Hiếp pháp bất thành văn ở Anh - Luật Hiến Pháp | Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội
Hiếp pháp bất thành văn ở Anh - Luật Hiến Pháp | Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Luật Hiến Pháp
Trường: Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội
Thông tin:
Tác giả:
Thông tin :
Môn:
Trường:
Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội
Tác giả:
Tài liệu liên quan:
Preview text:
Tạp chí Khoa học ĐHQ H G N, Luật học 27 (2011 ) 95-100 Chức năng c a ủ Hiến pháp Nguyễn Đăng Dung**
Khoa Luật, Đại họ c Quốc gia à H Nội,
144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, à
H Nộ ,i Việt Nam Nhận ngày 22 h t n á g 3 năm 2011 Tóm tắt. Muốn th c ự hiện tốt ch ủ trư n ơ g của Đ n ả g v à h
N à nước s ửa đổi Hiến ph p á ,tá c g ả i đặt vấn đề phải hiểu đ n ú g chức n n ă g của Hiế n ph p á . Đ ó à l vai tr ò ủ c a Hiến ph p á tr n o g đời sống x ã hội. B n ê cạnh việ c giữ
vai trò hòa bình trong đi u ề kiện hi n ệ nay, h t eo t c á giả hi n ế ph p á vẫn phả igi ữ vai r
t ò cổ điển là giớ ihạn quyền lự c nh à nước đ ể b ả o vệ nh n â quyền. Một tron g những lý d o q a u n trọn g gi i ả t í h ch là đúng, nh n ư g ó n sẽ kh n ô g n ú đ g t o r ng tương l i a . tại sa o g n ày nay t n ì h tr n ạ g h t am nh n ũ g t o
r ng Mọi vật đều biến đổi kh n ô g ngừ g n ú đ n g như câu
Chính phủ lại lan tràn ở C â h u P i h là, ngư i ờ ta đã nói của Hec a
r clite, người gần như đầu tiên đề xuất
dành quá nhiều nỗ lực để tì m cá h c cứu ch a
ữ vấn ra ph p é biện chức tự nhiê n (kho n ả g 53 0 - 470 đề đ
ó hơn là để hiểu được n ó.* tr.CN): Khô g
n a itắm ha ilần tr n ê c n ù g một dò g n De e l Olo u w (19 3 9 , tr .227)
sông. Nhưng sự biến đổi đến mấy đi chă g n nữa chú g n vẫn gi ữ cá i căn g n uy n ê của chú g n , dồng 1. Nhân đọc về côn g cu c
ộ chống tệ nạn chống sô g n vẫn phả ilà một d n ò g sô g n ,nếu k ô h ng phải tham nh g n ũ của C â h u Phi của De e l Olo u
w viết như vậy thì vấn đề đó đã biến mất v à vấn đề khác trong cu n ố “ o G v r e m n ent l a Cor p r iton n
a d Af irca’s đã xuấ thi n ệ … Dem c o rati a z tion Eff r o ts/Corru t p ion n a d Re o f rm” Cũng như c c á vấn đề khác , ch c ứ năng của 1993 t . r 2 27, ô t i h c o r n ằ g, nhận đ n ị h tr n ê k ô h ng chỉ Hiến pháp à l vị tr íva itr ò của Hiến ph p á tron g xã đúng h c o trường hợp trên m à còn c ó th ể ú
đ ng cho hội. Mỗi một vị tr íva itr ò của hi n ế phá p ba o gi ờ nó mọi trường hợp, trong ó đ cả côn g cuộc đan g tiến cũng xuất hi n ệ tr n o g một điều ki n ệ ho n à cảnh nhất h n à h sửa đổi Hiến ph p á của Việ t a N m hi n ệ a n y. định. T o r ng một điều kiện ho n à cảnh mới t ì h vị trí Muốn c o h việc sửa đổi Hiến h p áp của ch n ú g ta vai t ò r ch c ứ năng của Hiến h p áp cũng h t ay đổi. thắng lợi t ì h trướ c hết chún g ta phải hiểu được Nhưng h c o dù h t ay đổi thế n o à đ ichăn g nữa th ìnó
