là "người". Cá nhân là một
con người, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, có thể tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách trực tiếp.
**2. Điều kiện để được công nhận là cá nhân**
Theo luật La Mã, để được công nhận là cá nhân, một người cần đáp ứng các điều kiện sau:
* Người đó phải là con người.
* Người đó phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự.
**3. Quyền và nghĩa vụ của cá nhân**
Cá nhân trong luật La Mã có các quyền và nghĩa vụ như sau: * **Quyền:**
* Quyền sống, quyền tự do, quyền sở hữu, quyền tự do ngôn luận,...
* Quyền tham gia vào các quan hệ pháp luật dân sự, thương mại,...
* Quyền khởi kiện, bị kiện ra tòa án. * **Nghĩa vụ:**
* Nghĩa vụ tuân thủ pháp luật.
* Nghĩa vụ thực hiện các nghĩa vụ dân sự, thương mại,...
**4. Trách nhiệm pháp lý của cá nhân**
Cá nhân trong luật La Mã chịu trách nhiệm pháp lý đối với các hành vi của mình theo quy
định của pháp luật. Trách nhiệm pháp lý của cá nhân có thể là trách nhiệm dân sự, trách
nhiệm hình sự hoặc trách nhiệm hành chính.
**5. Tương quan giữa cá nhân và pháp nhân**
Cá nhân và pháp nhân là hai chủ thể khác nhau của quan hệ pháp luật. Cá nhân là một con
người, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, có thể tham gia vào các quan hệ pháp luật một
cách trực tiếp. Pháp nhân là một tổ chức có tư cách pháp nhân, có thể tham gia vào các quan
hệ pháp luật một cách độc lập với các cá nhân là thành viên của mình.
**Các giai đoạn phát triển của địa vị pháp lý của cá nhân trong luật La Mã**
Địa vị pháp lý của cá nhân trong luật La Mã đã trải qua các giai đoạn phát triển như sau:
* **Giai đoạn vương quốc (từ thế kỷ VIII TCN đến thế kỷ VI TCN)**: Địa vị pháp lý của
cá nhân trong giai đoạn này được phân biệt theo giai cấp. Người có địa vị cao nhất là vua,
sau đó là quý tộc, sau nữa là bình dân.
* **Giai đoạn cộng hòa (từ thế kỷ VI TCN đến thế kỷ I TCN)**: Địa vị pháp lý của cá nhân
trong giai đoạn này có sự tiến bộ hơn so với giai đoạn vương quốc. Người bình dân được
nâng cao địa vị, có quyền tham gia vào các hoạt động chính trị và kinh tế.
* **Giai đoạn đế quốc (từ thế kỷ I TCN đến thế kỷ V SCN)**: Địa vị pháp lý của cá nhân
trong giai đoạn này được hoàn thiện hơn. Luật La Mã quy định các quyền và nghĩa vụ chung
của tất cả mọi người, không phân biệt giai cấp.
**Ý nghĩa của việc thừa nhận cá nhân trong luật La Mã**
Việc thừa nhận cá nhân trong luật La Mã có ý nghĩa quan trọng sau:
* **Góp phần tạo ra sự bình đẳng giữa các cá nhân:** Luật La Mã quy định các quyền và
nghĩa vụ chung của tất cả mọi người, không phân biệt giai cấp. Điều này góp phần tạo ra sự
bình đẳng giữa các cá nhân.
* **Bảo vệ quyền và lợi ích của cá nhân:** Luật La Mã quy định các quyền và nghĩa vụ của
cá nhân, đồng thời quy định trách nhiệm pháp lý đối với các hành vi xâm phạm quyền và lợi
ích của cá nhân. Điều này góp phần bảo vệ quyền và lợi ích của cá
2.A.2. Nêu được các nội dung cơ bản về địa vị pháp lý của pháp nhân trong luật La Mã
**Các nội dung cơ bản về địa vị pháp lý của pháp nhân trong luật La Mã**
**1. Khái niệm pháp nhân**
Trong luật La Mã, pháp nhân được gọi là **corpus mysticum**, có nghĩa là "thể xác siêu
nhiên". Pháp nhân là một tổ chức được pháp luật thừa nhận có tư cách pháp nhân, có thể
tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập với các cá nhân là thành viên của mình.
