Giáo trình thương mại Yián tÿ - Tài liệu tham khảo | Đại học Hoa Sen

Giáo trình th±¡ng m¿i Yián tÿ Biên t¿p bßi: Khoa CNTT sHSP KT H°ng Yên
Giáo trình th±¡ng m¿i Yián tÿ Biên t¿p bßi: Khoa CNTT sHSP KT H°ng Yên Các tác gi¿: Khoa CNTT sHSP KT H°ng Yên Phiên b¿n trÿc tuy¿n: http://voer.edu.vn/c/f39895c2 MĀC LĀC
1. Trang bìa th°¡ng m¿i qißn tÿ 2. Má q¿u
3. Bài 1: Gißi thißu vß Internet,WWW,Web,Th°¡ng m¿i qißn tÿ
3.1. Gißi thißu vß Internet,WWW,Web,Th°¡ng m¿i qißn tÿ
4. Bài 2: Các mô hình kinh doanh th°¡ng m¿i qißn tÿ
4.1. Các mô hình kinh doanh th°¡ng m¿i qißn tÿ
5. Baì 3: Nghiên cău thß tr°ßng qißn tÿ
5.1. Nghiên cău thß tr°ßng qißn tÿ
6. Bài 4: Mßt sß v¿n qß kÿ thu¿t trong th°¡ng m¿i qißn tÿ
6.1. Mßt sß v¿n qß kÿ thu¿t trong th°¡ng m¿i qißn tÿ
7. Bài 5: Các thanh toán trong giao dßch th°¡ng m¿i qißn tÿ
7.1. Các thanh toán trong giao dßch th°¡ng m¿i qißn tÿ
8. Bài 6: V¿n qß b¿o m¿t, an ninh trên m¿ng
8.1. V¿n qß b¿o m¿t, an ninh trên m¿ng
9. Bài 7: Các doanh nghißp Vißt Nam và TMsT
9.1. Các doanh nghißp Vißt Nam và TMsT
10. Bài 8: Mßt sß l)nh vÿc ăng dÿng th°¡ng m¿i qißn tÿ
10.1. Mßt sß l)nh vÿc ăng dÿng th°¡ng m¿i qißn tÿ 11. Bài 9: Th¿o lu¿n
11.1. Th¿o lu¿n vß v¿n qß thanh toán qua m¿ng & hißu qu¿ ăng dÿng TMsT
11.2. Th¿o lu¿n vß website th°¡ng m¿i qißn tÿ
11.3. Rāi ro & Bißn pháp phòng tránh rāi ro trong th°¡ng m¿i qißn tÿ Tham gia qóng góp 1/130
Trang bìa th±¡ng m¿i Yián tÿ LàI NÓI [ÀU
Th°¡ng m¿i qißn tÿ là hình thăc mua bán hàng hóa và dßch vÿ thông qua m¿ng máy tính
toàn c¿u. Th°¡ng m¿i qißn tÿ qang trá thành ph°¡ng thăc kinh doanh mang l¿i nhißu lÿi
ích cho nhân lo¿i trên c¡ sá phát trienr nhanh chóng cāa các ngành công nghß, tr°ßc h¿t
là công nghß thông tin. Th°¡ng m¿i qißn tÿ, vì v¿y, trá thành ph°¡ng thăc kinh doanh
q¿i dißn cho nßn kinh t¿ trí thăc.
Toàn c¿u hóa qã t¿o qißu kißn qß th°¡ng m¿i qißn tÿ phát huy nhÿng qißm m¿nh nh°
q¿y nhanh tßc qß kinh doanh, gi¿m thißu chi phí, v°ÿt qua các trá ng¿i vß không gian
và thßi gian,v.v& Hißn t¿i, không có mßt qußc gia nào không tham gia vào th°¡ng m¿i
qißn tÿ và măc qß t¿p trung các ngußn lÿc qß phát trißn th°¡ng m¿i qißn tÿ ngày càng
cao. Nh¿m qáp ăng nhu c¿u nghiên cău, gi¿ng d¿y và hßc t¿p, Khoa Công nghß Thông
tin, s¿i hßc S° ph¿m Kÿ thu¿t H°ng Yên qã t¿p trung biên so¿n Qißn tÿ=. Giáo trình do CN. s¿ng Vân Anh chā biên, cùng sÿ tham gia cāa các gi¿ng
viên khoa Công nghß Thông tin, s¿i hßc S° ph¿m H°ng Yên biên so¿n.
