Câu 1. Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ Đò lèn?
Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ Đò lèn:
– Bài thơ được sáng tác vào tháng 9 – 1983 khi Nguyễn Duy trở về quê ngoại thăm
bà sau bao năm xa cách nhưng bà đã không còn.
– In trong tập thơ Ánh Trăng (1984).
Câu 2. Xác định phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn thơ.
Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm.
Câu 3. Thể thơ của bài thơ Đò lèn? Thơ tự do
Câu 4. Thể loại của bài thơ Đò lèn?
Thể loại của bài thơ Đò lèn là thể thơ 8 chữ.
Câu 5. Nêu nội dung chính của đoạn trích trên.
Từ những kí ức đẹp về thời thơ ấu và hình ảnh bà tảo tần, lam lũ, tác giả đã bày tỏ
tấm lòng yêu quý, kính trọng, biết ơn lẫn xót xa, day dứt của mình đối với người bà
kính yêu. Đó cũng là biểu hiện của tình yêu quê hương sâu nặng trong ông.
Câu 6. Chủ đề của bài thơ Đò lèn?
Chủ đề của bài thơ Đò lèn qua những kí ức tuổi thơ gắn liền với người bà và địa
danh thân thuộc quê hương, tác giả đã bộc lộ tình yêu quê hương và bộc lộ những
giá trị thức tỉnh rất nhân bản.
Câu 7. Giá trị nội dung của bài thơ Đò lên?
Giá trị nội dung của bài thơ Đò lên:
– Những dòng kí ức về tuổi thơ gắn với những kỉ niệm quê ngoại của Nguyễn Duy
đã gợi ra một miền quê cơ cực, từng phải chịu bao tàn phá đau thương bởi bom đạn của chiến tranh.
– Tình cảm yêu thương sâu sắc giữa hai bà cháu.
– Hình bóng người lao động Việt Nam ở mọi miền quê: lam lũ, nghèo khó mà cần
cù, nhân hậu, rất giàu tình cảm đối với cội nguồn, với văn hóa truyền thống...
Câu 8. Giá trị nghệ thuật của bài thơ Đò lèn?
Giá trị nghệ thuật của bài thơ Đò lèn:
– Có sự hòa quyện giữa tính cách dân gian và phong vị cổ điển.
– Hình ảnh giản dị, gần gũi với cuộc sống đời thường, chất hóm hỉnh dân gian.
Câu 9. Thông điệp nào của đoạn trích trên có ý nghĩa nhất đối với anh/chị?
Có thể trình bày một trong các thông điệp sau:
 Hãy sống và quan tâm đến những người xung quanh mình, nhất là những người thân.
 Lỗi lầm vì vô tình vô tâm là khó tránh khỏi trong đời. Điều quan trọng là hãy biết cảnh tỉnh.
 Đoạn thơ của Nguyễn Duy nhắc nhở mỗi người biết trân quý và hướng tới
cái đẹp của hiện thực đời sống tâm hồn, tình cảm, đến những điều thật giản
dị nhưng lại có giá trị vĩnh hằng. Bởi đó là những gì gần gũi nhưng có sức
mạnh toả sáng, nâng đỡ tâm hồn ta trên hành trình cuộc đời.
 Một trong những tình cảm đẹp nhất ở mỗi người là tình cảm gia đình, quê
hương. Bởi đó là khởi nguồn cho tình yêu đất nước.
 Hãy luôn yêu quý, kính trọng những đấng sinh thành (ông bà, cha mẹ...),
trân trọng kí ức tuổi thơ, những tình cảm bền vững của quê hương khi còn
có thể. Vì đó là nền tảng để con người trưởng thành, đừng vô tâm để phải ân hạn, tiếc nuối.
Câu 10. Các từ “lảo đảo”, “thập thững” có vai trò gì trong việc thể hiện những
hình ảnh cô đồng và người bà.
Từ “lảo đảo” gợi tả chân thực và sinh động hình ảnh cô đồng trong trạng thái nhập
đồng nửa tỉnh, nửa say.
Từ “thập thững” gợi tả hình ảnh người bà già nua, tần tảo bước thấp, bước cao
trong trí nhớ của tác giả.
Câu 11. Sự vô tâm của người cháu và nỗi cơ cực của người bà thể hiện qua
những hồi ức nào? Người cháu đã bày tỏ nỗi niềm gì qua những hồi ức đó?
Sự vô tâm của người cháu được thể hiện rõ qua câu thơ “Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thể”.
Nỗi vất vả của người bà được thể hiện qua biện pháp liệt kê các công việc của bà
“mò cua, xúc tép, đi gánh chè xanh”; các địa danh “Ba Trại, Quán Cháo, Đồng
Dao" và qua hình ảnh người bà “thập thững” trong những đêm đông lạnh.
