Đề cương ôn tập Môn Văn học dân gian | Đại học Sư phạm Hà Nội 2

lOMoAR cPSD| 58950985
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN VĂN HỌC DÂN GIAN CÂU 2 ĐIỂM
1. Giải thích Thần thoại là “sáng tạo vô ý thức”. Cho ví dụ
2. Lí giải và nhận diện 1 tác phẩm có phải thần thoại, truyền thuyết, truyện cổtích hay không?
3. Phân biệt thành ngữ, tục ngữ? Cho ví dụ?
4. Phân biệt truyện cổ tích loài vật – truyện ngụ ngôn? Cho ví dụ?
5. Phân biệt câu đố - tục ngữ? Cho ví dụ? CÂU 3 ĐIỂM:
1. Các đặc trưng cơ bản của văn học dân gian. Ví dụ
2. Kiểu nhân vật lịch sử trong truyền thuyết. Ví dụ3. Kiểu nhân
vậy bé nhỏ trong truyện cổ tích. Ví dụ CÂU 5 ĐIỂM: 1.
Phân tích nội dung và hình thức nghệ thuật của 1 truyện thần thoại (tự chọn) 2.
Phân tích nội dung tư tưởng và ý nghĩa giáo dục trong truyền thuyết (Con
Rồng cháu Tiên, thánh Gióng, Sơn Tinh – Thủy Tinh, An Dương Vương) 2.1 Con Rồng Cháu Tiên:
Truyền thuyết CRCT là một trong những truyền thuyết tiêu biểu cho truyền thuyết
thời đại anh hùng. Truyện là tác phẩm có nội dung giải thích nguồn gốc cao quý,
linh thiêng của người Việt Nam, đồng thời thể hiện niềm tự hào dân tộc, tinh thần
đoàn kết của các dân tộc anh em trên khắp đất nước.
 Tóm tắt truyện:
Ngày xửa, ngày xưa, có chàng Lạc Long Quân tài giỏi, tinh thông võ nghệ, là con
của vua dưới biển, chàng lên bờ dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi, giúp dân có
cuộc sống tốt hơn. Chàng giúp dân diệt trừ yêu tinh. Rồi chàng gặp và yêu nàng
Âu Cơ. Âu Cơ sinh ra 1 bọc trứng nở 100 người con. Cuộc sống hạnh phúc trôi
qua, nhưng một ngày họ nhận ra rằng ko thể sống mãi bên nhau vì 1 người là tiên
trên núi, 1 người là rồng dưới biển. Lạc Long Quân dẫn 50 con xuống biển, Âu lOMoAR cPSD| 58950985
Cơ đưa 50 con lên non. Con trưởng đi theo mẹ, lập ra nước Văn Lang, là nhà
Nước đầu tiên của Việt Nam.  Nội dung tư tưởng:
- Giải thích nguồn gốc cao quý của người Việt:
+ LLQ là con trai của Long Nữ, thuộc nòi rồng, Âu Cơ có dòng dõi Thần Nông, ở trên núi.
+ LLQ có sức khỏe vô địch, có nhiều phép lạ, Âu Cơ có nhan sắc “xinh đẹp tuyệt trần”.
+ LLQ và Âu Cơ kết duyên rồi sinh ra bọc trăm trứng. Trăm trứng nở ra trăm người
con trai hồng hào, đẹp đẽ lạ thường.
=> Chi tiết về Âu Cơ sinh ra trăm trứng, “trứng nở ra trăm người con hồng hào, đẹp
đẽ kỳ diệu”, đặc biệt là “đàn con không cần bú mẹ mà tự lớn lên như thổi, mặt mũi
khôi ngô, khỏe mạnh như thần”. Điều này là một chi tiết kỳ diệu, tưởng tượng nhưng
dễ hiểu vì rồng và chim là những loài động vật đẻ trứng. Chi tiết này thể hiện ý
nghĩa biểu tượng về nguồn gốc. Mọi người Việt Nam đều xuất phát từ trứng của Âu
Cơ, nên được gọi là đồng bào, anh em, chung lòng và giúp đỡ nhau trong cuộc sống.