Giáo trình Th°¡ng m¿i sißn tÿ q°ÿc sÿ dÿng cho gi¿ng viên d¿y và hßc t¿p cāa gi¿ng
viên và sinh viên ngành Công nghß Thông tin, qßng thßi có thß dùng làm tài lißu tham
kh¿o cho các nhà nghiên cău, qu¿n lý, gi¿ng viên và sinh viên khoa Kinh t¿. M¿c dù qã
có nhißu cß g¿ng nh°ng giáo trình khó tránh khßi thi¿u sót. Khoa Công nghß Thông tin
mong nh¿n q°ÿc sÿ qóng góp ý ki¿n cāa các qßng nghißp và các b¿n qßc. Khoa Công
nghß Thông tin xin chân thành c¿m ¡n sÿ qóng góp ý ki¿n cāa Hßi qßng th¿m qßnh, các
nhà chuyên môn, các giáo viên khoa Công nghß Thông tin và tác gi¿ cāa các tài lißu mà
ng°ßi biên so¿n qã tham kh¿o.
Th° góp ý xinh gÿi vß Khoa Công nghß Thông tin tr°ßng s¿i hßc S° ph¿m Kÿ thu¿t
H°ng Yên, Nhà 4 t¿ng, Khoa Công nghß Thông Tin, s¿i hßc S° ph¿m Kÿ Thu¿t H°ng
Yên, Dân Ti¿n, Khoái Châu, H°ng Yên. Email: cntt@utehy.edu.vn
KHOA CÔNG NGHà THÔNG TIN Tr°áng khoa
Th¿c Sÿ Nguyßn [ình Hân 2/130 Mß YÁu LàI NÓI [ÀU
Th°¡ng m¿i qißn tÿ là hình thăc mua bán hàng hóa và dßch vÿ thông qua m¿ng máy tính
toàn c¿u. Th°¡ng m¿i qißn tÿ qang trá thành ph°¡ng thăc kinh doanh mang l¿i nhißu lÿi
ích cho nhân lo¿i trên c¡ sá phát trienr nhanh chóng cāa các ngành công nghß, tr°ßc h¿t
là công nghß thông tin. Th°¡ng m¿i qißn tÿ, vì v¿y, trá thành ph°¡ng thăc kinh doanh
q¿i dißn cho nßn kinh t¿ trí thăc.
Toàn c¿u hóa qã t¿o qißu kißn qß th°¡ng m¿i qißn tÿ phát huy nhÿng qißm m¿nh nh°
q¿y nhanh tßc qß kinh doanh, gi¿m thißu chi phí, v°ÿt qua các trá ng¿i vß không gian
và thßi gian,v.v& Hißn t¿i, không có mßt qußc gia nào không tham gia vào th°¡ng m¿i
qißn tÿ và măc qß t¿p trung các ngußn lÿc qß phát trißn th°¡ng m¿i qißn tÿ ngày càng
cao. Nh¿m qáp ăng nhu c¿u nghiên cău, gi¿ng d¿y và hßc t¿p, Khoa Công nghß Thông
tin, s¿i hßc S° ph¿m Kÿ thu¿t H°ng Yên qã t¿p trung biên so¿n Qißn tÿ=. Giáo trình do CN. s¿ng Vân Anh chā biên, cùng sÿ tham gia cāa các gi¿ng
viên khoa Công nghß Thông tin, s¿i hßc S° ph¿m H°ng Yên biên so¿n.
Giáo trình Th°¡ng m¿i sißn tÿ q°ÿc sÿ dÿng cho gi¿ng viên d¿y và hßc t¿p cāa gi¿ng
viên và sinh viên ngành Công nghß Thông tin, qßng thßi có thß dùng làm tài lißu tham
kh¿o cho các nhà nghiên cău, qu¿n lý, gi¿ng viên và sinh viên khoa Kinh t¿. M¿c dù qã
có nhißu cß g¿ng nh°ng giáo trình khó tránh khßi thi¿u sót. Khoa Công nghß Thông tin
mong nh¿n q°ÿc sÿ qóng góp ý ki¿n cāa các qßng nghißp và các b¿n qßc. Khoa Công
nghß Thông tin xin chân thành c¿m ¡n sÿ qóng góp ý ki¿n cāa Hßi qßng th¿m qßnh, các
nhà chuyên môn, các giáo viên khoa Công nghß Thông tin và tác gi¿ cāa các tài lißu mà
ng°ßi biên so¿n qã tham kh¿o.
