Thông tin
Hỏi đáp

Giáo trình môn Kỹ năng giao tiếp | Trường Đại học Lao động Xã hội

Tài liệu gồm 228 trang, có 3 chương chính bao gồm các kiến thức cơ bản liên quan: Kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng sử dụng ngôn ngữ không lời, kỹ năng lắng nghe; qua đó giúp sinh viên hình thành thái độ tích cực trong giao tiếp đối với các đối tượng khác nhau ở cả 3 khía cạnh: học tập, công việc và cuộc sống. giúp bạn ôn luyện và nắm vững kiến thức môn học Kỹ năng giao tiếp. Mời bạn đọc đón xem!

Môn:

Kỹ năng giao tiếp (LĐXH) 7 tài liệu

Trường:

Đại học Lao động - Xã hội 592 tài liệu

Thông tin:

228 trang 1 năm trước

Tác giả:

VietJack

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Giáo trình môn Kỹ năng giao tiếp | Trường Đại học Lao động Xã hội

486 243 lượt tải Tải xuống

lOMoARcPSD| 27879799

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG - XÃ HỘI

-----***-----

GIÁO TRÌNH KỸ NĂNG GIAO TIẾP

TS. Nguyễn Thị Hiền ( Chủ biên)

ThS. Đỗ Thị An

HÀ NỘI, NĂM 2019

lOMoARcPSD| 27879799

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU ...................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIAO TIẾP ............................... 2

Tóm tắt nội dung ................................................................................................... 2

1.1. Khái niệm chung ............................................................................................ 2

1.1.1. Khái niệm giao tiếp ..................................................................................... 2

1.1.2. Những đặc trưng cơ bản của giao tiếp ........................................................ 3

1.2. Lịch sử nghiên cứu về kỹ năng giao tiếp ....................................................... 6

1.2.1. Một số nghiên cứu về giao tiếp ở Liên Xô cũ ............................................ 6

1.2.2. Một số nghiên cứu về giao tiếp ở các nước phương Tây ............................ 8

1.2.3. Nghiên cứu về giao tiếp và kỹ năng giao tiếp ở Việt Nam ....................... 12

1.3. Phân loại giao tiếp ........................................................................................ 13

1.3.1. Căn cứ vào tính chất tiếp xúc .................................................................... 13

1.3.2. Căn cứ vào hình thức giao tiếp ................................................................ 14

1.3.3. Căn cứ vào đối tượng tham gia vào quá trình giao tiếp ............................ 14

1.3.4. Căn cứ vào nghề nghiệp ............................................................................ 16

1.4. Chức năng của giao tiếp .............................................................................. 16

1.4.1. Về phương diện xã hội .............................................................................. 16

1.4.2. Về phương diện tâm lý .............................................................................. 18

1.5. Vai trò của giao tiếp ..................................................................................... 19

1.5.1. Vai trò của giao tiếp đối với ời sống cá nhân ............................................ 19

1.5.2. Vai trò của giao tiếp đối với ời sống xã hội ............................................... 22

1.6. Một số nguyên tắc giao tiếp cơ bản ............................................................. 22

1.6.1. Nguyên tắc tôn trọng đối tượng giao tiếp .................................................. 22

1.6.2. Nguyên tắc có thiện chí trong giao tiếp .................................................... 23

1.6.3. Nguyên tắc tìm điểm tương ồng, mối quan tâm chung để hợp tác ............ 24

1.6.4. Nguyên tắc kiên nhẫn và biết chờ đợi ....................................................... 24

1.6.5. Nguyên tắc chấp nhận nhau, chấp nhận hoàn cảnh của nhau .................... 25

lOMoARcPSD| 27879799

1.6.6. Nguyên tắc sống “Mình vì mọi người, mọi người vì mình” ..................... 25

1.7. Các quy luật tâm lý trong giao tiếp .............................................................. 26

1.7.1. Quy luật tri giác con người trong quá trình giao tiếp (tri giác xã hội) ...... 26

1.7.2. Quy luật cảm xúc trong giao tiếp .............................................................. 37

1.7.3. Quy luật đám thị trong giao tiếp ................................................................ 39

1.7.4. Quy luật tâm thế trong giao tiếp ................................................................ 41

1.8. Phương tiện giao tiếp .................................................................................... 42

1.8.1. Giao tiếp ngôn ngữ .................................................................................... 42

1.8.2. Giao tiếp phi ngôn ngữ (giao tiếp không lời) ............................................ 49

1.9. Văn hóa giao tiếp của một số quốc gia trên thế giới .................................... 61

1.9.1. Văn hóa giao tiếp của người Châu Âu và người Mĩ ................................. 62

1.9.2. Người Châu Á ........................................................................................... 72

CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 1 ......................................................................... 85

CHƯƠNG 2. CÁC KỸ NĂNG GIAO TIẾP CƠ BẢN ...................................... 86

Tóm tắt nội dung .................................................................................................. 86

2.1. Kỹ năng tạo lập mối quan hệ ......................................................................... 86

2.1.1. Khái niệm kỹ năng tạo lập mối quan hệ ..................................................... 86

2.1.2. Các biểu hiện của kỹ năng tạo mối quan hệ ............................................... 87

2.1.3. Những điểm cần lưu ý khi tạo mối quan hệ ................................................ 93

2.2. Kỹ năng tự nhận thức về bản thân và sự cởi mở trong giao tiếp .................. 97

2.2.1. Khái niệm kỹ năng tự nhận thức ............................................................... 97

2.2.3.Một số điểm cần lưu ý ể rèn luyện kỹ năng tự nhận thức .......................... 102

2.3.Kỹ năng quan sát .......................................................................................... 106

2.3.1. Khái niệm kỹ năng quan sát ..................................................................... 106

2.3.2. Những biểu hiện trong quan sát .............................................................. 104

2.3.3. Một số iểm cần lưu ý ể rèn luyện kỹ năng quan sát ............................... 104

2.4. Kỹ năng lắng nghe tích cực ............................................................................... 105

2.4.1.Khái niệm kỹ năng lắng nghe .......................................................................... 105

2.4.2. Biểu hiện của kỹ năng lắng nghe ............................................................ 106

2.4.3. Một số iểm cần lưu ý ể rèn luyện kỹ năng lắng nghe ............................. 107

lOMoARcPSD| 27879799

Downloaded by VietJack TV Official (vietjackvideos@gmail.com)

2.5.Kỹ năng phản hồi ................................................................................................ 109

2.5.1. Khái niệm kỹ năng phản hồi ................................................................... 109

2.5.2.Biểu hiện của kỹ năng phản hồi ...................................................................... 110

3.5.3. Một số iểm cần lưu ý ể rèn luyện kỹ năng phản hồi ............................... 110

2.6.Kỹ năng ặt câu hỏi ............................................................................................... 112

2.6.1. Khái niệm kỹ năng ặt câu hỏi ................................................................. 112

2.6.2. Các loại câu hỏi ....................................................................................... 113

2.6.3. Những lưu ý khi ặt câu hỏi trong giao tiếp ............................................. 115

2.7. Kỹ năng thuyết trình ........................................................................................... 116

2.7.1. Khái niệm kỹ năng thuyết trình .............................................................. 116

2.7.2. Quy trình thực hiện một bài thuyết trình trước ám ông .......................... 116

2.7.3. Cách thức tổ chức bài thuyết trình hiệu quả ........................................... 119

2.7.4. Một số iểm cần lưu ý ể rèn luyện kỹ năng thuyết trình .......................... 126

2.8. Kỹ năng viết thư tín ............................................................................................ 133

2.8.1. Khái niệm thư tín .................................................................................... 133

2.8.2. Cấu trúc của thư tín ................................................................................. 134

2.8.3. Cách viết thư tín ...................................................................................... 135

2.8.4. Các loại thư ............................................................................................. 136

2.8.5. Một số iểm cần lưu ý khi viết thư tín ...................................................... 148

2.9. Kỹ năng giao tiếp qua iện thoại ......................................................................... 149

2.9.1. Khái niệm kỹ năng giao tiếp qua iện thoại ............................................. 149

2.9.2. Cách thức sử dụng iện thoại .................................................................... 150

2.9.3. Những iều cần chú ý khi sử dụng iện thoại ............................................ 153

2.10. Kỹ năng giao tiếp nhóm ................................................................................... 154

2.10.1. Khái niệm kỹ năng giao tiếp nhóm ....................................................... 154

2.10.2. Ý nghĩa của giao tiếp nhóm .................................................................. 155

2.10.3. Các loại nhóm ....................................................................................... 157

2.10.4. Các giai oạn phát triển nhóm ................................................................ 159

2.10.5. Lợi thế và bất lợi của giao tiếp nhóm ................................................... 161

2.10.6. Các kỹ năng cần có ể giao tiếp nhóm hiệu quả ..................................... 163

lOMoARcPSD| 27879799

2.10.7. Một số phương pháp sử dụng trong giao tiếp và làm việc nhóm ......... 164

2.10.8. Một số iều cần lưu ý khi giao tiếp nhóm ............................................ 166

2.11. Kỹ năng phỏng vấn xin việc ............................................................................. 169

2.11.1. Khái niệm phỏng vấn ............................................................................ 169

2.11.2. Cấu trúc một buổi phỏng vấn ................................................................ 170

2.11.3. Một số kỹ năng cần thể hiện trong phỏng vấn xin việc ........................ 171

2.11.4. Một số câu hỏi thường gặp trong quá trình phỏng vấn ......................... 174

2.11.5. Một số iều cần lưu ý khi i phỏng vấn xin việc ...................................... 183

CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 2 .............................................................................. 185

CHƯƠNG 3. VẬN DỤNG GIAO TIẾP TRONG CÔNG VIỆC VÀ CUỘC

SỐNG ........................................................................................................................ 189

3.1. Giao tiếp với ồng nghiệp .................................................................................... 189

3.1.1. Giao tiếp với cấp trên .............................................................................. 189

3.1.2. Giao tiếp với cấp dưới ............................................................................. 193

3.2. Giao tiếp với khách hàng ................................................................................... 197

3.2.1. Kỹ năng bán hàng ................................................................................... 197

3.2.2.Kỹ năng chăm sóc khách hàng ......................................................................... 198

3.2.3. Một số lưu ý khi giao tiếp với khách hàng ............................................. 200

3.3. Giao tiếp trong quan hệ bạn bè .......................................................................... 204

3.3.1. Vai trò của tình bạn ................................................................................. 204

3.3.2. Các cách ứng xử và giao tiếp với bạn bè ................................................ 206

3.4. Giao tiếp ở nơi công cộng .................................................................................. 209

3.5. Giao tiếp trong gia ình ....................................................................................... 212

3.5.1. Giao tiếp giữa bố mẹ và con cái ............................................................. 212

3.5.2. Giao tiếp vợ chồng .................................................................................. 217

CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 3 .............................................................................. 220

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 221

lOMoARcPSD| 27879799

LỜI NÓI ĐẦU

Giao tiếp có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội

cũng như của cá nhân. Giao tiếp diễn ra trong mọi lĩnh vực hoạt động của con

người, hoạt động giao tiếp diễn ra thường nhật ở mỗi người, ở mọi không gian và

thời gian. Nhờ có giao tiếp con người trao đổi kinh nghiệm, hợp tác với nhau, tiến

hành các hoạt động để thoả mãn các nhu cầu. Giao tiếp còn là điều kiện để con

người hình thành và phát triển nhân cách. Trong quá trình giao tiếp, chủ thể giao

tiếp có thể tạođ ược ấn tượng tốt đẹp, sự tin cậy, cảm xúc tích cực, thành công trong

công việc hoặc cũng có thể làm mất lòng nhau, gây cho nhau sự tổn thương, căng

thẳng, thậm chí gây tổn hại đến sức khỏe con người.

Kỹ năng giao tiếp không thể thiếu đối với các mặt của cuộc sống cũng như

các ngành nghề đào tạo. Vì vậy, học phần Kỹ năng giao tiếp được Trường Đại học

Lao Động Xã Hội đưa vào giảng dạy cho tất cả các ngành nghề àđo tạo. Do đó, để

cung cấp tài liệu học tập và tham khảo cho sinh viên Trường Đại học Lao ộng - Xã

hội cũng như giảng viên, cán bộ đang giảng dạy tại trường, chúng tôi tổ chức biên

soạn giáo trình “Kỹ năng giao tiếp ” gồm 3 chương:

Chương 1: Một số vấn đề chung về giao tiếp

Chương 2: Các kỹ năng giao tiếp cơ bản

Chương 3: Vận dụng giao tiếp trong công việc và cuộc sống

Trong quá trình biên soạn giáo trình, chúng tôi đã có sự tham khảo, tiếp thu,

chọn lọc những tri thức của các bậc tiền bối. Nhân ây, chúng tôi trân trọng bày tỏ

lời cảm ơn tới các chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu kỹ năng

giao tiếp trong và nước ngoài đã có những ý kiến đóng góp quý báu cho giáo trình

này.

Giáo trình “Kỹ năng giao tiếp” được các tác giả dày công biên soạn nhưng

không tránh khỏi thiếu sót, chúng tôi rất mong nhận được góp ý của các nhà chuyên

môn, các đồng nghiệp và các bạn sinh viên để giáo trình ngày càng hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

Thay mặt nhóm biên soạn

TS. Nguyễn Thị Hiền

lOMoARcPSD| 27879799

CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIAO TIẾP

Tóm tắt nội dung

Giao tiếp là hoạt động xác lập và vận hành các quan hệ người – người để

hiện thực hóa các quan hệ xã hội. Vì thế, giao tiếp là điều kiện để hình thành nhân

cách của mỗi cá nhân, là cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của xã hội.

Ở chương 1, chúng tôi tập trung vào các vấn đề sau:

- Khái niệm giao tiếp, đặc trưng cơ bản của giao tiếp

- Lịch sử nghiên cứu về kỹ năng giao tiếp

- Phân loại, chức năng và vai trò của giao tiếp

- Các nguyên tắc giao tiếp cơ bản và các quy luật tâm lý trong giao tiếp

- Các phương tiện giao tiếp ( ngôn ngữ và phi ngôn ngữ)

- Văn hóa giao tiếp của Việt Nam và các nước trên thế giới

1.1. Khái niệm chung

1.1.1. Khái niệm giao tiếp

Giao tiếp xã hội là một hiện tượng xã hội, là một mặt của sự tồn tại của cuộc

sống xã hội và là cơ sở, nền tảng để các hoạt ộng xã hội, các mối quan hệ của con

người diễn ra trên đó. Giao tiếp là một dạng thức cơ bản của hành vi con người.

Giao tiếp có tầm quan trọng đặc biệt đối với ời sống con người. Hiệu quả của giao

tiếp ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động. Do vậy giao tiếp được nhiều ngành

khoa học đề cập và nghiên cứu như tâm lý học, điều khiển học, ngôn ngữ học, văn

hoá học…Trong đó tâm lý học, đặc biệt là tâm lý học xã hội là ngành khoa học

nghiên cứu sâu nhất, cơ bản nhất về giao tiếp. Giao tiếp là đối tượng nghiên cứu

của nhiều ngành khoa học cho nên có rất nhiều định nghĩa về giao tiếp và mỗi định

nghĩa nhấn mạnh những mặt khác nhau của giao tiếp.

Nhà tâm lý học người Mỹ Cooley định nghĩa: Giao tiếp như là một cơ chế

cho các mối liên hệ của con người tồn tại và phát triển.

lOMoARcPSD| 27879799

Nhà tâm lý học Xô viết A. N. Leonchiev ưa ra ịnh nghĩa:

Giao tiếp là một

hệ thống những quá trình có mục đích và ộng cơ bảo đảm sự tương tác giữa người

này với người khác trong hoạt động tập thể, thực hiện các mối quan

hệ xã hội và nhân cách, các quan hệ tâm lý và sử dụng phương tiện đặc thù mà

trước hết là ngôn ngữ.

Nguyễn Khắc Viện trong cuốn “từ iển tâm lý học” định nghĩa

: Giao tiếp là

sự trao ổđi giữa người và người thông qua ngôn ngữ nói, viết, cử chỉ.

Ngô Công Hoàn trong cuốn “Giao tiếp sư phạm” định nghĩa

: Giao tiếp là

hình thức đặc trưng cho mối quan hệ giữa con người với con người mà qua đó nảy

sinh sự tiếp xúc tâm lý và ược biểu hiện ở các trao đổi thông tin, hiểu biết, rung

cảm, ảnh hưởng và tác động qua lại.

Mỗi định nghĩa trên ều ưa theo một quan điểm và quan tâm ến các khía cạnh

khác nhau của giao tiếp xã hội. Tuy nhiên các định nghĩa này đều nêu ra những nét

chung và cơ bản sau của giao tiếp:

- Nói tới giao tiếp là nói tới sự tiếp xúc, quan hệ tương tác giữa người

và người bị quy định bởi xã hội.

- Nói tới giao tiếp là nói tới sự trao đổi, chia sẻ thông tin, tư tưởng, tình

cảm bằng các phương tiện ngôn ngữ, phi ngôn ngữ.

Từ việc phân tích các định nghĩa trên có thể khái quát lại như sau: Giao tiếp

là sự tiếp xúc tâm lý giữa người với người nhằm trao đổi thông tin, cảm xúc, tri

giác lẫn nhau, ảnh hưởng, tác động qua lại lẫn nhau thông qua ngôn ngữ và phi

ngôn ngữ.

Giao tiếp là một quá trình phức tạp và nhiều mặt. Vì vậy có thể nghiên cứu

giao tiếp như là quá trình tác động qua lại của các cá thể, cũng như quá trình thông

tin, thái độ của người đối với người, quá trình ảnh hưởng lẫn nhau của họ và như

là quá trình gây cảm xúc và hiểu biết lẫn nhau.

1.1.2. Những đặc trưng cơ bản của giao tiếp

A.N. Leonchiec , Hoạt ộng- Ý thức- Nhân cách, NXB Giáo dục, 1987

Nguyễn Khắc Viện, Từ iển tâm lí, NXB Ngoại văn Hà Nội, 1991

Ngô Công Hoàn, Giao tiếp sư phạm, NXB Giáo dục, 1998

lOMoARcPSD| 27879799

Giao tiếp có các đặc trưng cơ bản sau:

Giao tiếp có tính xã hội: Giao tiếp là một hiện tượng xã hội, là một hiện

tượng đặc thù của con người và được thể hiện chỉ trong xã hội loài người. Trong

thế giới động vật không có giao tiếp, không có các quan hệ mang tính chuẩn

mực mà chỉ có quan hệ mang tính bầy đàn nhằm thực hiện những nhu cầu mang

tính sinh học.

Giao tiếp là hoạt ộng xác lập và vận hành các quan hệ người - người, hiện

thực hoá các quan hệ xã hội giữa các cá nhân với nhau và là điều kiện để tiến hành

các hoạt động chung của các cá nhân. Qua giao tiếp, sự trao đổi tiếp xúc giữa người

với người làm nảy sinh, hình thành các chuẩn mực giá trị xã hội và áp ứng các mục

ích, nhu cầu của cá nhân, nhóm và xã hội.

Giao tiếp có tính lịch sử: Giao tiếp bao giờ cũng mang tính lịch sử phát triển

xã hội loài người, bởi lẽ giao tiếp có nội dung xã hội cụ thể ược diễn ra trong một

không gian, thời gian với các ối tượng cụ thể trong một hoàn cảnh xã hội nhất định

Giao tiếp có tính chủ thể: Giao tiếp bao giờ cũng ược thực hiện bởi các cá

nhân cụ thể. Dù ở loại hình giao tiếp nào, nội dung giao tiếp gì cũng đều do những

cá nhân thực hiện. Cá nhân trong giao tiếp vừa là chủ thể vừa vừa là khách thể của

giao tiếp. Các cá nhân tham gia vào quá trình giao tiếp luôn đổi vai trò chủ thể cho

nhau và chi phối tác động lẫn nhau. Do đó hoạt động giao tiếp có sự khác biệt với

các hoạt động khác, đó là hoạt ộng mang tính chủ thể chủ thể. Mức độ tác động

phụ thuộc vào vị trí, vai trò xã hội và một số đặc điểm tâm lý cá nhân.

Người bán hàng không hiểu tâm lý khách hàng

Một cô gái bước vào một tiệm bán quần áo hỏi mua một bộ vest nữ. Ông chủ nói

giá, cô gái mở ví ra liền nói:

- Tiếc quá, số tiền tôi mang theo không đủ, thôi để lần sau vậy.

Cô gái định bỏđ i thì ông chủ gọi lại, hỏi cô gái mặc kích cỡ số mấy rồi lấy một bộ

đồ gói lại rồi ưa cho cô ấy rồi nói:

Lê Thị Bừng, (2001), Tâm lý học ứng xử, NXB Giáo dục, trang 24-25

lOMoARcPSD| 27879799

- Thôi ược, trông cô là người tử tế, tin tưởng nên tôi đồng ý cho cô thiếu một ít.

Cô đưa số tiền đấy đây, số tiền thiếu chiều mang trả tôi cũng được.

Cô gái đi rồi, người hàng xóm chứng kiến vụ việc, ngạc nhiên rồi hỏi:

- Sao ông tin người thế, tôi cá là cô gái không quay lại trả tiền

Ông chủ tiệm cười láu lỉnh rồi áp:

- Ông khỏi lo, tôi đã gói một áo vest nam và một quần nữ, chắc chắn chỉ một lát

nữa thôi, cô ta sẽ mang tiền còn thiếu và ổi áo vest nam lấy áo vest nữ.

Ông hàng xóm thán phục sự thông minh của chủ tiệm…

Thế nhưng ông chủ tiệm đợi mãi không thấy cô gái quay lại. Những ngày sau cô

gái vẫn biệt tăm. Chủ tiệm băn khoăn hỏi ông hàng xóm:

- Không hiểu sao cô gái hôm trước không mang tiền đến trả để đổi lấy áo vest

nữ nhỉ?

Cậu con trai ông hàng xóm nghe hết câu chuyện, cười lớn rồi bảo:

- Cô ta không đến đổi đâu, bác ừng chờ mất công

- Sao vậy? Chủ tiệm ngạc nhiên hỏi

- Mốt mà! Cậu ta áp- Mốt của một số cô gái hiện nay là mặc vest nam, thắt cà

vạt nam, bác không biết à.

Chủ tiệm nghe nói bật ngửa, không ngờ các cô gái bây giờ có mốt ngược ời như

vậy….

Giao tiếp có tính nhận thức và tự nhận thức: Giao tiếp dù mang mục đích gì

đi chăng nữa cũng đều diễn ra sự trao đổi thông tin, tư tưởng, tình cảm, thế giới

quan và nhân sinh quan, nhu cầu nguyện vọng của những người tham gia vào quá

trình giao tiếp. Chính thông qua sự trao đổi chia sẻ thông tin mà con người tăng

cường vốn kiến thức, hiểu biết của mình, nhận thức về thế giới quan và về người

khác, học hỏi kinh nghiệm từ người khác. Nhờ đặc trưng này mà những phẩm chất

tâm lý, hành vi ứng xử của con người ược nảy sinh và phát triển, cũng nhờ có giao

tiếp mà quá trình xã hội hoá của mỗi cá nhân ddược diễn ra.

lOMoARcPSD| 27879799

Thông qua tiếp xúc với những người khác mà cá nhân nhận thức về mình

sâu sắc hơn. Những thông tin phản hồi từ người cùng giao tiếp và những hành vi

ứng xử của họ giúp cho cá nhân nhận thức được về bản thân, xây dựng được khái

niệm bản thân, nhận thức ược những mặt mạnh, mặt yếu, điều kiện hoàn cảnh của

mình để từ đó tự hoàn thiện mình.

Câu chuyện: Tranh thủ thời gian

Bác sĩ tâm lý nói với bệnh nhân của mình: “hãy quên đi buồn phiền, sống một cuộc

sống đầy nhiệt huyết, vui vẻ mỗi khi thức dậy, vui vẻ khi làm việc. Tóm lại, hãy

vui vẻ với tất cả mọi thứ.”

Một tuần sau, bệnh nhân này lại tới, xem ra bệnh tình còn trầm trọng hơn trước,

bác sĩ hỏi liệu anh ta có tuân thủ lời dặn của mình hay không?

Bệnh nhân này trả lời: “Tôi luôn tranh thủ mọi thời gian để vui vẻ, tôi vui vẻ thức

dậy, ăn sáng, sau đó hôn tạm biệt vợ, và như thế tôi thường xuyên bị đi làm muộn

2 tiếng ồng hồ, và tôi đã bị cho nghỉ việc rồi”.

Giao tiếp có tính truyền cảm: Trong giao tiếp có sự lan truyền cảm xúc, tâm

trạng đặc biệt với sự tham gia của các kênh giao tiếp phi ngôn ngữ như nét mặt, tư

thế, giọng nói…Sự truyền cảm được thể hiện rõ nét trong đồng cảm, ám thị. Chính

điều này làm tăng tính sinh động, tính cảm xúc của quan hệ liên nhân cách.

1.2. Lịch sử nghiên cứu về kỹ năng giao tiếp

1.2.1. Một số nghiên cứu về giao tiếp ở Liên Xô cũ

Các nhà tâm lý học Xô Viết nghiên cứu về giao tiếp thường theo 2 xu hướng:

Hướng thứ nhất: Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về giao tiếp như

bản chất, cấu trúc, cơ chế của giao tiếp, mối quan hệ của giao tiếp với hoạt động.

Đại diện là nhà triết học Nga V.M. Becherep (1907- 1912) trong các tác phẩm “

Tâm lý học khách quan”(1907), “ Phản xạ học tập thể” (1921) cho rằng giao tiếp

giữ vai trò quan trọng trong quá trình hoạt động cùng nhau của con người và hình

thành nên chủ thể tập thể của hoạt động đó. Giao tiếp là điều kiện thực hiện việc

giao dục, truyền ạđt kinh nghiệm từ thế hệ này sang thế hệ khác.

lOMoARcPSD| 27879799

Hướng thứ hai: nghiên cứu các dạng giao tiếp nghề nghiệp như giao tiếp sư

phạm, giao tiếp kinh doanh… đại diện là các nhà tâm lý học như A.N Leonchiep

với tác phẩm “giao tiếp sư phạm”, A.V. Petrovxki với tác phẩm “Tâm lý học lứa

tuổi và tâm lý học sư phạm”, V.A.Cruchetxki, I.P. Dakharov với những đề xuất trắc

nghiệm nghiên cứu các kỹ năng giao tiếp.

A.N.Leonchiep đã đưa ra các kỹ năng giao tiếp gồm kỹ năng điều khiển hành

vi của bản thân, kỹ năng quan sát, kỹ năng nhạy cảm xã hội, kỹ năng đọc, hiểu, mô

hình hóa nhân cách, kỹ năng giao tiếp ngôn ngữ, kỹ năng nhận thức.

Theo A.Cubanova và Ph.M.Rakhmatylina, giao tiếp được biểu hiện ở 3

nhóm kỹ năng: nhóm kỹ năng định hướng trước khi giao tiếp; nhóm kỹ năng tiếp

xúc xảy ra trong quá trình giao tiếp; nhóm kỹ năng hướng quá trình giao tiếp đến

các định hướng giá trị khác nhau.

I.P.Dakharov đã chia năng lực giao tiếp thành bốn nhóm kỹ năng: Kỹ năng

đóng vai trò tích cực, chủ động trong giao tiếp; kỹ năng thể hiện sự thụ động trong

giao tiếp; kỹ năng điều khiển, điều chỉnh và cân bằng trong giao tiếp, kỹ năng diễn

đạt cụ thể, dễ hiểu trong giao tiếp.

Từ những năm đầu của thập niên 70 của thế kỷ XX, ở Liên Xô đã xuất hiện

nhiều công trình nghiên cứu về giao tiếp và nó được đưa ra để bàn luận trong ba

kỳ hội nghị Tâm lý học:

- Tháng 2 năm 1970, hội nghị lần thứ nhất diễn ra ở Lêningrat

- Tháng 3 năm 1973, cũng ở Lêningrat, Hội nghị lần thứ hai diễn ra với

vấn đề “ giao tiếp với tư cách là đối tượng của các công trình nghiên cứu lý thuyết

và thực tiễn”.

- Tháng 9 năm 1973, ở Ata diễn ra Hội nghị lần thứ 3, trong hội nghị

này các nhà khoa học đã bàn đến các vấn đề: phương pháp luận và phương pháp

nghiên cứu giao tiếp, các công cụ nghiên cứu giao tiếp, cơ chế giao tiếp, ảnh hưởng

của các đặc điểm cá nhân đối với quá trình giao tiếp, giao tiếp và lãnh đạo, giao

tiếp trong quần chúng, mô hình hóa quá trình giao tiếp, loại hình giao tiếp…

Các nhà Tâm lý học Xô Viết đã có óng góp quan trọng trong việc nghiên cứu

về giao tiếp và kỹ năng giao tiếp. Hầu hết các nhà tâm lý học Xô Viết đều khẳng

lOMoARcPSD| 27879799

định giao tiếp là quá trình chuyển giao tư duy và cảm xúc, là sự tác động qua lại

giữa người với người nhằm trao đổi thông tin, cảm xúc, tư tưởng, tình

https://cafebiz.vn/8-mau-chuyen-hai-huoc-se-cho-ban-nhieu-y-nghia-hon-ca-viec-doc-8-cuon-

sach20170807042238063.chn ( Ngày truy cập 13/12/2019)

cảm… thông qua ngôn ngữ và phi ngôn ngữ. Giao tiếp là một dạng hoạt động đặc

biệt.

1.2.2. Một số nghiên cứu về giao tiếp ở các nước phương Tây

Vấn đề giao tiếp từ lâu đã ược các nhà triết học quan tâm nghiên cứu:

Thời cổ đại, hai nhà triết học lỗi lạc Hy Lạp là Xôcơrat (470- 399 TCN) và

Platon (428- 437 TCN) đã nói đến đối thoại như là sự giao tiếp có trí tuệ, phản ánh

mối quan hệ con người- con người, là nơi bộc lộ đời sống tâm hồn của mỗi con

người.

Leona Devanci (1452- 1512) đã mô tả sự giao tiếp giữa mẹ con thông qua

những bức tranh nổi tiếng.

Thế kỷ XVIII, M.P. Kemxtexlokis- nhà triết học Hà Lan trong bài tiểu luận

“Một bức tranh về con người và các quan hệ của nó với người khác” có viết:

Trái tim và lương tâm con người chỉ bộc lộ khi người ấy cùng sống và giao tiếp với

người khác.

Đầu thế kỷ XIX, nhà triết học Đức Ludwig Andrenas Feuerbach (1804-

1872) viết: “ Bản chất con người chỉ biểu hiện trong giao tiếp, trong sự thống nhất

giữa con người với con người, trong sự thống nhất dựa trên tính hiện thực của sự

khác biệt giữa tôi và bạn”.

Giữa thế kỷ XIX, C.Mác và Ph. Ăngghen là hai nhà triết học duy vật biện

chứng đã nêu ra những phát hiện quan trọng liên quan đến giao tiếp khi nghiên cứu

lịch sử phát triển xã hội loài người và đưa ra kết luận: Một trong hai điều kiện

quyết định để biến vượn thành người chính là giao tiếp ngôn ngữ ( iều kiện kia là

lao động). C.Mac (1818- 1883) khẳng định: Giao tiếp là một nhu cầu xã hội của

con người và nó trở thành phương tiện quan trọng trong cuộc sống của mỗi con

người. “…Giao tiếp với những người khác đã trở thành khí quan biểu hiện sinh

lOMoARcPSD| 27879799

hoạt của tôi và một trong những phương thức chiếm hữu sinh hoạt của con

người…Thông qua giao tiếp với người khác mà có thái độ với chính bản thân

mình, mỗi người tự soi mình. Con người chỉ trở thành con người khi có những quan

hệ hiện thực với những người khác, có quan hệ trực tiếp với những người khác” (

Bản thảo Kinh tế- Triết học). Ông nhấn mạnh: “ Sự phát triển của một cá thể phụ

thuộc vào sự phát triển của nhiều cá thể khác mà nó đã giao tiếp trực tiếp hay gián

tiếp”. Như vậy, thông qua giao tiếp con người hiểu biết lẫn nhau, học cách bắt

chước nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, xây dựng lòng tin và tính trách nhiệm trong giao

tiếp.

Hoàng đế Frederick II- cai trị ế quốc La Mã trong thế kỷ XIII, ông muốn biết

ngôn ngữ nào ược dùng khi nhân loại được hình thành ở buổi bình minh của loài

người. Ông đã ra lệnh làm một thử nghiệm, trong đó tình huống ban đầu được tạo

lại càng sát càng tốt. Một nhóm các trẻ sơ sinh đã được cô lập ể không nghe được

giọng nói của con người từ lúc sinh ra cho đến khi có thể nói được. Những người

chăm sóc được trả lương đầy đủ để duy trì hoàn toàn im lặng khi chăm sóc các trẻ

sơ sinh. Kết quả là tất cả các em bé đều chết. Như vậy, thiếu giao tiếp có thể dẫn

ến cái chết.

