Thông tin
Hỏi đáp

Giáo trình Giáo dục học đại cương - Giáo dục học | Trường Đại học Thủ đô Hà Nội

Hiểu được những vấn đề chung của giáo dục học: đối tượng, nhiệm vụ, các khái niệm cơ bản, các phương pháp của Giáo dục học; các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách con người; mục đích, nhiệm vụ giáo dục...Tài liệu được sưu tầm giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kì thi sắp tới. Mời bạn đọc đón xem !

Môn:

Giáo dục học (hn) 36 tài liệu

Trường:

Đại học Thủ đô Hà Nội 603 tài liệu

Thông tin:

250 trang 2 tháng trước

Tác giả:

Phạm Thị Huyền

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Giáo trình Giáo dục học đại cương - Giáo dục học | Trường Đại học Thủ đô Hà Nội

93 47 lượt tải Tải xuống

GIỚI THIỆU CHUNG VỀ HỌC PHẦN “GIÁO DỤC HỌC”

I. MỤC TIÊU

Sau khi học xong học học phần này người học cần đạt được:

1. Kiến thức

- Hiểu được những vấn đề chung của giáo dục học: đối tượng, nhiệm vụ, các

khái niệm cơ bản, các phương pháp của Giáo dục học; các yếu tố ảnh hưởng đến sự

hình thành và phát triển nhân cách con người; mục đích, nhiệm vụ giáo dục...

- Hiểu được những vấn đề cơ bản của lý luận dạy học và lý luận giáo dục: quá

trình dạy học và quá trình giáo dục, các nguyên tắc, nội dung, phương pháp, hình

thức tổ chức dạy học và giáo dục, công tác giáo viên chủ nhiệm lớp trong nhà

trường phổ thông.

2. Kỹ năng

- Vận dụng kiến thức đã học để tổ chức các hoạt động dạy học và giáo dục ở

trường phổ thông.

- Vận dụng kiến thức đã học vào các tình huống dạy học và giáo dục khác

nhau, biết giải quyết các tình huống sư phạm nảy sinh trong công tác giáo dục.

3. Thái độ

- Có ý thức trong việc tự học và bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm của mình.

- Thể hiện được tinh thần trách nhiệm trong việc học tập và rèn luyện tay nghề

sư phạm.

II. GIỚI THIỆU

- Đối tượng sử dụng : Sinh viên ngành sư phạm ở các trường đại học có đào

tạo giáo viên.

- Thời gian để hoàn thành học phần: 4 tín chỉ

TT Chủ đề

Số

tín chỉ/

tiết

1 Tiểu môđun I: Những vấn đề chung của Giáo dục học

1 TC

Chủ đề 1: Giáo dục học là một khoa học

Chủ đề 2: Giáo dục và sự phát triển nhân cách

Chủ đề 3: Mục đích giáo dục và hệ thống giáo dục quốc dân

2 Tiểu môđun II: Lý luận dạy học

1,5 TC

Chủ đề 1: Quá trình dạy học

Chủ đề 2: Các nguyên tắc dạy học

Chủ đề 3: Nội dung dạy học

Chủ đề 4: Phương pháp, phương tiện dạy học

Chủ đề 5: Các hình thức tổ chức dạy học

Chủ đề 6: Đánh giá kết quả học tập của học sinh

3 Tiểu môđun III: Lý luận giáo dục

1,5 TC

Chủ đề 1: Quá trình giáo dục

Chủ đề 2: Các nguyên tắc giáo dục

Chủ đề 3: Nội dung giáo dục

Chủ đề 4: Phương pháp giáo dục

Chủ đề 5: Công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ

thông

III. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Dự thảo chương trình và SGK phổ thông sau năm 2015.

2. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thông tư số 58/2011/TT-BGDĐT về Quy chế đánh

giá, xếp loại học sinh THCS và học sinh THPT

3. Nguyễn Văn Cường – Bernd Meier, Một số vấn đề chung về đổi mới phương

pháp dạy học ở trường trung học phổ thông, Hà nội/Berlin 2010

4. Phạm Minh Hạc (chủ biên), Giáo dục thế giới đi vào thế kỷ XXI, NXB Giáo dục,

Hà Nội 2001.

5. Trịnh Trúc Lâm - Nguyễn Văn Hộ, Ứng xử sư phạm, NXB Đại học Quốc gia Hà

Nội 2007.

6. Nguyễn Thị Mỹ Lộc (chủ biên), Giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống trong nhà

trường phổ thông, NXB Đại học quốc gia Hà nội 2011

7. Phan Trọng Ngọ, Dạy học và các phương pháp dạy học trong nhà trường, NXB

Đại học sư phạm, Hà Nội 2005.

8. Trần Thị Tuyết Oanh (chủ biên) Giáo dục học, tập 1, 2 NXB Đại học Quốc gia

Hà Nội 2004.

9. Nguyễn Dục Quang, Tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, NXB Giáo

dục

10. Hà Nhật Thăng (chủ biên), Công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ

thông. NXB Giáo dục 2005.