những vấn đề cơ bản của Hiế n p á
h p. Một trong vẫn giữ cá ich c
ứ năng căn bản của nó .Nếu chức
những vấn đề cơ bản đó l à ch c
ứ năng của Hiến năng c n ă bản n y à k h n ô g ò c n h t ì ó n c n ũ g k ô h g n còn ph p á . Đây là vấn đ ề n y à cơ bản, nh n ư g ấ
r t tiếc rằng là nó nữa. cho đến hiện n y a ó n k ô h ng được như g n nh n ậ thức Lịch sử lập hi n ế thế giớ ic ó th ể chia n hiều loại: một c c á
h thống nhất, đầy đủ v
à rộng rãi .Mọi sự Hiến h p áp h t n à h văn và hi n ế h p áp bất th n à h văn. việc, s
ự vật vận động biện chứ g n biến đổi the o thời Đây l à c h c á h
c ia cổ điển nhằm để h p n â biệt giữa gi n a : hôm n y a vấn đề nh ư vậy được hiểu nh ư vậy ______ hi n ế h p áp của Mỹ quố c th n à h văn v à hi n ế h p áp c ủa
Anh quốc bất thành văn, khi mà nh n â loại mới chỉ * ĐT: 84 904 - 502 2 4. 4 có rất tí hi n ế ph p á .Loại c i h a à n y a m ng t n í h chất E-mail: dan dun g 5 g @ 2 yaho . o com 95 96 N.Đ. Dung / T p ạ c í h Khoa học H Đ Q H
G N, Luật họ c 2 7 (2011 ) 95-100 h n ì h thức mà kh n ô g nói ê n n nội du g n của á
c c bản con người như Habeas o
C rpus (Luật cấ m b t ắ i g am hi n ế pháp. S n a g nh n
ữ g thế kỷ tiếp theo, o
l ài người người trái h
p áp luật, được g N hị viê n Anh t ô h ng càng n à g y c àng nhận ra a v i t rò q a
u n trọng của hiến qua năm 1679 dưới th i ờ vu a Cha lres I ) I , Pet tiion ph p á . h K n ô g chỉ đơn thu n ầ l
à bản văn quy định of R g i ht (Luật khi u
ế nại về quyền, được Nghị viện h n
ì h thức cơ cấu quyền lực của một nhà nước, còn Anh t ô h ng q a u năm 16 8 2 u q i đ n ị
h một ngườ ichỉ góp phần đ n
á h giá bước phát triển của mỗi quốc có thể bị tống g a i m h k i ó c h
p án quyết của ò T a án gia, khẳng định tí h n ch n í h đ n á g của n à
h nước. Số hoặc lệnh bắt giữ của cơ qua n h n à h chí h n [wri ]t), lượng c c á h n à nước có hi n ế h p áp tăng l n ê h k ông Engli h s Bi l o f Ri h
g ts (Luậ t về quy n ề của n A h ngừng, từ ch
ỗ chỉ một số í t nước đến ó
c chỗ có quốc được Nghị v ê i n A h n h t ô g n q a u năm 1 8 6 9 qui h n à g trăm nước có hi n ế pháp. Khắc ph c ụ c c
á h định về quy n
ề bầu cử Nghị việ n v
à quyền tự do chia trước, người t a h c ia á c c bản hi n ế pháp t e
h o nội ngôn luận tr n
o g hoạt động của Nghị viên ) và Act du g n h t n à h hiến h p áp cổ điển và hi n ế h p áp hiện of Set lte e m t
n (Luật về thiế tlập trật tự, được Nghị đại. Hiế n phá p cổ điển l à c c á bản hi n ế h p áp được viện h t n ô g q ua năm 170 1 bãi b ỏ ch ế đ ộ ch a truyền thô g n qua t ừ thời ban đầ u rất xa xưa c ủa á
c c thế kỷ con nối của h n à u v a [R m e o a v l r f om the
trước đây, t rước và t rong thời kỳ c a ủ Các h mạng ư t suc e c s i s on] ở Anh)” [1]. sản, thậm ch í cò n x a hơn nữa của á c c thời kỳ Trung đại v
à Cận đại. Hiện đại là á c c bản hiến Hiến h p áp của nước Anh l à hi n ế phá p bất pháp được th n ô g u
q a ở những thế kỷ gần đ y â của th n