=> Người cháu trong đoạn thơ đã thể hiện tình yêu thương sâu sắc và lẫn niềm ân
hận về sự vô tình vô tâm đối với bà qua những hình ảnh tương phản đối lập giữa
một bên là người cháu tinh nghịch, hiếu động với một bên là người bà già nua, cơ
cực, tần tảo, chắt chiu, thương cháu hết lòng.
Câu 12. Cảm nhận của em về hình ảnh người bà qua bài thơ.
Hình ảnh người bà hiện lên lầm lụi, tảo tần, nhọc nhằn một nắng hai sương. Bà
lặng lẽ nhận lấy mọi nổi chìm, lận đận để giữ cho cháu một tuổi thơ hồn nhiên, vô
tư, trong trẻo. Bà bao bọc cháu trong tình yêu thương...
Câu 13. Viết đoạn văn (khoảng 10 câu) nêu lên suy nghĩ của em về 4 câu thơ cuối.
– Hai dòng đầu: điểm nhìn là người lính từng trải, khung cảnh quen thuộc làm sống
dậy cả một thời quá khứ...
– Hai dòng cuối: tâm trạng xót xa, ngậm ngùi, ân hận, tiếc nuối... thể hiện niềm
yêu kính, lòng biết ơn đối với bà.
Câu 14. Chỉ ra và nêu tác dụng của một biện pháp nghệ thuật có trong khổ thơ thứ ba.
– Từ láy “thập thững” gợi tả hình ảnh người bà già nua, tần tảo bước thấp, bước
cao trong tâm trí và cảm xúc nhớ thương của tác giả về bà.
– Phép liệt kê các hành động: bà mò cua, xúc tép, gánh chè; các địa danh: đồng
Quan, Ba Trại, Quán Cháo, Đồng Giao. Tác dụng tăng tính biểu cảm, nhấn mạnh
nỗi cơ cực của bà trong những đêm đông lạnh.
– Phép đối lập: giữa cái hồn nhiên, vô tư tinh nghịch của cháu khi còn thơ bé với
sự nhọc nhằn, lam lũ, vất vả của bà. Tác dụng thể hiện sự thấu hiểu, trân trọng và
ngậm ngùi, day dứt của tác giả trong nỗi nhớ bà.
Câu 15. Trong đoạn thơ tác giả nhắc đến những địa danh nào ? Qua đó, em
hiểu gì về tình cảm của nhà thơ dành cho bà và quê hương Thanh Hóa?
– Các địa danh được tác giả nhắc đến trong đoạn thơ: cống Na, chợ Bình Lâm,
chùa Trần, đền Cây Thị, đền Sòng, Ba Trại.
– Các địa danh trên đã bộc lộ tình cảm của nhà thơ: nhớ thương kỉ niệm tuổi thơ;
thấu hiểu, xót xa, trân trọng, yêu kính bà tảo tần; tự hào, gắn bó máu thịt đối với
mảnh đất Thanh Hoá quê ông.
Câu 16. Vì sao hình ảnh người bà trong bài thơ có sức ám ảnh, cuốn hút với người đọc?
Hình ảnh người bà trong bài thơ có sức ám ảnh, cuốn hút với người đọc vì vẻ đẹp
chân thực, bình dị, gần gũi; vì tình cảm chân thành, sâu sắc của nhà thơ... Mỗi
người đọc đều có thể tìm thấy ở đó những kỉ niệm, những cảm xúc, trải nghiệm,
suy ngẫm của chính mình...
Câu 17. Đoạn thơ đã thể hiện những nhận thức và tình cảm gì của nhân vật
trữ tình khi nhớ về bà?
Có thể khái quát những nhận thức và tình cảm của nhân vật trữ tình khi nhớ về bà
qua hai khoảng thời gian: thời thơ ấu và khi đã khôn lớn, trưởng thành.
Câu 18. Trong bài Đò Lèn, tác giả chỉ viết hoa một từ mở đầu mỗi khổ thơ.
Theo anh/ chị, cách trình bày đó nhằm mục đích gì?
Trong tác phẩm Đò Lèn, tác giả chỉ viết hoa từ mở đầu mỗi khổ thơ. Giống với tác
phẩm Ánh trăng của Nguyễn Duy. Cách trình bày này cho thấy sự liền mạch và
dòng cảm xúc tuôn trào của tác giả. Những kỉ niệm về tuổi thơ, về bà, về những kỉ
niệm nghịch tượng phật, hái nhãn cứ thế mà tuôn về trong kí ức, thành dòng, thành dòng.
Câu 19. Xác định tên và nêu tác dụng của phép tu từ cú pháp trong đoạn thơ 3. – Phép điệp ngữ: bà
– Phép liệt kê: mò cua xúc tép ở đồng Quan, đi gánh chè xanh Ba Trại
– Đảo ngữ: thập thững
Tác dụng: Nhấn mạnh cuộc sống vất vả, cơ cực và đức hi sinh cao cả của bà.
