Định Hướng và Phát Triển 1991-2021 | Môn Chính sách văn hóa - Đại học Văn hóa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 60851861
KHÁI NIỆM VỀ VĂN HÓA
Văn hóa là khái niệm rất rộng và đa nghĩa, không có một định nghĩa nào bao hàm, đầy
đủ cho văn hóa, phải được nhìn nhận, tiếp cận dưới nhiều gốc độ khác nhau:
Một là, coi văn hóa như một hoạt động cho sự phát triển, hoạt động cơ bản của con
người đó là hoạt động sản xuất vật chất và hoạt động sản xuất tinh thần, nhưng không
phải hoạt động nào cũng là văn hóa. Ngược lại, không có hoạt động thì cũng không có
văn hóa được tạo ra, những hoạt động hướng đến Chân - Thiện - Mỹ tức là văn hóa;
Hai là, văn hóa là giá trị và hệ giá trị, nghĩa là văn hóa mang hệ giá trị phổ biến và phổ
quát của nhân loại, đó là Chân - Thiện - Mỹ, như vậy văn hóa được cấu thành từ khoa
học - đạo đức - nghệ thuật;
Ba là, nhìn nhận văn hóa như là sự sáng tạo, nghĩa là văn hóa là sáng tạo, đổi mới;
Bốn là, văn hóa được nhìn nhận như là bộ lộc, điều chỉnh, nghĩa là chức năng dùng văn
hóa như bộ lộc, điều chỉnh hành vi, ứng xử, đạo đức của con người.
Năm 1943, Hồ Chí Minh đã đưa ra một quan niệm văn hóa vừa cụ thể, vừa khái quát
hết sức tinh tế: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới
sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn
giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoại hằng ngày về mặc, ăn, ở
và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn
hoá, văn hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện
của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và
đòi hỏi của sự sinh tồn”
ĐƯỜNG LỐI VĂN HÓA Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI
của Đảng (Từ ngày 15 đến ngày 18.12.1986)
Đại hội đã mở đầu công cuôc đổi mớị
Với mục tiêu tổng quát: Ổn định tình hình kinh tế - xã hội bao gồm ổn định và
phát triển sản xuất, ổn định phân phối, lưu thông, ổn định và cải thiện từng bước
đời sống vật chất và văn hoá của nhân dân, tăng cường hiệu lực tổ chức quản lý,
thiết lập trật tự, kỷ cương và thực hiện công bằng xã hội.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng (Từ ngày 24
đến ngày 27.6.1991)
Đại hội tiếp tục chủ trương đổi mới toàn diện, đồng bộ và triệt để nhằm đưa đất
nước đi vào thế ổn định và phát triển. Văn hóa mặc dù được quan tâm phát triển,
nhưng chưa được xem là vấn đề trọng tâm.
Một trong những phương hướng cơ bản của “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”:
Tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực tư tưởng và văn hoá làm cho
thế giới quan Mác - Lênin và tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh giữ vị trí chỉ đạo
trong đời sống tinh thần xã hội. lOMoAR cPSD| 60851861
Kế thừa và phát huy những truyền thống văn hoá tốt đẹp của tất cả các dân tộc
trong nước, tiếp thu những tinh hoa văn hoá nhân loại, xây dựng một xã hội dân
chủ, văn minh vì lợi ích chân chính và phẩm giá con người, với trình độ tri thức,
đạo đức, thể lực và thẩm mỹ ngày càng cao.
Chống tư tưởng, văn hoá phản tiến bộ, trái với những truyền thống tốt đẹp của
dân tộc và những giá trị cao quý của loài người, trái với phương hướng đi lên chủ nghĩa xã hội.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng (Từ ngày 28.6 đến ngày 1.7.1996)
Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã ban hành Nghị
quyết chuyên đề về “Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Nghị quyết khẳng định:
Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc
đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
Mọi hoạt động văn hóa, văn nghệ phải nhằm xây dựng và phát triển nền văn hóa
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người Việt Nam về tư tưởng, đạo
đức, tâm hồn, tình cảm, lối sống, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh cho sự phát triển xã hội.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng (Từ ngày 19 đến ngày 22.4.2001)
Nghị quyết Đại hội IX của Đảng tiếp tục khẳng định:
Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc vừa là mục tiêu vừa là
động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
Mọi hoạt động văn hoá nhằm xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện
về chính trị, tư tưởng, trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo, có ý thức cộng
đồng, lòng nhân ái, khoan dung, tôn trọng nghĩa tình, lối sống có văn hoá, quan
hệ hài hoà trong gia đình, cộng đồng và xã hội.