à h văn. Bất thành văn nhưng k ô h ng ó c ng ĩ h a là c c á C c á h mạng giải ph n ó g dân tộc và c c á h mạng kh n ô g ó c hi n ế h p áp. Nước Anh vẫn ó c Hi n ế h p áp
xã hộ ichủ nghĩa. Xé tvề mặt nội dun g các q y u định nhưng l à hi n ế h p áp bất th n à h văn b o a gồm nhiều của hi n ế ph p á , thì c h c á h c ia n y à ó n i r õ chức năng đạo lu t ậ , như g n những đạo luậ t n y à không được của các b ản hi n ế p h p á . thừa nh n ậ là đạo lu t ậ cơ bản. B n ê cạnh những đạo luật do Quố c Hội Anh h t ôn g qua à v đượ c nh à Vua 2. Muố
n biết được chức n ăn g căn b n ả củ a Hiến ban h n à h ò c n có nh n ữ g tập tục ch n í h trị khác được ph p á c ú h g n t
a phải lần lại lịch sử man h nha của h n ì h th n à h dần dần thời xa x a ư , à m k h it i h quyền lực Hiến p h p á trong lịch sử. Trướ
c hết là bản Đạ iHiến
nhà nước lực lượng cầm quyền buộc phải áp dụng. chương M g a na a C rta 12 5 1 à v á c c đạo luậ tkh c á có liên quan đư c ợ gọi là ngu n ồ của Hiến h p áp bất Sở dĩ nước An h c ó hiến pháp bất th n à h văn, th n à h v n ă của An h qu c ố :
bởi vì ở họ cho đến cả hiện n y a vẫn ngự trị một th n à h ngữ qu n
e thuộc: Quốc hội là tối ca o c ó thể “M g a a n C a h rta (Tiếng Latin : h Mag a n Cart ) a th n ô g u
q a bất cứ vấn đề gì trừ vi c ệ biến à đ n ông
là bản đại hi n ế chư n ơ g của A h
n quốc, được ban thành à
đ n bà. Quốc hội hô m n y a ó c thể thôn g qua hành năm 1 1 2 5 . Nội dun
g của bản hi n ế chư n ơ g một hi n ế phá p n y à v à ng y à m i a c ó thể th n ô g u q a này à l hạn ch ế quy n
ề lực của nhà v a u , đ n
ồ g thời một hi n ế phá p khác ,cái đ
ó quyền của Quốc Hội.
thừa nhận mộ tsố quyền tự o d của c n o người. Phải chăng điều nà y chứng tỏ Quố c hội An h luôn Nhưng cũ g n ó c ý ki n ế h
c o r ằng thực a r a M n g a thay đổi Hiến h p áp, h y a bằng một c c á h nó itương Char a t chỉ à l bản s o
a từ bản Hi n ế chươ g
n tự do đương, n ư g ời An h k ô h n g h y a tuâ n thủ Hiến ph p á , của u v a H n
e ry I trước đó năm 110 0 và thự c tế thường x y u n ê v i phạm Hiế n ph p á ? Magna h
C arta ở thời t u r g n cổ cũng h k n ô g ó c ý Ho n à o t n à khô g
n phải như vậy với đầu ó c bảo nghĩa á
đ ng kể, ngoạ itr ừ vai trò là bi u ể tượng h c o thủ v à thực t ễ i n, nhữ g n gì đã chứa đựng t o r ng tập nhữ g n h k át vọng "quy n
ề lực của n à h v a
u phải bị tục trở th n à h văn ó h a của ngườ iAn h thì lại rất khó
giới hạn bởi Luật" tron
g thời kỳ nội chiến ở Anh. thay đổi. ì V vậy nh n ữ g đạo luậ t của c ó từ thời Có nhi u ề á t c giả ò c n bổ sung h t ê m rằng M g a na Trung cổ c c á h đâ y 40 0 - 5 0 0 năm n y a vẫn h k ông Char a t d ù q u n a trọ g n nh n ư g h k ô g
n thể được c oi l à thay đổi, đ y ấ l à hi n ế h p áp của họ. Ch n í h vì lẽ đó Hiến ph p á h t n à h văn đ u ầ ti n
ê của nhân loại được, cho ê n n mặc dù n A h qu c ố là một quố c gia tư bản đó c ỉ h đơn thu n ầ à l một tro g n à h ng lo t ạ c c