11. Thái Duy Tuyên, Những vấn đề cơ bản của Giáo dục học hiện đại, NXB Giáo

dục, Hà Nội 2001.

12. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật giáo dục, NXB Lao

động 2010.

13. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật giáo dục đại học

14. Phạm Viết Vượng, Giáo dục học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2008.

15. Phạm Viết Vượng, Bài tập giáo dục học, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội 2008.

NỘI DUNG

TIỂU MÔ ĐUN I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA GIÁO DỤC HỌC

(1 tín chỉ)

A. MỤC TIÊU

Sau khi học xong tiểu mô đun này người học có thể:

- Hiểu được nguồn gốc, tính chất, các chức năng của giáo dục; đối tượng,

nhiệm vụ, các khái niệm cơ bản, các phương pháp của Giáo dục học.

- Hiểu và phân tích được các yếu tổ ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển

nhân cách.

- Hiểu và trình bày được mục đích, mục tiêu giáo dục, hệ thống giáo dục quốc

dân Việt Nam.

- Vận dụng kiến thức đã học để phân tích một số vấn đề trong

thực tiễn giáo

dục.

- Có ý thức trong việc học tập, nghiên cứu Giáo dục học.

B. NỘI DUNG

Chủ đề 1: GIÁO DỤC LÀ MỘT HIỆN TƯỢNG XÃ HỘI ĐẶC

BIỆT

(4 tiết lý thuyết, 2 tiết thảo luận)

⦿ Mục tiêu:

Sau khi học xong chủ đề này người học có thể:

- Trình bày được nguồn gốc, tính chất, các chức năng của giáo dục.

- Xác định được đối tượng, nhiệm vụ, các khái niệm cơ bản, các phương pháp

của Giáo dục học, mối quan hệ giữa Giáo dục học với các khoa học khác.



Các nội dung chính

Hoạt động 1: TÌM HIỂU NGUỒN GỐC, TÍNH CHẤT VÀ CÁC CHỨC NĂNG

CỦA GIÁO DỤC

Nhiệm vụ của hoạt động 1



Nhiệm vụ 1: Làm việc theo nhóm: Đọc nội dung 1, 2, 3 của “Thông

tin cho hoạt động 1”, thảo luận vấn đề: Tại sao nói giáo dục là một hiện tượng

xã hội đặc biệt ?





Nhiệm vụ 2: Làm việc cả lớp: Đại diện các nhóm trình bày kết quả

thảo luận với các nội dung trên.

Thông tin cho hoạt động 1

Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt. Điều này được thể hiện ở nguồn

gốc, tính chất và các chức năng cơ bản của nó.

1. Nguồn gốc của giáo dục

Từ khi xuất hiện trên trái đất, để tồn tại và phát triển, con người phải nhận

thức thế giới khách quan. Trong quá trình nhận thức thế giới khách quan, con người

dần dần tích luỹ được những kinh nghiệm lao động và chinh phục tự nhiên. Từ đó

nảy sinh nhu cầu truyền thụ những kinh nghiệm đã tích lũy được cho nhau. Đây

chính là nguồn gốc phát sinh của hiện tượng giáo dục.

Trong buổi đầu, giáo dục xuất hiện như một hiện tượng tự phát, diễn ra đơn

giản theo lối quan sát - bắt chước, về sau giáo dục trở thành một hoạt động có ý

thức. Con người dần dần biết xác định mục đích, hoàn thiện nội dung và tìm ra các

phương thức để tổ chức quá trình giáo dục một cách có hiệu quả.

Ngày nay, giáo dục đã trở thành một hoạt động được tổ chức đặc biệt, đạt tới

trình độ cao.

2. Các tính chất của giáo dục

Phân tích hiện tượng giáo dục trong lịch sử nhân loại trên tất cả các phương

diện, có thể thấy các tính chất sau đây của nó:

2.1. Giáo dục là một hiện tượng chỉ có ở loài người.

Giáo dục xuất hiện cùng với sự xuất hiện của con người trên trái đất. Bản chất

của giáo dục là sự truyền đạt và lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội giữa các thế hệ

với nhau. Giáo dục là một phương thức để duy trì và phát triển xã hội loài người.

2.2. Giáo dục có tính phổ biến và vĩnh hằng

Giáo dục là một phạm trù phổ biến vì có con người là có giáo dục. Giáo dục

tồn tại ở tất cả các chế độ xã hội, thể chế chính trị, trong mọi thời đại, mọi giai đoạn

lịch sử. Giáo dục gắn liền với nhu cầu tái sản xuất sức lao động cho xã hội.

Không chỉ mang tính chất phổ biến, giáo dục còn là một phạm trù vĩnh hằng,

với ý nghĩa nó tồn tại mãi mãi cùng với loài người, chỉ khi nào con người không

còn tồn tại khi đó mới mất đi hiện tượng giáo dục

2.3. Giáo dục có tính lịch sử, tính giai cấp



Giáo dục ra đời theo nhu cầu của lịch sử- xã hội. Giáo dục một mặt phản ánh

trình độ phát triển của lịch sử, bị quy định bởi trình độ phát triển của lịch sử. Mặt

khác, nó lại tác động tích cực vào sự phát triển của lịch sử. Ở mỗi giai đoạn phát

triển lịch sử, xã hội lại đặt ra những yêu cầu nhất định đối với giáo dục.