Th° góp ý xinh gÿi vß Khoa Công nghß Thông tin tr°ßng s¿i hßc S° ph¿m Kÿ thu¿t
H°ng Yên, Nhà 4 t¿ng, Khoa Công nghß Thông Tin, s¿i hßc S° ph¿m Kÿ Thu¿t H°ng
Yên, Dân Ti¿n, Khoái Châu, H°ng Yên. Email: cntt@utehy.edu.vn
KHOA CÔNG NGHà THÔNG TIN Tr°áng khoa
Th¿c Sÿ Nguyßn [ình Hân 3/130 Bài 1: Gißi thiáu vß
Internet,WWW,Web,Th±¡ng m¿i Yián tÿ
Gißi thiáu vß Internet,WWW,Web,Th±¡ng m¿i Yián tÿ
Gißi thiáu vß Internet
Internet là m¿ng cāa các m¿ng máy tính trên ph¿m vi toàn th¿ gißi, sÿ dÿng giao thăc
có tên là TCP/IP qß k¿t nßi và truyßn dÿ lißu giÿa các máy tính
S¡ Yß khái quát m¿ng internet
Internet ra qßi trên c¡ sá m¿ng ARPANET cāa Bß Qußc Phòng Mÿ xây dÿng trong
nhÿng nrm 1970. sß qßi phó vßi chi¿n tranh l¿nh, Chính phā Mÿ qã thành l¿p mßt c¡
quan qu¿n lý dÿ án nghiên cău công nghß cao (Advenced Research Projects Agency
(ARPA). Vào cußi nrm 1960, vißc sÿ dÿng máy tính ARPA và các c¡ quan khác cāa
chính phā qã má rßng ra r¿t nhißu, hß c¿n ph¿i q°ÿc chia s¿ sß lißu vßi nhau n¿u c¿n.
ARPANET, là khái thāy cāa Internet, t¿o ra qß gi¿i quy¿t v¿n qß trên. Máy tính th°ßng
q°ÿc ch¿ t¿o bái các công ty khác nhau, h¿u h¿t các máy tính bái sÿ khác nhau vß các 4/130
ph¿n mßm và ph¿n căng. ARPANET qã xây dÿng các chu¿n cho Internet. Các nhà s¿n
xu¿t ph¿i cung c¿p s¿n ph¿m qáp ăng vßi nhÿng chu¿n này và do qó b¿o q¿m r¿ng t¿t c¿
nhÿng máy tính có thß trao qßi sß lißu vßi nhau. Mßt d¿u mßc khác cāa Internet q¿n vào
giÿa nrm 80, khi tß chăc khoa hßc NSF (National Science Foundation) q°a vào Internet
5 trung tâm siêu máy tính. sißu này qã qem l¿i cho các trung tâm giáo dÿc, quân sÿ, và
các NSF khác q°ÿc quyßn q°ÿc truy nh¿p vào các siêu máy tính, và quan trßng h¡n là
t¿o ra mßt m¿ng x°¡ng sßng (backborne) cho m¿ng Internet ngày nay.
Mßt trong nhÿng lý do quy¿t qßnh sÿ phát trißn và qu¿ng bá m¿nh m¿ cāa Internet là
chính tính má rßng tÿ nhiên cāa nó do giao thăc TCP/IP qem l¿i. Nó làm cho vißc k¿t
nßi m¿ng máy tính internet trá nên dß dàng vì v¿y internet nhanh chóng trá thành m¿ng
q°ÿc nhißu ng°ßi sÿ dÿng nh¿t ngày nay.
Sÿ phát trißn dân sß sÿ dāng internet trên th¿ gißi
sß k¿t nßi Internet chúng ta ph¿i có q°ÿc nhÿng ph¿n sau:
" Mßt máy vi tính cài hß qißu hành Windows cung c¿p dßch vÿ TCP/IP (b¿t bußc).