G.Mead (1863-1931) nhà tâm lý học Mĩ đại diện cho trường phái triết học

thực dụng đã đưa ra lý thuyết quan hệ qua lại tượng trưng. Ông cũng khẳng định

vai trò của giao tiếp với sự tồn tại của con người trong cộng đồng người và đề cập

đến yếu tố tác động qua lại trong giao tiếp. Ông viết: “ Nếu mỗi người muốn có cái

riêng của mình thì phải có “ cái tôi” khác. Đó là những khách thể xã hội khác với

khách thể vật lý vì nó có khả năng tác ộng tích cực lên cái tôi của người khác mà

ngày nay chúng ta thường gọi là những chủ thể”.

Cacgiaspe (1875- 1965) ông là nhà triết học, tâm lý học người Đức ã ưa ra

lý thuyết mang tên “ Giao tiếp hiện sinh”, là cuộc trò chuyện giữa những người gần

gũi về các vấn ề quan trọng ối với chính bản thân những người ó. Ông cũng khẳng

ịnh: giao tiếp là iều kiện tổng quát của sự tồn tại con người. Con người phải có sự

giao tiếp sống ộng, liên tục, thể hiện bằng các cuộc tranh luận tự do về các quan

iểm, lập trường...

lOMoARcPSD| 27879799

Mactinubo (1878- 1965), nhà triết học Nhật Bản với tác phẩm “ tôi và bạn”

ã ưa ra tư tưởng “ tồn tại là ối thoại”, nghĩa là trong giao tiếp hai người bổ sung

cho nhau chứ không phải thay thế cho nhau. Cuộc sống ược ông xác ịnh là sự tiếp

xúc giữa các nhân cách và sau nó trở thành nguyên tắc ối thoại.

Vấn ề giao tiếp bắt ầu ược chú trọng nghiên cứu vào những năm 20-30 của

thế kỷ XX, trong ó không thể không kể ến vai trò của nhà tâm lý học S. Frued

(1856- 1939) nghiên cứu mối liên hệ giữa giao tiếp và giấc mơ, ông ã chú ý ến các

yếu tố “ chuyển giao”, “ ngoại xuất”, “ ồng nhất” trong giao tiếp. S. Frued ã nói: “

Phàm là con người có tai ể nghe, có mắt ể nhìn thì hãy tin rằng, không có một kẻ

trần tục nào có thể giữ bí mật. Nếu anh ta im lặng thì tiếng gõ nhịp của những

ngón tay của anh ta sẽ nói thay cho anh ta. Sự thật vẫn sẽ bị lộ ra mọi lỗ chân lông

bé nhỏ”. Như vậy, thông qua gia tiếp con người ạt ến sự hiểu biết lẫn nhau, hiểu về

bản thân mình và người khác một cách úng ắn và sâu sắc. Những người giao tiếp

hiệu quả biết làm thế nào ể tương tác với những người khác linh hoạt, khéo léo và

có trách nhiệm nhưng vẫn không ánh mất những nhu cầu riêng và sự toàn vẹn của

họ.

Vào năm 1960, Bavelas người Pháp ã tiến hành nghiên cứu về cấu trúc giao

tiếp và ưa ra khái niệm “ khoảng cách” là một yếu tố rất cần thiết trong giao tiếp ể

có thể ưa thông iệp tới người khác.

Tâm lý học Gestalt, ại diện là Wertheimer (1880- 1943), V. Kurwhler (1887-

1967) và K.Koffka (1886- 1941) cho rằng: giao tiếp cũng giống như mọi hiện tượng

tâm lý ều ược tạo nên bởi cấu trúc hình ảnh hoàn chỉnh, mang tính trọn vẹn, trong

cấu trúc giao tiếp có nội dung hoạt ộng của con người và mục ích của các quan hệ

xã hội là nhằm bảo tồn, phát triển bản thân, gia ình, cộng ồng của người ó.

Tâm lý học Mĩ có nhiều tác giả nghiên cứu về giao tiếp, kỹ năng giao tiếp,

iển hình là:

Dale Carnegie với tác phẩm “Đắc nhân tâm” ã ược chuyển ngữ sang hầu hết

các thứ tiếng trên thế giới và có mặt ở hàng trăm quốc gia và ược ánh giá là quyển

sách mang ến thành công và hạnh phúc cho hàng triệu người trên thế giới. Carnegie

nghiên cứu giao tiếp trong lĩnh vực kinh doanh và cho rằng “Thành công của bất

lOMoARcPSD| 27879799

kỳ ai trong lĩnh vực kinh doanh phụ thuộc vào 15% vào kiến thức chuyên môn còn

85% phụ thuộc vào kĩ năng giao tiếp với mọi người”.

Không i sâu phân tích lý luận giao tiếp mà chủ yếu trình bày những nghệ

thuật, những bí quyết trong quan hệ giao tiếp giữa con người với con người ể gây

thiện cảm với ối tượng giao tiếp, con người cần phải có nghệ thuật và kỹ năng giao

tiếp tốt, trong cuốn “ Giao tiếp có hiệu quả nhất” của Wang Gang cho rằng: ể giao

tiếp ạt hiệu quả cao thì cần phải phân loại ối tượng khi giao tiếp. Từ ó ông ưa ra

những phong cách giao tiếp và phân loại chúng ể có những ứng xử khác nhau phù

hợp từng ối tượng.

Nhiều cuốn sách viết về ngôn ngữ cử chỉ ã xuất hiện và nhiều nhà khoa học

ã bỏ nhiều công sức i tìm hiểu thông iệp cho từng cử chỉ mang lại. Người tiên

phong trong lĩnh vực này ở phương Tây là Đac Uyn với cuốn “sự biểu hiện tình

cảm của người và ộng vật”. Tác phẩm của ông ã kích thích nhiều người i sâu nghiên

cứu lĩnh vực này. Nhiều cuốn sách viết về ngôn ngữ cử chỉ xuất hiện như “ngôn

ngữ khuôn mặt” của Robert L.Vaitsaida, “ ọc khuôn mặt” của Leopold Bellan và

Xema Sinpolier Baker, “ ngôn ngữ của cử chỉ” của Allan Pease…

Nghiên cứu của tiến sĩ William Marston (Mĩ) cho rằng: ặc tính hành vi của

con người có thể chia ra làm 4 nhóm tính cách, tương ứng với mỗi nhóm sẽ có

những phương pháp giao tiếp và làm việc hiệu quả.

- Nhóm tính cách “thống trị” hay “lửa”: Nhóm người này chiếm

khoảng 15% dân số trên thế giới. Cách làm việc với họ là nói thẳng, ưa ra các sự

lựa chọn, ể họ ược thắng, không cần xây dựng quan hệ, không ra lệnh, giao tiếp

nhanh, ngắn gọn. Sử dụng ngôn ngữ không lời ối với họ như nên ngồi ối diện, ể

họ có khoảng cách thoải mái, không nên chạm vào người họ, không nên áp ặt họ.

- Nhóm tính cách “ảnh hưởng” hay “khí”: Nhóm người này chiếm

khoảng 30% dân số trên thế giới. Cách làm việc với họ là tình cảm, thân mật, quan

tâm ến cá nhân họ, nói chuyện vui vẻ, cho họ nói, ca ngợi họ và công nhận họ,

không ược coi thường họ, nên nói về con người và gia ình họ. Sử dụng ngôn ngữ

không lời ối với họ như có thể ngồi gần, có thể chạm tay, vỗ vai, không nên ngồi

quá xa, không nên tranh lời với họ.

lOMoARcPSD| 27879799

- Nhóm tính cách “kiên ịnh” hay “nước”: Nhóm người này chiếm

khoảng

40% dân số trên thế giới. Cách làm việc với họ là trình bày chậm, xây dựng mối

quan hệ hướng tới con người và gia ình, ưa ủ thông tin cần thiết, nói có logic, lắng

nghe, không áp ặt, không làm việc hoặc nói quá nhanh. Sử dụng ngôn ngữ không

lời ối với họ như có thể ngồi gần, có thể chạm tay, vỗ vai, không nên ngồi quá xa

họ.

- Nhóm tính cách “tuân thủ” hay “ ất”: Nhóm người này chiếm khoảng

15% dân số trên thế giới. Cách làm việc với họ là ưa ra số liệu, bằng chứng, kiên

trì, từ từ, dùng giấy tờ thông tin chi tiết, cung cấp càng nhiều thông tin càng tốt,

không nói về cá nhân, không thúc ép. Sử dụng ngôn ngữ không lời ối với họ như

nên ngồi ối diện, ể họ có khoảng cách thoải mái, cần thận trọng lời nói, không nên

chạm vào người họ.

Giao tiếp là một quá trình phức tạp, nhiều mặt, nhiều mức ộ của sự tác ộng

giữa con người với con người. Vì vậy, có nhiều cách tiếp cận khác nhau với hiện

tượng giao tiếp.

1.2.3. Nghiên cứu về giao tiếp và kỹ năng giao tiếp ở Việt Nam

Vấn ề giao tiếp trong tâm lý học ở nước ta mới ược i sâu vào ầu những năm

80 của thế kỷ XX trở lại ây, ược thể hiện trong một số công trình nghiên cứu lý

luận và thực tiễn của một số tác giả như:

Trần Trọng Thủy (1985) với tác phẩm “ Đặc iểm giao tiếp sư phạm”, tác giả

Ngô Công Hoàn (1992) với tác phẩm “ giao tiếp và ứng xử sư phạm”, Hoàng Anh

(2002) với tác phẩm “ giao tiếp sư phạm”…Các công trình nghiên cứu này tập

trung phân tích các quan hệ giao tiếp, ảnh hưởng của giao tiếp tới sự hình thành và

phát triển nhân cách của học sinh ở các lứa tuổi khác nhau, mối quan hệ qua lại

giữa hoạt ộng chủ ạo và giao tiếp ở mỗi giai oạn lứa tuổi. Ngoài ra, các tác giả còn

nghiên cứu một số tình huống xảy ra trong giao tiếp sư phạm…

Những năm 2000 trở lại ây, môn học kỹ năng giao tiếp ược ưa vào giảng dạy

ở các trường cao ẳng và ại học. Mỗi cơ cở giảng dạy ều biên soạn cuốn giáo trình

kỹ năng giao tiếp phục vụ cho việc học tập của học sinh, sinh viên và giảng dạy

lOMoARcPSD| 27879799

của giảng viên như Bùi Văn Huệ (2000) với “Giáo trình tâm lý học,” Nhà xuất bản

Đại học Quốc gia Hà Nội; Nguyễn Sinh Huy- Trần Trọng Thủy (2002) “ Nhập môn

khoa học giao tiếp”, Nhà xuất bản Giáo dục; Nguyễn Bá Minh (2008) với “ giáo

trình nhập môn khoa học giao tiếp”, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm; Nguyễn Văn

Lũy- Lê Quang Sơn (2017) “ giao trình giao tiếp sư phạm”, Nhà xuất bản Đại học

Sư phạm...Như vậy, những năm gần ây các tác giả ều thấy ược tầm quan trọng của

khoa học giao tiếp, hầu hết các tác giả ều ề cập ến các ặc trưng của giao tiếp, các

yếu tố ảnh hưởng ến giao tiếp, các hiệu ứng tri giác trong giao tiếp, sự truyền thông

tin trong giao tiếp…tuy nhiên, xã hội ngày càng phát triển òi hỏi con người cần có

nhiều kỹ năng giao tiếp ể thích ứng với môi trường luôn thay ổi như kỹ năng viết

email, kỹ năng phỏng vấn xin việc, kỹ năng thuyết trình…

1.3. Phân loại giao tiếp

Có nhiều cách phân loại giao tiếp, dựa vào các tiêu chí khác nhau:

1.3.1. Căn cứ vào tính chất tiếp xúc

- Giao tiếp trực tiếp

Giao tiếp trực tiếp là giao tiếp cú sự hiện diện của các chủ thể giao tiếp.

Trong loại hình giao tiếp này các cá nhân tham gia vào quá trình giao tiếp

ối thoại trực tiếp với nhau, mặt ối mặt, xảy ra trong cùng một khoảng không gian

và thời gian nhất ịnh, có sự tham gia của ngôn ngữ nói, viết, ngôn ngữ biểu cảm:

nét mặt, giọng nói, ánh mắt…

Giao tiếp trực tiếp diễn ra theo hai hình thức: ối thoại và ộc thoại.

Đối thoại là khi các cá nhân trò chuyện, phỏng vấn, bàn luận, trao ổi trực

tiếp với nhau. Trong hình thức giao tiếp này có sự thay ổi mối quan hệ chủ thể -

khách thể, thay ổi vị trí của các cá nhân giao tiếp.

Độc thoại là khi chỉ có một người nói mà không có sự áp lại của những người

khác như diễn thuyết, giảng bài…

- Giao tiếp gián tiếp

Giao tiếp gián tiếp là giao tiếp ược thực hiện thông qua các phương tiện trung

gian như iện thoại, thư tín,sách báo, ti vi…

lOMoARcPSD| 27879799

Trong thời ại hiện nay giao tiếp gián tiếp thuận lợi, nhanh chóng và ỡ mất

thời gian so với giao tiếp trực tiếp.Tuy vậy giao tiếp gián tiếp ít sinh ộng hơn và

phải tuân theo những yêu cầu nhất ịnh của ngôn ngữ nói và viết, cũng như sự phụ

thuộc vào iều kiện máy móc kỹ thuật. Trong giao tiếp gián tiếp vai trò của các

kênh phi ngôn ngữ không ược phát huy.

1.3.2. Căn cứ vào hình thức giao tiếp

- Giao tiếp chính thức

Giao tiếp chính thức là giao tiếp giữa các cá nhân ại diện cho nhóm, hoặc

giữa các nhóm chớnh thức (cơ quan, cụng sở), ược thực hiện theo các nghi lễ nhất

ịnh, ược qui ịnh bởi các chuẩn mực xã hội hoặc pháp luật. Trong giao tiếp chính

thức, nội dung thông báo rõ ràng, khúc triết, ngôn ngữ óng vai trò chủ ạo, thể hiện

ở các hình thức như hội họp, bàn luận, ký kết…

- Giao tiếp không chính thức

Giao tiếp không chính thức là giao tiếp không có sự qui ịnh về lễ nghi cũng

như trang phục, ịa iểm và các cá nhân không ại diện cho ai cả.

Hình thức giao tiếp này thường nhằm thoả mãn nhu cầu tiếp xúc, giải trí, nên

bầu không khí trong giao tiếp mang tính chất thân mật, gần gũi có sự hiểu biết lẫn

nhau.

1.3.3. Căn cứ vào ối tượng tham gia vào quá trình giao tiếp

- Giao tiếp song ôi là giao tiếp trong ó chủ thể và ối tượng là hai cá

nhân tiếp xúc với nhau.

Đây là hình thức giao tiếp cơ bản của con người trong ời sống hàng ngày.

Loại giao tiếp này thể hiện rõ nhất trong giao tiếp thuộc quan hệ gia ình, vợ chồng,

con cái, trong quan hệ bạn bè hay tình yêu ôi lứa…

Giao tiếp song ôi khi mang tính chất công việc thường diễn ra nhanh gọn và

dễ ạt hiệu quả cao do có sự tham gia của nhiều kênh thông tin và có sự phản hồi

tức thời, nghi thức giao tiếp giản dị, gần gũi, thân thiện.

- Giao tiếp nhóm là giao tiếp giữa cá nhân với nhóm hoặc giữa các

thành viên trong nhóm và ngoài nhóm với nhau.

lOMoARcPSD| 27879799

Hình thức giao tiếp này liên quan ến nhiều người nên thường có yêu cầu nhất

ịnh về thời gian, ịa iểm, khung cảnh, nguyên tắc nhất ịnh. Hạt nhân của giao tiếp

nhóm là sự liên kết ể tìm tiếng nói chung giữa các thành viên trong nhóm.

Giao tiếp xã hội rộng lớn mang tính quốc gia, quốc tế: giao tiếp giữa các

quốc gia, các tổ chức quốc tế cũng là một dạng giao tiếp nhóm nhưng là giao tiếp

nhóm lớn.

lOMoARcPSD| 27879799

1.3.4. Căn cứ vào nghề nghiệp

Giao tiếp sư phạm

Giao tiếp kinh doanh

Giao tiếp toà án…

Các loại giao tiếp này mang tính ặc trưng của một nghề nhất ịnh

Trong giao tiếp theo tính chất nghề nghiệp, các ặc iểm nghề nghiệp hầu như

bao trùm lên phong cách ứng xử của các chủ thể giao tiếp; nó ảnh hưởng tới tính

cách, hành vi, cử chỉ, tư thế, trang phục của cá nhân. Nội dung thông tin, cách sử

dụng ngôn từ trong giao tiếp cũng chịu sự tác ộng của ặc trưng nghề nghiệp nhất

ịnh.

1.4. Chức năng của giao tiếp

Trong tâm lý học, người ta chia chức năng của giao tiếp thành 2 nhóm chức

năng: Thứ nhất, chức năng thuần túy xã hội gồm (chức năng thông báo, chức năng

nhận thức, chức năng iều khiển, iều chỉnh hành vi); thứ hai, là chức năng tâm lý xã

hội.

1.4.1. Về phương diện xã hội

- Chức năng thông báo (thông tin)

Chức năng này bao quát tất cả các quá trình truyền và nhận thông tin. Chức

năng này chính là thực hiện mục ích giao tiếp (truyền, nhận thông tin và xử lý thông

tin ở cả hai phía chủ thể - ối tượng giao tiếp). Nội dung thông báo có thể là những

hiện tượng trong ời sống sinh hoạt hàng ngày, những vấn ề thời sự, những tri thức

mới trong các lĩnh vực khoa học. Nội dung thông tin cũng có thể là suy nghĩ, tâm

trạng, cảm xúc, thái ộ.

Trong quá trình giao tiếp người này thông báo cho người kia về vấn ề gì ó

và ồng thời biểu lộ thái ộ, quan iểm của mình về vấn ề này và cũng lại thu nhận

ược, biết ược thái ộ quan iểm, phản ứng của người ối thoại về vấn ề ó.

Sự thông báo truyền thông tin ược thực hiện bằng các phương tiện ngôn ngữ,

phi ngôn ngữ (cử chỉ, iệu bộ, nét mặt, tư thế.v.v). Để giao tiếp ược dễ dàng cả người

phát và người nhận phải có chung hệ thống mã hoá và giải mã thông tin và cả hai

lOMoARcPSD| 27879799

phía ều là những chủ thể tích cực luôn ổi vai trò cho nhau tạo nên sự liên hệ ngược

lại.

- Chức năng nhận thức

Giao tiếp giúp con người nhận thức về sự vật, hiện tượng trong thế giới khách

quan, về người khác, về chính bản thân mình thông qua quá trình tiếp nhận thông

tin, xử lý thông tin.

Giao tiếp giúp con người mở rộng tầm hiểu biết, nâng cao kiến thức, kỹ năng

của mình trong mọi lĩnh vực khoa học.

Khả năng nhận thức trong giao tiếp phụ thuộc vào khả năng huy ộng các giác

quan ể phản ánh, vào óc phán oán, suy nghĩ khái quát hoá, trừu tượng hoá các thông

tin ã thu ược và ặc biệt phụ thuộc vào trình ộ, kinh nghiệm thực tiễn của cá nhân.

- Chức năng iều khiển, iều chỉnh hành vi

Giao tiếp bao giờ cũng là một quá trình tiếp xúc có mục ích, nội dung, ối

tượng và nhiệm vụ cụ thể. Do ó, trong giao tiếp cá nhân (chủ thể giao tiếp) cần lựa

chọn cách thức và phương tiện giao tiếp ể phù hợp với ối tượng, hoàn cảnh giao

tiếp. Mục tiêu của giao tiếp là làm thay ổi nhận thức, thái ộ và hành vi của con

người. Do vậy có thể nói giao tiếp là quá trình iều khiển.

Trước hết giao tiếp iều khiển chính bản thân chủ thể giao tiếp. Khi giao tiếp

với người khác, cá nhân (chủ thể) phải lựa chọn, iều chỉnh hành vi, cử chỉ, iệu bộ…

của mình sao cho phù hợp với nội dung, ối tượng giao tiếp, môi trường giao tiếp,

hoàn cảnh giao tiếp. Mặt khác khi giao tiếp cá nhân lại phải ứng xử thế nào ể làm

cho ối tượng cùng nhận thức ược, cùng cảm nhận và hiểu ược mình (hiểu ược nhu

cầu, nguyện vọng, suy nghĩ… của mình). Đó chính là quá trình iều khiển, iều chỉnh

sự nhận thức, thái ộ và hành vi của ối tượng theo mục ích của chủ thể giao tiếp.

Trong quá trình giao tiếp các cá nhân nhận ược những phản hồi từ người

khác và từ ó iều chỉnh hành vi ứng xử của mình cho phù hợp với tình huống. Việc

iều chỉnh hành vi giúp các cá nhân thích nghi lẫn nhau, thích nghi với hoàn cảnh,

giúp cá nhân tự hoàn thiện những phẩm chất nhân cách của mình.

lOMoARcPSD| 27879799

Trong giao tiếp nhóm, các chuẩn mực xã hội, các nguyên tắc nhóm ược thể

hiện qua các hiện tượng tâm lý xã hội như bắt chước, lây lan, thuyết phục, ám thị,

do ó mỗi cá nhân học hỏi hành vi và xã hội hoá chính bản thân mình.

Ngoài các chức năng trên chúng ta có thể tham khảo thêm cách phân loại

chức năng mang tính chất cụ thể hơn của nhà tâm lý học Xô Viết A. Karencô. Ông

ã phân các chức năng của giao tiếp thành các chức năng cụ thể sau:

Chức năng tiếp xúc: giao tiếp là nền tảng cho mối quan hệ tiếp xúc người -

người, tạo tâm thế sẵn sàng trao ổi và tiếp nhận thông tin.

Chức năng thông báo: Đó chính là quá trình trao ổi thông tin, tình cảm, suy

nghĩ, cảm xúc… giữa các chủ thể giao tiếp.

Chức năng thúc ẩy tính tích cực của các chủ thể cùng giao tiếp. Trong quá

trình giao tiếp các cá nhân không chỉ trao ổi thông tin một cách thụ ộng mà còn

tích cực, chủ ộng trao ổi thông tin.

Chức năng phối hợp cộng tác: Quá trình giao tiếp giúp các cá nhân ịnh

hướng, tìm hiểu lẫn nhau và i ến sự nhất trí, cộng tác trong hoạt ộng.

Chức năng giúp các cá nhân nhận thức lẫn nhau và hiểu biết lẫn nhau.

Chức năng biểu cảm: Biểu lộ và trao ổi cảm xúc cho nhau trong giao tiếp.

Chức năng thiết lập mối quan hệ qua lại giữa các ối tác.

Chức năng gây tác ộng ( ến tri thức, tình cảm và toàn bộ nhân cách) ảnh

hưởng lẫn nhau, làm thay ổi hành vi, tâm trạng và thái ộ của nhau, cũng như các

xu hướng nhân cách.

1.4.2. Về phương diện tâm lý

- Chức năng tạo mối quan hệ: Đối với con người, trạng thái cô ơn, cô

lập ối với mọi người xung quanh là một trong những trạng thái áng sợ nhất. Giao

tiếp giúp mọi người tạo mối quan hệ với mọi người.

- Chức năng cân bằng cảm xúc: Mỗi con người ều có những cảm xúc

khác nhau và có nhu cầu ược chia sẻ, bộc lộ cảm xúc với người khác, ó là cảm xúc

sung sướng hay au khổ, hi vọng hay thất vọng, vui hay buồn… Tục ngữ có câu: “

Niềm vui nhân ôi, nỗi buồn sẻ nửa”, chỉ có trong giao tiếp chúng ta mới tìm ược

lOMoARcPSD| 27879799

sự ồng cảm và giải tỏa ược cảm xúc của mình ể cân bằng trạng thái cảm xúc, giúp

con người sống thoải mái hơn.

- Chức năng phát triển nhân cách: Qua giao tiếp con người lĩnh hội

ược kinh nghiệm lịch sử xã hội biến thành kinh nghiệm của bản thân, tâm hồn của

con người trở nên phong phú hơn, tri thức sâu sắc hơn, tình cảm và thế giới quan

của con người ược hình thành, củng cố và phát triển. Thông qua giao tiếp, những

tiêu chuẩn ạo ức như tính vị tha, lòng lương thiện, tính trách nhiệm, nghĩa vụ, tính

trung thực….không chỉ ược bộc lộ mà ược hình thành ở chúng ta. Nhờ có giao tiếp

mà con người học ược cách ánh giá hành vi và thái ộ, nhận biết sâu sắc về chính

mình ể hoàn thiện các phẩm chất, nhân cách của bản thân.

1.5. Vai trò của giao tiếp

1.5.1. Vai trò của giao tiếp ối với ời sống cá nhân

Giao tiếp là nhu cầu không thể thiếu ược của con người, ó là nhu cầu muốn

ược tiếp xúc với người khác.

Thời cổ ại, hai nhà triết học Hy Lạp lỗi lạc là Xoocrat (470- 399 TCN) và

Platon (428- 437 TCN) ã nói ến ối thoại như là sự giao tiếp có trí tuệ, phản ánh mối

quan hệ giữa con người với con người, là nơi bộc lộ tâm hồn mỗi người.

Đến thế kỷ XIX, nhà triết học Đức Lugwig Andrenas Feuerbach (18041872)

viết: “Bản chất con người chỉ biểu hiện trong giao tiếp, trong sự thống nhất giữa

con người với con người, trong sự thống nhất dựa trên tính hiện thực của sự khác

biệt giữa tôi và bạn”. Nhu cầu giao tiếp trở thành tâm thế ể hiểu biết lẫn nhau, hợp

tác với nhau, liên kết với nhau nhằm hướng tới mục ích lao ộng, học tập, vui chơi

giải trí.

Vấn ề giao tiếp ược chú trọng nghiên cứu vào những năm 20 - 30 của thế kỷ

XX. Stephen Covey ã chỉ ra sự khó khăn trong giao tiếp là do sự khác biệt giữa

người nghe có chủ tâm ể áp lại và những người nghe có chủ tâm ể thấu hiểu. Ông

ã nêu 7 iều không nên ể có cách giao tiếp bằng ngôn từ hiệu quả: tiếp nhận - oán

ý - ánh giá thấp - liên hệ - nhắc i nhắc lại - dự oán - xoa dịu.

lOMoARcPSD| 27879799

John G. Hibben (nguyên hiệu trưởng Đại học Princeton) cho rằng: “Thước

o sự giáo dục của một con người chính là khả năng ứng xử của anh ta trước những

tình huống của cuộc sống”.

Giao tiếp là cơ sơ tồn tại của con người, giúp con người nhận thức và phát

triển. Con người học làm người thông qua giao tiếp, nói cách khác giao tiếp là iều

kiện ể xã hội hoá con người. S. Freud ã nói: “Phàm là con người có tai ể nghe, có

mắt ể nhìn, thì hãy tin rằng, không có một kẻ trần tục nào có thể giữ bí mật. Nếu

anh ta im lặng thì tiếng gõ nhịp của những ngón tay của anh ta sẽ nói thay cho anh

ta. Sự thật vẫn bị lộ ra mọi lỗ chân lông bé nhỏ”. Chính vì thế, ngoài ngôn từ thì

hành vi, cử chỉ mà con người thực hiện trong giao tiếp ít chịu sự kiểm soát của ý

thức, ó là những hành vi vô thức, những thói quen mà con người không hoặc ít

nhận biết ược. Do ó, sẽ rất có ích nếu chúng ta học cách sử dụng ngôn ngữ cử chỉ

tích cực, tránh gây khó chịu cho người khác trong giao tiếp.

Giao tiếp là iều kiện tất yếu của sự hình thành và phát triển tâm lý, nhân cách

con người. Giao tiếp giúp cho con người nhận thức thế giới, người khác và bản

thân mình. Qua giao tiếp con người lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội lịch sử, biến

những kinh nghiệm ó thành của bản thân, hình thành phần xã hội trong con người.

Qua giao tiếp con người trao ổi tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, có thái ộ với chính

bản thân mình. Con người chỉ trở thành con người khi có những quan hệ hiện thực

với người khác. C. Mác (Bản thảo kinh tế - Triết học) khẳng ịnh: “Sự phát triển

của một cá thể phụ thuộc vào sự phát triển của nhiều cá thể khác mà nó ã giao tiếp

trực tiếp hay gián tiếp”. Như vậy, thông qua giao tiếp, con người ạt ến một số hiểu

biết về nhau, học cách bắt chước lẫn nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, hình thành sự cảm

thông, oàn kết và tương trợ lẫn nhau. Những người giao tiếp hiệu quả là biết cách

làm thế nào ể tương tác với người khác một cách linh hoạt, khéo léo, có trách nhiệm

nhưng vẫn không ánh mất nhu cầu riêng và sự cá biệt của bản thân mình.

Nhờ giao tiếp và thông qua giao tiếp mà chúng ta biết cách giao tiếp, xây

dựng quan hệ lành mạnh với mọi người xung quanh. Dale Carnegie với tác phẩm

“Đắc nhân tâm” (1936) khi nghiên cứu giao tiếp trong lĩnh vực kinh doanh ã cho

rằng: “Thành công của bất kỳ ai trong lĩnh vực kinh doanh phụ thuộc 15% vào kiến

lOMoARcPSD| 27879799

thức chuyên môn, còn 85% phụ thuộc vào kỹ năng giao tiếp với mọi người”. Sự

tăng trưởng và phát triển của con người về tri thức, về ý thức xã hội ở các mức ộ

nhất ịnh ược quyết ịnh bởi tính chất của các mối quan hệ giao tiếp với mọi người

xung quanh và trên thực tế bản sắc cá nhân của mỗi người ược hình thành trong

quá trình quan hệ giao tiếp với mọi người. Mỗi khi tương tác giao tiếp với người

khác chúng ta có dịp quan sát ghi nhận các phản ứng, các thái ộ phản hồi của họ

nhờ ó mà biết cách tự tìm hiểu, nhìn nhận, ánh giá mình qua thái ộ và cách nhìn

nhận của họ ối với bản thân ta một cách sinh ộng chân thực và khách quan: khi ược

ánh giá cao ta thiên về phấn ấu ể xứng áng như vậy. Chúng ta học hỏi những iều

hay rút ra từ quan hệ giao tiếp với những người khác, từ ó mà tự tin, tự khẳng ịnh

mình.

Ngay cả về sức khoẻ và về tâm lý cũng ược xây dựng trên mối quan hệ tương

tác với mọi người. Khả năng xây dựng và duy trì các mối quan hệ hợp tác và phụ

thuộc lẫn nhau với người khác thường ược xem là sự biểu lộ sơ khởi của sức khoẻ

tâm trí. Một số người vì một lý do nào ó khó thiết lập mối quan hệ giao tiếp với

mọi người, thái ộ của họ lúc nào cũng có vẻ lo âu, suy nghĩ, bất lực và cô ơn. Đây

cũng là nguyên nhân của tâm bệnh.

Sigmund Freud, cha ẻ của phân tâm học, rất quan quan tâm ến các cử chỉ mà

ông gọi là các hành vi lỡ hụt. Từ sự quan sát các hành vi lỡ hụt của bệnh nhân, ông

ã lý giải và tìm nguyên nhân căn bệnh của họ.Từ xa xưa, ặc biệt là ở Trung Quốc,

các nhà học giả, các nhà quân sự, các nhà kinh doanh ến các thầy bói toán ều quan

tâm ến tướng thuật - một môn khoa học kì bí của phương Đông. Tướng thuật là

môn xem tướng mạo của con người ( kích thước cơ thể, giọng nói, khuôn mặt, ôi

mắt, dáng i…) ể oán số mệnh, tâm tính con người. Như vậy, giao tiếp phi ngôn ngữ

là một kênh giao tiếp quan trọng ể quan sát và chẩn oán tâm lý ối phương, nhằm

hiểu và tác ộng ến khách thể giao tiếp.

1.5.2. Vai trò của giao tiếp ối với ời sống xã hội

Trong quá trình giao tiếp, con người tiếp thu nền văn hóa, xã hội, lịch sử

biến thành những kinh nghiệm của bản thân, cá nhân iều chỉnh, iều khiển hành vi

của mình cho phù hợp với các chuẩn mực xã hội, quan hệ xã hội, phát huy những

lOMoARcPSD| 27879799

mặt tích cực và hạn chế những mặt tiêu cực Thông qua giao tiếp, cá nhân tham gia

vào các mối quan hệ xã hội, mở rộng phạm vi quan hệ, tạo cơ sở ể hợp tác và phát

triển.