Trong xã hội có giai cấp, giáo dục được sử dụng như một công cụ để duy trì

và bảo vệ quyền lợi cho giai cấp thống trị. Giai cấp thống trị đã thực hiện quyền

thống trị của mình đối với giáo dục thông qua mục đích, nội dung và phương pháp

giáo dục.

2.4. Giáo dục có tính nhân văn, tính dân tộc.

Bất cứ thời đại nào, chế độ xã hội nào, mục đích của giáo dục đều hướng vào

sự hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ, đào tạo họ trở thành những người có ích

cho xã hội. Chính vì vậy, giáo dục mang tính nhân văn, nó phản ánh những giá trị

văn hoá, đạo đức, thẩm mỹ chung nhất của nhân loại. Tuy nhiên, mỗi quốc gia, dân

tộc đều có truyền thống, bản sắc văn hoá riêng. Cho nên, nền giáo dục ở mỗi nước

cũng có những nét độc đáo, những sắc thái riêng của mình.

Nền giáo dục Việt Nam hiện nay mang đậm truyền thống và bản sắc của dân

tộc Việt Nam.

3. Các chức năng của giáo dục

Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, là phương thức để tồn tại và phát

triển của xã hội loài người. Điều này thể hiện ở các chức năng cơ bản của giáo dục.

3.1. Chức năng kinh tế - sản xuất.

Giáo dục không trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho xã hội. Chức năng kinh tế -

sản xuất của giáo dục thể hiện đầy đủ nhất trong đào tạo nhân lực, chuẩn bị một lớp

người lao động trẻ cho xã hội. Suy cho đến cùng, cuộc chạy đua của nhân loại, rốt

cuộc vẫn là cuộc chạy đua về nguồn nhân lực. Đất nước nào tạo ra được nguồn

nhân lực chất lượng cao nhất, đất nước đó sẽ chiến thắng trong cuộc đua tranh này.

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã nhấn mạnh:

“Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất

lượng cao là một đột phá chiến lược...” .

3.2. Chức năng chính trị - xã hội.

Giáo dục thực hiện chức năng chính trị - xã hội thông qua việc đào tạo ra

những con người đáp ứng yêu cầu của xã hội. Đó là những con người “phát triển

toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với

lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách,

phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và

bảo vệ Tổ quốc” [Luật Giáo dục].

Mặt khác, giáo dục tác động đến cấu trúc xã hội (các tầng lớp, các giai cấp),

góp phần làm cho cấu trúc xã hội trở nên thuần nhất.

3.3. Chức năng tư tưởng - văn hoá.

Giáo dục có tác dụng to lớn trong việc xây dựng một hệ tư tưởng chi phối toàn

xã hội, xây dựng lối sống phổ biến trong toàn xã hội, xây dựng một trình độ văn

hoá cho xã hội. Chức năng tư tưởng văn hoá của giáo dục còn được thể hiện ở chỗ

giáo dục góp phần vào việc bảo tồn, phát triển nền văn hóa xã hội, giữ gìn, phát

huy truyền thống và bản sắc dân tộc.

Với những chức năng trên, giáo dục đã được nhìn nhận như “chiếc chìa khoá

để mở cửa vào tương lai”, là con đường quan trọng nhất để phát triển kinh tế -xã

hội.

Trong sự nghiệp đổi mới đất nước, Đảng ta đã xác định: “Phát triển giáo dục

là quốc sách hàng đầu, là động lực thúc đẩy sự phát triển, coi đầu tư cho giáo dục

là đầu tư cho sự phát triển của đất nước” [Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần

thứ XI của Đảng].

 Đánh giá hoạt động 1:

1. Tại sao nói giáo dục có tính phổ biến, tính vĩnh hằng, tính lịch sử, tính giai

cấp?

2. Tại sao nói giáo dục là quốc sách hàng đầu, là động lực thúc đẩy sự phát

triển kinh tế - xã hội?

3. Chọn một phương án đúng nhất trong mỗi câu dưới đây:

(1) Đây là tính chất nào của giáo dục: Giáo dục tồn tại ở mọi thời đại, mọi chế

độ xã hội, gắn với nhu cầu đào tạo sức lao động cho xã hội?

a. Tính phổ biến c. Tính vĩnh hằng

b. Tính lịch sử d. Tính giai cấp

(2) Đây là tính chất nào của giáo dục: Giáo dục chịu sự qui định bởi các lĩnh

vực khác nhau của xã hội?

a. Tính giai cấp c. Tính lịch sử

b. Tính dân tộc d. Tính nhân văn

(3) Sự khác nhau cơ bản nhất giữa nền giáo dục của các nước được thể hiện ở:

nào?

a. Nội dung giáo dục c. Phương pháp giáo dục

b. Truyền thống và bản sắc dân tộc d.