Câu 20. Anh/chị hiểu như thế nào về đoạn thơ:
Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá
níu váy bà đi chợ Bình Lâm
bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật
và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần
Đoạn thơ gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ của người cháu: thích vui chơi, nghịch
ngợm những trò chơi trẻ thơ: bắt chim, trộm nhãn, theo bà đi chợ, câu cá,...Thể
hiện sự trân trọng thời thơ ấu, yêu quê hương và nỗi nhớ bà tha thiết.
Câu 21. Tìm các từ thuộc một trường từ vựng và đặt tên cho trường từ vựng ấy.
Trường từ vựng về hoạt động của con người: níu, bắt, ăn trộm, chơi, đi, mò, xúc, gánh.
Câu 22. Cách nhìn quen thuộc và mới mẻ về cái tôi thời nhỏ của tác giả trong bài thơ Đò lèn?
Cách nhìn của Nguyễn Duy về tuổi thơ của mình:
– Thời thơ ấu: câu cá, bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật, ăn trộm nhãn, đi chơi đền,
chân đất đi đêm xem hội... níu váy bà đòi đi chợ...
=> Kỉ niệm tuổi thơ vui tươi, tinh nghịch, hiếu động, hồn nhiên. Những địa danh
cụ thể, thân quen gắn liền với những hiếu động, nghịch ngợm của trẻ nhỏ được
nhắc đến, hiện lên đầy sinh động và gần gũi, như mở ra vùng kí ức thơ dại, chạm
đến những kỉ niệm sâu lắng nhất trong lòng người.
– Nét mới: kể những kỉ niệm không đẹp, cái xấu của trẻ thơ và được nhắc tới một
cách chân thực rất sinh động Ăn trộm nhãn chùa Trần, khiến người đọc càng liên
tưởng tới vẻ tinh nghịch, vui nhộn của một thời từng trải qua => Cách nhìn thành
thực, thẳng thắng, tự nhiên, đậm chất quê, khác với lối thi vị hoá thường gặp.
Câu 23. Tình cảm sâu nặng của tác giả đối với bà mình trong bài thơ Đò lên?
Tình cảm sâu nặng đối với người bà:
– Hồi ức về bà: Một người bà âm thầm chịu đựng muôn nghìn vất vả để nuôi dạy
đứa cháu mồ côi, hiếu động, nghịch ngợm.
 Hình ảnh người bà: mò cua xúc tép, gánh chè xanh những đêm lạnh, bán
trứng ga Lèn ngày bom Mỹ dội, năm đói củ dong riềng luộc sượng...
=> Lam lũ, vất vả, cơ cực, tần tảo, yêu thương.
– Tình cảm của nhà thơ khi nghĩ về bà ngoại:
 Thấu hiểu nỗi cơ cực, tần tảo, tình yêu thương của bà. Thể hiện tình yêu
thương, sự tôn kính, lòng tri ân sâu sắc đối với bà.
 Sự ân hận, ngậm ngùi, xót đau muộn màng: khi tôi biết thương bà thì đã
muộn/bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi.
Câu 24. Cách thể hiện tình thương bà của tác giả trong bài thơ Đò lèn?
– Sử dụng thủ pháp đối lập:
 Đối lập giữa cái tinh nghịch vô tư của người cháu với cái cơ cực, tần tảo của người bà.
 Đối lập giữa hoàn cảnh đói kém, chiến tranh ác liệt, hoàn cảnh gia đình đau
thương với cái đơn chiếc, già nua tội nghiệp của người bà.
 Đối lập giữa cái vĩnh hằng của vũ trụ với cái ngắn ngủi, hữu hạn của cuộc đời con người.
=> Thấu hiểu nỗi khổ cực của bà; thể hiện nỗi ngậm ngùi, sự ân hận muộn màng khi bà không còn nữa.
– Sử dụng phép so sánh đối chiếu:
• Giữa cái hư và cái thực; giữa bà với Tiên, Phật, thánh thần => tương đồng.
• Giữa thần thánh với bà đặt trong một bối cảnh chiến tranh => tương phản.
=> Tôn vinh, ngợi ca tấm lòng nhân từ cao cả của bà. Khẳng định sự bất diệt của hình ảnh người bà.
– Giọng điệu: thành thực, thẳng thắn. Vì thế tạo được dư vị về nỗi ngậm ngùi, đắng
xót, ân hận pha lẫn những suy niệm đầy màu sắc triết lí về sự sống con người.
Câu 25: Cách thể hiện tình cảm của Nguyễn Duy với bà?
Tác giả tự trách mình khi chưa đền đáp được công ơn nuôi dưỡng của bà. Đó là sự
hối lỗi khi nhớ về một thời vô tâm, vụng dại.