Giao tiếp là nền tảng cho sự tồn tại và phát triển của xã hội. Xã hội không

phải là con số cộng của các cá thể mà là mối quan hệ và sự tương tác giữa các thành

viên thông qua hoạt ộng lao ộng và hoạt ộng giao tiếp. Không có sự giao lưu hợp

tác giữa các cá nhân, các tổ chức, các quốc gia, xã hội loài người sẽ không phát

triển. Chính giao tiếp giúp con người truyền ạt những kinh nghiệm, tri thức, lịch sử

xã hội từ người này sang người khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ quốc gia

này sang quốc gia khác. Giao tiếp ể hợp tác và phát triển.

1.6. Một số nguyên tắc giao tiếp cơ bản

Muốn giao tiếp ạt hiệu quả, ngoài việc có kiến thức về mục ích, nội dung,

hình thức, phương tiện giao tiếp ta còn cần phải nắm ược các nguyên tắc giao tiếp

cơ bản. Từ những kinh nghiệm ối nhân xử thế của nhiều người, người ta ã rút ra

một số nguyên tắc mang tính “chỉ nam” trong quan hệ giao tiếp ứng xử nhằm giúp

cho giao tiếp có hiệu quả. Thực hiện những nguyên tắc này có nghĩa là mọi hành

vi hoạt ộng giao tiếp của con người cần ược ý thức ầy ủ, có ịnh hướng rõ ràng.

Nguyên tắc giao tiếp là những yêu cầu mang tính chỉ ạo, ịnh hướng cho hành

vi, ứng xử, thái ộ trong quá trình trao ổi, tiếp xúc của các chủ thể giao tiếp nhằm

ảm bảo hiệu quả của quá trình giao tiếp.

1.6.1. Nguyên tắc tôn trọng ối tượng giao tiếp

Khiêm tốn không tự cao tự ại. Tạo sự bình ẳng, tạo iều kiện ể ối tượng ược

bộc lộ, thể hiện nhu cầu, mong muốn, thái ộ. Không áp ặt, lấn át họ.

Lắng nghe họ, không cắt ngang, không tỏ thái ộ chống ối, thù ịch ngay cả

khi họ có ý kiến trái ngược với ý kiến của mình.

Trang phục lịch sự, hài hoà, phù hợp hoàn cảnh. Trang phục có ý nghĩa lớn

trong việc gây ấn tượng ban ầu và cho cả mối quan hệ tiếp theo, tỏ sự tôn trọng ối

tượng giao tiếp, bởi vậy người ời có câu: “Gặp nhau nhìn quần áo, tiễn nhau nhìn

tâm hồn”.

lOMoARcPSD| 27879799

Cách sử dụng ngôn ngữ mang tính văn hoá, nhẹ nhàng từ tốn, không xúc

phạm, không mỉa mai, cạnh khoé, hách dịch.

Hành vi, cử chỉ lịch thiệp có văn hoá. Tránh những hành vi thô thiển, lơ ãng

không chú ý ến ối tượng như mắt liếc ngang liếc dọc, hay nhìn i chỗ khác, không

ể ý ến người nói, mắt luôn nhìn ồng hồ, khi nói chuyện tỏ ra nhăn nhó, khó chịu.

Kính trọng, thừa nhận những iểm mạnh, chấp nhận iểm tồn tại của ối tượng.

Muốn ược tôn trọng là nhu cầu cấp cao của con người. Chẳng ai muốn mình bị xúc

phạm. Phải tôn trọng con người ngay cả khi họ mắc khuyết iểm. Đứng trước một

lỗi lầm nhỏ nhặt, ta nên có ầu óc hài hước, ứng trước một lỗi lầm nghiêm trọng, ta

cần sự tỉnh táo.

Biết kiềm chế cảm xúc. Chỉ rõ khuyết iểm của con người nhưng luôn giữ

thái ộ tôn trong người ó.

1.6.2. Nguyên tắc có thiện chí trong giao tiếp

Luôn tin tưởng ối tượng. Có suy nghĩ tích, cực tốt ẹp về ối tượng, từ ó tạo

tiền ề cho việc tạo lập mối quan hệ thiện cảm ể hợp tác (tránh yêu nên tốt, ghét nên

xấu). Không cố chấp với những khuyết iểm, tồn tại của ối tượng giao tiếp.

Nghe tích cực, chăm chú, kiên nhẫn, hông ngắt lời, át lời; bình tĩnh, ôn tồn

trước ối tượng “lắm lời”, nói chân thật, ôn hoà, diễn ạt khúc triết, nói hết ý, không

mập mờ nước ôi dễ gây hiểu lầm, nghi kị.

Thành thật, chân thành và cởi mở trong giao tiếp, không nghi ngờ, ịnh kiến;

không sử dụng giao tiếp phục vụ cho lợi ích cá nhân mà gây thiệt hại cho ối tác;

không tính hơn thiệt, không ghen tị với thành tích của người khác, không chế giễu,

cười chê thất bại của người khác.

“Nhân vô thập toàn”, con người không ai là hoàn hảo, mỗi người ều có những

cái hay cái dở của riêng mình. Trong giao tiếp chúng ta không nên ề cập ến những

cái dở, cái hạn chế của người khác, không nên khơi dậy quá khứ au khổ của người

khác. Đối với những người có hoàn cảnh ặc biệt, nhạy cảm, dế bị tổn thương, khi

giao tiếp với họ chúng ta phải hết sức thận trọng.

lOMoARcPSD| 27879799

1.6.3. Nguyên tắc tìm iểm tương ồng, mối quan tâm chung ể hợp tác

Trong cuộc sống mỗi người ều có kinh nghiệm, nhu cầu, mong muốn riêng,

lợi ích riêng, quan iểm riêng. Nếu ai cũng muốn làm theo cách nghĩ riêng của mình

sẽ không có sự hợp tác. Do vậy cần gạt bỏ những iểm riêng tư có thể ược ể tìm lấy

iểm chung cùng giao tiếp, cùng hợp tác.

Nhà tâm lý học Emerson nói: “Đừng tiếc những lời cám ơn và khuyến khích!

Những lời nói ó, ít lâu sau ta có thể quên i, nhưng những người ược ta khen tặng

sẽ hoan hỉ và luôn nhớ tới”. Con người ai cũng thích ược khen, ặc biệt là khen

những iểm mạnh, iềm tốt của mình. Khi nhận ược lời khen, ặc biệt là những lời

khen chân thành ai cũng vui, cũng thích, cũng cảm mến người trao tặng lời khen.

Trong giao tiếp, chúng ta hãy tinh tế phát hiện ra những iểm mạnh dù chỉ là

nhỏ ở ối tượng. Trên cơ sở ó hãy ưa ra nhưng lời khen chân thành, kịp thời. Đừng

quá quan tâm hay chỉ trích những iềm yếu, iểm hạn chế ở người khác. Hãy luôn

nhớ: lời khen thường dễ nghe nhưng lời chê, lời chỉ trích lại thường khó chấp nhận.

1.6.4. Nguyên tắc kiên nhẫn và biết chờ ợi

Sự chờ ợi giúp cho ôi bên hiểu nhau và nhận thức úng về vấn ề cần giao tiếp.

Không nên nôn nóng, vội vàng kết luận về khía cạnh nào ó về ối tượng khi chưa

có ầy ủ căn cứ. Bởi vì nếu ó là ánh giá tiêu cực thì nó sẽ gây ảnh hưởng không

thuận lợi cho cả quá trình giao tiếp về sau.

Sự chờ ợi chính là tạo ra thời gian ể các bên hiểu nhau và hoà nhập với nhau.

Kiên nhẫn là một ức tính quan trọng, giúp bạn giành ược thành công trong

giao tiếp, cũng như trong cuộc sống nhưng kiên nhẫn, biết chờ ợi không ồng nghĩa

với việc chậm chạp, cầu toàn, hoặc rập khuôn cứng nhắc, ánh mất cơ hội trong

cuộc sống. Kiên nhẫn, biết chờ ợi ồng thời nhanh nhạy, tháo vát, linh hoạt, uyển

chuyển trong từng trường hợp cụ thể. Cũng cần lưu ý: thận trọng quá, nhút nhát,

không biết cách thể hiện mình sẽ gây ra nhiều iều bất lợi trong giao tiếp.

1.6.5. Nguyên tắc chấp nhận nhau, chấp nhận hoàn cảnh của nhau

Chấp nhận cả những iểm mạnh cũng như iểm tồn tại của ối tác.

Mỗi người một hoàn cảnh, có lúc sung sướng, lúc au khổ, có lúc may mắn,

lúc hoạn nạn, khó khăn do vậy cần chấp nhận nhau cả lúc vui lẫn lúc khổ, cả khi

lOMoARcPSD| 27879799

hạnh phúc lẫn khi hoạn nạn, khó khăn, cả lúc khoẻ cũng như lúc yếu. Có như vậy

mới tạo ược mối quan hệ có chiều sâu và bền vững.

Chấp nhận nhau trong giao tiếp thể hiện ở xử lý vấn ề thấu tình ạt lý. Lý và

tình là hai mặt ược quan tâm trong giao tiếp, ứng xử. Chúng ta ừng bao giờ quên

một iều là: người thua ít ai chấp nhận họ thua và họ có lỗi cả. Trái lại họ thường

âm ra oán hờn người thắng và có khi họ ể tâm trả thù. Người quân tử xem sự thắng

bại là lẽ thường tình. Kẻ tiểu nhân thường xem thắng là vinh, bại là nhục. Thông

thường người thắng thì hân hoan vui thích, còn người bại thì buồn bực, khổ sở.

Chính vì vậy mà khi tranh chấp bất cứ việc gì, chúng ta ngoài việc kể về lý còn

phải nghĩ ến tình nữa. Đừng bao giờ chúng ta ối xử cạn tàu ráo máng với ai, ngay

cả khi ó là kẻ thù. Đối với kẻ thù, chúng ta thắng cũng nên chừa cho họ một lối

thoát danh dự, ừng làm nhục họ. Không ược tiểu nhân, vô nhân ạo ối với người

sống cũng như người chết. Ông cha ta ã dạy:

“Oán thù nên mở chứ không nên kết”. Đối xử quân tử với kẻ ịch, mở lối

thoát cho kẻ thù, có thể cảm hóa nó ể chấm dứt hận thù.

1.6.6. Nguyên tắc sống “Mình vì mọi người, mọi người vì mình”

Đó là cách sống, giao tiếp biết người, biết ta, không ích kỷ, không chỉ biết

lợi ích riêng của mình, phải biết quan tâm ến người khác, không sống theo kiểu cá

lớn nuốt cá bé, không áp chế người dưới tranh phần lợi về mình, không lấn át vi

phạm quyền lợi của người khác, biết cách sống trong tập thể.

Sống vì người khác, tin tưởng người khác ể người khác tin tưởng mình nhưng

lòng tin cũng cần có giới hạn, tuyệt nhiên không ược cả tin một cách mù quáng, vô

căn cứ, nếu không sẽ bị mắc lừa.

Đối với bản thân phải nghiêm khắc, luôn tự ặt ra những tiêu chuẩn cao cho

riêng mình, nhưng ối với người khác cần khoan dung ộ lượng.

1.7. Các quy luật tâm lý trong giao tiếp

1.7.1. Quy luật tri giác con người trong quá trình giao tiếp (tri giác xã hội)

Thông qua giao tiếp các cá nhân tác ộng qua lại lẫn nhau, tìm hiểu lẫn nhau.

Sự tác ộng qua lại ó của các cá nhân ược diễn ra qua các mối quan hệ liên nhân

cách và qua các cơ chế tri giác xã hội. Do vậy người ta nói tri giác người - người

lOMoARcPSD| 27879799

là một khía cạnh của giao tiếp. Đây là loại hình tri giác ặc biệt, vì ối tượng của tri

giác cũng là con người, hơn nữa là một chủ thể, một nhân cách. Quá trình này bao

gồm tất cả mức ộ của sự phản ảnh tâm lý, từ cảm giác ến tư duy.

1.7.1.1. Khái niệm tri giác xã hội

Tri giác xã hội theo nghĩa rộng là sự nhận thức (cảm nhận, hiểu biết và ánh

giá) của con người về các ối tượng xã hội ( ối tượng xã hội có thể là chính bản thân

mình, người khác, nhóm hay cộng ồng xã hội).

Tri giác xã hội theo nghĩa hẹp là tri giác liên nhân cách, là tri giác những dấu

hiệu bên ngoài, so sánh chúng với những ặc iểm nhân cách của cá nhân ược tri giác

ể lý giải những hành vi của người ó.

J.Brunner – Nhà tâm lý học Mỹ coi tri giác xã hội là một hiện tượng nhận

biết xã hội của con người. Sự nhận biết này phụ thuộc vào ối tượng tri giác, kinh

nghiệm, mục ích và nguyện vọng của chủ thể tri giác, phụ thuộc vào giá trị, ý nghĩa

quan trọng của hoàn cảnh giao tiếp.

Trong tri giác xã hội thì ối tượng tri giác xã hội là một thực thể tích cực,

mang sắc thái xúc cảm, hành vi riêng của họ, còn chủ thể tri giác có thể là một con

người cụ thể, có thể là một nhóm xã hội (Andreeva, 1970).

Với phân tích trên thì ối tượng tri giác xã hội có thể là một người, một nhóm

xã hội hay một cộng ồng xã hội lớn. Trong nghiên cứu về giao tiếp người ta rất

quan tâm tới khía cạnh tri giác người - người, còn ược gọi là tri giác liên nhân cách.

1.7.1.2. Tri giác liên nhân cách

Tri giác liên nhân cách – tri giác về người khác là quá trình hình thành, xây

dựng hình ảnh về người khác, xác ịnh những thuộc tính tâm lý và hành vi của người

mà mình giao tiếp dựa trên những thuộc tính bên ngoài hay một ặc iểm nào ó của

họ.

Trong quá trình giao tiếp, mỗi người giao tiếp bằng nhân cách của mình,

kinh nghiệm quá khứ, khả năng hiểu biết người khác, khả năng tự ánh giá mình.

Quá trình này mang nhiều tính chủ quan. Khi tri giác người chưa quen biết

Đây là quá trình nhận thức cảm tính, nên thường thiếu chính xác và nó bị

chi phối bởi nhiều yếu tố.

lOMoARcPSD| 27879799

Có 3 yếu tố chính ảnh hưởng ến kết quả của tri giác lẫn nhau. Đây cũng

chính là 3 cơ chế của tri giác xã hội. Đó là:

+ Ấn tượng ban ầu

+ Quy gán xã hội

+ Các ịnh kiến xã hội

Ấn tượng ban ầu

Ấn tượng ban ầu là một khái niệm rất quen thuộc và gần gũi. Hiện có nhiều

cách hiểu khác nhau về khái niệm này:

Ngô Công Hoàn cho rằng: Ấn tượng ban ầu về một người nào ó là hình ảnh

tổng thể trên cơ sở ta nhìn nhận họ một cách toàn diện, qua việc cảm nhận các

biểu hiện như: Diện mạo, lời nói, tác phong, ánh mắt, nụ cười… sau lần tiếp xúc

ban ầu.

Tiêu Thị Minh Hường, Lý Thị Hàm cho rằng: Ấn tượng ban ầu là hình ảnh

tâm lý về tổng thể các ặc iểm diện mạo, lời nói, cử chỉ, tác phong, ánh mắt, nụ cười,

thái ộ... Sau lần tiếp xúc ầu tiên ta thường có ấn tượng nhất ịnh.

Từ những khái niệm trên, chúng ta có thể hiểu: Ấn tượng ban ầu là những

cảm nhận, ánh giá, thái ộ tình cảm của các chủ thể giao tiếp ối với nhau trong lần

ầu tiên gặp mặt hay trong giây phút ầu tiên của cuộc gặp gỡ. Ấn tượng ban ầu chưa

phản ánh bản chất của con người. Ấn tượng ban ầu trong giao tiếp phát triển theo

hai hướng: ấn tượng ban ầu tốt ẹp tại ra thiện cảm và ấn tượng xấu tạo ra ác cảm.

Ấn tượng ban ầu ược hình thành trong trí óc của con người trên cơ sở nhận

thức cảm xúc, trực giác, những rung cảm của cá nhân về những ặc iểm riêng của

người ó hay một thông tin nào ó về họ. Như vậy hình ảnh mà chúng ta xây dựng

về người ó thường mang tính chủ quan, lượng thông tin có thể chưa chắc chắn, ầy

ủ, do vậy hình ảnh ó thường thiếu chính xác.

Sự hình thành các ấn tượng ban ầu ược giải thích bằng các lý thuyết sau:

Ngô Công Hoàn, Giao tiếp sư phạm, NXB Giáo dục, 1998

Tiêu Thị Minh Hường, Lý Thị Hàm, Bùi Thị Xuân Mai, Giáo trình Tâm lý học xã hội ( tập 2), NXB Lao ộng- Xã

hội, 2007

lOMoARcPSD| 27879799

Lý thuyết về ặc iểm trung tâm

Asch Salomen, nhà tâm lý học Mỹ nghiên cứu về vấn ề này, theo ông mỗi

nhân cách có những ặc iểm trung tâm và ặc iểm trung tâm ó có ý nghĩa quyết ịnh

gây ấn tượng về họ. Ông ã tiến hành thí nghiệm (1946) như sau:

Ông cho hai nhóm sinh viên nhận xét về hai người có những tập hợp ặc iểm

gần giống nhau, chỉ khác nhau ở một ặc iểm.

Người A có ặc iểm: Thông minh, khéo léo, cần cù, nồng nhiệt, kiên quyết,

thực tế, thận trọng.

Người B có ặc iểm: Thông minh, khéo léo, cần cù, lạnh lùng, kiên quyết,

thực tế, thận trọng.

Kết quả cho thấy sinh viên nhận xét người A khác hẳn với người B. Các sinh

viên nhận xét người A là một người tin tưởng vào những iều úng ắn, muốn mọi

người hiểu quan iểm của mình, chân thành khi tranh luận, mong ý kiến quan iểm

của mình ược thừa nhận. Người B là một kẻ ua òi, thấy mình thành công, thông

minh ã tưởng là hơn người, ó là một người tính toán và lãnh cảm.

Như vậy theo Asch cặp ặc iểm “nồng nhiệt - lạnh lùng” ược coi là những ặc

iểm trung tâm, là yếu tố chính ể tạo ra hình ảnh ban ầu về người A hay B, và nếu

thay cặp ặc iểm ó bằng một cặp ặc iểm khác thì họ sẽ nhận ược những hình ảnh với

những nhận xét khác với nhận xét ban ầu.

Như vậy khi tri giác người nào ó thì có những ặc iểm ặc trưng ã làm cho ta

ịnh hướng vào ó ể nhận xét về ối tượng mà ta ang tri giác.

Lý thuyết nhân cách ngầm ẩn

Tagiuri và B.Brunner cho rằng khi tri giác người nào ó mỗi người chúng ta

ã mang sẵn trong ầu một sơ ồ liên hệ giữa các tính cách của người ó.

Trong quá trình giao tiếp con người tích luỹ ược những kinh nghiệm cho bản

thân về cách ánh giá nhân cách người khác. Thực ra những kinh nghiệm này chưa

ầy ủ và khi gặp một hoàn cảnh tương tự thì nó ược liên hệ ến những nét tính cách

ã ược tích luỹ sẵn trong ầu qua kinh nghiệm (theo một sơ ồ) và từ ó ưa ra hình ảnh

mà ta tri giác. Như vậy có sự ảnh hưởng liên tưởng của những tính cách tới quá

trình hình thành những ấn tượng ban ầu và hình ảnh này cũng mang tính chủ quan.

lOMoARcPSD| 27879799

Các hiệu ứng tri giác ã ảnh hưởng tới sự hình thành ấn tượng ban ầu:

- Hiệu ứng ầu tiên:

Là hiệu ứng khi chủ thể tri giác có khuynh hướng nhằm vào những thông tin

ược ưa ra ầu tiên ể ưa ra hình ảnh của ối tượng.

Những thông tin ưa ra lúc ầu là cơ sở ể chủ thể tri giác ánh giá ối tượng.

Như vậy thứ tự thông tin ưa ra cũng có ảnh hưởng nhất ịnh tới hình ảnh về

ối tượng mà chủ thể tri giác xây dựng nên, nó có ý nghĩa quan trọng trong khi ánh

giá, tạo ấn tượng về người khác.

Tuy nhiên theo Luchin nhà tâm lý học người Mỹ thì thông tin ban ầu có ảnh

hưởng mạnh khi tri giác người lạ, còn ối với người ã quen thì thông tin cuối cùng

lại có ý nghĩa hơn.

- Hiệu ứng bối cảnh

Hiệu ứng bối cảnh ược hiểu khi một ặc iểm tích cực i với một vai trò xã hội

tiêu cực thì ấn tượng tích cực của ta về ối tượng tăng lên, ngược lại khi một ặc iểm

tiêu cực i kèm với một vai trò xã hội tích cực thì ta có xu hướng ưa ra nhận ịnh tiêu

cực hơn về họ. Ví dụ câu “người mẹ vô trách nhiệm” sẽ tạo ấn tượng tiêu cực nhiều

hơn so với câu “người cha vô trách nhiệm”.

Ảnh hưởng của ấn tượng ban ầu tới việc nhìn nhận và ánh giá người khác

trong giao tiếp:

Những ánh giá ban ầu ược tạo bởi ấn tượng ban ầu thường quyết ịnh thái ộ

ứng xử tiếp ó của ta với ối tượng và nó có tính áp ặt ối với những thông tin tiếp

theo. Tính cố kết của ấn tượng ban ầu tác ộng lên con người, làm cho chúng ta

thường có khuynh hướng không tiếp nhận những thông tin mới, sự kiện mới ể làm

thay ổi ấn tượng ã ược xây dựng trước ó.

Khi ã hình thành một ấn tượng nhất ịnh thì con người thường có xu hướng

tìm kiếm những thông tin mới khác ể củng cố, tăng cường sự ánh giá (ấn tượng)

mà mình ã ưa ra. Biểu hiện ở:

Hiệu ứng “hào quang”: khi ta có ấn tượng tốt về người nào ó ta thường ánh

giá tốt về họ, những ặc iểm tiêu cực bị mờ nhạt i. Ngược lại nếu ấn tượng về một

lOMoARcPSD| 27879799

người nào ó xấu thì phẩm chất của họ bị ánh giá xấu hơn, cái tốt của họ bị che lấp

i – “yêu nên tốt, ghét nên xấu”.

Hiệu ứng “liên tục”: lần ầu nhìn thấy hành vi của một người nào ó như thế

nào thì lần sau ta có khuynh hướng cũng nhìn thấy họ như vậy.

Hiệu ứng “ ộ lượng khoan dung”: sự thiện cảm quá mức ã làm cho ta không

ánh giá úng ược những thiếu sót của người mà mình giao tiếp.

Hiệu ứng cảm thông: Khi ta tri giác người khác với sự ồng cảm thì ta thường

có những ánh giá úng về họ.

Như vậy ấn tượng ban ầu mang tính chủ quan, khó xác ịnh, bị nhiều hiệu

ứng tác ộng không dễ xoá nhoà. Nó quyết ịnh nhiều thái ộ ứng xử tiếp ó của chúng

ta với ối tượng.

Cách thức tạo ấn tượng ban ầu

Để tạo ược ấn tượng tốt ẹp với ối tác giao tiếp ngay từ lần gặp gỡ ầu tiên,

chúng ta cần phải:

+ Chuẩn bị chu áo cho cuộc hẹn

Cuộc gặp gỡ giữa chúng ta và người khác có thể là do chúng ta chủ ộng hoặc

bị ộng. Dù rơi vào trường hợp nào trước khi i gặp ối tác chúng ta cũng cần phải

chuẩn bị cho chu áo, nội dung chuẩn bị bao gồm:

- Tìm hiểu trước về ối tác giao tiếp (nếu có thể)

- Chuẩn bị những gì sẽ trao ổi với ối tác khi gặp mặt

- Chuẩn bị các loại tài liệu, giấy tờ cần thiết

- Đầu tư cho dáng vẻ bề ngoài (trang phục, trang iểm, ầu tóc,

dáng iệu, cử chỉ)

Trong lần gặp ầu tiên ối tác giao tiếp chưa biết chúng ta là ai và họ thường

có những ánh giá ầu tiên dựa vào vẻ bề ngoài của chúng ta. Một bức tranh chứa

ựng cả ngàn lời muốn nói, bức tranh về chúng ta trong lần gặp ầu tiên cũng sẽ nói

lên rất nhiều iều với người ối diện về con người của chúng ta.

Vì vậy phải thể như thế nào ể họ có cảm tình tốt với mình?

Hãy bắt ầu về cách ăn mặc. Bộ trang phục nào sẽ phù hợp với chúng ta?

trong những cuộc gặp mang tính chất công việc thì nên mặc com-lê, áo cộc tay hay

lOMoARcPSD| 27879799

chỉ là một bộ trang phục giản dị? Hãy nghĩ xem người chúng ta sắp gặp sẽ ăn mặc

thế nào? Nếu ối tác của chúng ta làm trong ngành quảng cáo hay âm nhạc thì một

bộ trang phục có vẻ quá nghiêm túc sẽ không phù hợp. Nếu gặp gỡ trong công việc,

hãy mặc một bộ ồ công sở. Nếu ở các cuộc gặp gỡ xã giao vào buổi tối, hãy mặc

những bộ ồ thích hợp vào buổi tối, dùng loại nước hoa thích hợp… Và thể hiện cá

tính của mình phù hợp với hoàn cảnh.

Đối với những cuộc gặp cho mục ích công việc hoặc giao thiệp, chúng ta

hãy ể tâm ến văn hóa và phong tục của họ. Trang phục cần gọn gàng, sạch sẽ, cắt

tóc và cạo râu, áo quần ủi thẳng và nếu là nữ thì nên trang iểm nhẹ. Sự chuẩn bị

này chắc chắn sẽ giúp chúng ta cảm thấy tự tin hơn và thể hiện sự tôn trọng của

chúng ta ối với ối tác.

+ Luôn úng giờ

Đừng ể bao giờ phải nói lời xin lỗi “tôi ến trễ” khi chúng ta ã hẹn với ai ó.

Nên cố gắng sắp xếp ến sớm hơn vài phút và ề phòng những việc có thể làm chúng

ta chậm trễ như kẹt xe hoặc i sai ường. Đi trễ giờ không những thể hiện việc thiếu

văn hóa mà còn làm cho người khác nghĩ rằng mình không tôn trọng họ, làm mất

thời giờ của họ. Và phải ặc biệt chú ý ến giờ giấc khi quan hệ làm ăn với nước

người nước ngoài.

+ Thể hiện mình sao cho phù hợp

Là con người ai cũng có nhu cầu thể hiện mình trước mặt người khác. Tuy

nhiên trong lần gặp mặt ầu tiên chúng ta cần phải tỏ ra là người khiêm tốn, không

nên “nổ” hay thể hiện bản thân thái quá sẽ gây phản cảm. Cách thể hiện tốt nhất là

phù hợp với mong ợi của ối tác, muốn như vậy chúng ta cần tìm hiểu kỹ về ối tác

trước khi gặp mặt họ.

+ Luôn cười thật tươi

“Hãy mỉm cười và mọi người sẽ mỉm cười lại với bạn”. Vì thế, nụ cười là

cách thể hiện tuyệt vời nhất ể chúng ta tạo ấn tượng ầu tiên tốt ẹp. Một nụ cười

nồng ấm và tự tin sẽ làm cho chúng ta và người ối diện cảm thấy thoải mái. Nụ

cười sẽ giúp chúng ta chiến thắng khi nó tạo ấn tượng tốt. Tuy nhiên cũng ừng quá

lạm dụng và cần cười úng lúc, úng chỗ.

lOMoARcPSD| 27879799

+ Bình tĩnh và tự tin.

Để tạo ấn tượng tốt, không những phụ thuộc vào cách chúng ta ăn mặc mà

chính hành vi, cử chỉ của chúng ta cũng ảnh hưởng rất lớn thậm chí còn hơn cả

cách chúng ta ăn nói.

Hãy sử dụng ngôn ngữ cơ thể ể thể hiện sự tự tin của mình. Đứng ngay ngắn,

mỉm cười và nhìn thẳng vào người ối diện, hãy chào ón bằng cái bắt tay thân thiện.

Tất cả những iều này sẽ giúp chúng ta thể hiện sự tự tin; làm cho chúng ta và cả

người khác cảm thấy thoải mái với nhau hơn. Hầu như mọi người ều có một chút

lo lắng khi hẹn gặp ai ó lần ầu tiên. Điều này làm chúng ta có thói quen hay lo lắng

hoặc khiến chúng ta ổ mồ hôi. Đôi khi nhút nhát, dè dặt quá dễ phải chuốc lấy thất

bại, vì có người còn lợi dụng tâm lý hồi hộp của ối phương tấn công trước ể chiếm

ưu thế cho mình.

Hãy tập cách khắc phục iểm yếu này và cố gắng thể hiện sự tự tin ể cả hai

cảm thấy thoải mái dễ gần nhau hơn.

Hãy luôn luôn nhớ rằng, con người dù nổi danh ến mấy cũng có những iểm

yếu, khiếm khuyết chứ không thể là người hoàn mỹ vẹn toàn. Hãy quan sát kỹ nét

mặt, trang phục, cách nói năng ể tìm ra nhược iểm của ối phương. Khi phát

hiện ra iểm yếu của ối phương, về mặt tâm lý, chúng ta ã ược tiếp thêm sức mạnh,

và rất có thể từ thế bị ộng chuyển thành thế chủ ộng. Vì sự hồi hộp do sức ép tâm

lý dần dần tiêu tan, nhường lại cho cảm giác thoải mái tự tin trong quá trình giao

tiếp.

Thái ộ của chúng ta thể hiện trong tất cả mọi cử chỉ của chúng ta. Hãy cố

gắng tự tin ngay cả khi chúng ta gặp sự phê bình hoặc khi chúng ta ang lo lắng. Cố

gắng học hỏi và rút kinh nghiệm từ những cuộc gặp gỡ ó và xây dựng cuộc nói

chuyện sao cho phù hợp, nhớ là phải luôn giữ tư thế tự tin và nụ cười thoải mái.

+ Lịch sự, nhã nhặn, ân cần và chu áo.

Với cách ăn nói và cách cư xử lịch sự, nhã nhặn, thể hiện sự quan tâm chúng

ta sẽ tạo ược ấn tượng ầu tiên thật tốt. Hãy thể hiện sự chào ón ối tác với thái ộ cởi

mở, ầy thiện chí.

lOMoARcPSD| 27879799

Chúng ta nên tắt iện thoại di ộng trong khi nói chuyện. Tuy nhiên, nếu trong

trường hợp vì công việc quan trọng mà không thể tắt iện thoại thì ta nên cài máy ở

chế ộ rung ể không làm phiền người ối diện và nên xin phép, xin lỗi trước khi nhận

cuộc gọi. Nếu là nam giới hãy tỏ ra là một người “Galăng” ối với nữ giới.

Tóm lại, chúng ta chỉ có vài giây ể tạo ấn tượng tốt và rất khó ể chúng ta có

thể thay ổi ấn tượng ó, có thể sẽ không bao giờ hoặc có thể chúng ta phải trả một

cái giá khá ắt ể thay ổi ấn tượng ban ầu của chúng ta.Vì vậy, hãy thể hiện tốt nhất

khi có thể. Điều ó phụ thuộc vào tài năng của chúng ta, cộng thêm sự chuẩn bị

trước, chúng ta ã có thể tạo một phong cách rất riêng của mình, một ấn tượng ầu

tiên thật tuyệt vời.

Sự quy gán xã hội

Trong quan hệ, tiếp xúc với những người xung quanh, chúng ta luôn tìm cách

lý giải hành vi của người khác, giải thích các sự kiện xã hội bằng nguyên nhân này

hay nguyên nhân khác gọi là qui gán xã hội.

Quy gán xã hội là quá trình suy diễn nhân quả nhằm hiểu hành ộng của người

khác bằng cách tìm những nguyên nhân ổn ịnh ể giải thích cho hành ộng hay biến

ổi riêng biệt. Trong quá trình này cá nhân thường ánh giá nguyên nhân, ý ịnh của

các hành vi ứng xử của người mà mình giao tiếp bằng sự hiểu biết, vốn sống kinh

nghiệm của bản thân mình.

Hành vi của chúng ta càng hợp lý nếu sự qui gán này càng chính xác.