Hình thức tổ chức giáo dục

(4) Chức năng kinh tế - sản xuất của giáo dục thể hiện đầy đủ nhất ở nhiệm vụ

a. Nâng cao dân trí. c. Bồi dưỡng nhân tài

b. Đào tạo nhân lực d. Tất cả những nhiệm vụ trên

Hoạt động 2: TÌM HIỂU ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ CỦA GIÁO DỤC HỌC

Nhiệm vụ của hoạt động:



Nhiệm vụ 1: Làm việc theo nhóm: Đọc tài liệu và nội dung 1 của

“Thông tin cho hoạt động 2”, thảo luận trong nhóm các nội dung sau:

- Đối tượng của Giáo dục học

- Đặc trưng, cấu trúc của quá trình giáo dục



Nhiệm vụ 2 (Tự học): Từng cá nhân đọc “Thông tin cho hoạt động

2”, trả lời câu hỏi : Giáo dục học nghiên cứu những vấn đề gì ?

Thông tin cho hoạt động 2

1. Đối tượng của Giáo dục học

Giáo dục học là một khoa học nghiên cứu về quá trình giáo dục con người.

Đối tượng nghiên cứu của Giáo dục học chính là quá trình giáo dục, một quá trình

xã hội đặc biệt.

1.1. Đặc trưng của quá trình giáo dục

Quá trình giáo dục có những đặc trưng chủ yếu sau đây:

- Đó là một loại quá trình xã hội được tổ chức một cách có mục đích, có kế

hoạch, hướng vào việc truyền đạt và lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội, hình thành

và phát triển nhân cách người học.

- Đó là quá trình, trong đó diễn ra mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau giữa

nhà giáo dục và người được giáo dục, tạo thành một loại quan hệ xã hội đặc biệt-

quan hệ giáo dục.

- Đó là quá trình nhà giáo dục tổ chức, hướng dẫn các loại hình hoạt động và

giao lưu của người được giáo dục, qua đó hình thành và phát triển nhân cách cho

họ.





Như vậy, quá trình giáo dục là một quá trình xã hội hình thành nhân cách con

người, được tổ chức một cách có mục đích và có kế hoạch, được thực hiện thông

qua các hoạt động giáo dục, được tiến hành trong các mối quan hệ giữa nhà giáo

dục và người được giáo dục nhằm chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội.

Quá trình giáo dục với tư cách là đối tượng của Giáo dục học còn được gọi là

quá trình sư phạm tổng thể hay quá trình giáo dục theo nghĩa rộng. Quá trình này

bao gồm hai bộ phận, đó là quá trình dạy học và quá trình giáo dục (theo nghĩa

hẹp). Hai quá trình này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và đều thực hiện chức

năng chung của quá trình giáo dục là hình thành nhân cách. Tuy nhiên, mỗi quá

trình bộ phận lại có chức năng trội của mình.

1.2. Cấu trúc của quá trình giáo dục

Quá trình giáo dục là một hệ thống cấu trúc bao gồm nhiều thành tố có mối

quan hệ mật thiết với nhau:

1.2.1. Mục đích, nhiệm vụ giáo dục

Là thành tố cơ bản, quan trọng hàng đầu, có tác dụng định hướng cho sự vận

động và phát triển của toàn bộ quá trình giáo dục. Toàn bộ quá trình giáo dục phải

hướng vào việc thực hiện có hiệu quả mục đích, nhiệm vụ giáo dục đã được xác

định. Mục đích giáo dục được cụ thể hoá thành các nhiệm vụ giáo dục

1.2.2. Nội dung giáo dục

Là thành tố cơ bản, làm nên nội dung hoạt động của nhà giáo dục và người

được giáo dục. Nội dung giáo dục được qui định bởi hệ thống kinh nghiệm xã hội

cần truyền đạt cho thế hệ trẻ.

1.2.3. Phương pháp giáo dục

Là cách thức hoạt động phối hợp giữa nhà giáo dục và người được giáo dục

nhằm thực hiện tốt mục đích, nhiệm vụ giáo dục đã đề ra.

1.2.4. Nhà giáo dục

Là chủ thể của hoạt động giáo dục. Theo quan điểm giáo dục hiện đại, nhà

giáo dục giữ vai trò chủ đạo, là người định hướng, thiết kế, tổ chức các hoạt động

giáo dục cho người được giáo dục.

1.2.5. Người được giáo dục

Vừa là chủ thể, vừa là đối tượng của hoạt động giáo dục. Theo quan điểm giáo

dục hiện đại, người được giáo dục là nhân vật trung tâm của nhà trường.

1.2.6. Kết quả giáo dục

Là những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo cùng các phẩm chất đạo đức được hình

thành ở người học sau quá trình giáo dục. Kết quả giáo dục phản ánh một cách tập

trung nhất ở trình độ phát triển về mặt nhân cách của người được giáo dục.

Các thành tố trên đây có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau và

chịu sự qui định của môi trường kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ.