**2. Điều kiện để được công nhận là pháp nhân**
Theo luật La Mã, để được công nhận là pháp nhân, một tổ chức cần đáp ứng các điều kiện sau:
* Tổ chức phải được thành lập hợp pháp theo quy định của pháp luật.
* Tổ chức phải có tài sản riêng, tách biệt với tài sản của các cá nhân là thành viên.
* Tổ chức phải có cơ cấu tổ chức và hoạt động độc lập.
**3. Quyền và nghĩa vụ của pháp nhân**
Pháp nhân trong luật La Mã có các quyền và nghĩa vụ như sau: * **Quyền:**
* Quyền sở hữu tài sản.
* Quyền tham gia vào các quan hệ pháp luật dân sự, thương mại,...
* Quyền khởi kiện, bị kiện ra tòa án. * **Nghĩa vụ:**
* Nghĩa vụ tuân thủ pháp luật.
* Nghĩa vụ thực hiện các nghĩa vụ dân sự, thương mại,...
**4. Trách nhiệm pháp lý của pháp nhân**
Pháp nhân trong luật La Mã chịu trách nhiệm pháp lý đối với các hành vi của mình theo quy
định của pháp luật. Trách nhiệm pháp lý của pháp nhân có thể là trách nhiệm dân sự, trách
nhiệm hình sự hoặc trách nhiệm hành chính.
**5. Tương quan giữa pháp nhân và cá nhân**
Pháp nhân và cá nhân là hai chủ thể khác nhau của quan hệ pháp luật. Pháp nhân là một tổ
chức có tư cách pháp nhân, có thể tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập với
các cá nhân là thành viên của mình. Cá nhân là một con người, có đầy đủ năng lực hành vi
dân sự, có thể tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách trực tiếp.
Ý nghĩa của việc thừa nhận cá nhân trong luật La Mã
Việc thừa nhận cá nhân trong luật La Mã có ý nghĩa quan trọng sau:
Góp phần tạo ra sự bình đẳng giữa các cá nhân: Luật La Mã quy định các quyền và nghĩa vụ
chung của tất cả mọi người, không phân biệt giai cấp. Điều này góp phần tạo ra sự bình đẳng giữa các cá nhân.
Bảo vệ quyền và lợi ích của cá nhân: Luật La Mã quy định các quyền và nghĩa vụ của cá
nhân, đồng thời quy định trách nhiệm pháp lý đối với các hành vi xâm phạm quyền và lợi
ích của cá nhân. Điều này góp phần bảo vệ quyền và lợi ích của cá nhân.
Hoàn thiện hệ thống pháp luật: Việc thừa nhận cá nhân là một bước tiến quan trọng trong
quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật La Mã.
2.B.1. Phân biệt được sự khác nhau về địa vị pháp lý của các phạm trù cá nhân trong
luật La Mã
Theo luật La Mã, chủ thể của luật chỉ bao gồm cá nhân, không có pháp nhân. Cá nhân trong
luật La Mã được chia thành các phạm trù khác nhau, tùy thuộc vào các tiêu chí khác nhau.
**Dựa vào quốc tịch**, cá nhân trong luật La Mã được chia thành hai loại:
* **Công dân La Mã** là những người sinh ra trong gia đình La Mã hoặc được nhập quốc
tịch La Mã. Công dân La Mã có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ theo luật La Mã, bao gồm các
quyền tài sản, nhân thân và chính trị.
* **Người nước ngoài** là những người không có quốc tịch La Mã. Người nước ngoài chỉ
có một số quyền hạn nhất định trong lãnh thổ La Mã, chủ yếu là về tài sản.
**Dựa vào địa vị pháp lý**, cá nhân trong luật La Mã được chia thành hai loại:
* **Cá nhân có đầy đủ năng lực hành vi** là những người có khả năng tự mình xác lập,
thực hiện và chấm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự. Trong phạm trù này bao gồm công dân
La Mã từ đủ 25 tuổi trở lên, phụ nữ La Mã đã kết hôn, trẻ em từ đủ 14 tuổi trở lên (đối với
nam) và 12 tuổi trở lên (đối với nữ).