" Modem V.34 tßc qß tÿ 19200 baud ho¿c Router qßi vßi k¿t nßi ADSL 5/130
Tình hình phát trißn Internet ß mßt sß n±ßc
Internet qã tác qßng sâu s¿c q¿n mßi m¿t qßi sßng kinh t¿ xã hßi, q°¡ng nhiên nó tác
dÿng quy¿t qßnh m¿ng l°ßi qu¿n lý 2 phát trißn tÿ s¿n xu¿t hàng lo¿t sang cá thß hoá
hàng lo¿t khách hàng chuyßn sang hàng giß tác qßng m¿nh q¿n ho¿t qßng s¿n xu¿t kinh
doanh cāa các doanh nghißp. Do nhÿng tác qßng cāa internet mà nh° t¿p chí Business
Week qã so sánh nêu b¿t nhÿng q¿c tr°ng cāa doanh nghißp cāa th¿ kÿ 21 nh° sau:
- TK20 vßn quy¿t qßnh, TK21 ý t°áng mßi nrng qßng quy¿t qßnh
- Tß chăc doanh nghißp chuyßn tÿ hình tháp, phân c¿p sang hình m¿ng l°ßi
- Nhißm vÿ trung tâm cāa ng°ßi qu¿n lý chuyßn tÿ qu¿n lý tài s¿n sang qu¿n lý thông tin
- S¿n ph¿m chuyßn tÿ s¿n xu¿t hàng lo¿t sang cá thß hàng lo¿t khách hàng 6/130
- Tài chính qu¿n lý theo Quí nay qu¿n lý tăc thßi và qu¿n lý kho tÿ hàng tháng chuyßn sang hàng giß
- CEO ho¿t qßng toàn c¿u th°ßng xuyên ph¿i qi công tác
- Trng c°ßng sÿ dÿng outsourcing
Bill Gates: kinh doanh=. N¿u Doanh nghißp không quan tâm q¿n thông tin, Internet, Web, TMDT
t¿t s¿ chßu nhißu rāi ro. Internet không tác qßng lên s¿n ph¿m cÿ thß nào mà lên toàn bß
mßi quan hß cāa doanh nghißp thông qua thông tin mà nó qem l¿i. Nó không làm thay
qßi b¿n ch¿t quá trình kinh doanh nh°ng nó qem l¿i c¡ hßi mßi ch°a tÿng có
Mßt ti¿n bß có tính qßt phá nÿa trong lßch sÿ phát trißn internet là sÿ ra qßi và phát trißn
công nghß Web (1992) cho kích thích các doanh nghißp nh¿y vào và th°¡ng m¿i qißn tÿ ra qßi tÿ qó.
Gißi thiáu vß World Wide Web ( WWW) và trang Web Khái niám WWW
Tr°ßc nrm 1990, Internet qã phát trißn thành m¿ng cāa nhÿng máy tính k¿t nßi vßi tßc
qß cao có mßt hß thßng c¡ sá q¿c bißt. Ng°ßi ta c¿n trao qßi sß lißu d°ßi d¿ng text, qß
hßa và hyperlinks. Tim Berners 3 Lee, mßt nhà khoa hßc làm vißc t¿i phòng thí nghißm
Châu Âu vß v¿t lý t¿i Geneva, Thÿy Sÿ, qß nghß mßt bß Protocol cho phép truyßn thông
tin qß hßa trên Internet vào nrm 1989. Nhÿng qß nghß này cāa Berners 3 Lee q°ÿc mßt
nhóm khác thÿc hißn, và Word Wide Web ra qßi.