2. Nhiệm vụ của Giáo dục học

Giáo dục học có các nhiệm vụ sau đây:

- Nghiên cứu bản chất và các quy luật của quá trình giáo dục;

- Nghiên cứu mục đích, Nội dung và phương pháp giáo dục;

- Nghiên cứu các con đường và biện pháp để nâng cao chất lượng và hiệu quả

giáo dục;

- Nghiên cứu xây dựng các lí thuyết giáo dục mới và khả năng ứng dụng của

chúng vào thực tiễn giáo dục.

 Đánh giá hoạt động 2:

Chọn 1 phương án đúng nhất trong mỗi câu dưới đây:

(1) Yếu tố nào dưới đây là đối tượng của Giáo dục học?

a. Con người c. Quá trình giáo dục tổng thể

b. Hoạt động giáo dục d. Kết quả giáo dục

(2) Yếu tố cơ bản nhất để phân biệt Giáo dục học với các khoa học khác là:

a. Đối tượng nghiên cứu c. Nhiệm vụ nghiên cứu

b. Mục đích nghiên cứu d. Nội dung nghiên cứu

(3) Nhân tố nào dưới đây đặc trưng cho tính chất hai mặt của quá trình giáo dục?

a. Mục đích, nhiệm vụ giáo dục c. Nhà giáo dục và người được giáo dục

b. Nội dung, phương pháp giáo dục d. Bao gồm những nhân tố trên.

(4) Yếu tố có tác dụng định hướng cho mọi hoạt động giáo dục là:

a. Mục đích giáo dục c. Nội dung giáo dục

b. Phương pháp giáo dục d. Kết quả giáo dục

Hoạt động 3: TÌM HIỂU CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA GIÁO DỤC HỌC VÀ

MỐI QUAN HỆ GIỮA GIÁO DỤC HỌC VỚI CÁC KHOA HỌC KHÁC

Nhiệm vụ của hoạt động:



Nhiệm vụ 1: Từng cá nhân nghiên cứu tài liệu và mục 1 của “Thông

tin cho hoạt động 3”, tìm hiểu các khái niệm cơ bản của Giáo dục học





Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu mối quan hệ giữa Giáo dục học với các ngành

khoa học khác có liên quan.

Thông tin cho hoạt động 3

1. Một số khái niệm cơ bản của Giáo dục học

Ngoài đối tượng nghiên cứu ra, mỗi khoa học đều có một hệ thống các khái

niệm và phạm trù. Giáo dục học cũng có một hệ thống các khái niệm, liên hệ với

nhau tạo thành một lí thuyết chặt chẽ. Chúng ta có thể làm rõ một số khái niệm cơ

bản sau đây:

1.1. Giáo dục

Đây là một khái niệm xuất phát, có ý nghĩa quan trọng của giáo dục học. Khái

niệm này có thể được xem xét dưới các góc độ sau đây:

1.1.1. Về bản chất

Giáo dục là quá trình truyền thụ và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội giữa

các thế hệ.

1.1.2. Về hoạt động

Giáo dục là quá trình tác động của xã hội và của nhà giáo dục đến các đối

tượng giáo dục để hình thành ở họ những phẩm chất nhân cách.

1.1.3. Về mặt phạm vi

Giáo dục được hiểu ở nhiều cấp độ khác nhau:

- Ở cấp độ rộng nhất: Giáo dục là quá trình hình thành nhân cách dưới ảnh

hưởng của tất cả các tác động (bao gồm các tác động tự giác, tích cực xen lẫn các

tác động tự phát tiêu cực, các tác động khách quan lẫn tác động chủ quan). Đây

chính là quá trình xã hội hoá con người.

- Ở cấp độ thứ 2: Giáo dục là hoạt động có mục đích của các lực lượng giáo

dục xã hội nhằm hình thành ở người học các phẩm chất nhân cách. Đây chính là

quá trình giáo dục xã hội.

- Ở cấp độ thứ 3: Giáo dục là một hoạt động có kế hoạch, có nội dung và bằng

phương pháp khoa học của các nhà sư phạm trong các tổ chức giáo dục, trong nhà

trường nhằm giúp người học phát triển trí tuệ, đạo đức, thẩm mĩ, thể chất… Đây

chính là quá trình sư phạm tổng thể.

- Ở cấp độ thứ tư: Giáo dục là quá trình hình thành ở người học những phẩm

chất đạo đức, những thói quen hành vi. Đây chính là quá trình giáo dục theo nghĩa

hẹp.



Từ các góc độ trên, có thể hiểu khái niệm giáo dục theo nghĩa rộng và theo

nghĩa hẹp như sau:

- Theo nghĩa rộng: Giáo dục là quá trình hình thành có mục đích, có tổ chức

những sức mạnh thể chất và tinh thần của con người, hình thành thế giới quan, bộ

mặt đạo đức, thị hiếu thẩm mỹ cho con người.

- Theo nghĩa hẹp: Giáo dục là quá trình hình thành ý thức, tình cảm, thái độ,

các thói quen hành vi, các phẩm chất đạo đức cho con người.

1.2. Dạy học

Dạy học là một khái niệm chỉ hoạt động chung của người dạy và người học.