Quy gán xã hội thường diễn ra theo một số nguyên tắc sau:

- Nguyên tắc tâm lý ngây thơ của Fritz Heider: quá trình qui gán xã

hội là một sự phân tích ngây thơ về hành ộng của người khác. Về bản chất sự qui

gán vốn có ở mọi người, vì con người luôn tìm cách khám phá nguyên nhân của

hành vi ể hiểu và dự oán sự kiện sắp tới với mong muốn ể kiểm soát môi trường

xã hội và mọi sự vật xung quanh. Heider gọi xu thế này là “tâm lý ngây thơ” vốn

có ở mỗi người.

- Nguyên tắc quy gán suy diễn tương ứng: khi quan sát hành vi của

người khác ta luôn tìm cách suy diễn ý nghĩa của hành vi ó tương ứng với những

lOMoARcPSD| 27879799

gì ta thấy. Ví dụ thấy ứa trẻ ốm yếu gầy còm ến nhà trẻ ta có thể nghĩ ó là nguyên

nhân thiếu ăn, nghèo ói ở gia ình.

Sự suy diễn tương ứng càng chính xác, nếu ta càng có nhiều thông tin về

mục ích hành ộng của ối tượng hoặc có liên quan ến ối tượng. Sự suy diễn tương

ứng nhằm i ến một qui gán nào ó bị ảnh hưởng bởi ba yếu tố sau:

Chuỗi hành vi không thống nhất: một hành ộng có nhiều ộng tác khác nhau,

không nhất quán làm ta phải suy diễn tương ứng với ộng tác nào có ý nghĩa nhất

tuỳ theo tình huống cụ thể.

Ví dụ: Một em bé nói với mẹ: “Mẹ ơi, hôm nay mẹ rất ẹp!” Người

mẹ hỏi lại: Ơ sao con lại nói như vậy ?

Em bé trả lời: Vì hôm nay mẹ… không nổi giận.

Hành vi xã hội ược mong ợi hay hành vi không ược mong ợi: Chúng ta rất

khó tìm ra chủ ý thực của hành vi ược xã hội mong ợi. Với những hành vi không

ược xã hội chấp nhận người ta dễ oán ược dụng ý của chủ nhân.

Những hành vi ược tự do lựa chọn dễ suy diễn hơn hành vi bắt buộc.

Tìm nguyên nhân hành vi bằng suy diễn tương ứng không phải lúc nào cũng

chính xác, iều ó phụ thuộc vào số lượng thông tin về ối tượng, kinh nghiệm, hiểu

biết…

- Nguyên tắc quy gán suy diễn ồng biến: Khi nhận ịnh về nguyên nhân, hậu

quả của một hành ộng, biến cố ta thường suy diễn theo lối nhân quả, nhân nào quả

ấy. Theo nguyên tắc ồng biến thì con người hay lý giải hành ộng, sự việc ở ba khâu:

do chủ thể, do ối tượng, do bối cảnh. Trong thực tiễn, ta qui gán hành ộng cho

nguyên nhân nào thường phụ thuộc vào sự tương quan của chúng với hiện thực.

Trong trường hợp không ủ thông tin về chủ thể, hoàn cảnh, ối tượng thì qui gán

loại trừ (theo Kelley) tức là loại dần những nguyên nhân ít thích hợp.

Hàng ngày chúng thường lý giải thành công hay thất bại của chính mình

bằng những nguyên tắc qui gán trên và ưa vào nguyên nhân chủ quan hay khách

quan. Ví dụ khi thành công, ta cho rằng là do sự cố gắng nỗ lực, do năng lực của

bản thân; còn khi thất bại, ta hay ổ lỗi cho khách quan.

lOMoARcPSD| 27879799

Như vậy sự qui gán xã hội mang nhiều tính chủ quan nên không tránh khỏi

sai lầm và thiếu chính xác.

Định kiến và khuôn úc xã hội

Định kiến xã hội và khuôn úc xã hội là một trong những nhân tố quan trọng

tác ộng tới quá trình tri giác xã hội.

Định kiến xã hội là thái ộ, quan niệm ơn giản máy móc, thường không úng

sự thật về ối tượng mà ta giao tiếp. Là thái ộ sẵn có về ối tượng, sự kiện xã hội nào

ó của cá nhân hoặc nhóm xã hội, thường mang hàm ý xấu.

Ví dụ giao tiếp với một học sinh kém ta thường nghĩ em ó vô kỉ luật, không

chịu học. Khi gặp một người lạ con người thường lấy những ịnh kiến ã có về những

phạm trù nhất ịnh ể xem xét họ.

Định kiến xã hội có mặt tích cực là rút ngắn ược quá trình nhận thức về con

người, nhưng có mặt tiêu cực là nhiều khi ánh giá sai về họ.

Định kiến xã hội dẫn ến sự phân biệt ối xử. Nó gồm hai thành tố cơ bản:

nhận thức và ứng xử (thái ộ, hành vi giao tiếp hàng ngày). Định kiến i liền với thái

ộ, nhận thức càng cao, ịnh kiến càng giảm.

Có nhiều loại ịnh kiến khác nhau như ịnh kiến chủng tộc, giai cấp, giới tính,

tôn giáo…

Khuôn úc xã hội: là phạm trù ược ơn giản hoá, tổng quát hoá một cách không

có cơ sở, không khoa học mà chúng ta ặt người khác hay các nhóm cá nhân vào

nhóm ối tượng có biểu tượng giống nhau.

Khuôn úc: là sự nhận thức, phân loại và ánh giá khách thể xã hội ( ối tượng

giao tiếp) trên cơ sở giao tiếp và tri giác lặp i lặp lại nhiều lần hình thành những

quan iểm nhất ịnh, tâm thế trong nhận thức và trong hành ộng. Đây là quá trình

quy cho các thành viên của nhóm xã hội nào ó những ặc iểm giống nhau mà thiếu

sự nhận thức về các khả năng khác nhau giữa họ.

Khuôn úc là biểu tượng của cá nhân trong cùng một nhóm. Bản thân khuôn

úc không thể hiện thái ộ, thực chất nó chỉ là một hình ảnh, một ý niệm, một biểu

tượng về ối tượng nào ó. Nó là một cơ chế quan trọng ể duy trì các ịnh kiến. Trong

lOMoARcPSD| 27879799

tri giác xã hội, ịnh khuôn xã hội biến thành ịnh kiến khi nó mang sắc thái tiêu cực

(thái ộ tiêu cực ối với người khác, nhóm khác trong quan hệ giao tiếp với nhau).

Trong quá trình giao tiếp tâm thế xã hội, ấn tượng ban ầu, những iều mới lạ

tạo iều kiện cho sự tồn tại và phát triển ịnh kiến xã hội.

Sự hình thành khuôn úc và ịnh kiến:

Khuôn úc ược hình thành và phát triển trong cùng một bối cảnh xã hội nhất

ịnh, sự xuất hiện của nó ược quy ịnh trực tiếp bởi các dạng thức liên hệ giữa các

nhóm, sự ồng nhất hoá nhận thức của các thành viên trong nhóm.

Sự phát sinh các ịnh kiến gắn với hiện tượng xã hội hoá. Đó là kết quả của

sự luyện tập xã hội thông qua giao tiếp nhóm (gia ình, nhà trường, nhóm xã hội)

Định kiến là cái học ược, từ bỏ ược và thay ổi ược. Trước hết nó ược học

bằng cách nhập tâm những khuôn mẫu từ bố, mẹ, sau ó trong suốt cuộc ời do ảnh

hưởng của các nhóm, các thiết chế, sách vở và bối cảnh xã hội mà ta sống trong ó.

Trong quá trình sống, dưới ảnh hưởng của các yếu tố ó ịnh kiến xã hội có thể trở

thành bền vững hơn hoặc bị xoá bỏ i.

Việc nắm bắt ược các quy luật diễn biến của ấn tượng ban ầu, sự quy gán xã

hội, ịnh kiến xã hội giúp cho nhân viên xã hội tránh ược những sai lầm trong khi

tiếp xúc, làm việc với ối tượng. Nhân viên xã hội cần luôn luôn tự ý thức rõ ràng

về bản thân, có cái nhìn khách quan về ối tượng. Những ấn tượng xấu, những ịnh

kiến về ối tượng sẽ làm cho chúng ta không i sâu tìm hiểu ối tượng, không thấy

ược tiềm năng iểm mạnh của ối tượng và không tin tưởng vào khả năng tự giải

quyết vấn ề của ối tượng. Chính những iều ó sẽ làm cho hoạt ộng giúp ỡ của ta

không có kết quả. Ví dụ, các ịnh kiến như ối tượng nghèo là do lười lao ộng, trẻ bỏ

nhà i lang thang là trẻ hư…những cách nghĩ ó sẽ làm cản trở việc i sâu tìm hiểu

những nguyên nhân sâu xa dẫn ến vấn ề khó khăn của ối tượng. Mặt khác khi có

ịnh kiến chúng ta rất khó kiểm soát những cử chỉ, iệu bộ nét mặt…khi tiếp xúc với

ối tượng. Đối tượng là những người bị tổn thương, rất nhạy cảm, họ sẽ cảm nhận

ược iều ó và như vậy mối quan hệ giữa ôi bên sẽ không thiết lập ược. Do ó với

những hiểu biết về giao tiếp, về tri giác xã hội cùng với những kỹ năng giao tiếp

nhân viên xã hội ngay từ buổi tiếp xúc ầu tiên cần tạo ược ấn tượng tốt ẹp với ối

lOMoARcPSD| 27879799

tượng, tạo sự tin tưởng ở ối tượng, ể từ ó xây dựng mối quan hệ hợp tác với ối

tượng.

1.7.2. Quy luật cảm xúc trong giao tiếp

Cảm xúc ảnh hưởng ến thái ộ, tâm trạng, cách ứng xử của chúng ta trong

giao tiếp.

Một nghiên cứu của Viện nghiên cứu stress tại Stockholm (Thụy Điển) kéo

dài từ 1992 ến 2003, ã khảo sát 2.755 àn ông khỏe mạnh có ộ tuổi trung bình 41 về

cách họ ối phó mâu thuẫn với cấp trên và ồng nghiệp. Những người chọn thái ộ im

lặng, hoặc bỏ i, sau 10 năm bị au tim hoặc tử vong vì các bệnh tim mạch khác,

trong khi những người phản ứng trực tiếp với xung ột có nguy cơ thấp hơn. Theo

nhóm nghiên cứu, cơn giận không ược giải tỏa sẽ gây căng thẳng, tăng huyết áp và

gây nguy hiểm cho hệ tim mạch. Ngoài ra, những người kìm chế cơn giận nơi công

sở cũng dễ có các triệu chứng như nhức ầu, au dạ dày và hay nổi giận bất chợt ở

nhà. (Lê Loan - 24/11/2009 (thanhnien.com.vn)

Khi stress, cơ thể sẽ tiết ra hormone cortisone - là hormone ức chế tuyến

thượng thận, dẫn ến một loạt phản ứng trong cơ thể ể chống lại tác nhân kích thích

ó. Khi cảm thấy an toàn, hứng thú, cơ thể tiết adrenalin là hormone hưng phấn.

"Phẫn nộ hại gan, phấn khích hại tim, ưu sầu hại phổi, suy nghĩ nhiều hại tỳ,

lo sợ hại thận, bách bệnh ều sinh ra từ tức giận"

. Con người không thể không tức

giận, nhưng nhất ịnh phải biết cách tức giận; nhất ịnh không ược làm nô lệ của cảm

xúc, nhất ịnh phải làm chủ cảm xúc.

Cảm xúc tiêu cực khiến con người mất bình tĩnh, sáng suốt ể xử lý các tình

huống trong giao tiếp một cách hiệu quả, từ ó sinh bệnh tật, ảnh hưởng ến sức khỏe

tâm trí của con người.

Một trong những nguyên nhân khiến bạn không thể làm chủ cảm xúc của

mình ó là tình trạng “ ổ thêm dầu vào lửa”. Bạn ang bực bội về một việc làm, lời

nói của ai ó, bạn sẽ rất dễ có ấn tượng không tốt và khó lòng cư xử một cách mềm

Dật Danh, Hoàng Đế nội kinh tố vấn, NXB Hồng Đức, 2017

lOMoARcPSD| 27879799

mỏng, nhã nhặn với họ. Lúc ấy, bất cứ lời nói việc làm nào của họ cũng sẽ bị bạn

nhìn nhận một cách tiêu cực. Và khi bạn nổi giận, bạn sẽ ánh mất cảm tình của mọi

người, kể cả người mắc lỗi gây ra rắc rối. Chính vì vậy, nghệ thuật giao tiếp tốt

nhất là chưa nên tiếp xúc với họ vội. Hãy ể khi cảm xúc của bạn lắng xuống, cơn

giận tan i, bạn sẽ tỉnh táo hơn ể ánh giá, nhận xét mọi thứ một cách thực sự khách

quan. Khi bạn bình tĩnh giải quyết vấn ề, mọi người sẽ nể phục bạn, người có lỗi

sẽ hối hận và nhớ mãi sai lầm của mình… Tóm lại, bởi bạn rất coi trọng hình ảnh

bản thân, hãy biết rằng người khác cũng vậy. Đừng bao giờ ánh giá người khác chỉ

dựa trên vẻ ngoài.

Học cách giải tỏa cảm xúc là một trong những nghệ thuật của giao tiếp. Kiềm

chế cảm xúc quá nhiều sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe của bạn. Bản thân tự giải tỏa cơn

tức giận trước khi ối diện ể nó không có cơ hội bùng lên mạnh hơn. Học cách kiềm

chế cảm xúc cho bản thân bằng cách:

Thường xuyên chia sẻ những cảm xúc của bạn với người bạn thực sự tin

tưởng, ó có thể là bạn thân, ó có thể là gia ình, ó có thể là mẹ…

Tập thể dục thường xuyên làm tăng sức lực cho cơ thể và hỗ trợ bộ não tập

trung, giúp bạn kiểm soát ược cơn nóng giận. Ngoài ra còn làm giảm nguy cơ hành

ộng, lời nói, cử chỉ quá mức bình thường.

Nếu bạn là người mau nước mắt hay ể bộc lộ cảm xúc hãy nghĩ ến những

câu chuyện hài hước, nghĩ ến chuyện vui bạn ã từng trải qua, hãy uống một cái gì

ó thật lạnh… Nó sẽ giúp bạn kiềm chế cảm xúc của mình tốt hơn.

Thiền ịnh: Stress và lo lắng là nguyên nhân của sự tức giận, thiền ịnh có thể

giúp bạn giảm bớt những iều này một cách tối a.

Và nếu bạn chưa thực sự tin tưởng ai, hãy tập cho mình thói quen viết nhật

ký. Nhật ký là một hình thức khác lành mạnh ể kiềm chế cảm xúc của bạn. Đây là

nơi tuyệt vời ể giải thoát các ý tưởng, cảm xúc tiêu cực mà không làm tổn thương

bất cứ ai. Bạn có thể học cách tự “viết ra” trong tâm trí của mình những cảm xúc…

và “ọc” nó, nghĩa là “dõi theo” nó. Đó chính là lắng nghe tiếng nói bên trong ể

nhận biết và hiểu rõ cảm xúc bản thân.

lOMoARcPSD| 27879799

Con người không ai hoàn hảo và ai cũng có thể mắc những sai lầm. Cho dù

bạn có tức giận, trách mắng những lỗi lầm của người khác thì cả bạn và họ cũng

không giải quyết ược vấn ề. Tốt hơn là dừng ngay việc phàn nàn và ổ lỗi cho người

khác và ưu tiên cùng nhau trước mắt tìm phương án giải quyết ể hạn chế hậu quả

của vấn ề có thể gây ra.

Bạn hãy nhớ rằng: “Đi một ngày àng, học một sàng khôn”, hãy tăng cường

tham gia vào hoạt ộng, giao tiếp ể chúng ta có cơ hội học hỏi thực tế, có trải nghiệm,

ể tích lũy kinh nghiệm giải quyết các tình huống giao tiếp, ứng xử thành công hơn

trong giao tiếp.

1.7.3. Quy luật ám thị trong giao tiếp

Ám thị là sự tác ộng tâm lý của một người ối với một người khác nhằm làm

cho họ tiếp thu thông tin mà không có phê phán một cách trực tiếp hay gián tiếp.

Ám thị thường i kèm với quá trình giao tiếp. Nó có thể mang tính chất trực

tiếp hoặc gián tiếp, tích cực hay tiêu cực, trọn vẹn hay không trọn vẹn. Ám thị trực

tiếp là tác ộng trong ó người này thông báo cho người kia – dưới hình thức mệnh

lệnh thực hành – những ý nghĩ nhất ịnh, khiến người kia phải tiếp nhận không bàn

cãi. Ám thị gián tiếp thì phải theo ường vòng ể ạt mục ích trên, chẳng hạn, thủ thuật

“noi gương” trong bán hàng là một ví dụ.

Trong kinh doanh, ám thị ược sử dụng qua tác ộng của quảng cáo (lặp i lặp

lại một câu nói hay một hình ảnh, dựa vào thời trang, vào uy tín của ơn vị sản

xuất…). Khi ưa cho khách món hàng ược gói bọc cẩn thận kèm theo những lời lẽ

tình cảm như: “Thật cứ như hàng may o ấy”, “Món quà tặng tuyệt vời” là thực ra

người bán hàng ang tạo cho khách hàng niềm tin là mình ã quyết ịnh úng.

Tính chất bị ám thị phụ thuộc vào từng người, từng lứa tuổi, giới tính và từng

hoàn cảnh. Theo kết quả nghiên cứu của các nhà chuyên môn thì con người dễ bị

ám thị khi người ta hoang mang dao ộng, ang trông chờ, ang i tìm lối thoát, khi họ

ang bị chi phối bởi một nhu cầu mãnh liệt nào ó. Thực tế cũng cho thấy rằng, tuổi

càng cao, kinh nghiệm càng nhiều thì tính bị ám thị cũng giảm i, và phụ nữ thường

bị ám thị hơn nam giới.

lOMoARcPSD| 27879799

Sử dụng quy luật ám thị trong giao tiếp bằng những lời nói rõ ràng “ tôi

khẳng ịnh chắc chắn về iều này”, “ tôi tin tưởng vào iều ó”….sẽ khiến cho ối

phương dễ dàng ặt niềm tin vào chúng ta, thay ổi suy nghĩ, cách ứng xử trong giao

tiếp.

Một chủ cửa hàng ã nghĩ cách ể bán lô hàng quần áo ế ẩm của mình bằng

thủ thuật ám thị. Ông huy ộng tất cả nhân viên của mình xếp hàng dài trước cửa

hàng ể chờ mua hàng. Những nhân viên ã mua hàng bước ra với vẻ mặt ầy phấn

khởi, hớn hở, nhân viên sau khi mua hàng ều nói “ quần áo ẹp và giá cả phải chăng

quá”… Người i ường nhìn thấy vậy liền dừng lại, tụ tập trước cửa hàng mỗi lúc

một ông. Người mua một bộ, người mua hai bộ …Bằng cách ó, chỉ trong một ngày,

ông chủ ã bán hàng lô hàng ế ẩm bao lâu nay.

1.7.4. Quy luật tâm thế trong giao tiếp

Tâm thế trong giao tiếp là trạng thái tâm lý, tinh thần thể hiện tư thế sẵn sàng

tiếp xúc, giao tiếp với những người khác.

Khi nghiên cứu về vấn ề này, nhà tâm lý học D.Udơnatde chú ý ặc biệt ến

cái yếu tố “ ánh giá ồng hóa các hiện tượng” và nó ược hình thành trên những cơ

sở sau:

Nếu ở con người có ịnh hình tâm thế của tri giác về những người ã quen biết

từ trước thì khi ó những khách thể khác với chúng sẽ ược con người thu nhận như

là những khách thể tương ồng, bởi vì sự ịnh hình ã ược tri giác từ trước. Trong

trường hợp này có sự tác ộng của quy luật ồng hóa. Khi giao tiếp họ sẽ tiếp nhận

sự ứng xử của ta giống như iều mà người ó mong muốn ối với những người ã quen

biết từ trước. Lúc ó, con người sẽ cảm thấy thoải mái, dễ chịu khi ứng xử với nhau.

Thường thường khi con người tri giác các khách thể khác nhau ở một khía

cạnh nào ó theo một tâm thế ã ịnh hình thì con người ứng xử theo quy luật liên

K.C.INGRAM (Nguyễn Hiến Lê dịch), Cách xử thế của người nay, Nhà Xuất Bản Văn hóa Thông tin, 2002

lOMoARcPSD| 27879799

tưởng. Chúng ta ều biết mọi sự vật trong hiện thực khách quan không tồn tại ộc

lập, riêng rẽ mà chúng luôn luôn tác ộng lẫn nhau, cùng tồn tại trong một không

gian, thời gian nhất ịnh. Vì vậy, khi gặp một người có cách giao tiếp và ứng xử nào

ó, ta liên hệ ngay ến một người khác có cách ứng xử tương ứng. Sự liên hệ ngày

có thể là tốt, có thể là xấu, có thể là tiêu cực hoặc tích cực, tùy thuộc vào tâm thế

của ta. Vì vậy, trong trường hợp này con người phải kiểm tra và iều chỉnh cách ứng

xử, giao tiếp cho phù hợp với thực tế, với từng người ta gặp bởi lẽ ôi khi hình thức

biểu hiện ra bên ngoài không bộc lộ rõ bản chất bên trong.

Một số tâm thế ược tích lũy lại trên cơ sở tích cực, tâm lý biểu hiện thái ộ

khẳng ịnh ối với các vật thể còn một số tâm thế khác biểu hiện thái ộ phủ ịnh. Đặc

iểm này của tâm thế nói lên rằng: cá nhân phải nằm trong mối quan hệ khác nhau

với những ối tượng của hiện thực. Với ặc iểm này, cá nhân tiến hành sự phân biệt

tâm lý bước ầu - ơn giản nhất ối với hiện thực, hiện tượng ược phân nhóm thành

các hiện tượng tích cực hoặc các hiện tượng tiêu cực trong mối quan hệ của mình

với chúng. Và ở cá nhân hình thành nên những cảm xúc dễ chịu hoặc khó chịu ối

với hiện thực.

Việc hiểu rõ tính quy luật về sự thay ổi các tâm thế mang tên dễ chịu và khó

chịu có ý nghĩa ặc biệt ối với việc tìm hiểu sự hình thành cách ứng xử. Việc chú ý

ến những quy luật ó cho phép iều tiết một số khía cạnh của những mối quan hệ qua

lại về mặt xã hội của con người.

Tâm thế là cái tạo ra phong cách sống, ẳng cấp sống và sự nghiệp của mỗi

con người. Phong cách con người là tâm thế. Tâm thế là một nhất thể, tâm thế

không thể phân chia. Tâm thế vừa là kết quả vừa là khởi nguồn của trí-IQ, thân-BI,

tâm-EI. Tâm thế luôn xuất hiện trong trí, thân, tâm. Trí, thân, tâm luôn luôn là thành

phần hữu cơ của tâm thế. Những người không làm chủ ược tâm thế thì thường dễ

sa à, sa ngã trong trí và thân mà thể hiện ra các hành vi vượt quá sự kiểm soát.

Nhiều người dễ tin, dễ bị iều khiển bởi người khác hoặc những chủ thuyết, ạo giáo.

Tin một cách mù quáng cũng tồi tệ không khác gì những kẻ vô ạo.

Làm chủ ược bản thân, tạo cho mình một phong cách sống ẳng cấp, một sự

nghiệp bền vững, hạnh phúc hài hòa chính là làm chủ tâm thế. “Làm chủ tâm thế”

lOMoARcPSD| 27879799

giúp gia tăng năng lực cho chính bản thân ồng thời tìm lại giá trị ích thực của mình.

“Làm chủ tâm thế” giúp ta tự chủ và tự lập với chính cuộc sống của mình ồng thời

tập trung, tích tụ ược nguồn năng lượng trong chính bản thân và từ trời ất ể tạo nên

những kết quả vượt trội gia tăng giá trị cho bản thân, gia ình và xã hội. Đây chính

là chìa khóa thành công trong giao tiếp.

1.8. Phương tiện giao tiếp

1.8.1. Giao tiếp ngôn ngữ

1.8.1.1. Khái niệm giao tiếp ngôn ngữ

Giao tiếp ngôn ngữ là sự tiếp xúc, trao ổi thông tin (suy nghĩ, tình cảm, ý

tưởng...) giữa các cá nhân thông qua ngôn ngữ nói và viết.

Ngôn ngữ là hệ thống ký hiệu dưới dạng từ, ngữ, chứa ựng ý nghĩa nhất ịnh

tượng trưng cho sự vật, hiện tượng cũng như thuộc tính và các mối quan hệ của

chúng, ược con người quy ước và sử dụng trong quá trình giao tiếp.

Ngôn ngữ ược chia thành ngôn ngữ bên trong và ngôn ngữ bên ngoài.

Ngôn ngữ bên ngoài là ngôn ngữ ược thể hiện ra bên ngoài bằng tiếng nói

và chữ viết, ược sử dụng cơ bản trong giao tiếp.

Ngôn ngữ bên trong là ngôn ngữ cho mình, hướng vào chính mình, nhờ nó

con người hình thành những suy nghĩ trước khi thông báo cho người khác, là những

suy nghĩ mà cá nhân tự nghĩ trong mình, tự nói với mình.

Trong giao tiếp ngôn ngữ ược sử dụng như một công cụ ể truyền ạt các nội

dung thông tin của quá trình giao tiếp giữa các cá nhân và tạo ra những biến ổi

trạng thái tâm lý hay hành vi của họ.

Ngôn ngữ trong quá trình giao tiếp có tác ộng ịnh hướng kế hoạch hoá, thực

hiện và kiểm tra. Nhờ có ngôn ngữ mà trong giao tiếp quá trình mã hoá hay giải

mã thông tin ược thực hiện và qua ó người ta có thể thông báo những suy nghĩ,

hiểu biết, tình cảm và mong muốn của mình cho người khác. Mặt khác, thông qua

ngôn ngữ con người tiếp nhận những suy nghĩ của người khác, nhận biết tâm trạng,

cảm xúc, mong muốn, những ý tưởng của họ.

Ngôn ngữ là công cụ cơ bản của giao tiếp xã hội chỉ có riêng ở con người, là

sản phẩm văn hoá xã hội, ược loài người sáng tạo và phát triển qua nhiều năm.

lOMoARcPSD| 27879799

Ngôn ngữ mang tính chất tổng hợp, tượng trưng có thể truyền i ến bất kỳ

một loại thông tin nào (diễn tả trạng thái tâm lý, ời sống tinh thần, sự vật hiện

tượng…)

Ngôn ngữ mang tính lịch sử xã hội: kế thừa và phát triển cùng với nền văn

hoá, văn minh của xã hội.

1.8.1.2. Chức năng và ặc trưng của giao tiếp ngôn ngữ Chức

năng của giao tiếp ngôn ngữ

Giao tiếp ngôn ngữ có ba chức năng cơ bản: Đó là, Chức

năng thông báo:

Giao tiếp ngôn ngữ giúp các cá nhân truyền ạt, thông báo cho nhau các thông

tin về sự vật, hiện tượng, về trạng thái tâm lý, nguyện vọng của mình tới ối tác giao

tiếp. Qua giao tiếp ngôn ngữ con người truyền ạt cho nhau tri thức, kinh nghiệm từ

cá nhân này sang cá nhân khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Chức năng diễn cảm:

Khi giao tiếp với nhau bằng ngôn ngữ cá nhân nói rõ, thể hiện rõ thái ộ của

mình về các hiện tượng, sự vật, vấn ề. Với cách sử dụng ngôn từ, cú pháp, trật tự

câu... các chủ thể giao tiếp biểu lộ ược ý kiến, sự nhấn mạnh cũng như cảm xúc,

tâm trạng của mình.

Chức năng tác ộng:

Giao tiếp ngôn ngữ là một trong những kênh giao tiếp có tính tác ộng lớn tới

ối tượng giao tiếp mà chủ thể giao tiếp ang hướng tới. Không chỉ bản thân thông

tin mà cách thể hiện qua câu nói, cách sử dụng từ vựng, cú pháp, có thể kích thích

hoặc gây ức chế cho ối tượng giao tiếp.

Mức ộ tác ộng của ngôn ngữ trong giao tiếp còn bị quy ịnh bởi các yếu tố

khác như mối quan hệ xã hội giữa các chủ thể giao tiếp, ặc iểm tâm lý, vai trò, vị

thế, của các ối tác.

Các ặc trưng của giao tiếp ngôn ngữ:

Cơ chế ể hiểu ngôn ngữ gắn chặt với cơ chế tri giác và những kinh nghiệm

của tri giác có ảnh hưởng lớn ến sự mã hoá, giải mã và ghi nhớ thông tin.

lOMoARcPSD| 27879799

Trong giao tiếp ngôn ngữ, các cá nhân cùng nhau xây dựng ý nghĩa của mã

từ và tạo ra hoàn cảnh xã hội giao tiếp bằng tổng hợp những nhân tố xã hội khác.

Các khía cạnh xã hội của giao tiếp ảnh hưởng tới cách ứng xử ngôn từ, mặt

khác ngôn ngữ lại trở thành mặt xã hội có ảnh hưởng ến tiến trình giao tiếp. Các

khía cạnh xã hội này bao gồm như tính chất mối quan hệ giữa các chủ thể giao tiếp

(vai trò, ịa vị, tuổi tác, mức ộ thân quen...) hay mục ích của giao tiếp...

Sự hiểu biết bằng ngôn ngữ phải tuân theo một số những ràng buộc về thao

tác, các qui tắc văn phạm, ngữ pháp.

Trong giao tiếp ngôn ngữ, các cá nhân nghe và nói cần phải hoạt ộng nhanh

chóng ể theo kịp lưu lượng thông tin.

Các quy tắc của ngôn ngữ cho phép phân biệt từ ược sử dụng trong giao tiếp

và nghĩa mà nó bao hàm.

Câu nói và viết là cấu trúc bề mặt của ngôn từ và nghĩa là cấu trúc ngữ nghĩa.

Hàm ngôn và hiển ngôn là một trong những ặc trưng của giao tiếp ngôn ngữ,

do vậy nó ược ề cập tương ối nhiều trong nghiên cứu về giao tiếp.

Trong sinh hoạt hàng ngày người ta thường gọi là kiểu nói “ẩn ý” hay “ám

chỉ” và nghĩa của nó phụ thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp, òi hỏi ối tượng phải hiểu

theo cách nói ặc trưng trong tâm lý – xã hội và chỉ những người trong cùng một

bối cảnh giao tiếp mới có thể cùng hiểu ược ý nghĩa ằng sau (hàm ý) của hiển ngôn

ó.

Ví dụ nói: “Thưa cô mười một rưỡi rồi ạ!”.

Trong trường hợp hiển ngôn, khi nghe câu nói ó người ta hiểu úng là mười

một giờ rưỡi. Còn theo hàm ngôn thì học sinh ngầm nhắc cô giáo là hết giờ học

rồi, ề nghị cô cho nghỉ. Như vậy hàm ý (hàm ngôn) của một câu nói phụ thuộc rất

nhiều vào tình huống, bối cảnh giao tiếp, phụ thuộc vào tâm thế, cách suy nghĩ tâm

trạng của mỗi cá nhân và mối quan hệ xã hội của các ối tượng tham gia vào hoàn

cảnh giao tiếp ó.

Hai cách sử dụng trên của ngôn ngữ ược sử dụng với những mức ộ khác

nhau trong những tình huống giao tiếp khác nhau. Trong hoàn cảnh giao tiếp chính

lOMoARcPSD| 27879799

thức người ta thường sử dụng nhiều hình thức hiển ngôn, còn trong cuộc sống hàng

ngày, giao tiếp không chính thức thì người ta thường sử dụng cách hàm ngôn.

Hình thức hàm ngôn làm cho giao tiếp tăng tính phong phú, sinh ộng và tế

nhị, tuy nhiên không nên lạm dụng quá nhiều hình thức này vì nó sẽ làm giảm i

tính cởi mở, thẳng thắn giữa các cá nhân với nhau.

1.8.1.3. Các hình thức giao tiếp ngôn ngữ

Giao tiếp ngôn ngữ là hình thức giao tiếp ặc trưng cơ bản nhất trong giao

tiếp xã hội và ược thể hiện chủ yếu dưới hai hình thức: Ngôn ngữ bên ngoài (ngôn

ngữ nói và ngôn ngữ viết) và ngôn ngữ bên trong.

- Ngôn ngữ bên ngoài: là ngôn ngữ hướng vào người khác, ược dùng ể truyền

ạt và tiếp thu tư tưởng, ý nghĩ. Ngôn ngữ bên ngoài gồm ngôn ngữ nói và ngôn

ngữ viết.