* **Cá nhân không có đầy đủ năng lực hành vi** là những người không có khả năng tự
mình xác lập, thực hiện và chấm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự. Trong phạm trù này bao
gồm trẻ em dưới 14 tuổi (đối với nam) và 12 tuổi (đối với nữ), người bị mất năng lực hành
vi do mắc bệnh tâm thần hoặc các lý do khác.
**Dựa vào thân phận**, cá nhân trong luật La Mã được chia thành hai loại:
* **Công dân La Mã** là những người có quyền và nghĩa vụ đầy đủ theo luật La Mã.
* **Nô lệ** là những người thuộc sở hữu của chủ nô, không có quyền và nghĩa vụ như công dân La Mã.
Sự khác nhau về địa vị pháp lý của các phạm trù cá nhân trong luật La Mã được thể hiện ở các khía cạnh sau: * **Quyền tài sản**
Công dân La Mã có quyền sở hữu tài sản, được hưởng các quyền lợi về tài sản như chuyển
nhượng, thừa kế, tặng cho, thế chấp,... Người nước ngoài chỉ có quyền sử dụng tài sản trong
lãnh thổ La Mã, không có quyền sở hữu. Nô lệ không có quyền sở hữu tài sản, mọi tài sản
của họ thuộc sở hữu của chủ nô. * **Quyền nhân thân**
Công dân La Mã có quyền tự do đi lại, cư trú, tự do ngôn luận, tự do tín ngưỡng,... Người
nước ngoài chỉ có một số quyền hạn nhất định về nhân thân trong lãnh thổ La Mã. Nô lệ
không có quyền nhân thân, mọi hành vi của họ đều phải chịu sự quản lý của chủ nô. * **Quyền chính trị**
Công dân La Mã có quyền tham gia vào các hoạt động chính trị của nhà nước, như bầu cử,
ứng cử, giữ các chức vụ trong bộ máy nhà nước,... Người nước ngoài không có quyền chính
trị. Nô lệ không có quyền chính trị.
Như vậy, có thể thấy rằng, địa vị pháp lý của các phạm trù cá nhân trong luật La Mã không
bình đẳng. Công dân La Mã là đối tượng được hưởng đầy đủ các quyền và nghĩa vụ theo
luật La Mã, trong khi người nước ngoài và nô lệ chỉ có một số quyền hạn nhất định. Sự phân
biệt này dựa trên các tiêu chí như quốc tịch, địa vị pháp lý và thân phận của cá nhân.
2.B.2. Phân bịêt được sự khác bịêt giữa địa vị pháp lý của cá nhân và pháp nhân
**Cá nhân** là một chủ thể của pháp luật dân sự, có năng lực pháp luật dân sự và năng lực
hành vi dân sự. Cá nhân bao gồm công dân Việt Nam, người nước ngoài, người không quốc tịch.
**Pháp nhân** là tổ chức được thành lập hợp pháp, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, có tài sản
độc lập với cá nhân, tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó và được nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật.
Sự khác biệt giữa địa vị pháp lý của cá nhân và pháp nhân được thể hiện ở các khía cạnh sau:
**Về cơ sở hình thành**
* Cá nhân hình thành tự nhiên, do sự kết hợp của tinh trùng và trứng.
* Pháp nhân hình thành do ý chí của con người, được thành lập thông qua các thủ tục pháp luật.
**Về năng lực pháp luật dân sự**
* Cá nhân có năng lực pháp luật dân sự từ khi sinh ra và chấm dứt khi chết.
* Pháp nhân có năng lực pháp luật dân sự từ thời điểm được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
**Về năng lực hành vi dân sự**
* Cá nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ từ đủ 18 tuổi trở lên.
* Pháp nhân có năng lực hành vi dân sự thông qua cơ quan, cá nhân đại diện theo pháp luật. **Về tài sản**
* Cá nhân có tài sản riêng và có thể có tài sản chung với người khác.
* Pháp nhân có tài sản độc lập với tài sản của thành viên, cổ đông,...
**Về quyền và nghĩa vụ**
* Cá nhân có quyền và nghĩa vụ dân sự được quy định trong Bộ luật Dân sự và các văn bản
pháp luật khác có liên quan.
* Pháp nhân có quyền và nghĩa vụ dân sự được quy định trong Bộ luật Dân sự và các văn
bản pháp luật khác có liên quan, phù hợp với mục đích hoạt động của pháp nhân.