Hai hoạt động này song song tồn tại và phát triển trong cùng một quá trình thống

nhất. Trong đó, hoạt động dạy giữ vai trò chủ đạo còn hoạt động học giữ vai trò

tích cực chủ động.

Dạy học là con đường cơ bản để thực hiện mục đích giáo dục xã hội. Học tập

là cơ hội quan trọng nhất giúp cho mỗi cá nhân phát triển và thành đạt trong nền

kinh tế tri thức của thế kỉ XXI.

Với sự phát triển của giáo dục hiện nay đã xuất hiện thêm một số khái niệm

mới như: Giáo dục không chính qui, giáo dục suốt đời, giáo dục cộng đồng, giáo

dục hướng nghiệp, công nghệ dạy học...

2. Mối quan hệ của Giáo dục học với các khoa học khác

Trong các lĩnh vực khoa học, về phương pháp luận, bên cạnh việc giới hạn

lĩnh vực và đối tượng nghiên cứu phải thấy rõ mối liên hệ hữu cơ giữa một khoa

học nào đó với các khoa học có liên quan. Đối với Giáo dục học, điều này càng có

ý nghĩa quan trọng hơn.

Giáo dục học là một khoa học nghiên cứu về quá trình giáo dục con người. Vì

thế, Giáo dục học có mối liên hệ, trước hết với các ngành khoa học xã hội và nhân

văn như Triết học, Tâm lý học, Xã hội học, Đạo đức học, Mĩ học…

2.1. Với Triết học

Trong mối quan hệ với Triết học thì Triết học duy vật biện chứng (triết học

Mác - Lênin) là cơ sở phương pháp luận của Giáo dục học. Chúng ta có thể lấy một

số ví dụ để làm rõ điều này:

Triết học duy vật biện chứng cho rằng, bản chất con người, trong tính hiện

thực của nó, là tổng hoà các mối quan hệ xã hội. Quá trình hình thành nhân cách là

quá trình con người tự chiếm lĩnh bản chất của loài người thông qua hoạt động của

chính mình.

Vận dụng quan điểm này vào trong Giáo dục học, đòi hỏi chúng ta muốn hình

thành nhân cách học sinh phải tổ chức và đưa các em tham gia vào các mối quan hệ

xã hội đa dạng.

Một ví dụ khác: Triết học duy vật biện chứng cho rằng, các sự vật, hiện tượng

trong thế giới khách quan vận động và phát triển dưới ảnh hưởng của những yếu tố

bên trong và yếu tố bên ngoài, trong đó yếu tố bên trong giữ vai trò quyết định, còn

yếu tố bên ngoài giữ vai trò điều kiện. Sự phát triển của các sự vật, hiện tượng đạt

hiệu quả tối ưu khi có sự kết hợp chặt chẽ giữa yếu tố bên trong và bên ngoài.

Vận dụng quan điểm này vào trong Giáo dục học đòi hỏi chúng ta, trong quá

trình giáo dục phải nhấn mạnh yếu tố tự giáo dục, yếu tố tự giác, tích cực của học

sinh (yếu tố bên trong) đồng thời không coi nhẹ tác động của nhà giáo dục, của

thầy cô giáo (yếu tố bên ngoài).

2.2. Với Xã hội học

Xã hội học chỉ ra những đặc điểm phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và ảnh

hưởng của chúng đến sự hình thành, phát triển nhân cách con người, giúp Giáo dục

học giải quyết những vấn đề về mục tiêu, Nội dung giáo dục, tác động qua lại giữa

nhà trường, gia đình, xã hội trong công tác giáo dục.

2.3. Với Tâm lí học

Tâm lí học có vai trò quan trọng đối với việc nghiên cứu những vấn đề của

Giáo dục học. Đặc biệt Tâm lí học lứa tuổi và Tâm lí học sư phạm được coi là cơ

sở để ứng dụng hợp lý nội dung, phương pháp giáo dục.

2.4. Với Sinh lý học

Sinh lý học liên quan chặt chẽ với Giáo dục học, được coi là cơ sở tự nhiên

của Giáo dục học. Sinh lý học nghiên cứu con người như một thực thể tự nhiên sinh

học. Nó cung cấp các dữ liệu về sự phát triển của hệ thần kinh cấp cao, các kiểu

loại hình thần kinh, sự phát triển của các cơ quan cảm giác, vận động trong cơ thể

người qua các thời kỳ lứa tuổi khác nhau. Đó là cơ sở khoa học của Giáo dục học

trong việc nghiên cứu quá trình giáo dục trẻ em.

Ngoài ra, do sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kĩ thuật công nghệ và sự

thâm nhập của chúng vào trong giáo dục nên Giáo dục học còn có mối liên hệ với

Điều khiển học, Tin học…

 Đánh giá hoạt động 3:

1. Phân biệt khái niệm giáo dục theo nghĩa rộng và khái niệm giáo dục theo

nghĩa hẹp.