á đạo phát t riển, m ột nền d n â ch ủ là m h k u n ô mẫu, hoặ c ít
luật khởi đầu ở Anh đ
ề cập đ n ế việ
c bảo vệ quyền ra c ũng là ngu n ồ gốc cầ n phải tha m k ả h o của nhiều N.Đ. Dung / T p ạ c í h Khoa học H Đ Q H
G N, Luật họ c 2 7 (2011 ) 95-100 97 nước dâ n chủ kh c á sa u n y à ,như g n An h qu c ố vẫn Ghi nh n ậ quy n ề c n o người tro g n 1 0 t u ch n í h sửa giữ h c o mì h n m ột ngoại ì h nh u q ân chủ. đổi đầu tiên ng y a s u a kh i t ô h ng u q a à v hệ thống Rất r õ ràng Hiế n ph p á của A h n quố c c
ó chức kiềm chế và đối tr n ọ . g
năng giớ ihạn quy n
ề lực của n à h u v a, tức l à giới Việc n h g i nhậ n quyề n con người tron g 1 0 tư hạn quy n
ề lực c ủa n hà nước. Sự hi n ệ diện c a ủ một chí h n án đ u ầ ti n ê ng y a sau k hi b n ả Hi n ế pháp được
văn bản quy định phạm vi hoạt độn g của n à h nước thô g n qua à l kết qu
ả của một cuộc đạ i thỏa hiệp đã a b o à h m một ý nghĩa nhất đ ịnh là q u ề
y n lực nhà giữa hai trường h p ái: vị Liê n ban g (Federalis s t )
nước đã bị giớ ihạn. Như trên đ ã nê u hi n ế phá p bất muốn Hi n ế h p áp ch ỉgồm 7 đi u ề nó ivề nhà nước, th n à h v n ă của Anh quố c ba o gồm nhi u ề văn ả b n v à mà kh n ô g có n â h n quyền, và h p e h c ô g n li n ê b n a g tập tục .C ú h ng được h n ì h h t à h n một các h một cách (Fe e d ralis s t ), một mực ch o rằng ch o dù hiến h p áp
chậm chạp, dần dần khô g
n phả imột chốc, một l t á , được q y u định h t eo ki u ể gì i đ ch n ă g nữa vẫn phải ng y a sa u một cuộc đấu tran h giàn h thắng lợi một có q uy đị h n v ề bả o vệ nhậ n quyền. c c á h ho n à o t n à của g a i i cấp u q ý tộc đối với một Đằng sa
u khái niệm “kiểm soá tv à câ n bằng” nhà V a u , à
m bằng một cuộc đấu tranh ,b o a gồm cả là một qu n a điể m hiệ n thực â s u s c ắ về bả n chấ tcon sự thương h t uyết, sự thảo thu n ậ k o é dài h n
à g chục người của Hiế n p á h p Hợp c ú h ng quố c Ho a kỳ. năm, th m ậ ch ícả một t i h ên i
n ên kỷ, giữa tầng lớp Nh n â h c i sơ tín h bản ác ,m à khô g n phả it n í h bản q ý u tộc đang mu n ố g à i nh quy n ề lực và với nhà v ua thiện như qu n a n ệ i m của phương Đ n ô g, khi t n i đang nắm quy n ề lực một c c á h v ô hạn đ n ị h, và s u a tưởng rằng c n o người ở tr n ạ g h t ái ho n à h t i n ệ nhất, n y à khi h N a Vu a chỉ c n ò lại quy n ề h n à h phá p một lu n ô có lý t í r , kỷ luật v à côn g bằng, những người c c
á h tượng trưng được tha y bằng giữa á c c lực làm Hiến ph p á n y à cũng phải c n ô g nhận t n í h dễ bị lượng đang cầm quy n ề của đảng chiếm a
đ số ghế tổn thương t ư
r ớc sự đam mê, cố chấp v à vị kỷ, dễ và á
c c thế lực đối lập, của các đảng thiể u số trong dẫn đ n ế tì h n tr n
ạ g lạm dụng quyền lực của những Quốc hội H ạ vi . n ệ người nắm quy n ề lực nhà nước. Sa u kh ibà n về c c á Kể từ kh ic ó bản m n a h h
n a của Hiến pháp đến biện h