+ Ngôn ngữ nói

Ngôn ngữ nói là tiếng nói của con người, là vỏ vật chất có ý thức của tư duy,

tình cảm. Ngôn ngữ nói bao gồm các thành phần ngữ pháp, từ vựng và ngữ âm

Ngôn ngữ nói ược sử dụng như một công cụ giao tiếp toàn năng, bởi vì nó

ơn giản, tiện lợi, nhanh chóng và hiệu quả, vì nó có sự tham gia của phản hồi, ược

sự hỗ trợ của kênh thông tin bằng cử chỉ, hành vi, do vậy thông tin ược truyền i

bằng ngôn ngữ nói thường nhanh chóng, chính xác và sinh ộng.

Ngôn ngữ nói chứa ựng nghĩa xã hội: nội hàm của khái niệm từ, nghĩa mang

nội dung xã hội, thực hiện chức năng nhận thức, thông báo các hiện tượng, sự vật.

Ngôn ngữ nói vô cùng phong phú và a dạng, ý nghĩa của nó phụ thuộc nhiều

vào hoàn cảnh giao tiếp như tình huống, thời gian, không gian, mục ích giao tiếp...

Trong giao tiếp mỗi cá nhân có một phong cách giao tiếp ngôn ngữ riêng, nó

bao gồm tổng thể những ặc iểm tâm lý cá nhân thể hiện qua giọng iệu, cách phát

âm, vốn từ sử dụng, cách diễn ạt, tính mạch lạc, rõ ràng khúc chiết, khả năng tác

ộng tới ối tượng mà họ giao tiếp. Ngôn ngữ nói ược cá nhân sử dụng trong giao

tiếp hàm chứa ý của cá nhân, phản ánh phong cách ngôn ngữ của cá nhân.

Ngôn từ là sản phẩm của tư duy, qua việc sử dụng ngôn từ, người nghe có

thể nhận biết ược người nói là một người như thế nào: Có văn hóa hay không có

lOMoARcPSD| 27879799

văn hóa; nóng nảy, cục cằn hay nhã nhặn, lịch sự; ích kỷ, kiêu căng hay ộ lượng,

khiêm nhường.

Tục ngữ có câu: “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng

nhau”, hay “nói ngọt, thì lọt ến xương”. Để gây ược thiện cảm với người nghe, giao

tiếp trong xã hội nói chung, giao tiếp trong công việc nói riêng, nên sử dụng ngôn

ngữ nói theo các lưu ý sau:

Nên dùng những từ ngữ phổ thông, ơn giản, dễ hiểu

Nên dùng từ ẹp, từ thanh nhã, dung dị, như: vui lòng, làm ơn, nên chăng, có

thể, theo tôi nghĩ, rất tiếc… Ví dụ: Chú vui lòng phản hồi về thái ộ của người người

bán hàng…

Tránh dùng những từ mạnh như: Xấu quá, kém cỏi thế, nhầm, nhất ịnh, yêu

cầu, cần phải, kiên quyết…

Hạn chế tối a dùng từ “không”: Dùng từ không, từ mạnh, từ cứng nhắc khi

giao tiếp là vô tình tạo ra không khí nặng nề, căng thẳng, làm ức chế người nghe

và tính thuyết phục không cao ối với người nghe, nhất là những người phải tiếp

nhận lời chê trách, phàn nàn. Đối với khách hàng, iều tối kỵ nhất là dùng từ “không”

trong quan hệ mua bán. Bởi lẽ những iều người ta ang quan tâm, ấp ủ, mong ợi ã

bị chúng ta chối bỏ. Như vậy, sẽ làm cho khách hàng thất vọng, khó chịu. Từ ó họ

sẽ không bao giờ tìm ến mua nó nơi nhà hàng của chúng ta (nếu họ muốn) và hơn

thế nữa, họ còn nói cho nhiều người khác biết iều ó.

Để thể hiện sự tôn kính, lịch thiệp, nên dùng những từ xưng hô: thưa ông,

thưa bà, thưa bác, thưa các anh, các chị… vì con người ai cũng muốn ược người

khác tôn trọng mình. Thưa gửi là những từ ệm thể hiện sự kính trọng, gần gũi ể

ược mọi người chấp nhận.

Để tạo cảm giác hứng thú, hấp dẫn, lôi cuốn lòng người nên dùng từ có biểu

cảm, có hình ảnh, có màu sắc và ôi khi lợi dụng cơ hội có thể xen vào úng lúc ôi

chút hài hước thì có hiệu quả không nhỏ. Vd: Thơm ngây ngất, ẹp tuyệt vời…

Để tăng sự chú ý và tạo sức thuyết phục cao trong khi người nghe ang chần

chừ, do dự, có thể cũng cần dùng ngôn từ mạnh mẽ, từ nhấn, từ khẳng ịnh: tuy

nhiên, chẳng hạn, tất nhiên, bởi vậy, ….

lOMoARcPSD| 27879799

Khi sử dụng ngôn từ, cần chú ý tới hoàn cảnh, ngữ cảnh và ối tượng giao

tiếp cụ thể ể chọn loại ngôn từ gì, ở chừng mực nào cho thích hợp, chứ không nên

lạm dụng chúng một cách thái quá.

+ Ngôn ngữ viết

Ngôn ngữ viết là quá trình cá nhân sử dụng các hệ thống ký hiệu dưới dạng

viết ể giao tiếp với nhau. Ngôn ngữ viết ra ời muộn hơn ngôn ngữ nói, nhằm tác

ộng người khác không phải bằng hệ thống âm vị mà bằng từ vị, bằng hệ thống ường

nét, các khoảng cách của ường nét trong không gian và mang ý nghĩa nhất ịnh, ó

là hệ thống chữ viết.

Ngôn ngữ viết tuân thủ chặt chẽ các yêu cầu quy tắc về ngữ pháp, cú pháp

của câu, mệnh ề trình tự câu, từ... và chính yếu tố này giúp ta hiểu ược nghĩa xã hội

của khái niệm, phạm trù. Vị trí của từ trong câu cũng mang nghĩa xã hội khác nhau.

Cấu trúc câu khác nhau, với ngữ cảnh khác nhau sẽ có nghĩa xã hội khác nhau.

Cách sử dụng từ trong câu vừa thể hiện nghĩa xã hội vừa thể hiện ặc iểm tâm

lý của người viết. Ngôn từ trong oạn văn phản ánh nội dung, tính chất hoạt ộng của

một lĩnh vực cụ thể, một khuynh hướng chính trị nhất ịnh. Từ ngữ ược dùng trong

câu cũng phản ánh trình ộ, nghề nghiệp, tâm trạng của người viết.

Kiểu chữ viết có thể phản ánh thông tin về ời sống tâm lý của người viết,

người ta có thể thông qua nét chữ ể oán xét tính cách, ặc iểm tâm lý của người viết

như nét tính cách, sở trường, vị thế, nghề nghiệp.

Các hình thức của giao tiếp ngôn ngữ viết: Thư từ, công văn, chỉ thị, bản kế

hoạch, thiếp mời...

Với những mục ích khác nhau, ngôn ngữ viết thường ược thể hiện dưới cách

thức khác nhau. Nếu một bài viết nhằm giải thích, chứng minh lối viết sẽ khác so

với mục ích thông báo hay nhận ịnh ánh giá. Lối viết của một bài phóng sự, mô tả

sẽ khác so với cách viết của một văn bản, nghị ịnh hay công văn.

Ngôn ngữ viết thường thiếu mối liên hệ ngược tức thời từ phía ối tượng giao

tiếp vì vậy ngôn ngữ viết òi hỏi phải tuân thủ các quy tắc nghiêm ngặt về mặt tu từ

và ngữ pháp, trật tự câu, sự nhấn mạnh ý... ể ảm bảo thông tin ưa ra dễ hiểu, hiểu

úng và hiểu chính xác.

lOMoARcPSD| 27879799

Tuỳ theo từng loại văn bản mà cần cân nhắc sử dụng các từ, câu cho úng ể

tránh hiểu nhầm gây thiệt hại cho chính mình hay cơ quan mình, thậm chí cho cả

dân tộc và quốc gia.

Trong công tác xã hội, khi giao tiếp với ối tượng cần sử dụng ngôn ngữ trong

sáng, rõ ràng, dễ hiểu, tránh sử dụng những từ có hàm ý tiêu cực. Sử dụng ngôn từ

phù hợp với trình ộ hiểu biết, lứa tuổi của ối tượng.

- Ngôn ngữ bên trong: Là ngôn ngữ cho mình, hướng vào chính mình, giúp

con người suy nghĩ ược, tự iều chỉnh, tự giáo dục. Ngôn ngữ bên trong không phải

là phương tiện của giao tiếp. Nó là cái vỏ từ ngữ của tư duy. Ngôn ngữ bên trong

có một số ặc iểm sau:

+ Không phát ra âm thanh, ặc iểm này cũng có ở ngôn ngữ thầm. Ngôn ngữ

thầm chưa phải là ngôn ngữ bên trong thực sự.

+ Ngôn ngữ bên trong bao giờ cũng ược rút gọn, cô ọng, thường chỉ là một

câu hoàn chỉnh ược rút ngắn, ôi khi chỉ còn một từ.

+ Tồn tại dưới dạng cảm giác vận ộng,do cơ chế ặc biệt của nó quy ịnh

Ngôn ngữ bên trong có mối quan hệ mật thiết với ngôn ngữ bên ngoài: Ngôn

ngữ bên ngoài là nguồn gốc của ngôn ngữ bên trong, ngôn ngữ bên trong là kết quả

nội tâm hóa của ngôn ngữ bên ngoài.

Ngôn ngữ bên trong có 2 mức ộ: Ngôn ngữ nói bên trong và ngôn ngữ bên

trong thực sự. Ở mức ộ ngôn ngữ nói bên trong thì ngôn ngữ bên trong vẫn giữ

nguyên cấu trúc của ngôn ngữ bên ngoài, nhưng chỉ không phát ra thành tiếng mà

thôi. Ở mức ộ ngôn ngữ bên trong thực sự thì mới có ầy ủ các ặc iểm nêu trên.

1.8.2. Giao tiếp phi ngôn ngữ (giao tiếp không lời)

1.8.2.1. Khái niệm

Giao tiếp phi ngôn ngữ là giao tiếp bằng sự vận ộng của cơ thể, cử chỉ, tư

thế, nét mặt, âm giọng; thông qua trang phục hoặc tạo ra khoảng không gian nhất

ịnh khi tiếp xúc.

Các hành vi cử chỉ, nét mặt, iệu bộ, âm giọng... chứa ựng một nội dung thông

tin nhất ịnh và ồng thời nó hỗ trợ bổ sung giúp cho những nội dung thông tin bằng

lOMoARcPSD| 27879799

ngôn ngữ trở nên chính xác hơn phong phú hơn và hoạt ộng giao tiếp trở nên sinh

ộng hơn.

Giao tiếp phi ngôn ngữ có cội nguồn sinh học, dựa trên những hành vi bản

năng gắn liền với quá trình tiến hoá. Trong giao tiếp phi ngôn ngữ, không phải lúc

nào cũng có sự tham gia của ý thức, phần nhiều là vô thức, cá nhân không hoặc ít

kiểm soát ược các biểu hiện phi ngôn ngữ của mình nên những thông tin ó có khả

năng “chân thực” hơn.

Ý nghĩa của mỗi biểu hiện phi ngôn ngữ không nhất quán, nó khác nhau tuỳ

theo nền văn hoá khác nhau, ví dụ “gật ầu” có thể có nghĩa là ồng ý nhưng ở một

số nước nó lại có nghĩa là không ồng ý, những biểu hiện của phi ngôn ngữ còn chịu

sự chi phối của các tác ộng khác, do vậy sự nhận ịnh ý nghĩa biểu hiện của nó

thường thiếu chính xác, kém rành mạch hơn so với giao tiếp ngôn ngữ.

1.8.2.2. Chức năng của giao tiếp phi ngôn ngữ

Ngoài chức năng chung của giao tiếp (thông báo, nhận thức, iều chỉnh) giao

tiếp phi ngôn ngữ có hai chức năng ặc thù khác là:

- Biểu hiện trạng thái xúc cảm tại thời iểm nhất ịnh của các chủ

thể giao tiếp

Các tư thế, tác phong, hành vi, cử chỉ, nét mặt, iệu bộ của các cá nhân trong

khi giao tiếp biểu hiện các tâm tư, sắc thái, cảm xúc khác nhau, trạng thái cảm xúc

này lan truyền sang ối tượng giao tiếp làm ảnh hưởng tức thời ến quá trình giao

tiếp.

- Chức năng biểu hiện các ặc trưng của cá nhân

Từ các tư thế, tác phong, cử chỉ, iệu bộ, trang phục của nguời giao tiếp ta có

thể nhận biết ược ối tượng giao tiếp của mình là ai, tính cách như thế nào, trình ộ,

ịa vị ra sao...

Giao tiếp phi ngôn ngữ giúp ta thấy ược một thông số cơ bản của quá trình

giao tiếp, bổ sung hay kiểm ịnh lại các thông tin ược truyền qua các kênh thông tin

khác và ặc biệt giúp chủ thể dễ dàng nhận biết thái ộ, ý ịnh của các ối tượng cùng

giao tiếp. Như vậy giao tiếp phi ngôn ngữ có tác dụng làm chuẩn xác hơn, phong

phú hơn và sinh ộng hơn quá trình giao tiếp của con người.

lOMoARcPSD| 27879799

1.8.2.3. Phân loại giao tiếp phi ngôn ngữ

Dựa vào mục ích của giao tiếp phi ngôn ngữ có:

- Giao tiếp phi ngôn ngữ không chủ ịnh: bao gồm những biểu

hiện mang tính bản năng của các hành vi, cử chỉ... xuất hiện theo phản xạ tự

ộng không có sự kiểm soát của ý thức, ó là những biểu hiện hành vi vô thức.

- Giao tiếp phi ngôn ngữ có chủ ịnh: là giao tiếp thông qua biểu

hiện hành vi, cử chỉ, sắc mặt, cách trang phục... có ý thức, có mục ích với sự

cố gắng của ý chí.

Dựa vào hình thức biểu hiện của giao tiếp phi ngôn ngữ ta có: -

Giao tiếp qua nét mặt

- Giao tiếp qua giọng nói

- Giao tiếp qua tư thế, hành vi, trang phục

- Giao tiếp qua cách sử dụng không gian của chủ thể giao tiếp

- Nguời ta có thể phân giao tiếp phi ngôn ngữ theo một cách gọi

khác như:

- Hệ thống ngôn ngữ cơ thể: bao gồm cử chỉ, iệu bộ, nét mặt. Hệ

thống này là thuộc tính của sự vân ộng chung, ặc biệt giao tiếp bằng mắt -

một hệ thống ký hiệu cũng uợc sử dụng nhiều trong khi giao tiếp.

- Hệ thống ký hiệu cận ngôn ngữ: bao gồm hệ thống âm thanh,

âm giọng, còn có cả sự khóc, cười...

- Không gian và thời gian

Đây cũng là một hệ thống ký hiệu ặc biệt và là thành tố của quá trình giao

tiếp. Tất cả những yếu tố này ều thể hiện thái ộ, cảm xúc và phản ứng của con

người. Nó có thể làm tăng giá trị ngôn ngữ nói, làm cho ngôn ngữ nói có hồn hơn.

Ví dụ: Lời chúc mừng kèm theo cái bắt tay nồng hậu và nụ cười tươi tắn trên môi.

Như vậy, lời chúc mừng ó mới có giá trị. Nếu chỉ nói chúc mừng, mà thờ ơ lạnh

nhạt, không bắt tay, không tươi cười với người ược chúc mừng thì lời chúc mừng

ó không những không có giá trị mà còn ược hiểu là giả tạo. Lời cảm ơn mà không

kèm nét mặt tươi tắn, hàm ơn, thì mới là cảm ơn một nửa. Tặng hoa mà không nói

gì vời người nhận hoa, thì chẳng ai muốn nhận, vì âu phải là hoa tặng.

lOMoARcPSD| 27879799

Không những thế, giao tiếp phi ngôn ngữ còn có thể thay thế ngôn ngữ nói,

nó là một cách ể những người không có khả năng nói có thể giao tiếp với cuộc sống

bên ngoài. Họ dùng tay và các hành ộng của cơ thể ể trao ổi thông tin và tình cảm

của mình, họ không còn thấy tự ti và mở rộng lòng mình hơn với mọi người.

Như vậy, phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ là bất kỳ thông iệp nào chúng

ta gửi tới người ối thoại thông qua các cử chỉ hành ộng của cơ thể như ánh mắt, nét

mặt, nụ cười, cử chỉ, iệu bộ và khoảng cách giao tiếp….

1.8.2.4. Các kênh giao tiếp phi ngôn ngữ

Giao tiếp qua nét mặt

Sự tổng hợp toàn bộ các bộ vị (mắt, trán, lông mày, mũi, mồm, cằm...) và sự

vận ộng của các bộ phận ó tạo nên nét mặt và thể hiện các trạng thái cảm xúc khác

nhau

Đácuyn (1963), Ekmen, Pheriozen (1970, 1977) cho rằng nét mặt con ngưòi

biểu lộ 6 loại cảm xúc: vui mừng, ngạc nhiên, sợ hãi, tức giận, ghê tởm, quan tâm.

Ngoài ra ngưòi ta còn thấy có cả cảm xúc buồn ược thể hiện qua nét mặt.

Mỗi bộ phận khác nhau và sự vận ộng của chúng thể hiện một cảm xúc ặc

trưng, ví dụ sự vận ộng của lông mày thể hiện sự ngạc nhiên, phẫn nộ, khuôn mặt

thể hiện sự sợ hãi, ghê tởm, miệng và cằm thể hiện trạng thái vui, buồn, khinh bỉ

hay căm phẫn, căng thẳng hay thanh thản. Từ cái nhăn mặt, cái nhíu mày, cái cụp

mắt, cái bĩu môi, cái “ á lông nheo”… ều có ngôn ngữ riêng của nó, mà không thể

lẫn lộn với bất kỳ ngôn ngữ nào ược.

Trong giao tiếp, ôi mày của ối tượng cau lại ó là dấu hiệu của sự không ồng

tình.

Mặt cúi gằm xuống, hơi ỏ, khép nép, tay mân mê cái gì ó biểu hiện sự bối

rối trong lòng, sự e thẹn, hay xấu hổ.

Khi giao tiếp chúng ta nên quan sát nét mặt của ối tượng cũng như làm chủ

nét mặt của bản thân. Trong suốt quá trình giao tiếp từ lúc tiếp xúc ối tượng tới lúc

chia tay chúng ta nên giữ nét mặt vui vẻ, cởi mở; tránh nét mặt nhăn nhó, khó chịu

hay quá nghiêm chỉnh sẽ làm cho bầu không khí tiếp xúc trở nên căng thẳng và

ngột ngạt.

lOMoARcPSD| 27879799

Đặc biệt là ánh mắt, mắt óng vai trò quan trọng trong qua trình giao tiếp.

Người ời thường có câu “ ôi mắt là cửa sổ của tâm hồn”.

Ánh mắt chứa ựng rất nhiều thông tin về người ang giao tiếp: qua ánh mắt

ta có thể biết ược tâm trạng, thái ộ của người giao tiếp, mức ộ nhận thức của họ về

cái mà ang bàn luận, hành vi, nhu cầu, mong muốn, là tín hiệu ể iều chỉnh hành

vi, thái ộ của các bên, cụ thể:

Người có óc thực tế thường có cái nhìn lạnh lùng; người ngay thẳng nhân

hậu có cái nhìn thẳng và trực diện; người nham hiểm a nghi có cái nhìn xoi mói,

lục lọi; mắt liếc ngang liếc dọc thể hiện sự nghi ngờ, không tin tưởng; cặp mắt lẩn

tránh cái nhìn là người nói dối hay cố dấu một iều gì, có khi còn lộ ra bản tính là

một con người dối trá, không thành thật, hay lật lọng (có khi lại là người nhút nhát,

rụt rè). Người Singapore có thể không nhìn vào mắt họ vì họ cho thế là kém tôn

trọng.

Mắt nhìn về một hướng, mi mắt và tròng mắt hơi cụp xuống là biểu thị một

nỗi buồn.

Tròng mắt mở to, hai con mắt nhìn rất mạnh vào người khác là biểu hiện sự

tức giận.

Người nào không hiểu những gì bạn nói thường hay nheo mắt, dướn ầu ra

nghe hay ghé tai ra phía trước, biểu thị muốn ược nghe rõ hơn.

Mắt nhìn thẳng, mỉm cười thường là cử chỉ tốt, lịch lãm.

Phụ nữ nhìn tình cảm vào người khác phái, nhưng khi bị nhìn lại thì chuyển

ánh mắt sang chỗ khác hoặc nhìn xuống ất là người có cảm tình riêng với anh chàng

ó.

Mắt nhìn lên trời biểu thị sự mỏi mệt, chán ngấy vì ộ tin cậy của thông tin

không cao.

Hai mắt nhìn xuống dưới: Không an toàn, chạy chốn, bỏ cuộc.

Phạm Văn Tuân, Tài liệu giảng dạy môn kỹ năng giao tiếp, Đại học Trà Vinh

lOMoARcPSD| 27879799

Hai mắt nhìn chằm chằm ối phương: Một sự uy hiếp, sự công kích… Khi

một người quay ánh mắt i nơi khác cũng có khi là lúc họ ang phản ối, tỏ thái ộ

không muốn nghe những iều mơ hồ, mờ ám hoặc xúc phạm ến người vắng mặt nào

ó trong cuộc giao tiếp mà họ muốn bênh vực.

Để giao tiếp hiệu quả, khi giao tiếp với người khác, ặc biệt là trong giao tiếp

trực tiếp, chúng ta cần quan sát ánh mắt của ối tượng ề nhận biết một số biểu hiện

tâm lý của họ, từ ó iều chỉnh hành vi giao tiếp - ứng xử của bản thân cho phù hợp.

Bên cạnh ó cũng cần chú ý ến việc thể hiện ánh mắt của bản thân nhằm tạo thiện

cảm với ối tượng giao tiếp. Khi giao tiếp chúng ta nên giao tiếp bằng mắt với ối

tượng, luôn hướng mắt về phía ối tượng giao tiếp với cái nhìn thân thiện, lịch sự,

tránh ánh nhìn soi mói, khinh miệt, nhìn chằm chằm vào ối tượng, nhìn i nơi khác

hay nhòm ngó xung quanh. Nụ cười

Nụ cười cũng là một phương tiện giao tiếp lợi hại, một ngôn ngữ không lời

cực kỳ ộc áo, nó có vai trò quan trọng trong giao tiếp. Trong cuốn “Đắc nhân tâm”

của Dale Carnegie ã chỉ ra những lợi ích của nụ cười:

Nụ cười chẳng tổn hao gì mà lợi thật nhiều

Nụ cười không làm nghèo người phát nó mà làm giàu người nhận nó

Nụ cười chỉ có trong khoảnh khắc nhưng có thể làm ta nhớ suốt ời

Kẻ phú quý ến bậc nào mà không có nó thì vẫn nghèo, còn kẻ nghèo hèn ến

âu mà sẵn sàng có nó thì vẫn còn cái vốn vô tận.

Nụ cười gây hạnh phúc trong gia ình, là nguồn gốc của những hảo ý trong

thương nghiệp và là dấu hiệu của tình bạn bè.

Nụ cười bồi dưỡng kẻ mệt nhọc, là hình ảnh bình minh cho kẻ ngã lòng, là

nắng xuân cho kẻ buồn rầu, là phép nhiệm mầu ể chữa bệnh lo âu…

Nụ cười không thể mua ược, không xin ược, không mượn ược và không thể

ăn cắp ược. Nếu ta khư khư giữ nó thì nó chẳng có giá trị gì nhưng nếu ta dùng nó

một cách rộng rãi thì giá trị vô cùng. Tuy nhiên, có nhiều nụ cười khác nhau và

không phải nụ cười nào cũng tốt.

Trong giao tiếp, người ta có thể dùng nụ cười ể biểu lộ tình cảm, thái ộ của

mình. Con người có bao nhiêu kiểu cười thì có bấy nhiêu cá tính. Có cái cười

lOMoARcPSD| 27879799

tươi tắn, hồn nhiên, ôn hậu, có cái cười chua chát, miễn cưỡng, anh ác, có cái

cười ồng tình, thông cảm, nhưng cũng có cái cười chế giễu, cười khinh bỉ… Qua

ó ta cũng có thể biết ược, chủ nhân của nụ cười ang au khổ hay hạnh phúc, ang

bệnh tật hay ang khoẻ mạnh. Mỗi iệu cười ều biểu hiện một thái ộ nào ó.

Kinh nghiệm cho thấy:

• Vui vẻ thì miệng cười, mắt cười nheo theo

• Tức giận thì mím môi, trợn mắt, chau mày

• Bỉu môi, cười khẩy thể hiện sự khinh bỉ

• Liếm môi chứng tỏ thần kinh căng thẳng

• Cười phá lên có thể là sung sướng, mãn nguyện, nhưng cũng

có thể là diễu ợt, cay ắng.

Trong giao tiếp, chúng ta phải tinh nhạy quan sát nụ cười của ối tượng giao

tiếp ể biết ược lòng dạ của họ.

MỘT THIẾU NỮ HOÀ LAN ĐƯỢC 40.000 MĨ KIM CHỈ NHỜ MỘT NỤ

CƯỜI

Groningen, Hòa Lan, ngày 4-12 ( Reuters)

Nhật báo Dagblad hôm nay ăng tin như sau: Một chủ trại lập nghiệp ở làng Drenthe,

miền Ide ã 3 năm. Bệnh tật làm cho mặt mày ông ta hóa xấu xí ến nỗi mọi người

ều tránh mặt ông ta. Chỉ có mỗi một người, một thiếu nữ khi gặp ông ta vẫn tươi

tỉnh mỉm cười. Trước khi mất, ông ta lập di chúc ể lại cho thiếu nữ ó một số tiền là

40.000 Mĩ kim.

Giao tiếp qua sự vận ộng của cơ thể

Sự vận ộng của các bộ phận cơ thể tạo nên các iệu bộ, cử chỉ, tư thế, dáng

i, ứng…

Sự vận ộng của mắt, mồm, răng, lưỡi... ều tạo nên những cử chỉ, iệu bộ

mang ý nghĩa thông tin nhất ịnh, rất phong phú và giàu sắc biểu cảm, nó chi phối

tương ối mạnh mẽ quá trình giao tiếp.

lOMoARcPSD| 27879799

Sự vận ộng của cơ cổ tạo ra iệu bộ lắc hay gật ầu ều thể hiện sự ồng ý, không

ồng ý, sự cung kính, lễ phép, sự nhõng nhẽo hay vòi vĩnh, sự kiêu hãnh hay xấu

hổ, buồn phiền...

Vận ộng của tay chân: Thể hiện cảm xúc thái ộ thân thiện, hân hoan vui vẻ,

cởi mở hay sự sợ hãi, căng thẳng, tức giận... Tuy nhiên trong nhiều trường hợp chỉ

là thói quen của cá nhân mà thôi.

Sự vận ộng của cả cơ thể như cúi mình, quay lưng, nghiêng mình thể hiện

nét tính cách khiêm tốn, kính trọng hay hiên ngang, phản kháng...

Tư thế thể hiện thông qua sự tương quan vị trí các bộ phận ầu, cổ, thân, tứ

chi hướng theo một chủ ích nào ó, là ngôn ngữ tình huống, hoàn cảnh thực hiện

nhiều chức năng: Thái ộ, nhận thức của chủ thể và ối tượng giao tiếp; kỹ năng, kỹ

xảo nghề nghiệp; kích thích, khích lệ hay làm giảm, chấm dứt giao tiếp; giáo dục;

iều khiển, iều chỉnh hành vi.

Tư thế của con người rất phong phú. Qua tư thế người ta có thể nhận ịnh

ược lễ nghi giao tiếp nhất ịnh, tính cách, tâm trạng, xúc cảm cũng như vị trí xã hội

của người giao tiếp. Trong giao tiếp có 3 tư thế chủ yếu: Tư thế i, tư thế ứng và tư

thế ngồi.

Tư thế i: Tư thế i ẹp là i nhanh, nhẹ nhàng, ngẩng cao ầu, ngực hơi ưỡn ra

phía trước một chút. Tư thế i như vậy thể hiện một con người tự tin, năng ộng,

giàu nghị lực, ang hướng ến những mục tiêu quan trọng.

Có người i nhanh nhưng ầu cúi xuống, lầm lũi i nghĩa là tư thế của những

con người vất vả, tất bật, không biết nhìn xa trông rộng. Có người dò dẫm i từng

bước ngắn, ó là con người hay nghi ngại, thiếu tự tin. Có người bước i thư thả, ung

dung từng bước một, ó là con người nhàn rỗi, không có việc gì

K.C INGRAM ( Nguyễn Hiến Lê dịch), cách xử thế của người nay, NXB Văn hóa thông tin ( Trang 45)

Chu Văn Đức, Giáo trình kỹ năng giao tiếp, NXB Hà Nội 2005 ( trang 56- 57)

quan trọng ể giải quyết. Người ta chỉ i như vậy khi i dạo mát ở công viên, i tản bộ

ể suy nghĩ về một việc gì ó

lOMoARcPSD| 27879799

Tư thế ứng: Tư thế ứng ẹp là tư thế ứng thẳng người, ngẩng cao ầu, vai không

nhô ra phía trước, ngực thẳng, hai tay buông xuôi tự nhiên, lòng bàn tay hướng vào

trong, nhìn một bên, từ mép tai ến mắt cá chân phải tạo thành một ường thẳng. Tư

thế ứng như vậy khiến ối tượng giao tiếp có cảm nhận chúng ta là con người tự tin,

àng hoàng và phóng khoáng. Không ứng út tay vào túi quần, không chắp tay ra sau

lưng hoặc khoanh tay, vì ó là dấu hiệu của thiếu cởi mở, kém tự tin.

Tư thế ngồi: Khi ngồi phải thẳng lưng, thoải mái, tự nhiên, thanh thản. Trong

các quan hệ giao tiếp chính thức, dù là ngồi trên ghế thường hay ghế ệm sofa không

nên ngồi choán hết chỗ, không nghiêng về một bên, lưng và ầu phải thẳng ể tỏ ra

bạn là người ang lắng nghe và có tinh thần tiếp chuyện. Tuy nhiên, ừng ể người ối

thoại thấy tư thế của bạn cứng nhắc. Nếu ngồi lâu, cảm thấy mệt, bạn có thể tựa

lưng, nhưng không ược duỗi chân ra kiểu nửa nằm nửa ngồi.

Khi ngồi tay ể lên ùi hoặc lên tay vịn của ghế, hai chân nên khép lại hoặc chỉ

ể hở một chút, nam giới có thể bắt chéo chân nhưng không ghếch chân quá cao,

không rung chân. Nữ giới có thể gác bàn chân lên nhau nhưng không ược duỗi

thẳng ra phía trước. Trước khi ngồi cần kiểm tra xem ghế có bị bẩn không, khi bắt

ầu ngồi xuống cần nhẹ nhàng, nếu nữ giới mặc váy hoặc áo dài cần chú ý ừng ể

váy, áo bị nhàu, gấp. Chỉ một tư thế ngồi cũng thể hiện con người và tính cách của

bạn. Chúng ta vẫn còn nhớ tư thế “ghế trên ngồi tót sỗ sàng” của Mã Giám Sinh

thể hiện một con người vô văn hóa, ngạo mạn mặc dù ăn mặc rất chải chuốt.

Nếu phía trước là một người lớn tuổi, bạn nên chọn chỗ ngồi thấp hơn một

chút, tư thế ngồi không nên quả thoải mái, không bắt chéo chân; hoặc nếu ối diện

là một người cùng trang lứa hoặc ít tuổi hơn thì bạn có thể ngồi thoải mái, có thể

bắt chéo chân.

Như vậy, tư thế i, ứng, ngồi của con người không thể thể hiện vẻ ẹp bề ngoài

mà còn thể hiện trình ộ văn hóa, thái ộ, tính cách nhất ịnh của người ó.

Khi giao tiếp qua sự vận ộng của cơ thể ngoài tư thế i, ứng, ngồi thì cần tránh

các biểu hiện sau:

Không ưa ngón tay, ặc biệt ngón trỏ chỉ vào mặt người khác

Không gác ầu gối và chĩa mũi chân về phía người ối diện

lOMoARcPSD| 27879799

Không ngáp, vươn vai hay thở dài

Không cắn móng tay, ngoáy tai

Không dẫm chân, rung ùi, dùng ngón tay gõ xuống bàn

Không xem ồng hồ, vắt tay ra sau cổ

Không út tay túi quần, khoanh tay trước ngực, huýt sáo, nhả khói thuốc vào

mặt người khác…

Các biểu hiện trên thể hiện sự thiếu tôn trọng người ối thoại, văn hóa giao

tiếp kém. Đó là những cử chỉ vô lễ, thể hiện sự coi thường, khinh miệt người khác.