2. Chọn 1 phương án đúng nhất trong mỗi câu dưới đây:

(1) Khoa học nào dưới đây được coi là cơ sở để ứng dụng hợp lý các nội

dung, phương pháp giáo dục?

a. Tâm lý học đại cương c. Xã hội học

b. Tâm lý học lứa tuổi và sư phạm d. Sinh lý học

(2) Trong các khoa học sau đây, khoa học nào là cơ sở phương pháp luận của

Giáo dục học ?

a. Triết học Mác-Lê nin c. Tâm lý học

b. Sinh lý học d. Điều khiển học

Hoạt động 4: (Tự học): TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP CỦA GIÁO DỤC HỌC

Nghiên cứu tài liệu, tìm hiểu về các phương pháp của Giáo dục học

Thông tin cho hoạt động 4

Phương pháp nghiên cứu Giáo dục học là hệ thống cách thức mà các nhà khoa

học sử dụng để khám phá bản chất và các qui luật của quá trình giáo dục, nhằm ứng

dụng chúng vào thực tiễn cuộc sống.

Có thể chia thành ba nhóm phương pháp nghiên cứu Giáo dục học:

1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Nhóm này bao gồm các phương pháp như phân tích, tổng hợp, so sánh, phân

loại, hệ thống hoá, khái quát hoá, mô hình hoá, giả thuyết.

Nghiên cứu khoa học giáo dục có thể bắt đầu từ việc thu thập các thông tin về

quá trình giáo dục từ các nguồn tài liệu như sách chuyên khảo, tạp chí khoa học,

văn kiện, tài liệu lịch sử, thông tin trên mạng internet…Các thông tin, tài liệu này

được phân tích, so sánh, phân loại, hệ thống hoá, tổng hợp và khái quát để rút ra

những thông tin mới, những kết luận mới.

Nghiên cứu một sự kiện giáo dục phức tạp người ta có thể tiến hành bằng việc

đề xuất và chứng minh một giả thuyết. Nhiệm vụ của các nhà khoa học là đi từ giả

thuyết, từ các thông tin có tính giả định làm tiền đề để suy diễn, chứng minh một

luận đề rút ra tri thức mới, như vậy giả thuyết trở thành phương pháp nghiên khoa

học quan trọng.



Ngoài ra, nghiên cứu các hiện tượng giáo dục phức tạp còn có thể tiến hành

bằng việc xây dựng các mô hình lý thuyết. Dựa trên các mô hình lý thuyết các nhà

khoa học khám phá bản chất và quy luật của các hiện tượng giáo dục.

2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Nhóm này bao gồm các phương pháp nghiên cứu sau đây:

- Quan sát giáo dục: là quá trình tri giác các đối tượng giáo dục. Quan sát có

thể tiến hành trực tiếp hay gián tiếp với một chương trình chủ động nhằm phát hiện

những biến đổi và các xu hướng phát triển của các đối tượng giáo dục trong những

điều kiện cụ thể, từ đó phân tích nguyên nhân và rút ra kết luận khoa học về các

đối tượng đó.

- Điều tra giáo dục: là quá trình khảo sát đối tượng nghiên cứu một cách hệ

thống trên một diện rộng, nhằm xác định sự phân bố của chúng về mặt định tính và

định lượng để xác định đặc điểm và quy luật phát triển của các đối tượng.

- Nghiên cứu sản phẩm giáo dục: là phương pháp phân tích các thành quả hoạt

động của giáo viên và học sinh trong nhà trường để phát hiện trình độ nhận thức,

phương pháp và chất lượng hoạt động của họ, từ đó tìm giải pháp nâng cao chất

lượng giáo dục.

- Thực nghiệm sư phạm: là phương pháp nghiên cứu chứng minh tính chân

thực của một giả thuyết giáo dục. Trên cơ sở giải thuyết với những yếu tố mới,

những điều kiện khác thường, các nhà khoa học đưa vào thử nghiệm trong thực

tiễn. Giả thuyết được khẳng định có nghĩa là lý thuyết được xác lập có thể ứng

dụng vào thực tiễn.

- Phân tích và tổng kết kinh nghiệm giáo dục: là phương pháp phân tích những

thành tựu hay thất bại của một sự kiện giáo dục trong một thời điểm, ở một địa

phương nào đó để tìm ra nguyên nhân, những kết luận về các sự kiện đó.

- Phương pháp chuyên gia: là phương pháp sử dụng kinh nghiệm của đội ngũ

chuyên gia có trình độ cao để đánh giá một công trình khoa học giáo dục hay phân

tích một sự kiện nhằm tìm ra giải pháp tối ưu cho sự kiện giáo dục đó.

3. Các phương pháp toán học

Trong nghiên cứu khoa học giáo dục, các phương pháp toán học được sử dụng

rộng rãi nhằm xử lý các số liệu thu được từ các phương pháp phỏng vấn, điều tra

bằng phiếu hỏi và thực nghiệm sư phạm, giúp cho việc đánh giá các kết quả khảo

sát, thực nghiệm, nâng cao độ tin cậy của các kết luận khoa học.

đây?