Văn hoá trở thành nhân tố thúc đẩy con người tự hoàn thiện nhân cách, kế thừa
truyền thống cách mạng của dân tộc, phát huy tinh thần yêu nước, ý chí tự lực,
tự cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Để đạt được mục tiêu đề ra, các chương trình hành động phải được triển khai đồng bộ, chú trọng:
Mở rộng và nâng cao hiệu quả cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá".
"Xây dựng nếp sống văn minh và gia đình văn hoá", phong trào "Người tốt, việc
tốt", làm cho văn hoá thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, từng người,
Hoàn thiện hệ giá trị mới của con người Việt Nam, kế thừa các giá trị văn hoá
truyền thống của dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hoá của loài người, tăng sức đề
kháng chống văn hoá đồi trụy, độc hại. lOMoAR cPSD| 60851861
Nâng cao tính văn hoá trong mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội và sinh hoạt của nhân dân.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng (Từ ngày 18 đến ngày 25.4.2006)
Đại hội X của Đảng với quan điểm văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội,
những yêu cầu về tiếp tục phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hoá
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn kết chặt chẽ và đồng bộ hơn với
phát triển kinh tế - xã hội, làm cho văn hoá thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát
huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế.
Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý
tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam.
Phát huy tinh thần tự nguyện, tính tự quản và năng lực làm chủ của nhân dân
trong đời sống văn hoá.
Đa dạng hoá các hình thức hoạt động của phong trào "Toàn dân đoàn kết xây
dựng đời sống văn hoá".
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng (Từ ngày 12 đến ngày 19.1.2011)
Đại hội XI của Đảng khẳng định phương hướng:
Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Phát triển toàn
diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ.
Làm cho văn hoá gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở
thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển,
coi con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển.
Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích
của dân tộc, đất nước và quyền làm chủ của nhân dân.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng (Từ ngày 21
đến ngày 28.1.2016)
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII tiếp tục khẳng định đường lối
nhất quán xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, con
người Việt Nam phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất
nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc. lOMoAR cPSD| 60851861
Thực hiện sự nghiệp xây dựng, phát triển văn hóa, con người đã được Đảng, Nhà
nước quan tâm trong các chính sách kinh tế - xã hội từ Trung ương đến các địa phương.
Thực hiện nhiệm vụ xây dựng con người đáp ứng yêu cầu của thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế có bước chuyển biến quan trọng. Gắn nhiệm
vụ xây dựng văn hóa, con người với nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước.
Gắn xây dựng môi trường văn hóa với xây dựng con người.
Bước đầu hình thành những giá trị mới về con người với các phẩm chất về trách
nhiệm xã hội, ý thức công dân, dân chủ, chủ động, sáng tạo, khát vọng vươn lên.
Mục tiêu được đề ra là:
Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến
chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học.
Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh
nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc
vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh". Xây dựng con
người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành một mục tiêu của chiến lược phát triển.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng (Từ ngày 25.1 đến ngày 2.2.2021)
Đảng tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của văn hóa và phát huy vai trò của văn
hóa trong điều kiện mới.
Phát huy giá trị văn hoá, con người Việt Nam và sức mạnh toàn dân tộc, thực
hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm gắn kết chặt
chẽ, hài hoà giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hoá và thực hiện tiến bộ,
công bằng xã hội, nâng cao đời sống nhân dân.
Xây dựng, phát huy yếu tố văn hoá để thực sự là đôt phá phát triển kinh tế - xã ̣
hôi, hộ i nhậ p quốc tế.̣
Khơi dậy tinh thần yêu nước, tính cộng đồng, ý chí tự cường, tự hào dân tộc và khát vọng vươn lên.