**Về trách nhiệm dân sự**
* Cá nhân chịu trách nhiệm dân sự bằng tài sản của mình, kể cả tài sản chung với người khác.
* Pháp nhân chịu trách nhiệm dân sự bằng tài sản của mình, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Như vậy, có thể thấy rằng, địa vị pháp lý của cá nhân và pháp nhân có những điểm khác biệt
cơ bản. Sự khác biệt này xuất phát từ bản chất và đặc điểm của cá nhân và pháp nhân.
2.C.1. Nhận xét, đánh giá các quy định về chủ thể của luật tư La Mã, so sánh với cách
tiếp cận của BLDS 2015 **Nhận xét**
Các quy định về chủ thể của luật tư La Mã có những ưu điểm và hạn chế sau: **Ưu điểm**
* Các quy định về chủ thể của luật tư La Mã thể hiện rõ bản chất của chủ thể là những chủ
thể có quyền và nghĩa vụ.
* Các quy định về chủ thể của luật tư La Mã được xây dựng trên cơ sở các tiêu chí khách
quan, như quốc tịch, địa vị pháp lý, thân phận,...
* Các quy định về chủ thể của luật tư La Mã đã góp phần hình thành nên các nguyên tắc cơ
bản về địa vị pháp lý của chủ thể trong pháp luật dân sự hiện đại. **Hạn chế**
* Các quy định về chủ thể của luật tư La Mã mang tính phân biệt đối xử, đặc biệt là đối với
người nước ngoài và nô lệ.
* Các quy định về chủ thể của luật tư La Mã chưa bao quát hết các chủ thể của pháp luật dân
sự hiện đại, đặc biệt là pháp nhân. **Đánh giá**
Nhìn chung, các quy định về chủ thể của luật tư La Mã là một thành tựu quan trọng của pháp
luật La Mã cổ đại. Các quy định này đã có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của pháp luật
dân sự hiện đại, trong đó có Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015. **So sánh**
So với luật tư La Mã, Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015 có những điểm khác biệt cơ bản sau:
* Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015 quy định chủ thể của pháp luật dân sự bao gồm cá nhân và
pháp nhân. Điều này thể hiện sự tiến bộ của pháp luật dân sự Việt Nam, phù hợp với thực
tiễn phát triển của xã hội.
* Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015 quy định địa vị pháp lý của chủ thể dựa trên các tiêu chí
khách quan và bình đẳng, không phân biệt đối xử giữa các chủ thể. Điều này thể hiện tinh
thần công bằng, bình đẳng của pháp luật dân sự Việt Nam. **Kết luận**
Các quy định về chủ thể của luật tư La Mã có ý nghĩa lịch sử quan trọng, góp phần hình
thành nên các nguyên tắc cơ bản về địa vị pháp lý của chủ thể trong pháp luật dân sự hiện
đại. Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015 đã kế thừa và phát huy những ưu điểm của luật tư La
Mã, đồng thời khắc phục những hạn chế của nó, phù hợp với thực tiễn phát triển của xã hội Việt Nam.
3. Phát sinh, thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể trong Luật tư La Mã
3A1. Nêu được các căn cứ phát sinh thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể trong luật tư La Mã
Theo luật tư La Mã, các căn cứ phát sinh, thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể được quy định như sau:
**Căn cứ phát sinh quyền chủ thể**
Có hai căn cứ chính làm phát sinh quyền chủ thể trong luật tư La Mã, đó là:
* **Các quy định của luật**
Quyền chủ thể được xác lập, thay đổi và chấm dứt theo các quy định của luật. Đây là căn cứ
quan trọng nhất làm phát sinh quyền chủ thể trong luật tư La Mã. * **Cơ chế giao dịch**
Giao dịch là một trong những cơ chế quan trọng để xác lập, thay đổi và chấm dứt quyền chủ
thể trong luật tư La Mã. Giao dịch có thể được phân loại thành hai loại chính:
* **Giao dịch đơn phương** là giao dịch chỉ do một bên thực hiện, như di chúc, hiến tặng,...
* **Giao dịch song phương** là giao dịch do hai bên thực hiện, như mua bán, cho thuê,...
**Căn cứ thay đổi quyền chủ thể**
Có hai căn cứ chính làm thay đổi quyền chủ thể trong luật tư La Mã, đó là:
* **Thỏa thuận của các bên**
Các bên tham gia quan hệ dân sự có thể thỏa thuận thay đổi quyền và nghĩa vụ của mình
theo quy định của luật.