Internet và World Wide Web, ho¿c q¡n gi¿n gßi là Web q°ÿc gßi là tra cău thông tin
toàn c¿u. Nó bao gßm hàng trißu các website, mßi website q°ÿc xây dÿng tÿ nhißu trang
web. Mßi trang web q°ÿc xây dÿng trên mßt ngôn ngÿ HTML (Hyper Text Transfer
Protocol) ngôn ngÿ này có hai q¿c tr°ng c¡ b¿n: 1> Tích hÿp hình ¿nh âm thanh t¿o ra môi tr°ßng multimedia
Ki¿n thăc Th°¡ng M¿i sißn Tÿ, TS Nguyßn srng H¿u, Vißn sào t¿o Công Nghß và
Qu¿n lý Qußc T¿. Tháng 11- 2004
2> T¿o ra các siêu liên k¿t cho phép có thß nh¿y tÿ trang web này sang trang web
khác không c¿n mßt trình tÿ nào. sß qßc trang web ng°ßi ta sÿ dÿng các trình duyßt
(browser). Các trình duyßt nßi ti¿ng hißn nay là Internet Explorer (tích hÿp ngay trong hß qißu hành) và Nescape. 7/130
Khái niám vß trang Web
Trang Web là mßt tßp vrn b¿n có chăa qÿng ngôn ngÿ l¿p trình siêu vrn b¿n (Hyper
Text Markup Language - HTML) qß tích hÿp hình ¿nh, âm thanh và nhÿng trang Web
khác. Trang Web q°ÿc l°u t¿i Web Server và có thß q°ÿc truy c¿p vào m¿ng Internet
qua trình duyßt Web Browser có trong máy tính.
Trang Web có 2 q¿c tr°ng c¡ b¿n
1> Giÿa các trang Web có các siêu liên k¿t cho phép ng°ßi sÿ dÿng có thß tÿ trang này
sang trang khác mà không tính q¿n kho¿ng cách qßa lý
2> Ngôn ngÿ HTML cho phép trang web có thß sÿ dÿng Multimedia qß thß hißn thông tin.
Mßi mßt trang Web s¿ có mßt qßa chß q°ÿc gßi là Uniform Resource Locator (URL).
URL là q°ßng d¿n trên Internet qß q¿n q°ÿc trang Web. Ví dÿ URL cho trang
TinTucVietNam http://www.tintucvietnam.com.
T¿p hÿp các trang web phÿc vÿ cho mßt tß chăc và q°ÿc q¿t trong mßt máy chā k¿t nßi
m¿ng q°ÿc gßi là web site. Trong website th°ßng có mßt trang chā và tÿ qó có q°ßng
d¿n siêu liên k¿t q¿n các trang khác
Khái niám vß th±¡ng m¿i Yián tÿ
Khái niám th±¡ng m¿i Yián tÿ
Th°¡ng m¿i qißn tÿ là hình thăc mua bán hàng hóa và dßch vÿ thông qua m¿ng máy
tính toàn c¿u. Th°¡ng m¿i qißn tÿ theo ngh)a rßng q°ÿc qßnh ngh)a trong Lu¿t m¿u
vß Th°¡ng m¿i qißn tÿ cāa Āy ban Liên Hÿp qußc vß (UNCITRAL)
sinh tÿ mßi quan hß mang tính ch¿t th°¡ng m¿i dù có hay không có hÿp qßng. Các quan
hß mang tính th°¡ng m¿i bao gßm các giao dßch sau qây: b¿t că giao dßch nào vß th°¡ng
m¿i nào vß cung c¿p ho¿c trao qßi hàng hóa ho¿c dßch vÿ; thßa thu¿n phân phßi; q¿i dißn
ho¿c q¿i lý th°¡ng m¿i, āy thác hoa hßng; cho thuê dài h¿n; xây dÿng các công trình;
t° v¿n; kÿ thu¿t công trình; q¿u t°; c¿p vßn; ngân hàng; b¿o hißm; thßa thu¿n khai thác
ho¿c tô nh°ÿng; liên doanh các hình thăc khác vß hÿp tác công nghißp ho¿c kinh doanh;
chuyên chá hàng hóa hay hành khách b¿ng q°ßng bißn, q°ßng không, q°ßng s¿t ho¿c q°ßng bß.= 8/130
Nh° v¿y, có thß th¿y r¿ng ph¿m vi cāa Th°¡ng m¿i qißn tÿ r¿t rßng, bao quát h¿u h¿t
các l)nh vÿc ho¿t qßng kinh t¿, vißc mua bán hàng hóa và dßch vÿ chß là mßt trong hàng
ngàn l)nh vÿc áp dÿng cāa Th°¡ng m¿i qißn tÿ. Theo ngh)a h¿p th°¡ng m¿i qißn tÿ chß
gßm các ho¿t qßng th°¡ng m¿i q°ÿc ti¿n hành trên m¿ng máy tính má nh° Internet.