Với định hướng phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hoá Việt
Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hoá thực sự trở thành sức mạnh nội
sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
Tăng đầu tư cho phát triển sự nghiệp văn hoá. Xây dựng, phát triển, tạo môi
trường và điều kiện xã hội thuận lợi nhất để khơi dậy truyền thống yêu nước,
niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh
phúc; tài năng, trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu
và động lực phát triển quan trọng nhất của đất nước.
Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ
XIII của Đảng về lĩnh vực văn hóa, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, lOMoAR cPSD| 60851861
để tiếp tục xây dựng, giữ gìn, chấn hưng và phát triển nền văn hoá của dân tộc,
cần tập trung thực hiện thật tốt một số nhiệm vụ trọng tâm sau:
Một là, khơi dậy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, tinh thần
đoàn kết, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc của toàn dân tộc;
phát huy cao độ những giá trị văn hoá, sức mạnh và tinh thần cống hiến của mọi
người Việt Nam, tạo nguồn lực nội sinh và động lực đột phá để thực hiện thành
công mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2025, 2030, tầm nhìn 2045 mà Đại
hội XIII của Đảng đã đề ra.
Hai là, xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới, phát triển, hội nhập với
những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn, phát huy giá trị gia đình Việt
Nam, hệ giá trị văn hoá, giá trị của quốc gia - dân tộc; kết hợp nhuần nhuyễn
những giá trị truyền thống với giá trị thời đại: Yêu nước, đoàn kết, tự cường,
nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo. Những giá trị ấy được
nuôi dưỡng bởi văn hoá gia đình Việt Nam với những giá trị cốt lõi: Ấm no, hạnh
phúc, tiến bộ, văn minh; được bồi đắp, phát triển bởi nền văn hoá Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với hệ giá trị: Dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học;
trên nền tảng của hệ giá trị quốc gia và cũng là mục tiêu phấn đấu cao cả của dân
tộc ta: Hoà bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc.
Ba là, phát triển toàn diện và đồng bộ các lĩnh vực văn hoá, môi trường văn hoá,
đời sống văn hoá: Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống, tiếp thu tinh
hoa văn hoá nhân loại, đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả sáng tạo các giá
trị văn hoá mới. Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, văn minh gắn liền với
đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, cái ác, phi văn hoá, phản văn hoá;
bảo vệ những giá trị chân - thiện - mỹ. Nâng cao đời sống văn hoá của nhân dân;
xây dựng đời sống văn hoá vui tươi, lành mạnh, hạnh phúc; khắc phục sự chênh
lệch về trình độ phát triển và hưởng thụ văn hoá giữa các vùng, miền của đất nước.
Bốn là, phát huy vai trò chủ thể sáng tạo, chủ thể thụ hưởng văn hoá là nhân dân;
tôn trọng và bảo vệ sự biểu đạt đa dạng của văn hoá, của người dân, các dân tộc,
các vùng, miền; phát triển các phong trào văn hoá sâu rộng, thực chất; cải thiện
điều kiện, nâng cao mức hưởng thụ văn hoá của nhân dân, bảo đảm sự công bằng.
Đề cao, phát huy vai trò tiên phong của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, của những
người làm công tác văn hoá.
Năm là, chú trọng xây dựng Đảng và hệ thống chính trị về văn hoá, về đạo đức;
kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, để Đảng ta và hệ thống
chính trị của nước ta thật sự là đạo đức, là văn minh, tiêu biểu cho lương tri và
phẩm giá con người Việt Nam. Xây dựng văn hoá trong lãnh đạo, quản lý; phát
huy vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ cấp chiến lược, người
đứng đầu theo tư tưởng, đạo đức, phong cách văn hoá của Chủ tịch Hồ Chí Minh. lOMoAR cPSD| 60851861
Nâng cao vai trò, năng lực lãnh đạo của Đảng; hiệu quả quản lý của Nhà nước;
sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong
sự nghiệp phát triển văn hoá.
Sáu là, xây dựng môi trường văn hoá số phù hợp với nền kinh tế số, xã hội số và
công dân số, làm cho văn hoá thích nghi, điều tiết sự phát triển bền vững đất nước
trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Khẩn trương phát triển các
ngành công nghiệp văn hoá, xây dựng thị trường văn hoá lành mạnh.