* **Các quy định của luật**
Quyền và nghĩa vụ của chủ thể cũng có thể thay đổi theo các quy định của luật.
**Căn cứ chấm dứt quyền chủ thể**
Có hai căn cứ chính làm chấm dứt quyền chủ thể trong luật tư La Mã, đó là:
* **Hợp đồng chấm dứt**
Hợp đồng chấm dứt khi các bên tham gia hợp đồng thực hiện xong nghĩa vụ của mình hoặc
khi các bên thỏa thuận chấm dứt hợp đồng.
* **Các quy định của luật**
Quyền và nghĩa vụ của chủ thể cũng có thể chấm dứt theo các quy định của luật.
**Sự khác biệt giữa các căn cứ phát sinh, thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể trong luật tư
La Mã so với pháp luật dân sự Việt Nam**
Có một số điểm khác biệt cơ bản giữa các căn cứ phát sinh, thay đổi và chấm dứt quyền chủ
thể trong luật tư La Mã so với pháp luật dân sự Việt Nam, cụ thể như sau:
* **Về căn cứ phát sinh quyền chủ thể**
Trong luật tư La Mã, các quy định của luật là căn cứ quan trọng nhất làm phát sinh quyền
chủ thể. Trong khi đó, trong pháp luật dân sự Việt Nam, các quy định của luật cũng là căn
cứ quan trọng làm phát sinh quyền chủ thể, nhưng không phải là căn cứ duy nhất. Ngoài ra,
trong pháp luật dân sự Việt Nam, còn có các căn cứ khác làm phát sinh quyền chủ thể, như
hành vi của pháp nhân, hành vi của tổ chức khác,...
* **Về căn cứ thay đổi quyền chủ thể**
Trong luật tư La Mã, thỏa thuận của các bên là căn cứ quan trọng nhất làm thay đổi quyền
chủ thể. Trong khi đó, trong pháp luật dân sự Việt Nam, thỏa thuận của các bên cũng là căn
cứ quan trọng làm thay đổi quyền chủ thể, nhưng không phải là căn cứ duy nhất. Ngoài ra,
trong pháp luật dân sự Việt Nam, còn có các căn cứ khác làm thay đổi quyền chủ thể, như
các quy định của luật, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền,..
Về căn cứ chấm dứt quyền chủ thể
Trong luật tư La Mã, hợp đồng chấm dứt là căn cứ quan trọng nhất làm chấm dứt quyền chủ
thể. Trong khi đó, trong pháp luật dân sự Việt Nam, hợp đồng chấm dứt cũng là căn cứ quan
trọng làm chấm dứt quyền chủ thể, nhưng không phải là căn cứ duy nhất. Ngoài ra, trong
pháp luật dân sự Việt Nam, còn có các căn cứ khác làm chấm dứt quyền chủ thể, như các
quy định của luật, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền,...
Nhìn chung, các quy định về căn cứ phát sinh, thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể trong luật
tư La Mã đã có những đóng góp quan trọng cho sự phát triển của pháp luật dân sự hiện đại.
Các quy định này đã được kế thừa và phát huy trong pháp luật dân sự Việt Nam, phù hợp
với thực tiễn phát triển của xã hội Việt Nam.
3A2. Phân biệt được sự khác biệt giữa giao dịch dân sự và hành vi trái pháp luật Ví dụ
Ví dụ về giao dịch dân sự: A và B thỏa thuận mua bán một chiếc xe máy. Giao dịch này là
một giao dịch dân sự hợp lệ, có hiệu lực pháp luật, làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự giữa A và B.
Ví dụ về hành vi trái pháp luật: C trộm cắp một chiếc xe máy. Hành vi này là một hành vi
trái pháp luật hình sự, xâm phạm quyền sở hữu tài sản của B. C có thể bị xử lý hình sự theo
quy định của pháp luật.
Tóm lại, giao dịch dân sự và hành vi trái pháp luật là hai khái niệm khác nhau, có những đặc
điểm và hậu quả pháp lý khác nhau. Việc phân biệt được hai khái niệm này là cần thiết để áp
dụng đúng pháp luật trong thực tiễn.