Điều này làm nổi bật sức mạnh đoàn kết, tự hào dân tộc, đồng lòng chống lại mọi thách thức. -
Niềm tự hào dân tộc: Truyền thuyết đề cao niềm tự hào về nguồn gốc linh
thiêng:Con rồng cháu Tiên của người Việt Nam. Mỗi người Việt sinh ra đều có
nguồn gốc từ Con Lạc Cháu Hồng -
Tinh thần đoàn kết: Không quen với cuộc sống trên cạn, Lạc Long Quân từ
biệt Âu Cơ và dẫn theo 50 người con xuống biển, trong khi 50 người con còn lại
theo Âu Cơ lên núi để chia quản lãnh thổ. Cư dân “non cao” và “nước thẳm” khi
cần thiết, họ giúp đỡ lẫn nhau. Cuộc chia tay này phản ánh ý chí mở rộng đất đai,
sinh sống của con người và là biểu tượng cho tình đoàn kết giữa các dân tộc Việt
Nam, vượt qua mọi rào cản như tôn giáo, ngôn ngữ, giới tính, nơi ở, và tuổi tác,
đồng lòng chống lại kẻ thù và giữ vững lịch sử nghìn năm. Điều này được thể hiện qua câu ca dao dân gian:
“Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn” lOMoAR cPSD| 58950985 -
Khát vọng hòa hợp với thiên nhiên và phát triển cuộc sống: Quyết định chia
tay giữa Lạc Long Quân và Âu Cơ không chỉ là giải pháp để thích nghi với điều
kiện sống khác nhau mà còn thể hiện tinh thần hòa hợp với thiên nhiên. Cuộc sống
của người Việt từ thuở sơ khai gắn liền với rừng núi, sông ngòi và biển cả, đòi hỏi
sự linh hoạt và khả năng thích ứng để tồn tại và phát triển bền vững. -
Tôn vinh giá trị gia đình và tình yêu thương: Dù chia cách về địa lý, tình cảm
giađình và sự gắn bó giữa các thành viên vẫn luôn được duy trì. Đây là biểu tượng
cho mối liên kết bền chặt, không chỉ giữa các cá nhân trong gia đình mà còn mở
rộng ra phạm vi cộng đồng, quốc gia. Ý nghĩa giáo dục: -
Giáo dục lòng tự hào về cội nguồn dân tộc: Truyền thuyết nhắc nhở con cháu
về nguồn gốc cao quý và thiêng liêng của dân tộc Việt Nam, từ đó khơi dậy lòng tự
hào dân tộc. Niềm tự hào này không chỉ giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về lịch sử hình
thành đất nước mà còn tạo động lực để họ giữ gìn, phát triển bản sắc văn hóa truyền thống. -
Khơi dậy tinh thần đoàn kết dân tộc: "Con Rồng cháu Tiên" gửi gắm thông
điệp quan trọng: dù khác biệt về vùng miền hay hoàn cảnh sống, mọi người Việt
Nam đều là anh em, cùng chung một cội nguồn. Ý thức đoàn kết này là sức mạnh
to lớn, giúp dân tộc vượt qua mọi thách thức từ thiên nhiên khắc nghiệt đến ngoại
xâm, bảo vệ sự trường tồn của đất nước. -
Truyền dạy đạo lý "Uống nước nhớ nguồn": Hình ảnh Lạc Long Quân và Âu
Cơ,hai vị tổ tiên của dân tộc, được tôn vinh trong truyền thuyết là lời nhắc nhở sâu
sắc về lòng biết ơn đối với tổ tiên, cội nguồn. Đạo lý "uống nước nhớ nguồn" từ đó
trở thành kim chỉ nam, giúp thế hệ sau biết trân trọng và gìn giữ những giá trị quý
báu mà cha ông để lại. -
Rèn luyện ý chí tự lực, tự cường: Truyền thuyết không chỉ nói về sự khởi nguồn
mà còn ngầm gửi gắm bài học về trách nhiệm xây dựng và phát triển đất nước.
Quyết tâm vượt qua khó khăn, thích nghi với hoàn cảnh để vươn lên chính là tinh
thần mà câu chuyện muốn truyền đạt cho các thế hệ sau. -
Khuyến khích tinh thần yêu thiên nhiên: Sự hòa hợp giữa con người với thiên
nhiên trong truyền thuyết không chỉ là cách tổ tiên thích nghi với cuộc sống mà còn
là bài học quý giá về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. lOMoAR cPSD| 58950985 3. Kết luận:
Truyền thuyết "Con Rồng cháu Tiên" không chỉ giải thích cội nguồn của dân tộc
Việt mà còn mang nhiều bài học tư tưởng và giáo dục sâu sắc. Nó khơi dậy lòng tự
hào dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý chí tự lực tự cường và lòng biết ơn tổ tiên. Hơn
thế, truyền thuyết còn nhấn mạnh mối quan hệ gắn bó giữa con người và thiên nhiên,
mở ra những giá trị nhân văn vượt thời gian. Đây không chỉ là câu chuyện truyền
miệng trong dân gian mà còn là một phần di sản tinh thần quý giá của dân tộc Việt
Nam, cần được gìn giữ và truyền lại cho các thế hệ mai sau. 2.2 Thánh Gióng:  Tóm tắt:
Vào đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ăn ở phúc đức, mãi không có
con. Một hôm ra đồng, bà vợ ướm vào vết chân to, về thụ thai, mười hai tháng sau sinh ra
cậu bé khôi ngô tuấn tú lên ba tuổi không biết đi không biết nói cười. Mãi tới khi xứ giả loan
tin tìm người đánh giặc lúc này Gióng mới cất tiếng nói xin vua roi sắt, áo giáp sắt, ngựa sắt
để đi đánh giặc. Gióng được bà con láng giềng góp gạo nên lớn nhanh như thổi, vươn vai trở
thành tráng sĩ rồi cưỡi ngựa xông vào giết giặc. Roi sắt gãy, Gióng nhổ bụi tre ven đường đánh
giặc. Giặc tan, Gióng cưỡi ngựa bay lên trời. 3.
Phân tích nội dung tư tưởng và ý nghĩa giáo dục trong truyện cổ tích (Tấm
Cám, Sọ Dừa, Thạch Sanh, Cây khế) 4.
Phân tích nội dung và hình thức nghệ thuật của 1 bài ca dao, đồng dao
(cụ thể có trong đề thi)