p áp cần thiết nhằm giữ g n ì quyền tự d o cho khi ó c một bản hi n ế h p áp h t n
à h văn ở nghĩa hẹp con người, M d a i o
s n, người chắp bút c ủ h yếu bản
nhất của Mỹ quốc năm 178
7 phải mất đến hơn một Hiến h p áp à n y đã viết: nửa thi n ê i n ên kỷ tiế p theo .Bản Hi n ế h p áp h t n à h "Những bi n ệ h
p áp như thế s
ẽ cần thiết h c o việc văn đ u ầ tiê
n của thế giớ i cũng được th n ô g u
q a kiểm soá tsự lạm dụng của ch n
í h quyền, điều này trong một điều ki n ệ cũng tr n ă tr ở h k n
ô g kém của có thể l
à một sự phản án
h về bản chấ t o c n người. Anh quốc, c o h dù thời gia n có ng n ắ hơn. ó
Đ là Nhưng bản h t n â h c n í h quyền à l g ìnếu h k ô g n phải những sự lo lắng h c o tồn tại m à kh n ô g bị qu y
a trở là sự phản n
á h rộng lớn nhấ ttr n o g mọi ph n ả ánh lại th n
à h thuộc địa một lần nữa của 1 3 a
b ng/tiểu về bản chấ t o c n ngườ ? i Nếu o c n ngườ i à l nh n ữ g bang a đ ng được tổ ch c
ứ trong một điều kiện lỏng t i h ên thần t ì h sẽ khô g
n cần thiết phải c ó c í h nh lẻo của một Hợp b n a g vừa th á o t khỏ isự ph
ụ thuộc quyền. Nếu á c c h t i n ê th n ầ a c i quản h t ì h k n ô g cần v o
à nước Anh mẫu quốc . Việ c th n à h lập r a nhà thiết ph i ả c ó s ự kiể m soát đ i ố v i ớ ch n í h quyền d ù t ừ nước l ê i n b n a g của Mỹ quố
c cũng nằm trong điều b n ê n o g ài h ay b n ê t o r ng. T o
r ng việc tạo h k u n ô khổ ki n ệ phả i tr n ă tr
ở giữa hai thế lực vị liê n bang, cho một c í h nh quy n ề do o c n ngư i ờ quản l ý o c n muốn ó c một nh à nước liê
n bang mạnh mẽ bằng người, điều h k ó kh n ă nhất là
ở chỗ : trướ c hết, mọi i g á để c ó th ể p ò h n g chống sự xâ m lược của ch n
í h quyền phả i ó
c khả năng kiể m o s át nh n ữ g c c á cường quốc l c ú bấy giờ với ph e chốn
g liên người bị qu n
ả lý ; kế tiếp, ch h n í quy n ề phải có bang mu n
ố bảo vệ quyền của ngườ i â d n à
v chủ nghĩa vụ t ự kiể m soá tmình" [2 .] quy n ề c ủa c c á tiểu b ang vừa mới i g ành được ừ t tay Tất cả nhữn g thự c tiến ó đ ù c ng với c c á học Anh quốc.
thuyết triết học và luật ã đ h n u đ c ú n n ê một lý Sự giớ i hạn quy n ề lực nh à nước của Hợp
thuyết được gọi l à n à h nước phá p quyền, mà á c i õ l i chú g n o H a kỳ đượ c thể hi n ệ 2 điể
m nhấn cơ bản: của học thuyế tn y à l à Chủ nghĩ a Hiến h p áp. Thuật 98 N.Đ. Dung / T p ạ c í h Khoa học H Đ Q H
G N, Luật họ c 2 7 (2011 ) 95-100 ngữ ch ủ nghĩa Hiế n p á h p a
h y chủ nghĩa hợp hiến khi kiểm o s át h y a giới hạn quy n ề lực nh à nước có
đều được dịch ra từ một thu t ậ ng ữ tiếng A h n là thể đượ
c sử dụng với một trong nh g n ữ từ n u ê trên Const ti t u o i nalism, ã đ ó c từ thời l P ato & A irst t o le ở nghĩa tương đư n ơ g, h t n à h những ò đ i hỏi cơ bản h y a Tư tưởng Kh ế ước x ã hội thế kỷ 1 7 & 18 của ch ủ nghĩa Hiế n p á h p à v n à h nước phá p quyền Montesqui u e , . J Mil , . J Ro s
u seau, được hiểu là hi n ệ n y a .