3.C.1. Nhận xét, đánh giá các quy định về phát sinh thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể
trong luật tư La Mã, so sánh với cách tiếp cận của BLDS 2015
**Nhận xét, đánh giá các quy định về phát sinh thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể trong luật tư La Mã**
Luật tư La Mã là một trong những hệ thống pháp luật quan trọng nhất trong lịch sử, đã có
ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của pháp luật dân sự hiện đại. Các quy định về phát sinh
thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể trong luật tư La Mã được xây dựng dựa trên những nguyên tắc cơ bản sau:
* **Nguyên tắc tự do ý chí:** Chủ thể có quyền tự do xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt
quyền của mình, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
* **Nguyên tắc bình đẳng:** Mọi chủ thể đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt
dân tộc, tôn giáo, giới tính,...
* **Nguyên tắc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ thể:** Pháp luật bảo vệ quyền lợi hợp
pháp của chủ thể, trừ trường hợp chủ thể vi phạm pháp luật.
Các quy định này có những ưu điểm sau:
* **Tôn trọng quyền tự do ý chí của chủ thể:** Chủ thể có quyền tự do lựa chọn cách thức
xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền của mình, phù hợp với nhu cầu và lợi ích của mình.
* **Thể hiện tính bình đẳng của chủ thể:** Mọi chủ thể đều có quyền bình đẳng trong việc
xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền của mình, không phân biệt dân tộc, tôn giáo, giới tính,...
* **Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ thể:** Pháp luật bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ
thể, kể cả khi chủ thể vi phạm pháp luật.
Tuy nhiên, các quy định này cũng có những hạn chế sau:
* **Thiếu tính cụ thể:** Các quy định này chỉ quy định những nguyên tắc chung, chưa quy
định cụ thể các căn cứ làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền chủ thể.
* **Thiếu tính linh hoạt:** Các quy định này chưa phù hợp với sự phát triển của xã hội, đặc
biệt là sự phát triển của kinh tế thị trường.
**So sánh với cách tiếp cận của BLDS 2015**
Cách tiếp cận của BLDS 2015 về phát sinh thay đổi và chấm dứt quyền chủ thể có những
điểm tương đồng và khác biệt so với luật tư La Mã. **Tương đồng**
* **Cả hai hệ thống pháp luật đều tôn trọng quyền tự do ý chí của chủ thể:** Chủ thể có
quyền tự do xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền của mình, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
* **Cả hai hệ thống pháp luật đều thể hiện tính bình đẳng của chủ thể:** Mọi chủ thể đều có
quyền bình đẳng trong việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền của mình, không phân
biệt dân tộc, tôn giáo, giới tính,...
* **Cả hai hệ thống pháp luật đều bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ thể:** Pháp luật bảo
vệ quyền lợi hợp pháp của chủ thể, kể cả khi chủ thể vi phạm pháp luật. **Khác biệt**
* **BLDS 2015 quy định cụ thể hơn các căn cứ làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt
quyền chủ thể:** BLDS 2015 quy định 11 căn cứ làm phát sinh quyền chủ thể, 11 căn cứ
làm thay đổi quyền chủ thể và 12 căn cứ làm chấm dứt quyền chủ thể. Trong khi đó, luật tư
La Mã chỉ quy định những nguyên tắc chung về các căn cứ này.
* **BLDS 2015 linh hoạt hơn trong việc áp dụng các căn cứ làm phát sinh, thay đổi hoặc
chấm dứt quyền chủ thể:** BLDS 2015 quy định các căn cứ này một cách linh hoạt, phù
hợp với sự phát triển của
4. Lý thuyết về vật trong Luật tư La Mã
4A1. Nêu được khái niệm vật; đặc trưng của vật; cấu trúc pháp lý của vật **Khái niệm vật**
Vật là những vật thể của thế giới vật chất nhằm đáp ứng nhu cầu của con người và mang giá
trị kinh tế - xã hội nhất định. **Đặc trưng của vật**
Vật có những đặc trưng sau:
* **Vật là những vật thể của thế giới vật chất:** Vật tồn tại trong không gian và thời gian,
có hình dáng, kích thước, khối lượng,...
* **Vật nhằm đáp ứng nhu cầu của con người:** Vật được con người sử dụng để phục vụ
cho đời sống, sản xuất,...