Nếu giao tiếp có các biểu hiện ó thì vấn ề sẽ trở nên nghiêm trọng.

Giao tiếp qua giọng nói

Giọng nói thể hiện nhiều ặc iểm nhân cách của con người. Qua giọng nói ta

có thể nhận biết ược giới tính, tuổi tác, quê quán. Giọng nói cũng thể hiện trình ộ

học vấn, tâm trạng của con người.

Thể hiện ở âm iệu, ngữ iệu, nhịp ộ của giọng nói- ó là những dấu hiệu cận

ngôn ngữ, thường i cùng với lời nói.

Giọng nói phản ánh thông tin cá tính bản thân người nói hướng nội hay

hướng ngoại. Sự lên giọng, xuống giọng, sự nhấn mạnh hay thay ổi ngữ iệu câu ều

là tín hiệu giao tiếp.

Âm giọng trong hoạt ộng giao tiếp có tác ộng rất mạnh mẽ ến cảm xúc, tình

cảm của người nghe. Âm iệu chuẩn xác, nhịp nhàng; giọng nói to rõ, truyền cảm

bao giờ cũng có sức lôi cuốn lòng người. Với những giọng nói ều ều, the thé, ay

nghiến, chì chiết hay ngon ngọt theo kiểu nịnh hót dễ làm cho ối tác khó chịu, phiền

lòng. Tuỳ theo cảm xúc và ý tứ của người nói mà giai iệu cần có lúc du dương, lên

bổng, xuống trầm; ôi lúc phải biết cách nhấn giọng hoặc thả giọng khi cần thiết.

Như vậy mới có thể lôi cuốn ược lòng người, ưa tâm hồn của người nghe hoà quyện

vào trạng thái cảm xúc của người nói.

Phát âm: âm vực phải chuẩn, tròn vành rõ chữ, không méo tiếng hay nuốt

chữ, không nhầm lẫn giữa các âm.

Tốc ộ, cường ộ nói có ảnh hưởng rất lớn ến việc tiếp nhận thông tin ở người

nghe. Trong giao tiếp nếu chúng ta nói với tốc ộ quá nhanh hay với cường ộ nhỏ sẽ

lOMoARcPSD| 27879799

làm cho ối tác giao tiếp không thể nghe rõ những gì chúng ta trao ổi, từ ó có thể

dẫn ến không hiểu hoặc hiểu lầm. Do ó, trong giao tiếp bằng ngôn ngữ nói chúng

ta cần iều chỉnh tốc ộ và cường ộ nói ở mức ộ hợp lý, ặc biệt là khi nói trước ám

ông, nói với người lớn tuổi, nói với trẻ em, với người có trình ộ hiểu biết hạn chế…

Chất lượng giọng nói: Theo nguyên lý phát âm, luồng hơi từ trong phổi i ra

chạm vào dây thanh quản phát ra các nguyên âm. Các nguyên âm này kết hợp với

các phụ âm do hình dạng của lưỡi, môi, răng… tạo thành âm nói. Âm này cộng

hưởng trong khoang miệng rồi phát ra ngoài. Như vậy, muốn phát âm to, rõ ràng

thì âm phải nổ trong khoang miệng, trong vòm cộng minh. Muốn nói to, rõ, âm

mạnh mẽ, tiếng phải ược phát ra từ giữa khoang miệng.

Giao tiếp qua trang phục

Đó là giao tiếp qua cách ăn mặc, trang iểm, kiểu ầu tóc...

Từ lâu trang phục ã ược con người sử dụng trong giao tiếp. Trang phục có ý

nghĩa thông tin ặc biệt lớn ối với những người lạ chưa quen biết.

Trang phục trong giao tiếp thường ược thể hiện qua: Kiểu cách trang phục

như kiểu cách quần áo, dầy dép, mũ, kiểu tóc, các ồ trang sức; màu sắc của trang

phục và sự sử dụng phối hợp các loại trang phục trên người với những màu sắc

khác nhau.

Cách sử dụng trang với những kiểu cách, màu sắc ều tạo ra những thông tin

về ối tượng như các thông tin:

Trạng thái tâm trạng, cảm xúc (buồn, vui, khoẻ mạnh, ốm yếu)

Tính cách ặc iểm tâm lý xã hội (sôi nổi hay trấm tĩnh), ví dụ người hay sử

dụng các gam màu sáng, sặc sỡ sẽ có nét tính cách khác với người hay sử dụng các

gam màu tối.

Tính chất công việc, vị trí xã hội, nghề nghiệp (nhà giáo hay tiếp viên hàng

không), ví dụ giáo viên thường có trang phục giản dị, nhẹ nhàng còn các hướng

dẫn viên du lịch hay các văn nghệ sỹ có cách trang phục thường tự do hơn, các gam

màu sặc sỡ hơn...

Mục ích của giao tiếp cũng quy ịnh cách ăn mặc của cá nhân.

lOMoARcPSD| 27879799

Trang phục là một phần ịnh hướng của giao tiếp và góp phần váo sự thành

công của quá trình giao tiếp.Việc ăn mặc không những thể hiện khiếu thẩm mĩ của

chúng ta mà còn thể hiện văn hóa, thái ộ của chúng ta với ối tượng giao tiếp. Việc

ăn mặc, trang phục cần phù hợp hoàn cảnh, sở thích, phù hợp dáng người, màu da,

khuôn mặt, phù hợp với ối tượng giao tiếp và tính chất của cuộc giao tiếp. Chúng

ta không thể quên tâm trạng của chàng trai khi i bên cạnh cô bạn gái tân thời trong

bài thơ của Nguyễn Bính:

“ Hôm qua em i tỉnh về

Đợi em ở mãi con ê ầu làng

Khăn nhung, quần lĩnh rộn ràng

Áo cài khuy bấm, em làm khổ tôi”

Sử dụng không gian trong giao tiếp

Khoảng cách giao tiếp giữa các ối tượng giao tiếp có thể cho biết thông tin

về mức ộ thân sơ, thái ộ, tính cách của chủ thể giao tiếp.

Các nghiên cứu cho rằng giao tiếp giữa những người thân thiết, ruột thịt thì

khoảng cách giữa họ từ 0 ến 45 cm. Giao tiếp giữa những người quen thân, bạn bè

khoảng cách thường từ 45 ến 120 cm. Còn giao tiếp giữa các cá nhân trong các

nhóm chính thức, mức ộ quen biết thì có thể lớn hơn thường từ 120 ến 400 cm.

Tính cách của con người cũng ược bộc lộ trong việc sử dụng khoảng không

gian trong giao tiếp. Một số người có khuynh hướng sử dụng không gian tương ối

lớn khi giao tiếp, ví dụ như dạng chân, khuỳnh tay thì có thể nhận ịnh rằng họ là

người thích phô trương, thích tự do, thoải mái, cởi mở... Ngược lại có người khi

giao tiếp tỏ ra rất nhút nhát, rụt rè, ngồi co ro, khúm núm, tay nắm chặt hay khoanh

tay vào nên khoảng không gian họ chiếm lĩnh khi giao tiếp sẽ thu nhỏ hơn.

Cách thức bố trí một không gian giao tiếp cũng nói lên phần nào tính cách

của người giao tiếp cũng như lễ nghi, chủ ịnh trong buổi giao tiếp ó của họ. Sự sắp

ặt khung cảnh cũng như vị trí chỗ chiếm giữ trong giao tiếp của mỗi cá nhân giữa

ám ông người có thể cho ta biết ược nét tính cách nhất ịnh của họ.

Ngoài ra, thời gian, ánh sáng, màu sắc, nhiệt ộ, âm nhạc… cũng là phương

tiện phi ngôn ngữ trong giao tiếp của con người. Ví dụ: việc sử dụng thời gian cho

lOMoARcPSD| 27879799

chúng ta biết ược ặc iểm tâm lý về ối tượng giao tiếp ( ến họp muộn có ý nghĩa là

họ coi thường mọi người hoặc là người lề mề, chậm chạp; mời dự tiệc ám cưới vào

phút chót ược coi là iều xấc xược; việc bắt người khác chờ ợi có thể là sự trừng

phạt, tỏ quyền lực, ể ược chú ý, ể tạo khoảng cách..) Hoặc người ta có thể sử dụng

màu sắc ể truyền i những thông iệp nhất ịnh (Màu ỏ thường nhắc nhở mọi người

chú ý, là tín hiệu của sự nguy hiểm; màu vàng thể hiện sự lạc quan, màu xanh da

trời thể hiện sự trầm tĩnh…)

Việc tìm hiểu ặc iểm của các kênh giao tiếp phi ngôn ngữ giúp cho nhân viên

xã hội có thêm nhiều thông tin về ối tượng, nhận biết ược cảm xúc, tâm trạng của

ối tượng ẩn sau những hành vi, cử chỉ, nét mặt… phát hiện sự không ăn khớp giữa

ngôn ngữ bằng lời và ngôn ngữ không bằng lời, từ ó sử dụng các kỹ năng phản hồi,

thăm dò, ối chất ể làm sáng tỏ vấn ề, kiểm tra lại thông tin.

1.9. Văn hóa giao tiếp của một số quốc gia trên thế giới

Giao tiếp của con người diễn ra trong những môi trường văn hoá, trong

những nền văn hoá nhất ịnh. Trong mỗi nền văn hoá ó, con người sử dụng một thứ

tiếng nhất ịnh, hệ thống các phương tiện phi ngôn ngữ nhất ịnh ể giao tiếp. Mỗi

một dân tộc, quốc gia ều có nền văn hoá riêng, phong cách giao tiếp ứng xử riêng,

phản ánh bản sắc văn hoá của mỗi dân tộc, mỗi ất nước. Giữa các nền văn hoá khác

nhau cũng có sự giao tiếp với nhau. Vì vậy, ể giao tiếp có hiệu quả, ể phát triển mối

quan hệ tốt ẹp giữa con người với con con người thì sự hiểu biết về yếu tố văn hoá,

phong tục tập quán là rất cần thiết.

Cách thức hành vi, ứng xử của con người ược quyết ịnh bởi yếu tố văn hóa.

Mỗi con người từ khi sinh ra, lớn lên ều ược tiếp thu từ những iều cơ bản về giá

trị, sự cảm thụ, tác phong, hành vi ặc trưng từ gia ình và những thể chế cơ bản của

xã hội. Từ ó anh ta có những cách ứng xử ặc trưng với nền văn hóa mà anh ta ã

ược tiếp thu. Người Việt Nam sinh ra ược tiếp thu những ặc trưng văn hóa giao tiếp

của cộng ồng dân tộc, văn hóa làng xã theo phương thức “ Một bồ cái lý không

bằng một tí cái tình”, trọng danh dự, hòa thuận, ưa tế nhị, ý tứ…. Những ặc trưng

này chi phối mạnh mẽ ến cách ứng xử và giao tiếp của người Phương Đông với

văn hóa lúa nước.

lOMoARcPSD| 27879799

Bất kỳ nền văn hóa nào cũng bao gồm những bộ phận cấu thành nhỏ hơn.

Mỗi bộ phận này ều có ặc trưng riêng và bản sắc riêng em lại cho các thành viên

của mình khả năng hòa ồng và giao tiếp cụ thể hơn với những người giống mình.

Ví dụ cộng ồng văn hóa các dân tộc Tây Nguyên, văn hóa làng xã của ồng bằng

Bắc Bộ… Những nhóm người này có những phong cách và phong tục tập quán

mang rõ tính dân tộc của mình.

1.9.1. Văn hóa giao tiếp của người Châu Âu và người Mĩ

1.9.1.1. Người Anh

Người Anh nổi tiếng là một trong những dân tộc có văn hóa ứng xử lịch sự

nhất nhì trên thế giới. Không chỉ du học sinh Anh mà cả những người ã và ang làm

việc trong môi trường quốc tế ều nên tìm hiểu về phong cách giao tiếp lịch thiệp

của người Anh ể phòng tránh những xung ột không áng có trong công việc hoặc

cuộc sống thường ngày.

Người Anh không có thói quen thẳng thắn chia sẻ những gì mình nghĩ mà

thường nói giảm nói tránh với nhiều ẩn ý sâu xa. Người Anh thích dùng cách nói

vòng vo này ể hạn chế mọi xung ột có thể xảy ra trong quá trình giao tiếp và ảm

bảo cuộc hội thoại luôn diễn ra trong bầu không khí lịch sự như mong muốn. Vì lý

do này nên khi nói chuyện với người Anh bạn không nên chỉ ơn giản hiểu nghĩa

gốc của từ ngữ mà phải cố gắng nắm bắt “ý tại ngôn ngoại” trong từng câu chữ ể

tránh hiểu lệch, hiểu sai.

Người Anh có xu hướng tránh “gây thù chuốc oán” với người khác bằng mọi

giá ngay cả khi họ không hài lòng hoặc cảm thấy khó chịu. Khi gặp phải những

tình huống có nguy cơ xảy ra xung ột không thể tránh thì họ vẫn chọn cách nói

mang hàm ý tích cực nhất có thể ể không làm bất kỳ ai tổn thương. Mặc dù không

thích gây hấn với ai nhưng không có nghĩa người Anh không bao giờ ể bụng khi bị

người khác ối xử bất công hoặc khiếm nhã. Vì người Anh luôn tỏ ra nhã nhặn trong

mọi trường hợp nên bạn sẽ rất khó ể biết câu gì bạn nói làm họ khó chịu hoặc iều

gì bạn làm khiến họ phiền lòng.

Người Anh hiếm khi ề cao bản thân trong trò chuyện hằng ngày mà ngược

lại còn cố tình ánh giá thấp chính mình ể thể hiện sự khiêm tốn, thật thà và thực tế

lOMoARcPSD| 27879799

như một phép lịch sự. Khi nói chuyện với người Anh bạn cũng không nên cho rằng

mình luôn úng hoặc thể hiện cái tôi quá à mà hãy cho họ thấy bạn là một người vẫn

có thiếu sót cần cải thiện ể gây ược thiện cảm. Mặc dù người Anh luôn tỏ ra khiêm

tốn nhưng không vì thế mà bạn có thể thoải mái hùa theo những nhận ịnh không

hay của họ về bản thân vì ó sẽ trở thành hành ộng xem thường người khác.

Đối với những ề tài khó nói nhưng không thể tránh né, người Anh thường

chọn cách nói ùa ể bộc lộ suy nghĩ. Kiểu nói ùa của người Anh thường không mang

tính xúc phạm sâu cay (nhưng có hay không thì chỉ riêng họ mới biết) mà chỉ có sự

châm biếm nhẹ nhàng ủ ể ối phương hiểu vấn ề nhưng không cảm thấy quá khó

chịu. Người Anh nói ùa rất tinh tế và thường xuyên nên sẽ có lúc bạn cảm thấy

hoang mang vì không rõ ó là lời nói ùa vô hại hay là một sự thật ược bọc dưới lớp

áo pha trò. Đôi lúc bạn sẽ khó tránh khỏi việc thấy bị xúc phạm vì câu nói ùa mang

tính châm biếm dù có nhẹ nhàng ến âu thì về cơ bản vẫn là một lời chế nhạo.

Trong quá trình nói chuyện, người Anh hiếm khi bộc lộ cho ối phương biết

cảm xúc thật của mình thông qua nét mặt. Theo quan iểm của người Anh, thể hiện

cảm xúc cá nhân là biểu hiện của sự thiếu chuyên nghiệp trong công việc và kém

lịch sự trong cuộc sống. Bạn có thể sẽ lấy làm lạ khi người Anh vẫn có thể giữ một

nét mặt nghiêm trang và bình thản trong lúc ang nói ùa nhưng từ từ bạn sẽ phải tập

làm quen dần với iều ó.

Người Anh chú ý nhiều ến phát âm, phát âm phải chuẩn xác, âm iệu phải phù

hợp với từng cây, không vung tay làm hiệu ể phụ họa câu nói hoặc có làm vậy cũng

rất hạn chế, tránh mặc những y phục có màu sắc sặc sỡ. Khi giới thiệu nhau người

Anh cố ý loại bỏ hết các chức tước, chỉ giới thiệu tên họ hoặc tên riêng của nhau.

Ví dụ: “ Đây là ông Smith”, “ Xin giới thiệu với bà Mary, ngài John”. Khi giới

thiệu xong, mọi người chỉ cần nghiêng người chào nhau là ủ, không cần bắt tay.

1.9.1.2. Người Pháp

Trong cuộc sống ời thường, người Pháp luôn ược ánh giá là lịch sự, trang

trọng, “chau chuốt” về cả văn hóa ăn mặc, trang trí và i ứng, giao tiếp, từ trong sân

https://duhocaau.vn/vn/du-hoc-cac-nuoc/59/du-hoc-anh-van-hoa-giao-tiep-ung-xu-khi-gap-nguoi-dananh.html (

ngày truy cập 01/01/2020)

lOMoARcPSD| 27879799

vườn, cổng ngõ cho tới ngoài ường. Người Pháp luôn có sự tôn trọng lẫn nhau,

cũng như tôn trọng tự do cá nhân của người khác. Họ cũng luôn tôn trọng giờ giấc

và những cuộc hẹn hay những buổi làm việc, hội họp. Điều này ược xem như một

trong những “nguyên tắc sống” của người Pháp. Đặc biệt, người Pháp luôn tự hào

về những gì họ có, nhất là văn hóa hay những nghề thủ công mà tổ tiên họ truyền

lại. Từ ó, họ luôn có ý thức lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa ấy.

Người Pháp thích sự yên bình trong tổ ấm của mình. Để tôn trọng nhau, mọi

người thay phiên nhau làm những công việc nhà như làm cơm, rửa bát, giặt ồ…

Phải tôn trọng giờ giấc các bữa ăn, bất kì sự thay ổi nào như về muộn hay

mời thêm người bạn vào ăn cơm cũng cần ược báo trước. Ai cũng có quyền có

không gian riêng. Các bậc cha mẹ cần có khoảng riêng mà con cái không ược phép

vào. Không xử lý những xung ột trước mặt con cái. Phải gõ cửa trước khi vào

phòng. Bố mẹ cũng tôn trọng giờ giấc và không gian riêng của

con cái. Khi cha mẹ tiếp bạn bè hay ến nhà họ, không nhất thiết con cái phải i theo

nếu không cần thiết.

Trong thang bộ, phụ nữ và người già luôn ược i bên có tay vịn. Đàn ông i

sau và xuống trước ể có thể giúp ỡ khi cần thiết. Còn khi i thang máy thì trẻ em,

người già và phụ nữ và người khuyết tật i trước. Kèm với ó người ứng gần cửa

thang máy sẽ hỏi những người còn lại xem họ muốn ến tầng nào. Pháp cũng như

các ất nước văn minh khác, các công trình hay phương tiện công cộng ều rất chú ý

ến người khuyết tật.

Trên ường phố phải i ều bước theo nhịp của dòng người qua lại. Khi i trên

vỉa hè, người ta sẽ vượt người ằng trước bằng cách nhẹ nhàng lách qua bên trái,

ồng thời xoay ngang người ể hạn chế tối a không gian chiếm lĩnh. Người àn ông

luôn là người i gần nhất với lề ường ể bảo về cho những người già, phụ nữ và trẻ

em. Sự lôi thôi khi i ra ngoài ường như mặc ồ ngủ hay i dép trong nhà bị coi là

hành vi áng trách và thiếu tôn trọng mọi người.

lOMoARcPSD| 27879799

Trong rạp chiếu phim hay rạp hát, sự úng giờ là iều lưu ý trước tiên. Người

Pháp không thích sự bàn tàn trong khi ang thưởng thức các ca khúc hay các vở

kịch, bởi sẽ ảnh hưởng tới người khác. Người ta vỗ tay tán thưởng khi kết thúc

phần biểu diễn. Và thường thì 2 nam giới sẽ ngồi ở 2 ầu của hàng ghế.

Xếp hàng, mọi lúc mọi nơi người Pháp ều rất tôn trọng trật tự khi xếp hàng.

Khi mua vé, khi vào cửa, nhất là những khu có ông khách du lịch thì thời gian xếp

hàng là khá dài, họ thường có biển thông báo thời gian còn lại mà chúng ta phải ợi.

Thông thường có hai hình thức 1 là ứng xếp hàng hoặc là rút số thứ tự từ máy tự

ộng.

Nụ hôn má chính là nét ặc trưng thú vị của người Pháp, họ thường ôm và

hôn vào má nhau khi gặp và chia tay nhau, hay khi cảm ơn mỗi khi nhận ược quà.

Thường thì những người trong gia ình, bạn bè thân thiết sẽ “Bisous” còn những

người chưa thân hoặc ồng nghiệp cơ quan, ối tác thì bắt tay lịch sự. Và ở mỗi thành

phố, mỗi vùng thì số lượng nụ hôn và má cũng khác nhau, thường thì là 1 cái vào

má phải, 1 vào má trái, tuy nhiên cũng có nơi họ hôn 3 cái, hoặc 4 cái. Nếu người

Pháp chủ ộng hôn bạn thì ừng ngại nhé, iều ó thể hiện họ rất thiện cảm và muốn

gần gũi hơn với bạn.

Người Pháp dành nhiều thời gian trò truyện trên bàn ăn. Đôi khi kéo dài ến

4 hay 5 tiếng.Thường khi người Pháp mời bạn ến nhà ăn bạn có thể ến cùng với 1

chai rượu vang cùng hoa, hoặc 1 món quả nhỏ, và ngược lại khi người pháp mang

rượu ến tặng bạn thường thì bạn sẽ sử dụng luôn chai rượu ó. Người Pháp sẽ ánh

giá cao việc làm ó của bạn.

Ở Pháp, quà tặng sẽ ược mở ngay khi nhận từ người tặng. Mỉm cười, cảm

ơn, hôn Bisou ngay cả khi bạn không thích món quà ó là phép lịch sự tối thiểu. Tuy

vậy với những trường hợp thân thiết hay với người yêu, bạn có thể thể hiện sự chưa

hài lòng một cách nhẹ nhàng ể ối phương hiểu và không mắc phải những sai lầm

tương tự.

1.9.1.3. Người Đức

http://duhoc.qag.vn/van-hoa-ung-xu-cua-nguoi-phap (ngày truy cập 01/01/2020)

lOMoARcPSD| 27879799

Người Đức thường ược coi là có kỷ cương và ý chí trong công việc và trong

cuộc sống, chặt chẽ trong chi tiêu và lạnh lùng trong giao tiếp.

Trong giao tiếp hàng ngày khi người Đức gặp nhau thì người ến sau sẽ chào

người ến trước; hoặc người nhìn thấy bạn bè, người thân quen của mình trước sẽ

lên tiếng chào trước. Còn trong hợp tác kinh doanh thì người Đức sẽ chào theo sự

quen biết và cấp bậc: Những người ã quen biết nhau sẽ chào trước, sau ó người cấp

bậc thấp hơn sẽ giới thiệu những người i cùng với mình, sau ó sẽ ến lượt giới thiệu

của người có cấp bậc cao hơn. Khi mọi người ã biết tên và chức danh ầy ủ thì mới

bắt tay nhau. Người Đức thường bắt tay khá nhanh gọn, nhẹ nhàng, khi bắt tay thì

mắt nhìn thẳng ối phương.

Về cách xưng hô, người Đức cũng rất chú trọng và bất cứ ai ang có ý ịnh ến

quốc gia này du học hay làm việc cũng cần lưu ý nếu không muốn “thất lễ”: Nếu

một người có hàm học vị từ Giáo sư – Tiến sĩ hay giữ các chức vụ cao thì sẽ ược

gọi cùng tên của mình. Ví dụ như: Tiến sĩ Zimmermann, Giáo sư Schmidt, Ngài

Bộ trưởng Maas…

Nếu như “Ladies First” ược áp dụng rộng rãi tại Mỹ thì ở Đức, iều này chỉ

ược áp dụng trong cuộc sống thường nhật. Còn trong quan hệ công việc, ối tác,

kinh doanh thì người có cấp bậc thấp hơn thường sẽ “ưu tiên” cho người có cấp

bậc cao hơn mình. Tại Đức, bạn có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh một cô gái xinh

ẹp mở cửa hay kéo ghế ngồi cho một quý ông, ây là iều rất ỗi bình thường.

Bên cạnh ó, người Đức khi làm quen thường chú ý nhấn mạnh những nét

tương ồng giữa mình và người ối diện ể tạo bầu không khí thân thiện. Tuy nhiên,

chính trị và tôn giáo là hai chủ ề “cấm kỵ” trong các cuộc trò chuyện. Nếu có, bạn

chỉ nên ưa ra những nhận xét mang tính tích cực, tuyệt ối không nên chỉ trích hay

“lôi kéo” mọi người theo quan iểm của mình.

Văn hóa dự tiệc của người Đức ược xem là rất cầu kỳ chứ không xuề xòa

như người Việt nói chung. Dưới ây là những lưu ý bạn bắt buộc phải nhớ khi ược

mời dự tiệc ở Đức:

lOMoARcPSD| 27879799

Người Đức ề cao tính úng giờ, vì thế khi ược mời dự tiệc, bạn nên ến úng

giờ hoặc sớm hơn một chút. Nếu có việc bất khả kháng, bạn nhất thiết phải gọi ể

thông báo và giải thích cặn kẽ lý do.

Khi vào bàn tiệc, bạn không nên tùy tiện ngồi xuống bàn nếu chưa ược mời,

và khi ngồi cũng lưu ý chỉ ược ngồi úng vị trí ã ược sắp xếp, không tùy tiện thay

ổi chỗ ngồi.

Luôn ặt nĩa bên trái và dao bên phải.

Không dùng bữa khi chủ tiệc chưa có lời mời. Riêng ở các buổi tiệc lớn, hãy

ợi ến khi chủ tiệc ặt khăn ăn vào lòng rồi hãy làm theo.

Tuyệt ối không ặt khuỷu tay lên bàn tiệc trong khi mọi người ang ăn uống.

Hãy cố dùng hết số thức ăn trong ĩa của bạn, ừng bỏ dở vì ở Đức bạn cũng

sẽ bị ánh giá là bất lịch sự hay kém tinh tế.

Trong mọi bữa tiệc, hãy ể chủ tiệc nâng ly trước.

Khi dùng bữa xong, hãy ặt nĩa và dao song song bên phải của ĩa ăn, nĩa ặt

hơi chếch cao hơn dao 1 tý. Đây là dấu hiệu ể người phục vụ biết rằng bạn ã dùng

xong bữa.

Sau bất cứ buổi tiệc nào, bạn ều nên gửi thư ể bày tỏ lòng cảm ơn.

Người Đức sẽ rất khó chịu nếu ai ó “xâm phạm” khu vực riêng tư của họ nên

bạn cần lưu ý iều này. Khi ứng trò chuyện với ồng nghiệp, ối tác, bạn nên ứng cách

1m nếu chỉ có 2 người, hoặc 1 – 2 m nếu ứng thành nhóm.

Khoảng cách khoảng 50 – 60 cm chỉ dành cho bạn bè thân thiết.

1.9.1.4. Người Mĩ

Chắc hẳn nhiều người ã biết, người Mỹ có một nét văn hóa ặc trưng khi giao

tiếp ó là văn hóa bắt tay khi chào hỏi. Bạn có thể bắt tay cả àn ông và phụ nữ ở

những lần gặp nhau ầu tiên hoặc sau ó. Người Mỹ có thói quen bắt tay chặt, dùng

cả bàn tay chứ không phải chỉ ngón tay ể thể hiện sự thân thiện và nhiệt tình. Còn

giao tiếp bằng cách ôm hay cọ má, hôn nhẹ lên má nhau thường chỉ dành cho những

người là bạn bè lâu, quen thân.

https://www.tapchinuocduc.com/tin-tuc/song-o-duc/722-net-dep-trong-van-hoa-giao-tiep-cua-nguoi-duc.html (

ngày truy cập 02/01/2020)

lOMoARcPSD| 27879799

Ở Mỹ, tiếng xin lỗi và lời cám ơn luôn ược sử dụng nơi công cộng như siêu

thị, nhà hàng, xe buýt… Khi lên xuống xe buýt, hành khách chào tài xế và ngược

lại. Khi vào cửa bất cứ nơi nào, người i trước ứng lại giữ cửa cho những người i

sau bước vào xong mới ến phiên mình và người i sau luôn nói tiếng cám ơn người

ã giữ cánh cửa cho mình i vào. Khi có sự cố va chạm xảy ra thì lời xin lỗi luôn ược

vui vẻ chấp nhận, mọi người luôn nhường nhịn nhau trong giao tiếp, nhất là xếp

hàng theo thứ tự không bao giờ chen lấn giành chỗ cho dù bạn là ai.

Người Mỹ ề cao những gì thuộc về bản thân họ về khả năng cá nhân, cá tính

riêng, cái ‘’tôi’’ của bản thân là iều mà họ luôn quan tâm và bảo vệ, phong cách

sống của người Mỹ bao gồm trong hai từ: tự do và tự lập. Trong giao tiếp người

Mỹ thường xem trọng cái tôi của bản thân và thể hiện sự tự tin về chính mình.

Người Mĩ rất năng ộng và cầu tiến, có ý thức cộng ồng cao. Những con ường

nội bộ trong siêu thị, khu mua sắm, khu dân cư khi gặp người i bộ băng ngang qua

thì tất cả lái xe phải dừng lại nhường ường sau ó mới chạy tiếp. Xe hơi chạy rất

nhiều trên ường cũng như trong trung tâm thành phố nhưng không có một tiếng còi

xe, giữa êm khuya vắng vẻ không có chiếc xe nào qua lại

nhưng người lái xe vẫn chờ èn xanh ở ngã tư bật sáng lên rồi mới tiếp tục chạy.

Đặc biệt ở ngã tư khi èn tín hiệu giao thông bất ngờ trục trặc không hoạt ộng hay

báo hiệu không úng, thì mọi người nhường nhau, mỗi chiều di chuyển khoảng 4-5

chiếc sau ó tự ộng nhường ường cho chiều kia i, 4-5 chiếc cứ thế lần lượt mà i

không xảy ra kẹt xe dù không có cảnh sát ở ó.

Không nên hỏi tuổi, hoặc thu nhập của người Mỹ. Tôn giáo, chính trị, và tình

dục cũng là những lĩnh vực nhạy cảm ở Mỹ. Tốt nhất là bạn nên tránh những chủ

ề này trừ phi với những người bạn thân. Khi nói chuyện, người Mỹ thường nhìn

thẳng vào người ối diện và ứng không qúa gần. Không nhìn thẳng vào người mình

ang nói chuyện, nói năng nhỏ nhẹ, thái ộ bẽn lẽn có thể bị coi là người không có

quyền hành hoặc yếu uối.

Bạn có thể nhìn thấy người Mỹ gác chân nọ lên chân kia và ngả người về

phía sau khi ngồi nói chuyện với khách. Những nét văn hóa này thường mẫu thuẫn

lOMoARcPSD| 27879799

với truyền thống tôn trọng lễ phép và khiêm tốn của người Châu Á. Nói như vậy

không có nghĩa là người Mỹ kiêu ngạo hoặc thô lỗ. Người Mỹ thường coi trọng

tính hiệu qủa hơn là sự lịch thiệp.

Tới Mỹ, bạn cần phải thận trọng, ừng quá vui mà lỡ miệng trêu chọc, bông

ùa với phụ nữ, rất dễ bị khiếu kiện và cái giá phải trả là một món tiền phạt không

nhỏ.

1.9.1.5. Người Nga

Khi chào hỏi, làm quen nhau lần ầu tiên với người Nga, bạn không ược tỏ ra

quá thân thiện. Thái ộ xuồng xã hoặc quá dí dỏm hay bị người Nga coi là “Mỹ

quá”, thậm chí còn bị coi là yếu thế. Càng quen biết nhau hơn thì càng có thể tỏ

thái ộ thân mật hơn. Xưng hô với người Nga bằng tên gọi của họ i kèm với tên của

người cha. Ví dụ, tên gọi của ối tác là Sergej, tên gọi của người cha là Oskar, thì

gọi ối tác là Sergej Oskarovitsh. Các chức danh cấp cao thì mới sử dụng trong xưng

hô, chẳng hạn như Tổng Giám ốc hay Bộ trưởng.

Người Nga có phong tục phổ biến và mang tính chất “trọng ại” từ rất lâu. Đó

là phong tục chào ón du khách sự niềm nở và chân thành nhất. Người Nga chọn

cách tặng bánh mì cho du khách ể thể hiện sự thành kính và chào ón nồng hậu này.

Sở dĩ người Nga sử dụng bánh mì vì nó chính là loại thực phẩm cực kì quan trọng

và giúp họ sống sót từ thuở còn khó khăn từ xưa. Đó cũng là lý do mà người Nga

chọn bánh mì en và coi nó như “cha” của mình cùng với cháo Kasha là “mẹ”.