 Đánh giá hoạt động 4:

Chọn 1 phương án đúng nhất trong mỗi câu dưới đây:

(1) Phương pháp mô hình hoá thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu nào dưới

a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết

b. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

c. Nhóm phương pháp toán học

d. Không thuộc nhóm nào trong các nhóm phương pháp trên

(2) Đây là phương pháp nghiên cứu nào: “là phương pháp nghiên cứu chứng

minh tính chân thực của một giả thuyết giáo dục”?

a. Phương pháp giả thuyết

b. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

c. Phương pháp điều tra

d. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục

(3) Phương pháp điều tra giáo dục thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu nào

dưới đây?

a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết

b. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

c. Các phương pháp toán học

d. Không thuộc nhóm nào trong các nhóm phương pháp trên

(4) Các phương pháp nghiên cứu nào có ưu điểm là làm tăng độ tin cậy của

các kết quả nghiên cứu?

a. Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết

b. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

c. Các phương pháp toán học

d. Tất cả các phương pháp trên

Thông tin phản hồi cho các hoạt động

Thông tin phản hồi cho hoạt động 1:

1. Giáo dục có tính phổ biến, tính vĩnh hằng, tính lịch sử, tính giai cấp vì:

- Có con người là có giáo dục.

- Giáo dục tồn tại ở tất cả các chế độ xã hội, thể chế chính trị, trong mọi

thời đại, mọi giai đoạn lịch sử

- Giáo dục một mặt phản ánh trình độ phát triển của lịch sử, bị quy định bởi



trình độ phát triển của lịch sử. Mặt khác, nó lại tác động tích cực vào sự phát triển

của lịch sử.

- Trong xã hội có giai cấp, giáo dục được sử dụng như một công cụ để duy

trì và bảo vệ quyền lợi cho giai cấp thống trị

2. Tại sao nói giáo dục là quốc sách hàng đầu, là động lực thúc đẩy sự phát

triển kinh tế - xã hội?

Dựa vào các chức năng của giáo dục: chức năng kinh tế - sản xuất, chức

năng tư tưởng - văn hoá, chức năng chính trị - xã hội để phân tích, lý giải.

3. Phương án đúng:

(1) a

(2) c

(3) b

(4) b

Thông tin phản hồi cho hoạt động 2:

Phương án đúng:

(1) c

(2) a

(3) c

(4) a

Thông tin phản hồi cho hoạt động 3:

1. Khái niệm giáo dục theo nghĩa rộng và khái niệm giáo dục theo nghĩa hẹp:

- Theo nghĩa rộng: Sự hình thành có mục đích, có tổ chức những sức mạnh

thể chất và tinh thần của con người, hình thành thế giới quan, bộ mặt đạo đức, thị

hiếu thẩm mỹ cho con người.

- Theo nghĩa hẹp: Bao gồm các quá trình hoạt động nhằm tạo ra cơ sở khoa

học của thế giới quan, các phẩm chất đạo đức.

2. Phương án đúng:

(1) b

(2) a

Thông tin phản hồi cho hoạt động 4:

Phương án đúng:

(1) a

(2) b

(3) b

(4) c

Chủ đề 2: GIÁO DỤC VÀ SỰ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH

(3 tiết lý thuyết, 1 tiết thảo luận)

⦿ Mục tiêu:

Sau khi học xong chủ đề này người học có thể:

- Trình bày được khái niệm con người, nhân cách, sự hình thành và phát triển

nhân cách.

- Phân tích được vai trò của các yêu tố: di truyền, môi trường, giáo dục và hoạt

động đối với sự hình thành và phát triển nhân cách con người.

- Có thái độ đúng đắn trong việc đánh giá vai trò của các yếu tố ảnh hưởng

đến sự hình thành và phát triển nhân cách con người.



Các nội dung chính:

Hoạt động 1: TÌM HIỂU KHÁI NIỆM CON NGƯỜI, NHÂN CÁCH, SỰ HÌNH

THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH

Nhiệm vụ của hoạt động 1:



Nhiệm vụ 1: Đọc mục 1 của “Thông tin cho hoạt động 1” và thảo

luận

trong nhóm các quan niệm khác nhau về con người, chỉ ra được quan

niệm đúng đắn, khoa học và biện chứng nhất về con người



Nhiệm vụ 2: Từng cá nhân đọc mục 2 của “Thông tin cho hoạt động

1”,

tìm hiểu khái niệm nhân cách dưới góc độ Giáo dục học, khái niệm sự hình thành

và phát triển nhân cách.



Nhiệm vụ 3 : Đại diện các nhóm và một số cá nhân trình bày trước lớp

các

nội dung đã nghiên cứu, thảo luận.

Thông tin cho hoạt động 1

1. Khái niệm con người, nhân cách

1.1. Khái niệm con người

1.1.1. Các quan niệm về con người

Từ trước đến nay con người là đối tượng quan tâm của nhiều ngành khoa học

khác nhau. Nguồn gốc, bản chất, lý do, mục đích tồn tại của con người là đề tài đấu

tranh gay gắt giữa các trường phái khác nhau trong Triết học, Tâm lý học, Giáo dục

học.





Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/250

| | Tải xuống