* **Vật mang giá trị kinh tế - xã hội nhất định:** Vật có thể được trao đổi, mua bán, sử
dụng để tạo ra giá trị kinh tế.
**Cấu trúc pháp lý của vật**
Cấu trúc pháp lý của vật bao gồm các yếu tố sau:
* **Yếu tố vật chất:** Là những thuộc tính vật lý của vật, bao gồm hình dáng, kích thước, khối lượng,...
* **Yếu tố pháp lý:** Là những thuộc tính pháp lý của vật, bao gồm:
* **Đặc điểm pháp lý:** Vật là đối tượng của quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản,
quyền sử dụng đất,...
* **Giá trị pháp lý:** Vật có giá trị kinh tế - xã hội nhất định, có thể được trao đổi, mua
bán, sử dụng để tạo ra giá trị kinh tế. **Phân loại vật**
Vật được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, bao gồm:
* **Phân loại theo nguồn gốc:** Vật tự nhiên và vật nhân tạo.
* **Phân loại theo khả năng lưu thông:** Vật lưu thông được và vật không lưu thông được.
* **Phân loại theo tính chất:** Vật hữu hình và vật vô hình.
* **Phân loại theo khả năng tiêu hao:** Vật tiêu hao và vật không tiêu hao.
* **Phân loại theo khả năng định lượng:** Vật cùng loại và vật đặc định. **Kết luận**
Vật là một khái niệm quan trọng trong pháp luật dân sự, là đối tượng của quyền sở hữu,
quyền khác đối với tài sản, quyền sử dụng đất,... Vật có những đặc trưng và cấu trúc pháp lý
riêng, được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau.
4A2. Nêu được các cách phân loại vật chủ yếu
Các cách phân loại vật chủ yếu được quy định tại Điều 165 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm:
* **Phân loại theo nguồn gốc:**
* **Vật tự nhiên:** Là những vật có sẵn trong tự nhiên, chưa qua tác động của con
người, ví dụ: đất, đá, nước,...
* **Vật nhân tạo:** Là những vật do con người tạo ra, ví dụ: nhà cửa, xe cộ, máy móc,...
* **Phân loại theo khả năng lưu thông:**
* **Vật lưu thông được:** Là những vật có thể được chủ sở hữu tự do chuyển giao quyền
sở hữu cho người khác, ví dụ: nhà cửa, xe cộ, máy móc,...
* **Vật không lưu thông được:** Là những vật không thể được chủ sở hữu tự do chuyển
giao quyền sở hữu cho người khác, ví dụ: tài sản quốc gia, tài sản công,...
* **Phân loại theo tính chất:**
* **Vật hữu hình:** Là những vật có thể nhìn thấy, sờ thấy, ví dụ: nhà cửa, xe cộ, máy móc,...
* **Vật vô hình:** Là những vật không thể nhìn thấy, sờ thấy, ví dụ: quyền tác giả,
quyền sở hữu công nghiệp,...
* **Phân loại theo khả năng tiêu hao:**
* **Vật tiêu hao:** Là những vật khi sử dụng sẽ bị biến đổi, tiêu hao dần, ví dụ: thực phẩm, xăng dầu,...
* **Vật không tiêu hao:** Là những vật khi sử dụng không bị biến đổi, tiêu hao dần, ví
dụ: nhà cửa, đất đai,...
* **Phân loại theo khả năng định lượng:**
* **Vật cùng loại:** Là những vật có cùng chất liệu, tính năng, quy cách, ví dụ: quần áo, giày dép,...
* **Vật đặc định:** Là những vật có những đặc điểm riêng biệt, không thể thay thế được,
ví dụ: bức tranh sơn dầu, chiếc xe máy mang biển số 123.456.789,...
Ngoài ra, vật còn có thể được phân loại theo các tiêu chí khác như:
* **Phân loại theo giá trị:** Vật có giá trị cao, vật có giá trị thấp,...
* **Phân loại theo mục đích sử dụng:** Vật dùng để sinh hoạt, vật dùng để sản xuất,...
* **Phân loại theo chủ sở hữu:** Vật thuộc sở hữu nhà nước, vật thuộc sở hữu tập thể, vật
thuộc sở hữu cá nhân,...