Một trong những nét văn hóa ặc trưng nước Nga là tặng bánh mì cho lần ầu

gặp. Và ể áp lại tấm chân tình của người Nga thì bạn cũng có cách biểu lộ sự áp lễ.

Đó chính là hãy hôn mẩu bánh mì và ăn một chút ể thể hiện lòng cảm kích ối với

món quà ược tặng này. Bánh mì với người Nga trong bàn tiệc còn mang ý nghĩa

cho sự ồng cảm, cảm thông và sẵn sàng chia sẻ, giúp ỡ của chủ nhà với khách của

mình.

Khi tiếp khách là người Nga, bạn nên thận trọng với màu sắc trang trí của

nơi ón tiếp. Người Nga có cách hiểu riêng về màu sắc và con số. Tốt nhất là sử

dụng màu ỏ ( ối với người Nga tượng trưng cho vẻ ẹp, sự phục sinh, tình yêu), xanh

lá cây, xanh da trời, số 3, số 7 và số 12. Không ược dùng màu en và số 13. Sử dụng

lOMoARcPSD| 27879799

màu trắng cũng phải hết sức thận trọng vì người Nga cho rằng màu trắng tượng

trưng cho sự tinh khiết, trong trắng, nhưng ồng thời cho cả au thương.

Đối với người Nga, khoảng cách riêng tư nhỏ hơn so với những người Châu

Âu khác. Trong khi trao ổi có thể vỗ vai nhau hay nắm tay nhau, vì người Nga coi

ó là sự thể hiện của tình thân thiện. Khi ã quen biết nhau lâu hơn - kể cả phụ nữ và

nam giới - ều có thể ôm nhau hoặc hôn lên má ể thể hiện tình thân.

Người Nga muốn phụ nữ không ăn vận hay trang iểm lòe loẹt và ăn nói giữ

ý tứ. Nhiều khi chỉ cần gật ầu chào ối tác nữ người Nga là ủ, trong khi bắt tay ối

tác nam giới chặt và lâu. Nhưng tập tục này ang có chiều hướng thay ổi vì ngày

càng có nhiều phụ nữ Nga ảm nhận cương vị quản lý quan trọng.

Có quà tặng nhau khi gặp gỡ là tập tục ược ánh giá cao ở Nga. Người Nga

không quên ối tác ã giúp họ như thế nào. Quan hệ càng thân thiết và càng lâu dài

thì giá trị, mối liên hệ giữa món quà với cá nhân người tặng quà và mức ộ tỷ mỷ

khi chọn quà càng phải cao. Hoa luôn là món quà thích hợp, nhưng nhớ phải chọn

số bông lẻ. Số bông chẵn chỉ ược dùng ể viếng tang. Hoa màu vàng và trắng còn

có nghĩa liên tưởng tới au thương và mất mát.

Trong doanh nghiệp Nga, người ứng ầu ít khi ủy quyền cho cấp dưới. Vì thế,

muốn àm phán có kết quả thật sự, bạn nên tìm cách àm phán trực tiếp với người

ứng ầu này.

Người Nga ọc nhiều và rất quan tâm ến kỹ thuật, khoa học tự nhiên, nghệ

thuật, âm nhạc và văn học. Đối tác nào có thể trao ổi ược với họ ở mặt bằng trí thức

cao sẽ khiến người Nga nể phục. Bạn nên ọc các tác phẩm của Tolstoi, Puskin,

Dostojevski.

Muốn làm ăn với người Nga, các ối tác nên phải biết tiếng Nga hoặc ít nhất

phải có phiên dịch giỏi. Nhiều người Nga ứng xử giống như người Mỹ: nói ngôn

ngữ của chúng tôi hoặc chẳng nói ngôn ngữ nào hết.

Trong àm phán với người Nga, bạn chỉ nên nhân nhượng khi “có i, có lại”.

Bạn hãy lập luận cho nhượng bộ của bạn bằng thiện cảm cá nhân với nước Nga và

người Nga và mong muốn xây dựng quan hệ làm ăn lâu dài với Nga. Những ối tác

nhượng bộ quá sớm sẽ bị coi là yếu thế, không ược nể trọng, thậm chí nhiều khi

lOMoARcPSD| 27879799

còn bị coi thường. Nếu ối tác người Nga không kiềm chế ược bản thân mình trong

àm phán thì bạn hãy tỏ ra tự tin và kiên quyết - nhưng không ược ể ối tác hiểu hay

cảm nhận là bạn lên mặt dạy họ. Ngay cả khi ối tác bực tức ến mức ập bàn ập ghế

thì bạn cũng không nên bối rối. Tính cách người Nga là như vậy - nhiều khi còn là

thủ thuật. Nhiều chuyện có thể giải quyết ược với ối tác người Nga tại bữa ăn trưa

và bữa ăn trưa ấy không nhất khoát cứ phải thịnh soạn. Nhưng nếu có cùng nhau

ăn tối thì khi ó bạn không nên e dè và ngần ngại nữa. Đó chính là những cơ hội ể

quan hệ trở nên thân thiết và tin cậy nhau hơn. Nói lời chúc rượu ầu tiên là việc

của chủ nhà và khách áp lại sau. Nội dung lời chúc rượu thường xoay quanh chủ ề

tình bạn, cuộc sống hay vẻ ẹp của phụ nữ. Đương nhiên, ngợi khen chủ tiệc thì

không khi nào sai và không thích hợp cả.

1.9.2. Người Châu Á

1.9.2.1. Người Nhật

Một quy tắc bất thành văn là “người dưới” bao giờ cũng phải chào “người

trên” trước. Theo quy ịnh ó thì người lớn tuổi là người trên của người ít tuổi, nam

là người trên ối với nữ, thầy là người trên (không phụ thuộc vào tuổi tác, hoàn

cảnh), khách là người trên...

Nghi thức cúi chào người Nhật gọi là Ojigi. Ojigi có nghĩa là ổ người từ phần

eo về phía trước. Trong thực tế có ba kiểu Ojigi sau:

http://www.tapchidulich.com.vn/van-hoa-the-gioi/nhung-net-van-hoa-dac-trung-cua-nguoi-nga.2035.html( ngày

truy cập 02/01/2020)

lOMoARcPSD| 27879799

Kiểu Eshaku: Cúi 15 ộ, trong xã giao hàng ngày, ối với những người ngang

mình. Thân mình và ầu chỉ hơi cúi khoảng một giây, hai tay ể bên hông. Người

Nhật chào nhau vài lần trong ngày, nhưng chỉ lần ầu thì phải chào thi lễ, những lần

sau chỉ khẽ cúi chào. Ngay cả người Nhật cũng thấy những nghi thức cúi chào này

hết sức rườm rà nhưng nó vẫn tồn tại trong quá trình giao tiếp từ thế hệ này qua thế

hệ khác và cho ến tận ngày nay.

- Kiểu Keirei: Cúi 30 ộ, trang trọng hơn, khi lần ầu gặp mặt. Thân mình

cúi xuống 20-30 ộ và giữ nguyên 2-3 giây. Nếu ang ngồi trên sàn nhà mà muốn

chào thì ặt hai tay xuống sàn, lòng bàn tay úp sấp cách nhau 1020cm, ầu cúi thấp

cách sàn nhà 10-15cm.

- Kiểu Saikeirei: Cúi 45 ộ, cúi xuống từ từ và rất thấp là hình thức cao

nhất, biểu hiện sự kính trọng sâu sắc khi muốn cảm ơn ai ó, thể hiện sự biết ơn từ

tận áy lòng mình. Kiểu cúi chào này thường sử dụng trước bàn thờ trong các ền

của Thần ạo, chùa của Phật giáo, trước Quốc kỳ, trước Thiên Hoàng.

Trong văn hóa giao tiếp người Nhật, khi nói chuyện mà nhìn thẳng vào người

ối thoại thì bị xem như là một người thiếu lịch sự, khiếm nhã và không úng mực.

lOMoARcPSD| 27879799

Người Nhật thường tránh nhìn trực diện vào người ối thoại. Họ thường nhìn vào

một vật trung gian như caravat, một cuốn sách, ồ nữ trang, lọ hoa..., hoặc cúi ầu

xuống và nhìn sang bên.

Người Nhật họ sử dụng sự im lặng như một cách ể giao tiếp và họ tin rằng

nói ít thì tốt hơn nói quá nhiều; và họ quan tâm nhiều ến hành ộng hơn là lời nói.

Trong buổi thương thảo, người có vị trí cao nhất thường ít lời nhất và những gì anh

ta nói ra là quyết ịnh sau cùng, im lặng cũng là cách không muốn làm mất lòng

người khác.

Nhiều người từ phương Tây tới Nhật Bản ều gặp phải khó khăn trong việc

tặng quà cho người khác, vì nó rất khác so với việc tặng quà như của người Mỹ.

Ở Nhật Bản, tặng quà là một nghệ thuật, thể hiện tình bạn, sự kính trọng và

thái ộ ngưỡng mộ. Nghi thức tặng quà, món quà, số ếm của chúng, cách trang trí…

ều ược người Nhật hết sức lưu ý khi tặng cho nhau.

Khi ai ó gọi bằng cách vẫy tay, nên ể tay thẳng lòng bàn tay hướng xuống,

sao ó quạt các ngón tay xuống, việc cong một vài ngón tay trong không khí ược coi

là cử chỉ tục tĩu. Sẽ là một lỗi trong giao tiếp nếu chỉ tay trực tiếp vào người khác,

thay vào ó ta mở rộng bàn tay ngửa lên như ang bưng một cái mâm và chỉ về phía

người ó.

Khi người Nhật lắng nghe người khác nói, họ có những nụ cười, cái gật ầu

và những câu chữ lịch sự mà ta sẽ không thể tìm thấy trong các ngôn ngữ khác. Họ

có ý khuyến khích bạn tiếp tục câu chuyện nhưng iều này thường bị người phương

Tây và người châu Âu hiểu nhầm rằng họ ồng ý. Gật ầu là một dấu hiệu rất phổ

biến thay cho “Yes”, nhưng ối với người Bulgari, iệu bộ này có nghĩa là “No”, còn

ối với người Nhật, nó chỉ thuần túy thể hiện phép lịch sự.

Khi i phỏng vấn xin việc cần lưu ý một số quy tắc của người Nhật: Đến sớm

hơn vài phút trước giờ hẹn, người có cấp bậc cao nhất sẽ là người tiến vào phòng

ầu tiên, chủ nhà là người giới thiệu những thành viên tham dự và theo cấp bậc từ

cao ến thấp. “Họ” ược dùng ể giới thiệu cùng với cấp bậc thay vì dùng tên. Phải có

khoảng cách khi ứng giao tiếp, khi giới thiệu họ thường cúi ầu chào nhau, cúi cao

hay thấp thì tùy vào cấp bậc, cấp bậc càng cao thì cúi ầu càng thấp.

lOMoARcPSD| 27879799

Khi bắt tay với họ thì không nên giao tiếp mắt và siết mạnh, thường thì các

vị cao cấp bắt tay trước khi ra về và hãy ể cho người khách quan trọng nhất bước

ra khỏi phòng trước.

Người Nhật rất kín áo, iềm tĩnh, tôn trọng thứ bậc và ề cao ý thức tập thể.

Các cuộc thương lượng với người Nhật thường mất thời gian bởi vì phải trải qua

nhiều cấp bậc và hiếm khi họ i thẳng vào vấn ề. Thường thì cuộc gặp gỡ ầu tiên

ược ưu tiên cho việc tìm hiểu ối tác. Trong quá trình thương lượng, họ không bao

giờ nói to, không tỏ ý sốt ruột, không thúc ép ai. Nếu bạn thương lượng với người

Nhật, bạn cần phải kiên nhẫn, thậm chí khi mọi việc ã ược thoải thuận thì bạn cũng

ừng ngạc nhiên là hợp ồng chưa ược kí vì họ phải chờ ý kiến của một cấp trên cao

tuổi nào ó.

1.9.2.2. Người Trung Quốc

Văn hóa Trung Quốc là một trong những nền văn hóa lâu ời nhất và phức

tạp nhất trên thế giới, bao gồm các giá trị vật chất và tinh thần ược người Trung

Quốc sáng tạo và gìn giữ trong hơn 5.000 năm lịch sử của mình. Đất nước Trung

Quốc rộng lớn, a dân tộc nên các phong tục tập quán và truyền thống văn hóa có

rất nhiều iểm khác nhau giữa các vùng miền, các dân tộc, thậm chí giữa các thị

trấn, thành phố.

Chào hỏi xưng hô: Không nên bắt tay quá chặt, mà lỏng tay hoặc nhẹ nhàng.

Chào hỏi người có vị trí cao nhất trước. Khi giới thiệu người khác thì

không bao giờ dùng ngón tay trỏ chỉ về người ó, tốt nhất là dùng cả bàn tay ã ược

ngả lòng ra rồi chỉ về phía người ó. Khi xưng hô, người Trung Quốc thường không

gọi tên mà gọi họ (ông Lưu, bà Trương, cô Trần...). Nếu là người có chức vụ, ể tỏ

kính trọng, người ta gọi cả chức vụ người ó (Trưởng phòng Lưu, Chủ nhiệm

Trương, Cục trưởng Trần...).

Khi gặp gỡ làm quen có thể hỏi những chuyện liên quan ến cá nhân như quê

quán, có vợ chồng chưa, mấy con, nơi công tác. Nếu ược hỏi như vậy thì bạn không

nên lảng tránh trả lời. Chủ ề trao ổi khi gặp gỡ làm quen nên là thời tiết, ẩm thực,

https://japan.net.vn/nhung-dau-an-trong-van-hoa-giao-tiep-nhat-ban-2440.htm ( ngày truy cập 02/01/2020)

lOMoARcPSD| 27879799

phong tục tập quán ịa phương... Nên khen ngợi hoặc bày tỏ thú vị, khâm phục iều

gì ó của ối phương. Khi ối phương ca ngợi mình, bạn nên cảm ơn và từ chối lời

khen. Không nên ề cập tới các chủ ề về chính trị, không nên có lời phê phán.

Người Trung Quốc, ặc biệt những người làm ăn buôn bán như dân

Quảng Đông thường quan tâm ến các con số. Người ta không thích số 4 vì số 4 (tứ)

khi ọc gần ồng âm với chữ “tử” nghĩa là chết. Những con số may mắn là số 6 (lục)

người miền nam ọc ồng âm với “lộc” nghĩa là tài lộc; số 8 (bát) gần ồng âm với

“phát” nghĩa là phát ạt, phát tài; số 9 (cửu) ọc như “cửu” trong “vĩnh cửu”, nghĩa

là mãi mãi.

Trong bữa tiệc, bạn phải chú ý ai là chủ bữa tiệc. Nếu bạn là chủ tiệc, bạn

nên chủ ộng thường xuyên mời ăn uống, rót rượu vào chén của khách vì khách

thường rụt rè, nhưng không nên gắp thức ăn vào bát khách. Ngược lại, nếu bạn là

khách, bạn cũng nên tỏ rụt rè, khi ược mời hoặc ược rót rượu bạn phải cảm ơn.

Trong một bữa tiệc, ít nhất có một lần bạn chủ ộng nâng cốc chúc sức khỏe hoặc

cảm ơn ối phương.

Người Trung Quốc coi trọng chức vụ và bằng cấp. Khi giới thiệu cần giới

thiệu cả chức vụ và bằng cấp, nếu không sẽ là thiếu sót của bạn. Trên danh thiếp

của người Trung Quốc thường ghi ầy ủ chức vụ, bằng cấp bằng 2 thứ tiếng là

tiếng Trung Quốc và tiếng Anh.

Thông thường trước khi chia tay sau một cuộc tiếp xúc người ta tặng quà

cho nhau. Tặng phẩm có thể là một vật dùng hoặc một văn hóa phẩm, ồ mỹ nghệ

có tính chất lưu niệm. Lưu ý không tặng ồng hồ ể bàn vì nó ồng âm chữ “chung”

nghĩa là hết, là kết thúc, là mong người ta chết. Không tặng giày, vì “hài” ồng âm

với chữ “tà” nghĩa là tà khí. Không tặng ô, vì ô là “tản”, ồng âm với chữ “tản” trong

li tán, nghĩa là không gặp nữa. Khi tặng hoa nhớ không tặng hoa cúc, nhất là hoa

cúc trắng vì ó là hoa của tang lễ. Trong phòng ở của khách Trung Quốc cũng tối kỵ

cắm hoa cúc.

Khi tiếp xúc với người Trung Quốc, có thể ề cập ến những vấn ề riêng tư

như vợ chồng, con cái, nghề nghiệp, quê quán…Đây ược xem là quan tâm chứ

không phải tò mò.

lOMoARcPSD| 27879799

Văn hóa ẩm thực của người Trung Quốc nổi tiếng thế giới. Trong chế biến

thức ăn, họ thường sử dụng các vị thuốc bắc, thảo mộc, giới quý tộc ngày xưa thích

những món ăn cầu kỳ, chế biến phức tạp, công phu. Bữa ăn thường có nhiều món,

các món ăn lần lượt ược ưa ra bàn ăn dần dần trong quá trình ăn chứ không bày ra

tất cả cùng lúc. Song hiện nay xu hướng chung của người Trung Quốc là ăn uống

tiết kiệm, ơn giản.

1.9.2.3. Người Ấn Độ

Ấn Độ là một ất nước rộng lớn, dân số ông thứ hai thế giới sau Trung Quốc.

Ấn Độ có nền văn hóa lâu ời và nền văn hóa này có ảnh hưởng ến nước ta, nhất là

các tỉnh phía Nam.

Phong tục tập quán gắn liền với sự phân chia ẳng cấp và lễ nghi tôn giáo.

Mỗi cử chỉ, hành vi của con người trong giao tiếp ược quy ịnh một cách chặt chẽ,

tỉ mỉ. Ở Ấn Độ, hai người khác ẳng cấp không bao giờ ngồi chung một bàn, làm

chung một việc. Những người thuộc ẳng cấp cao nhất Bà-la- môn rất ít khi ụng

chạm ến người thuộc ẳng cấp thấp hơn. Họ cũng ngại sử dụng ồ da vì cho rằng ó

là da ộng vật bị giết.

Thường lệ chỉ cần bắt tay khi chào hỏi, nhưng không quá chặt. Bắt tay quá

chặt ở Ấn Độ bị coi là thiếu lịch sự. Không ược chắp hai bàn tay lại như khấn vái

ể chào hỏi. Những tiếp xúc ầu tiên thường chỉ là chuyện không ầu không cuối vì

người Ấn Độ rất a nghi và thường ể ý ngay từ ầu ể ánh giá ối tác có áng tin cậy

không. Họ thường nói chuyện về gia ình. Bạn ừng ngạc nhiên khi người Ấn Độ tìm

hiểu tỷ mỷ về gia ình bạn, ã kết hôn chưa hoặc có phải ã ly hôn không, con tên là

gì, vợ hoặc chồng năm nay bao nhiêu tuổi. Cho nên nhiều khi em ảnh gia ình theo

lại có tác dụng tốt cho bàn bạc chuyện làm ăn. Cricket bao giờ cũng là chủ ề thích

hợp cho mọi dịp tiếp xúc với người Ấn Độ vì ó là môn thể thao rất ược ưa chuộng

ở nước này.

Danh thiếp ược trao trực tiếp khi chào hỏi, làm quen. Ban phải dùng tay phải

ể trao danh thiếp của bạn và nhận danh thiếp từ tay người Ấn Độ. Tay trái bị coi là

“không sạch sẽ”. Chức danh trên danh thiếp rất quan trọng. Nếu trên ó không ghi

ít nhất là “Phó Chủ tịch” hay “Giám ốc” thì thường không ược coi trọng vì doanh

lOMoARcPSD| 27879799

nghiệp Ấn Độ ược tổ chức theo trật tự quyền lực nghiêm ngặt, chức danh thấp hoàn

toàn không có quyền quyết ịnh.

Các cuộc àm phán thường bắt ầu bằng những chuyện ngoài lề, uống chè hoặc

cà phê ngọt, nhiều sữa. Sau ó là những cuộc àm phán ược chuẩn bị chi tiết như thể

vở diễn trên sân khấu. Ban có thể thẳng thắn lập luận, vặn bẻ số liệu hay ề nghị

mời chào của ối phương, nhưng không bao giờ ược tỏ ra là mất bình tĩnh. Rất hiếm

khi người Ấn Độ có chương trình nghị sự ịnh sẵn cho cuộc àm phán và iều quan

trọng nhất bao giờ cũng ược ể ở cuối cùng. Đàm phán thường kéo dài và mất thời

gian. Người Ấn Độ cho rằng nếu ạt kết quả nhanh thì việc àm phán, thỏa thuận có

gì ó không ổn.

Đồ uống rất ược ưa chuộng ở Ấn Độ, ặc biệt là bia, gin tonic và whisky.

Người thuộc ẳng cấp cao nhiều khi không uống rượu. Trong bữa ăn không dùng ồ

có rượu. Nhiều người Ấn Độ ăn bằng tay, nhưng chỉ khi ở nhà trong gia ình. Khi

ăn tiệc với bạn hàng thì thường dùng dao, thìa, dĩa. Do có nhiều tôn giáo khác nhau

nên cách thức chế biến món ăn ở Ấn Độ rất khác nhau. Đồ ăn chay và nước hoa

quả thì ở chỗ nào cũng thích hợp.

Người Ấn Độ rất thân thiện và việc mời nhau i dự tiệc riêng tư thường ược

coi là biểu hiện của mối quan hệ ối tác tốt ẹp. Bạn không ươc từ chối những lời

mời như vậy. Bữa ăn thường rất muộn, sau các thủ tục và nghi lễ ón tiếp cầu kỳ và

kéo dài, vì thế bạn không nên ể bụng ói ến dự tiệc. Sau món tráng miệng là thời

iểm phải cáo từ ra về, ở lại lâu hơn bị coi là thiếu lịch sự.

Khi ược cá nhân mời thì quà tặng có ý nghĩa ặc biệt quan trọng. Người Ấn

Độ ặc biệt thích và ánh giá cao những món quà có liên quan ến quê hương của

người tặng quà. Bạn nên gửi kèm theo một danh thiếp hoặc bưu thiếp vì nhiều khi

quà tặng không ược mở trước mặt người tặng quà.

Người Ấn Độ thường không bao giờ phê phán trực diện. Ai không hài lòng

thì tốt hơn là nên hỏi ối tác xem có cách nào khác không. Từ chối hay bác bỏ thẳng

thừng cũng bị coi là thiếu lịch sự - tương xứng gần bằng một cái bạt tai.

Đối tác người Ấn Độ của bạn nhiều khi xuất hiện với áo cộc tay và không

thắt cravat. Nhưng người Ấn Độ lại mong chờ ối tác của họ ăn vận lịch sự. Chỉ có

lOMoARcPSD| 27879799

mùa hè là không vận comple. Nhưng bạn nên mang áo comple theo vì trong phòng

làm việc của người Ấn Độ thường ể nhiệt ộ iều hòa rất thấp, khoảng 18 ộ C ể thể

hiện ẳng cấp. Nếu không cẩn thận, bạn sẽ bị cảm lạnh giữa mùa hè.

Người Ấn Độ không phải không úng giờ, nhưng chuyện ến muộn một tiếng

ồng hồ là có thể xảy ra, ặc biệt khi biết ối tác muốn cái gì ấy ở họ. Dù vậy, bạn nên

chỗ ến hẹn úng giờ vì không úng giờ vẫn bị coi là không lịch sự.

1.9.2.4. Người Singapore

Singapore là một ất nước nhỏ bé, diện tích chỉ lớn hơn ảo Phú Quốc của Việt

Nam. Tuy nhiên, nền kinh tế Singapore là một trong những nền kinh tế phát triển

trên thế giới. Khi giao tiếp với người Singapore cần lưu ý những iều sau:

Khi công tác hay kinh doanh ở Singapore, úng giờ là một yêu cầu tối thiểu

cho các cuộc gặp gỡ ối tác. Việc ể ối tác của mình phải chờ ợi là một sự xúc phạm

mà không ai muốn gặp phải. Thỉnh thoảng người Singapore sẽ ến trễ trong một vài

phút ở các sự kiện có phục vụ thức ăn ể không tỏ ra mình háo hức và lúng túng.

Văn hóa doanh nghiệp ở Singapore có tính cạnh tranh rất cao và có ạo ức

làm việc ặc biệt tốt. Người ta chú trọng làm việc nhóm hơn là làm việc cá nhân. Và

trong một cơ quan, người có thời gian công tác lâu nhất hoặc có kinh nghiệm nhất

thường sẽ là người lãnh ạo.

Bạn cũng nên tránh việc tranh luận công khai, sửa lưng hay phản ối thẳng

mặc sếp hoặc nhân viên cấp trên của mình. Những người này sẽ cảm thấy mất mặt

và tất nhiên thiện cảm dành cho bạn sẽ tụt xuống mức âm.

Ở Singapore, việc hỏi nhau về vấn ề cân nặng, thu nhập, tình trạng hôn nhân

và nhũng vấn ề liên quan là hoàn toàn bình thường. Nếu bạn cảm thấy khó chịu và

không muốn trả lời thì hãy từ chối một cách thân thiện, tránh làm người hỏi mất

mặt. Hãy nói với giọng thấp, trầm và tránh cao giọng khi giao tiếp hay tỏ ra tức

giận và ặt quá nhiều cảm xúc vào giọng nói.

http://doanhnhan.net/nhung-chu-y-trong-giao-tiep-voi-nguoi-an-do-9258.html ( ngày 03/01/2020)

lOMoARcPSD| 27879799

Tuổi tác và kinh nghiệm là hai vấn ề quan trọng trong văn hóa Singapore, và

nếu bạn giới thiệu hai người với nhau, hãy chắc chắn là bạn nói về người quan

trọng hơn trước. Cũng như khi hoạt ộng trong ội nhóm, hãy tôn trọng những người

cao tuổi hơn mình.

Danh thiếp thường ược tin thông tin bằng tiếng Anh, nhưng vì số lượng

doanh nghiệp có nguồn gốc từ Trung Quốc ở Singapore khá ông ảo, bạn nên có

thêm mặt dưới ghi thông tin bằng tiếng Trung. Ngoài ra danh thiếp ược trao ổi ở

tất cả các cuộc gặp gỡ ngay sau khi ược giới thiệu với nhau. Người ta sẽ cầm danh

thiếp bằng ngón cái và ngón trỏ, sau ó hơi cúi người và trao cho ối phương. Người

nhận danh thiêp sẽ nhận lấy bằng cả hai tay, ọc một lát rồi nhìn vào mắt bạn, sau ó

cất danh thiếp của bạn vào hộp ựng chuyên dụng. Bạn cũng nên làm iều tương tự

ối với người trao danh thiếp cho mình ể thể hiện sự tôn trọng, vì danh thiếp thể

hiện danh tính của một người. Và cũng ừng bao giờ viết hay vẽ lên danh thiếp của

người khác.

Nếu bạn khen người Singapore, hãy khen thành tựu của họ thay vì ngoại

hình. Người Singapore cũng thường ợi 10 giây sau khi ối phương hết lời rồi mới

áp lại, iều này thể hiện bạn ã lắng nghe và suy nghĩ kĩ trước khi trả lời.

Giao tiếp bằng mắt cũng là một iều quan trọng và bạn không nên liếc hay

lườm người khác. Tiếp xúc thân thể ối với người cùng giới là chuyện bình thường,

hai người àn ông có thể nắm tay nhau i trên phố mà không phải sợ bị dị nghị, vì ở

Singapore ó là thể hiện của tình bạn thân thiết.

Ở Singapore có nhiều nền văn hóa và tín ngưỡng khác nhau. Như người theo

Hồi giáo và Hindu giáo cho rằng tay trái không sạch sẽ, nên hãy tránh ăn uống,

cầm nắm bằng tay trái và thay vào ó sử dụng tay phải. Nhiều người Ấn Độ và

Malaysia lại cho rằng phần ầu của con người là nơi chứa ựng linh hồn, nên ừng

bao giờ chạm vào ầu của người khác, thậm chí cũng không ược chạm vào tóc của

một ứa trẻ. Bàn chân cũng ược cho rằng là thứ không sạch sẽ, nên ừng bao giờ di

chuyển hay chạm vào thứ gì với chân của bạn, cũng ừng ngồi chéo chân và chỉ mũi

chân vào người khác.

lOMoARcPSD| 27879799

Muốn gọi ai ó thì ưa tay ra, lòng bàn tay úp xuống vẫy nhẹ các ngón tay. Gọi

người khác mà ưa lòng bàn tay hướng lên ược xem là xúc phạm. Nó ngược lại với

văn hóa phương Tây.

Không có bất kì rào cản nào ối với phụ nữ trong việc kinh doanh ở Singapore,

thế nhưng tùy vào nền văn hóa và tôn giáo mà họ sẽ có những tiêu chuẩn giao tiếp

khác nhau. Ngoại trừ bắt tay, bạn không nên chạm vào phái nữ ở bất kì tình huống

nào. Việc ôm hôn nơi công cộng luôn không ược hoan nghênh dù hai người có là

vợ chồng.

Những chủ ề hội thoại và cử chỉ cần tránh khi giao tiếp với người Singapore:

Đời sống cá nhân của một người khác; Quan liêu, chính trị và tôn giáo;Luật pháp,

tội phạm và trừng phạt; Nhổ bậy, hút thuốc nơi công cộng, nhổ bã kẹo cao su, i

ngoài lề ường ều là những hành vi bất lịch sự; Đứng thẳng, tay chống hông thường

ược cho là hành ộng hung hăn, giận dữ; Sẽ rất thô lỗ nếu dùng ngón trỏ chỉ vào

người khác, bạn nên dùng cả bàn tay phải.

Những iều cần chú ý trong quá trình thương lượng – ối thoại: Các cuộc àm

phán ở Singapore diễn ra với tốc ộ chậm hơn nhiều so với các nước Châu Âu và

Mỹ. Mối quan hệ cá nhân bạn xây dựng ở Singapore còn quan trọng hơn cả công

ty bạn ại diện. Mối quan hệ thân thiện với các thành viên trong nhóm, các thành

viên công ty ối phương là chìa khóa ể dẫn ến một cuộc àm phán thành công. Nếu

ối tác người Singapore tin tưởng bạn, bạn ã có một nửa thành công trong tay.

1.9.2.5. Người Việt Nam

Người Việt Nam với bản sắc dân tộc phương Đông, nền văn hoá gốc nông

nghiệp , thiên về lối sống hoà hợp thuận với tự nhiên, có nhu cầu sống cộng ồng

gắn bó với nhau. Trong cuộc sống, người Việt Nam có tính cách chất phác, hồn

nhiên, hoà nhã, dịu dàng, mềm mỏng, vui tính, thích nói chuyện, hiếu khách, dễ

gần.

Người Việt Nam thiên về tế nhị, kín áo trong giao tiếp, ứng xử và nét tính

cách ấy thấm vào mọi cử chỉ, hành vi…của họ. Điều này khác với nhiều dân tộc

khác, nhất là người phương tây: họ bộc trực và biểu lộ thái ộ tình cảm khá thẳng

thắn.

lOMoARcPSD| 27879799

Nguồn gốc “văn hoá làng” ã ảnh hưởng sâu sắc ến cách quan hệ giao tiếp

ứng xử của người Việt. Điểm nổi bật trong “văn hoá làng” là ứng xử theo tục lệ, có

nghĩa là theo tâm. Người ta quan hệ, giao tiếp với nhau trong mọi hoạt ộng mang

tính chất cá nhân với cá nhân, cá nhân với gia ình, gia tộc, tin nhau là chính, không

cần khế ước kiểu phương tây. Chính vì vậy mà hình thành lối sống theo “lệ làng”,

vừa có mặt ề cao tính cộng ồng nhưng mặt khác lại rất cục bộ và như vậy dễ i ến

thiếu tính kỷ cương, lấy quan hệ văn hoá thay cho quan hệ kinh tế- pháp luật.

Trong quan hệ giao tiếp, ứng xử, theo truyền thống, dân ta tôn trọng tuổi tác

và quan trường học vị.

Như vậy, tính cộng ồng, hoà hợp và thích nghi trong hoàn cảnh tự nhiên và

xã hội, trong cộng ồng…lối sống vì nghĩa, vì tình là rất nặng nề…tất cả sẽ ược

phản ánh và chi phối cách giao tiếp của người Việt với bên ngoài, bên cạnh các yếu

tố mới phù hợp với yêu cầu giao tiếp, ứng xử trong xã hội hiện ại.

Đặc iểm của người Việt Nam là vừa thích giao tiếp, lại vừa rất rụt rè trong

giao tiếp.