Trên thÿc t¿, chính các ho¿t qßng th°¡ng m¿i thông qua m¿ng Internet qã làm phát sinh
thu¿t ngÿ th°¡ng m¿i qißn tÿ.
Th°¡ng m¿i qißn tÿ gßm các ho¿t qßng mua bán hàng hóa và dßch vÿ qua ph°¡ng tißn
qißn tÿ, giao nh¿n các nßi dung kÿ thu¿t sß trên m¿ng, chuyßn tißn qißn tÿ, mua bán cß
phi¿u qißn tÿ, v¿n q¡n qißn tÿ, q¿u giá th°¡ng m¿i, hÿp tác thi¿t k¿, tài nguyên m¿ng,
mua s¿m công cßng, ti¿p thß trÿc tuy¿n tßi ng°ßi tiêu dùng và các dßch vÿ sau bán hàng.
Th°¡ng m¿i qißn tÿ q°ÿc thÿc hißn qßi vßi c¿ th°¡ng m¿i hàng hóa (ví dÿ nh° hàng
tiêu dùng, các thi¿t bß y t¿ chuyên dÿng) và th°¡ng m¿i dßch vÿ (ví dÿ nh° dßch vÿ cung
c¿p thông tin, dßch vÿ pháp lý, tài chính); các ho¿t qßng truyßn thßng (nh° chrm sóc săc
khße, giáo dÿc ) và các ho¿t qßng mßi (ví dÿ nh° siêu thß ¿o). Th°¡ng m¿i qißn tÿ qang
trá thành mßt cußc cách m¿ng làm thay qßi cách thăc mua s¿m cāa con ng°ßi.
Các Y¿c tr±ng cÿa th±¡ng m¿i Yián tÿ
So vßi các ho¿t qßng Th°¡ng m¿i truyßn thßng, th°¡ng m¿i qißn tÿ có mßt sß qißn tÿ
có mßt sß qißm khác bißt c¡ b¿n sau:
Các bên ti¿n hành giao dßch trong th±¡ng m¿i Aißn tÿ không ti¿p xúc trÿc ti¿p vßi
nhau và không Aòi hßi ph¿i bi¿t nhau tÿ tr±ßc.
Trong Th°¡ng m¿i truyßn thßng, các bên th°ßng g¿p nhau trÿc ti¿p qß ti¿n hành giao
dßch. Các giao dßch q°ÿc thÿc hißn chā y¿u theo nguyên t¿c vât lý nh° chuyßn tißn, séc
hóa q¡n, v¿n q¡n, gÿi báo cáo. Các ph°¡ng tißn vißn thông nh°: fax, telex, .. chß q°ÿc
sÿ dÿng qß trao qßi sß lißu kinh doanh. Tuy nhiên, vißc sÿ dÿng các ph°¡ng tißn qißn tÿ
trong th°¡ng m¿i truyßn thßng chß qß chuyßn t¿i thông tin mßt cách trÿc ti¿p giÿ hai qßi
tác cāa cùng mßt giao dßch
Th°¡ng m¿i qißn tÿ cho phép mßi ng°ßi cùng tham gia tÿ các vùng xa xôi h¿o lánh q¿n
các khu vÿc qô thß lßn, t¿o qißu kißn cho t¿t c¿ mßi ng°ßi á kh¿p n¡i qßu có c¡ hßi
ngang nhau tham gia vào thß tr°ßng giao dßch toàn c¿u và không qòi hßi nh¿t thi¿t ph¿i có mßi quen bi¿t vßi nhau.
Các giao dßch th±¡ng m¿i truyßn thßng A±ÿc thÿc hißn vßi sÿ tßn t¿i cÿa khái nißm
biên gißi qußc gia, còn th±¡ng m¿i Aißn tÿ A±ÿc thÿc hißn trong mßt thß tr±ßng không có biên gißi .
Th°¡ng m¿i qißn tÿ trÿc ti¿p tác qßng tßi môi tr°ßng c¿nh tranh toàn c¿u. Th°¡ng m¿i
qißn tÿ càng phát trißn, thì máy tính cá nhân trá thành cÿa sß cho doanh nghißp h°ßng 9/130