Mỗi cách phân loại vật đều có những ý nghĩa riêng, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đặc điểm,
tính chất của vật, từ đó có thể áp dụng pháp luật một cách chính xác và hiệu quả.
4B1. Phân tích được ý nghĩa pháp lý của sự phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình
**Ý nghĩa pháp lý của sự phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình**
Sự phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình có ý nghĩa pháp lý quan trọng, thể hiện ở các khía cạnh sau:
* **Cơ sở để xác định quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự**
Việc phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định
quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự. Cụ thể, đối với vật hữu
hình, các chủ thể có quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt, chuyển giao,... theo quy định của
pháp luật. Đối với vật vô hình, các chủ thể có quyền hưởng dụng, sử dụng, định đoạt,
chuyển giao,... theo quy định của pháp luật.
Ví dụ, đối với vật hữu hình là đất đai, chủ sở hữu có quyền sử dụng đất, cho thuê đất,
chuyển nhượng quyền sử dụng đất,... Đối với vật vô hình là quyền tác giả, chủ sở hữu có
quyền sử dụng, cho phép người khác sử dụng, chuyển giao quyền tác giả,...
* **Cơ sở để xác định phương thức chuyển dịch quyền sở hữu**
Việc phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình cũng có ý nghĩa trong việc xác định phương
thức chuyển dịch quyền sở hữu. Đối với vật hữu hình, phương thức chuyển dịch quyền sở
hữu chủ yếu là giao nhận, chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế,... Đối với vật vô hình, phương
thức chuyển dịch quyền sở hữu chủ yếu là chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế,...
Ví dụ, đối với vật hữu hình là xe ô tô, phương thức chuyển dịch quyền sở hữu chủ yếu là
mua bán, tặng cho, thừa kế,... Đối với vật vô hình là quyền tác giả, phương thức chuyển dịch
quyền sở hữu chủ yếu là chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế,...
* **Cơ sở để xác định giá trị của vật**
Việc phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình cũng có ý nghĩa trong việc xác định giá trị
của vật. Đối với vật hữu hình, giá trị của vật thường được xác định dựa trên giá trị thị
trường, giá trị sử dụng,... Đối với vật vô hình, giá trị của vật thường được xác định dựa trên
giá trị pháp lý, giá trị kinh tế,...
Ví dụ, đối với vật hữu hình là nhà cửa, giá trị của nhà cửa thường được xác định dựa trên giá
trị thị trường, giá trị sử dụng,... Đối với vật vô hình là quyền sử dụng đất, giá trị của quyền
sử dụng đất thường được xác định dựa trên giá trị pháp lý, giá trị kinh tế,...
* **Cơ sở để xác định trách nhiệm pháp lý của các chủ thể**
Việc phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình cũng có ý nghĩa trong việc xác định trách
nhiệm pháp lý của các chủ thể. Đối với vật hữu hình, trách nhiệm pháp lý của các chủ thể
phát sinh khi chủ thể vi phạm quyền sở hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt,... đối với vật
đó. Đối với vật vô hình, trách nhiệm pháp lý của các chủ thể phát sinh khi chủ thể vi phạm
quyền hưởng dụng, quyền sử dụng, quyền định đoạt,... đối với vật đó.
Ví dụ, đối với vật hữu hình là xe ô tô, trách nhiệm pháp lý của chủ xe phát sinh khi chủ xe vi
phạm quy định về giao thông đường bộ, gây thiệt hại cho người khác. Đối với vật vô hình là
quyền tác giả, trách nhiệm pháp lý của chủ sở hữu quyền tác giả phát sinh khi chủ sở hữu
quyền tác giả vi phạm quy định về bảo hộ quyền tác giả, gây thiệt hại cho người khác. Kết luận
Sự phân loại giữa vật hữu hình và vật vô hình là một quy định quan trọng trong Bộ luật Dân
sự năm 2015. Quy định này có ý nghĩa pháp lý quan trọng, thể hiện ở các khía cạnh như xác
định quyền và nghĩa vụ của các chủ thể, xác định phương thức chuyển dịch quyền sở hữu,
xác định giá trị của vật, xác định trách nhiệm pháp lý của các chủ thể.
4.C.1. Nhận xét, đánh giá các quy định về phân loại vật trong luật tư La Mã, so sánh với
cách tiếp cận của BLDS 2015