Do tính cộng ồng, người Việt Nam rất coi trọng giao tiếp, rất thích giao tiếp

nhằm giữ gìn mối quan hệ tốt với mọi thành viên trong cộng ồng, thể hiện:

- Với góc ộ là chủ thể giao tiếp thì người Việt Nam rất thích thăm viếng

nhau. Dù cho hàng ngày có gặp nhau nhiều lần, lúc rảnh rỗi họ vẫn tới thăm nhau.

Thăm viếng không còn là nhu cầu của công việc, mà là biểu hiện của tình cảm, tình

nghĩa, có tác dụng thắt chặt thêm mối quan hệ.

- Người Việt Nam rất hiếu khách, mến khách. Có khách ến nhà dù quen

hay lạ, dù thân hay sơ, dù chủ nhà có nghèo khó ến âu, cũng cố gắng ón tiếp chu

áo, tiếp ãi thịnh tình, dành cho khách các tiện nghi tốt nhất, ồ ăn ngon nhất: “Khách

ến nhà chẳng gà thì gỏi”, bởi lẽ ói năm, không ai ói bữa. Tính hiếu khách này càng

tăng lên khi ta về những miền quê hẻo lánh, những miền rừng núi xa xôi.

Bên cạnh ó người Việt Nam lại cũng rất rụt rè trong giao tiếp. Điều này bắt

nguồn từ hai ặc tính cơ bản của người Việt Nam là tính cộng ồng và tính tự trị: khi

ở trong cộng ồng quen thuộc người Việt Nam tỏ ra xởi lởi, thích giao tiếp, khi ở

ngoài cộng ồng, trước những người xa lạ họ lại tỏ ra rụt rè.

lOMoARcPSD| 27879799

Tính cộng ồng còn khiến người Việt Nam, dưới góc ộ chủ thể giao tiếp, có

ặc iểm là rất coi trọng danh dự: “tốt danh hơn lành áo”, “Đói cho sạch, rách cho

thơm”, “Trâu chết ể da, người ta chết ể tiếng”. Chính vì vậy tồn tại iểm yếu trong

giao tiếp ó là mắc bệnh sỹ, sợ dư luận: “ em chuông i ấm nước người, không kêu

cũng ấm ba hồi lấy danh”, “Một quan tiền công, không bằng một ồng tiền thưởng”,

“Ở ời muôn sự của chung, hơn nhau một tiếng anh hùng mà thôi”. Ở làng quê, thói

sĩ diện thể hiện trầm trọng qua tục lệ ngôi thứ nơi ình chung và tục chia phần: “Một

miếng giữa làng, không bằng một sàng xó bếp”.

Với ối tượng giao tiếp người Việt Nam thường thích tìm hiểu, quan sát, ánh

giá. Quan tâm ến người khác bằng việc hỏi thăm những vấn ề riêng tư của cá nhân

như tuổi tác, tình trạng gia ình, thu nhập, ịa vị xã hội (Anh i âu vậy? Chị mấy cháu

rồi?…)… Điều này khác biệt với phong tục của một số nước (ví dụ người châu Âu

họ sẽ cho là tò mò, xoi mói, bất lịch sự). Thực ra do tính cộng ồng nên người Việt

Nam tự thấy có trách nhiệm phải quan tâm ến người khác, mà muôn quan tâm thì

cần biết rõ hoàn cảnh của họ.

Trong quan hệ giao tiếp, văn hoá nông nghiệp với ặc iểm trọng tình ã khiến

người Việt Nam lấy yếu tố tình cảm là yếu tố chủ ạo cho thái ộ, hành ộng của mình

và nó gần như trở thành nguyên tắc ứng xử: “yêu nhau yêu cả ường i, ghét nhau

ghét cả tông chi họ hàng”, “Yêu nhau cau sáu bổ ba, ghét nhau cau sáu bổ ra làm

mười”, “Yêu nhau chín bỏ làm mười”, “Yêu nhau mọi việc chẳng nề, dẫu trăm chỗ

lệch cũng kê cho bằng”…

Trong giao tiếp người Việt Nam tuy có cân nhắc cả hai yếu tố lý và tình

nhưng vẫn thiên về tình cảm hơn: “Một bồ cái lý, không bằng một tí cái tình”. Ai

giúp mình một chút cũng phải nhớ ơn, ai bảo ban mình một chút cũng ều tôn làm

thầy.

Người Việt Nam rất tinh tế, tế nhị khi giao tiếp. Điều này dẫn tới nhược iểm

trong giao tiếp là hay “vòng vo tam quốc”, miếng trầu làm ầu câu chuyện, nhiều

khi những iều quan trọng (mục ích của giao tiếp) lại ể ở phần kết thúc câu chuyện,

phần tái bút. Ví dụ: ể biết người phụ nữ ang ối thoại có chồng chưa, người ý tứ sẽ

hỏi: “chị về muộn thế này liệu ông xã có phàn nàn không?” Để tỏ tình người con

lOMoARcPSD| 27879799

trai vòng vo: “Chiếc thuyền giăng câu. Đậu ngang cồn cát. Đậu sát mé nhà. Anh

biết em có một mẹ già. Muốn vô phụng dưỡng biết à ặng không?”.

Lối giao tiếp tế nhị, ý tứ tạo nên thói quen ắn o, cân nhắc kỹ càng trước khi

nói : “Ăn có nhai, nói có nghĩ”. Điều này dễ dẫn tới nhược iểm là thiếu tính quyết

oán.

Tâm lý ưa hoà thuận nên trong giao tiếp người Việt Nam hay nhường nhịn:

“Một sự nhịn là chín sự lành”

Trong giao tiếp, người Việt Nam sử dụng ngôn ngữ rất phong phú, biểu hiện

cụ thể nhất là ở cách xưng hô: sử dụng một số lượng lớn các danh từ chỉ quan hệ,

danh từ thân tộc ể xưng hô. Cách xưng hô này có tính chất thân mật hoá (trọng tình

cảm), cộng ồng hoá cao (xưng hô theo tuổi tác, ịa vị, không gian, thời gian giao

tiếp cụ thể) và có tính tôn ti kỹ lưỡng. Ví dụ cùng là ngôi thứ nhất nhưng có rất

nhiều cách xưng hô: tôi, tớ, mình, chị, em, chú ,… cùng là ngôi thứ hai: anh, lão,

thằng… Trong xưng hô gọi mình thì khiêm nhường, gọi ối tượng giao tiếp thì tôn

kính… Nghệ thuật ngôn từ của người Việt Nam có tính biểu trưng cao, hay nói

“bóng, gió”, vòng vo thể hiện ở xu hướng khái quát, ước lệ, cân ối.

Xu hướng ước lệ thể hiện ở chỗ người Việt thích diễn ạt bằng các con số biểu

trưng (ba bề bốn bên, ba mặt một lời, trăm khôn ngàn khéo, tiền trăm bạc vạn, vạn

sự…)

Trong ngôn từ trọng sự cân ối hài hoà, có nhịp iệu: thể hiện ở câu ối, thơ ca,

tục ngữ, thành ngữ (ăn vóc, học hay; trèo cao, ngã au).

Ngôn từ người Việt Nam rất giàu cảm xúc: Dùng các từ láy mang sắc thái

biểu cảm mạnh (xanh rờn, xanh lè, ỏ au, ỏ lòm…), dùng nhiều hư từ biểu cảm

(à, ừ, nhỉ, nhé, hả, sao, phỏng…)

Ngôn từ Việt Nam có tính ộng, linh hoạt: Ưa dùng thể chủ ộng

Tính hiếu khách, mến khách ược thể hiện trong cử chỉ, tác phong (ví dụ: thân

mật, ộng chạm vào ối tượng giao tiếp, gắp thức ăn cho khách…)

Kín áo, tế nhị trong giao tiếp (khi nhận ược quà tặng thì cất i, khách về mới

giở ra xem; Khi nói với người lớn tuổi, cử chỉ phải lễ phép, không nhìn thẳng vào

mặt người lớn…)

lOMoARcPSD| 27879799

Khoảng cách giao tiếp của người Việt Nam cũng ít hơn so với người nước

khác (thể hiện sự rụt rè trước người lạ).

CÂU HỎI ÔN TẬP CHƯƠNG 1

1. Giao tiếp là gì? Phân tích các ặc trưng cơ bản của giao tiếp ?

2. Trình bày các cách phân loại giao tiếp và chức năng của giao tiếp ? 3.

Trình bày vai trò của giao tiếp ối với cuộc sống cá nhân và xã hội?

4. Trình bày các nguyên tắc giao tiếp cơ bản? lấy ví dụ minh họa?

5. Trình bày các hình thức giao tiếp ngôn ngữ? cho ví dụ?

6. Trình bày chức năng và ặc trưng của giao tiếp phi ngôn ngữ?

7. Trình bày các kênh giao tiếp phi ngôn ngữ? cho ví dụ minh họa?

8. Giải thích tại sao nói: ấn tượng ban ầu có ý nghĩa quyết ịnh sự

thành bại của cuộc giao tiếp?

9. Làm gì ể tạo ược ấn tượng tốt ẹp với ối tác giao tiếp từ ngay lần

ầu gặp gỡ?

10. Liệt kê các hành vi có thể gây ra ác cảm trong lần ầu gặp gỡ?

11. Trình bày một số ặc iểm cần lưu ý khi giao tiếp với người Châu

Âu, Châu Á, người Mĩ ?

12. Trình bày ặc iểm giao tiếp của người Việt Nam?

13. Trong các tình huống sau, tình huống nào là giao tiếp?

a. Một ứa trẻ ang trò chuyện với búp bê

b. Một người trung niên i dạo với con chó trong công viên

c. Cô thư ký ang soạn thư iện tử ể gửi cho ối tác ở nước ngoài

d. Vợ chồng hàng xóm ang cãi lộn nhau

e. Hai người bạn nhìn nhau im lặng

f. Các nguyên thủ quốc gia gặp nhau ở Hà Nội ể bàn về vấn ề Biển Đông

14. Mỗi sinh viên quan sát một tình huống giao tiếp bất kì, sau ó liệt kê các

lỗi về sử dụng ngôn ngữ và các yếu tố phi ngôn ngữ của các chủ thể giao tiếp và

cho biết những nhận xét của cá nhân.

lOMoARcPSD| 27879799

CHƯƠNG 2. CÁC KỸ NĂNG GIAO TIẾP CƠ BẢN

Tóm tắt nội dung

Sự hiểu biết về hoạt ộng giao tiếp, cũng như việc sử dụng nhuần nhuyễn các

kỹ năng giao tiếp thông qua luyện tập, rèn luyện sẽ giúp cá nhân ạt ược hiệu quả

giao tiếp cao và ạt tới trình ộ nghệ thuật trong giao tiếp. Chương 2, chúng tôi tập

trung ề cập vào một số kỹ năng cơ bản như:

- Kỹ năng tạo lập mối quan hệ

- Kỹ năng tự nhận thức bản thân

- Kỹ năng quan sát

- Kỹ năng lắng nghe - Kỹ năng phản hồi

- Kỹ năng ặt câu hỏi

- Kỹ năng thuyết trình

- Kỹ năng viết thư tín

- Kỹ năng giao tiếp qua iện thoại

- Kỹ năng giao tiếp nhóm

- Kỹ năng phỏng vấn xin việc….

2.1. Kỹ năng tạo lập mối quan hệ

2.1.1. Khái niệm kỹ năng tạo lập mối quan hệ

Kỹ năng là năng lực vận dụng có hiệu quả những tri thức ã ược lĩnh hội ể

thực hiện một hoạt ộng (nhiệm vụ) tương ứng.

Kỹ năng giao tiếp là năng lực vận dụng có hiệu quả những tri thức, hiểu biết

về quá trình giao tiếp, các yếu tố tham gia và ảnh hưởng tới quá trình giao tiếp cũng

như sử dụng có hiệu quả các phương tiện giao tiếp, phối hợp hài hoà toàn bộ hành

vi, ứng xử, cử chỉ… ể giúp chủ thể ạt ược mục ích nhất ịnh của hoạt ộng giao tiếp

ó.

Kỹ năng tạo mối quan hệ là khả năng xây dựng và chủ ộng duy trì các mối

quan hệ cộng tác nhằm ạt ược mục ích của giao tiếp.

lOMoARcPSD| 27879799

Mối quan hệ là cầu nối giữa chủ thể giao tiếp và ối tượng giao tiếp, ể họ chia

sẻ, hợp tác. Khi có mối quan hệ tốt các bên có cảm giác về sự thân thuộc, sự hoà

hợp, sự an toàn cùng chia sẻ những hiểu biết, tâm tư nguyện vọng giữa hai bên.

2.1.2. Các biểu hiện của kỹ năng tạo mối quan hệ

2.1.1.1. Chào hỏi

Chào hỏi là cử chỉ ban ầu khi gặp nhau hoặc khi kết thúc cuộc giao tiếp.

Chào hỏi thể hiện thái ộ, tình cảm của con người trong giao tiếp. Chào hỏi thể hiện

sự quan tâm và tôn trọng của chúng ta ối với ối tác giao tiếp.Chào hỏi có tác dụng

củng cố và duy trì mối quan hệ giữa hai bên.

Nguyên tắc chào hỏi

Chào hỏi phải thể hiện sự tự nhiên, xuất phát từ tình cảm chân thành. Khi

chào hỏi ối tác giao tiếp chúng ta cần lưu ý những vấn ề sau:

+ Cách xưng hô khi chào cần phải úng chuẩn mực: Ví dụ: chào cô, chào chú

hay chào chị, chào anh.

+ Người ược ưu tiên trong giao tiếp bao giờ cũng ược người khác chào trước

(người ít tuổi chào người nhiều tuổi, nhân viên chào thủ trưởng, người phục vụ

chàokhách, chủ nhà phải chào khách…).

+ Chào trong trường hợp ông người: Nếu có người thân quen trong nhóm,

phải chào cả nhóm, không nên chỉ chào người thân quen. Nếu có khách phải chào

khách trước, trừ trường hợp người thân quen là người có ịa vị cao sang hoặc rất

cao tuổi và ặc biệt ược coi trọng (như lãnh ạo cấp cao, già làng…)

Trong các cuộc hội nghị, tiệc… không nên i chào tất cả mọi người vì sẽ làm

ảnh hưởng ến hoạt ộng chung. Chỉ nên chào người chủ trì, chủ tiệc… và những

người ang ở bên cạnh mình, còn lại chỉ gật ầu, mỉm cười. Nếu bản thân là người

có ịa vị cao chỉ cần giơ tay cao, mỉm cười và chào mọi người là ủ.

+ Khi chào người ược ưu tiên trong giao tiếp phải ngả mũ.

+ Thái ộ khi chào cần vui vẻ, nên nở nụ cười khi chào người khác

+ Có hành vi, cử chỉ nghiêm chỉnh khi chào: không vừa ăn, vừa uống, hay

vừa i vừa chào; ứng thẳng người hay hơi cúi ầu khi chào; nhìn thẳng vào mắt

người khách khi chào…

lOMoARcPSD| 27879799

+ Hỏi trong giao tiếp xã giao cần lịch sự, không hỏi nhiều hay hỏi những iều

bí mật, riêng tư của người khác.

Cách thức chào hỏi

Khi chào hỏi không chỉ sử dụng ngôn ngữ nói mà còn có thể kết hợp với các

ngôn ngữ biểu cảm hoặc chỉ dùng ngôn ngữ biểu cảm.

Có nhiều cách chào, tùy vào ối tượng và hoàn cảnh khác nhau mà có cách

chào hỏi khác nhau:

- Mỗi nước, mỗi dân tộc có những cách chào khác nhau. Ví dụ: Nhật

Bản chào với tư thế ứng thẳng, hai tay ể xuôi theo chỉ quần hoặc hai tay nắm vào

nhau ể trước bụng, cúi gập mình chào, có ba mức ộ cúi thấp tùy theo vị trí xã hội

của ối tượng ược chào… Đối với nhiều dân tộc, khi chào hỏi người ược ưu tiên

trong giao tiếp, người chào phải khoanh tay hoặc chắp tay trước ngực.

2.1.1.2. Cách bắt tay

Nghi thức bắt tay ược hình thành từ xa xưa. Bắt tay ược thực hiện sau lời

chào hỏi. Hiện nay, bắt tay là nghi thức quen thuộc, thông dụng và ược coi là cử

chỉ văn minh, lịch sự trong giao tiếp. Qua cái bắt tay, có thể nhận biết ược cuộc gặp

gỡ ấy. nồng hậu hay hờ hững. Bắt tay là một cử chỉ thể hiện sự thân thiện, chân

thành và vô tư.

Khi bắt tay cần chú ý một số nguyên tắc sau:

- Đối với người chưa quen biết, mới tiếp xúc lần ầu, không nên chủ ộng

bắt tay mà nên chờ người giới thiệu hoặc chủ ộng tự giới thiệu sau ó mới bắt tay.

- Không nên chủ ộng bắt tay người có cương vị cao hơn mình. Người

ược ưu tiên trong giao tiếp cần chủ ộng ưa tay ra bắt trước.

- Chủ nhà khi ón chào khách ược chủ ộng bắt tay khách trước ể thể hiện

sự thịnh tình mến khách.

- Thông thường nữ không phải tháo găng tay trước khi bắt tay, tuy nhiên

ối với những người và trong những trường hợp ặc biệt tôn trọng, phụ nữ phải tháo

găng tay trước khi bắt tay. Nữ có thể ngồi bắt tay nam, trừ ối với cấp trên.

- Tay bạn phải luôn khô và sạch.

lOMoARcPSD| 27879799

- Khi bắt tay với nhiều người, phải bắt tay với người ược ưu tiên trong

giao tiếp trước, sau ó tùy tình huống cụ thể lần lượt bắt tay.

- Khi bắt tay, bạn nên kèm theo lời giới thiệu, cùng với việc nhìn vào

mắt ối phương và mỉm cười.

- Người bắt tay phải chủ ộng, dứt khoát. Bắt tay không ược quá chặt,

quá lâu, không xiết hoặc lắc mạnh. Khi bắt tay phụ nữ cần chú ý những phụ nữ eo

nhẫn tay phải.

- Trong trường hợp muốn thể hiện sự tôn trọng hơn, thắm thiết hơn có

thể ưa cả hai tay ra bắt.

- Khi bắt tay không nên ứng dưới thấp bắt tay người trên cao hoặc

ngược lại(trừ trường hợp ặc biệt). Tay phải ưa chếch ra phía trước, bàn tay mở

rộng, người hơi ngả về phía trước. Mắt nhìn thẳng vào mặt người mình bắt tay, tùy

theo mối quan hệ mà thể hiện tình cảm. Không nhìn ra chỗ khác hoặc nhìn kiểu dò

xét, soi mói.

- Không dùng hai tay ể bắt tay hai người cùng một lúc, tránh bắt tay

qua mặt, qua ầu người khác.

- Không ược thể hiện thái ộ nhàm chán, mọi người ược bắt tay ều có

thể cảm nhận ược sự chặt chẽ, sức nặng và chiều sâu của cái bắt tay. Khi tay ang

vướng bận hoặc bẩn, hãy xin lỗi và chìa tay ể người khác nắm vào cổ tay mình.

- Đối với người Hồi giáo: Nam giới không bắt tay nữ giới.

- Một số nước phương Tây có tục hôn tay nữ giới.

- Khi nhận biết người ó có dị tật ở tay, không nên chủ ộng bắt tay họ.

Bắt tay ngoài nghi thức gặp mặt, còn là sự chúc mừng, cảm ơn và biểu thị

khích lệ lẫn nhau. Khi ai ó có thành tựu, tiến bộ, ược tặng thưởng huân, huy chương,

sau lời chúc mừng, ta ều bắt tay chia vui, cảm tạ, ộng viên.

Kỹ thuật bắt tay như sau:

- Giữ một khoảng cách hợp lý: khoảng một cánh tay

- Người ứng thẳng hoặc hơi cúi ầu, hai chân dang rộng bằng hai vai

- Bắt bằng tay phải, giữ bàn tay ngay dưới eo khi bắt tay, tay trái ể sau

lưng hoặc trước ngực dưới cánh tay phải.

lOMoARcPSD| 27879799

- Chìa bàn tay ra ở tư thế thẳng ứng, 2 lòng bàn tay phải chạm vào nhau

- Lắc lên xuống khoảng 3 lần rồi dừng.

- Nghệ thuật khi bắt tay trong giao tiếp là không nên nắm tay người

khác quá chặt, như vậy sẽ gây cảm giác khó chịu cho ối phương. Họ sẽ nghĩ bạn

ang có ý ồ khác hoặc bạn là một người nóng vội, thô lỗ. Nhưng nếu bạn thể hiện

quá hờ hững, vừa mới nắm ã buông tay ra cũng là một kiểu bắt tay thiếu lịch sự.

Vì khi ấy ối phương sẽ cho rằng bạn không thích giao tiếp, ang miễn cưỡng và có

ý phòng vệ với họ. Do ó, cách tốt nhất là bạn nên dành thời gian ể bắt tay trong

khoảng từ ba ến năm giây.

Bạn nên ứng cách ối phương một khoảng, hơi nghiêng người về phía trước.

Sau ó, ưa tay phải ra, ngón cái xòe, 4 ngón còn lại khép chặt, nắm lấy tay ối phương.

Khi bắt tay bạn nên tập trung tinh thần của mình, tránh xao nhãng, nên giữ cho

gương mặt mình tươi tắn và nhìn thẳng vào ối phương ể thể hiện sự chân thành

trong giao tiếp.

2.1.1.3 Giới thiệu làm quen

Phong cách và lời giới thiệu là cách vào ề có sức thuyết phục và ể lại ấn

tượng khó quên với ối tượng giao tiếp. Việc sử dụng hình thức giới thiệu phù hợp

sẽ tạo ược ấn tượng tốt ẹp, tạo ược thiện cảm, sự gần gũi giữa các chủ thể giao tiếp.

Điều quan trọng nhất của việc giới thiệu là thể hiện sự quan tâm và hứng thú

ối với người ược giới thiệu. Khi giới thiệu phải giữ phong cách lịch lãm và tuân

thủ một số nguyên tắc sau:

- Khi giao tiếp với một người lạ chúng ta nên chủ ộng giới thiệu về bản

thân.

Khi giới thiệu về bản thân nên giới thiệu một cách ngắn gọn, lịch sự nhưng

cần cung cấp thông tin về bản thân một cách chính xác và ầy ủ “(trong giao tiếp xã

giao chỉ cần giới thiệu về họ tên và ơn vị công tác là ủ). Ví dụ: Dạ chào anh, em là

Phạm Văn A ến từ công ty X.

lOMoARcPSD| 27879799

- Một người trẻ tuổi cần ược giới thiệu với một người lớn tuổi hơn,

người có vị trí xã hội thấp sẽ ược giới thiệu với một người có vị trí xã hội cao hơn,

nam giới ược giới thiệu với nữ giới, người ứng ra giới thiệu sẽ ược nói tới sau cùng.

- Cá nhân bao giờ cũng ược giới thiệu với tập thể. Chủ nhà bao giờ cũng

ược giới thiệu với khách.

- Nếu chúng ta là người ứng ra giới thiệu những người i cùng phải giới

thiệu một cách chính xác, khi giới thiệu về người nào nên hướng mắt và cánh tay

về phía người ược giới thiệu. Người ược giới thiệu nên chủ ộng chào hỏi những

người xung quanh.

- Khi giới thiệu cần giữ thái ộ tự tin, vui vẻ, thân thiện

2.1.1.4. Trao nhận danh thiếp

Trao nhận danh thiếp là một yếu tố quan trọng nhằm xây dựng mối quan hệ

với ối tác. Một danh thiếp thiết kế tinh xảo sẽ tạo ấn tượng tốt ẹp về bạn với ối tác

của bạn. Việc ưa danh thiếp úng lúc và úng khung cảnh là một nghệ thuật mà không

phải ai cũng nắm rõ. Để thực hiện tốt nghi thức này bạn cần lưu ý những vấn ề sau:

+ Với ối tác là người có vai vế và tuổi tác cao

Chỉ nên ưa danh thiếp khi ối tác có ý muốn bạn trao danh thiếp cho họ.

Không nên chủ ộng ưa danh thiếp khi ối tác chưa có ý muốn ó.

+ Với ối tác là người xa lạ

Bạn không nên lôi danh thiếp ra ngay khi mới bắt ầu vào câu chuyện. Hành

ộng theo thói quen này sẽ làm phiền người giao tiếp với bạn. Họ cảm thấy như

lOMoARcPSD| 27879799

bạn ang muốn “tự quảng cáo bản thân” và sẽ xem thường việc nhận danh thiếp

của bạn.

+ Đối với nhóm giao tiếp mà các thành viên ít hiểu biết về nhau

Khi nhóm họp mặt gồm những người không biết nhiều về nhau, tốt nhất bạn

nên ợi một người trong nhóm ưa danh thiếp ra trước, rồi bạn mới trao lại danh thiếp

cho họ.

+ Trao danh thiếp khi i dự tiệc

Nếu bạn tham gia các buổi tiệc quan trọng do cá nhân tổ chức hoặc các buổi

tiệc mang tính chất làm ăn, bạn phải nhớ mang danh thiếp theo bên mình. Các buổi

tiệc ó là là dịp ể bạn giao lưu gặp gỡ các ối tác tiềm năng. Nhưng chỉ trao danh

thiếp trước hoặc sau khi dùng cơm.

+ Thời iểm trao danh thiếp

Người ta thường trao danh thiếp vào lúc vừa mới gặp nhau hoặc trước khi

chào tạm biệt ra về. Nhưng trong trường hợp bạn chuẩn bị phát biểu trước những

người chưa biết nhiều về bạn, bạn nên gửi danh thiếp cho những người xung quanh

trước khi lên phát biểu vì iều ó sẽ giúp họ biết rõ về bạn hơn.

+ Hình thức danh thiếp

Danh thiếp nên ược thiết kế ơn giản nhưng chứa ựng ầy ủ thông tin cần thiết,

không nên thiết kế những danh thiếp màu mè hoặc chứa ựng quá nhiều thông tin.

Nếu bạn thường xuyên giao tiếp với người nước ngoài nên thiết kế hai loại ngôn

ngữ khác nhau ở hai mặt của danh thiếp.

Bạn nên xếp danh thiếp ngay ngắn trong hộp ựng danh thiếp và ể vào ca -

táp. Nếu một danh thiếp bị rách hoặc bị bẩn thì ừng bao giờ bạn trao cho ối tác hay

khách hàng.

+ Cách thức trao nhận danh thiếp

Khi trao danh thiếp cho ối tác, mặt chính của danh thiếp nên hướng lên phía

trên, hướng ặt danh thiếp nên ể phần họ tên thuận theo hướng nhìn của người nhận,

giúp họ dễ dàng ọc ược tên trên danh thiếp.

lOMoARcPSD| 27879799

Khi ưa danh thiếp cho người ối diện, bạn nên mỉm cười, ánh mắt nhìn tập

trung vào họ, nên dùng ngón tay cái kết hợp với ngón tay trỏ cầm góc trên của danh

thiếp, và trao danh thiếp cho người ối diện.

Nếu bạn ang ở tư thế ngồi thì bạn nên ứng dậy ể ưa danh thiếp hoặc hơi cúi

người về phía trước khi ưa, khi trao danh thiếp nên nói vài câu như: “Tôi là X, ây

là danh thiếp của tôi” hoặc giả dụ: “xin gửi anh danh thiếp của tôi”.

Người có chức vụ thấp hơn nên trao danh thiếp cho người có chức vụ cao

hơn trước; người nam nên trao danh thiếp ra trước cho người nữ. Khi bạn tiếp xúc

một lúc với nhiều người, bạn nên trao danh thiếp cho người có chức vụ cao nhất

và người nhiều tuổi nhất. Nếu trong trường hợp bạn không thể phân biệt ược tuổi

tác và chức vụ của họ thì bạn nên trao danh thiếp cho những người ở phía bên trái

bạn.

Khi nhận danh thiếp do người khác ưa, bạn nên ứng dậy, mỉm cười, kết hợp

giữa ngón cái và ngón trỏ nhận danh thiếp, nên cầm vào hai góc bên dưới của danh

thiếp, ồng thời nói câu “Cảm ơn”, “Rất vinh hạnh khi nhận ược danh thiếp của

anh/chị”… Sau khi nhận xong danh thiếp nên giữ trên tay hoặc ể vào nơi trang

trọng.

2.1.3. Những iểm cần lưu ý khi tạo mối quan hệ

Mối quan hệ không phải là có sẵn mà òi hỏi chúng ta phải tạo lập. Việc tạo

ra mối quan hệ tin tưởng và duy trì mối quan hệ òi hỏi những kỹ năng nhất ịnh như

- Gây ấn tượng tốt ẹp với ối tượng ngay từ phút tiếp xúc ầu tiên như

chào hỏi, làm quen, trao nhận danh thiếp, qua hành vi cử chỉ, thái ộ, tỏ rõ thiện chí

của mình.

- Trong giao tiếp chú ý tri giác ầy ủ, rõ ràng, chính xác các thông tin,

các biểu hiện của ối tượng (lời nói, cử chỉ, nét mặt, phản ứng…). Quan sát ối tượng

nhằm o lường và nhận ịnh tâm trạng, cảm xúc của ối tượng.

- Tập trung chú ý tới ối tượng: ây là một cách ể tạo lập mối quan hệ có

ý thức không lời; hành vi này giúp cho ối tác cảm nhận ược sự công nhận của

lOMoARcPSD| 27879799

chúng ta là tôi ang sẵn sàng, ang quan tâm tới anh và vui lòng áp ứng nhu cầu mong

muốn của anh.

- Sự iều tiết: Đây là phương tiện tự nhiên rất hữu hiệu ể tạo lập sự tin

tưởng hoặc mối quan hệ, ó là những hành ộng iều chỉnh hành vi của chủ thể giao

tiếp cho phù hợp với những hành vi của ối tác (nhịp thở, tư thế, âm giọng) một

cách tinh tế, tế nhị.

- Lắng nghe và phản hồi.

Trong quan hệ giao tiếp giữa con người với con người trong các mối quan

hệ xã hội, ể tạo ược thiện cảm và xây dựng ược các mối quan hệ tốt ẹp, chúng ta

cần lưu ý những nguyên tắc sau:

+ Luôn quan tâm ến ối tượng giao tiếp: Quan tâm ến người khác là một iều

không thể thiếu trong bất kỳ mối quan hệ nào. Được người khác quan tâm là một

nhu cầu cơ bản ở con người. Càng quan tâm tới nhau, người ta càng cảm thấy vui

vẻ, hạnh phúc. Dân gian có câu:

“Niềm vui ược chia sẻ sẽ tăng gấp ôi

Nỗi buồn ược chia sẻ sẽ vơi i một nửa

Trong giao tiếp việc quan tâm ến ối tượng giao tiếp giúp chúng hiểu hơn về

họ. Tạo ược cảm tình với họ và sẽ nhận lại ược sự quan tâm từ họ. Quan tâm ến

nhau là cơ sở cho việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ tốt ẹp.

Sự quan tâm của chúng ta ối với ối tượng giao tiếp ược thể hiện ở sự chào

hỏi lịch sự, sẵn sàng hỗ trợ, giúp ỡ nhau khi cần thiết; thăm hỏi, ộng viên, khích lệ

nhau trong công việc và trong cuộc sống.

+ Luôn tôn trọng ối tượng giao tiếp: Trong quan hệ xã hội chẳng ai muốn

mình bị hạ thấp, ai cũng muốn mình ược người khác coi trọng. Một sự phê phán

không khéo léo, thiếu tế nhị sẽ làm người khác cảm thấy bị xúc phạm. Tôn trọng

ối tượng giao tiếp là thỏa mãn nhu cầu ược coi trọng ở họ, tôn trọng họ ể họ tôn

trọng lại mình “Có i có lại, mới toại lòng nhau”.

Trong giao tiếp, tôn trọng ối tượng giao tiếp thể hiện ở các biểu hiện sau:

biết lắng nghe; ứng xử lịch sự, tế nhị; không tò mò, soi mói, can thiệp vào ời tư

của ối tượng, không nói xấu người khác; khiêm tốn, không tự ặt mình lên trên

lOMoARcPSD| 27879799

người khác… Mối quan hệ của chúng ta với người khác có tốt ẹp hay không là do

sự tôn trọng quyết ịnh một phần không nhỏ.

+ Luôn tìm ưu iểm ở ối tác giao tiếp; kịp thời khen ngợi họ:

Một chuyên gia tâm lý nói: “Cái vốn quý nhất của chúng ta là năng lực kêu

gọi ược lòng hăng hái của mọi người. Chỉ có khuyến khích và khen ngợi mới làm

phát sinh và gia tăng những tài năng quý nhất của mình mà thôi”

Nhà tâm lý học Emerson nói: “Đừng tiếc những lời cám ơn và khuyến khích.