những biểu hiện đặc trưng về một ch n í h phủ hữu 3. Sang đến thế kỷ 18 & 1 9 và 20 ,th o e thời h n ạ m à thẩm quyề n tối hậu của n ó luô n luô n phải gi n a Hi n ế h p áp ó
c một sự biến đổi nha h n ch n ó g, tu n â thủ s ự đồn g ý của nh n â d n â [ ] 3 . thường được thôn g qu a trong điều ki n ệ thàn h công Hệ thống kiểm o s át và c n â bằng quy n
ề lực, cơ của các cuộc đấu tran h giả i p ó h ng d n â tộc, trong chế ph n
â quyền và thể chế liê n ban g tro g
n Hiến đ ềiu kiện khải ho n à của chi n ế thắng. Lực lượng ph p á thường dẫn ớ t i ự s hìn h th n à h c c
á nhóm người thắng t ế h khẳng đ ịnh q uyền l c ự thuộc về mìn h luôn
có lợi ích cố định đấu tr n a
h kịch liệt chỉ để giành bằng c h c á h t n ô g u q a một bả n Hiế n ph p á mới, và lẽ được chút u ư thế nhỏ .Nhưn g kh n ô
g bắt buộc phải đương n hi n ê phủ n ậ h n h ế i n h p áp h ệ i n h n à h. Nhưng như thế, sự ph n â tá n quyền lực có th
ể buộc các thường thường vượt r
a khỏ i phạm v i giớ i hạn nhóm l ợi ích à n y phả icâ n nhắ c c
ả lợi í ch với cả lợi quy n ề lực nhà nước, hi n ế pháp được thô g n q ua như ích của á c c nhóm k á h c, à v thực tế có kh icò
n phải là một bản văn ó c nhiệm vụ qu n a tr n ọ g t o r n g việc làm á c c nhóm k á h c t a h y đ i ổ c c á h nghĩ, c c á
h cảm khẳng định sự chính đ n á
g thắng lợi của lực lượng nh n
ậ của họ về lợi í ch c a ủ mìn . h mới lên ,q y u định c h c á thứ c tổ ch c ứ quyền lực nhà Họ qua n niệ m rằng, quyền lực nh
à nước của nước, khẳng định quyền lực nh à nước m à họ giành phe đa số kh n ô g thể v ô giới hạn. Với ư t các h là đạo được à l khôn g thể th y a thế. luật tối ca o của mỗi quố c i g a, hi n ế p á h p ph i ả có Sau cu c ộ á c ch mạng ô v sản h t n à h c n ô g ở Li n ê ch c ứ năng giới hạn quy n ề lực của n à h nước. â Đ y bang N a g , à v một số nước lâ n cận đã kịp thời c n ũ g là o m g n mu n ố của To q c u v e i l e tro g
n cuốn thông qua bản Hiế n h p áp để khẳng địn h thắng lợi Nền D n â trị của Mỹ qu c ố . Ôn g viết: của á
C ch mạng, và quyền lực nhà nước của nhà “Tôi ch o rằng bản h t ân quy n
ề lực vô hạn là nước chu ê
y n chính vô sản. Hơn thế nữa, với chế
một điều xấu a x à v n u g y hiểm. ô T i thấy o
c n người độ kế hoạc h ho á tập t u r ng, mọi th ứ phải đưa à v o không thể à
l m nổi việ c thực t i
h quyền lực v
ô hạn, nhà nước để c ó sự ch ỉđạ o tập tr n u g thống nhất từ chỉ có h C a
ú Trời l à có quyền lực v ô hạn à m k ô h ng trung ương, hi n ế ph p á của á c c nước x ã hội chủ gây n u
g y hiểm, v ìsự khôn ng a o n và sự côn g bằng nghĩa k ô h ng ò c n n u g yên h ình à l một bả n hi n ế ph p á
của Người l ô u n u l ôn â c n b n
ằ g với quyền lực. Trên nhà nước, mà được gọi là hi n ế p á h p ã x hội, tất cả đời nà y kh n ô g c ó qu ề y n lực nào á đ g
n trọng v ìbản đều được đưa à v o hi n ế p h p á ; h k n ô g ó c s p ự h n â biệt th n â nó, hoặc ì v n ó có đượ c quy n ề năng h t iêng nhà nước v à x ã hội, c c á bản hi n ế h p áp n y à ò c n được ph n â t c í h như là một b ả n cương l ĩnh h c n í h trị, liêng nào ó đ khi n ế t
a có thể để n
ó hoạt động à
m chứa đựng nhiều mục tiê uphấn đấ ucho tương lai
không cần kiểm o s át à v ch ế ngự n ó một cá h
c dễ của Đảng cầm quyền. C n ù g với nhữn g nhận thức
dàng. Nếu như t i ô thấ y ó c ai đó t a r o quyền v
à khả cũ về chủ nghĩa xã hội c c á bản hiến h p áp này đã năng à l m mọi vi c ệ ch o một quyề n lực n o
à đó ,có làm cho hệ thống xã hội chủ nghĩ a rơi v o à ìtnh
thẻ l à một nh à Vua ,hoặc c ó thể l à nh n
â dân ,có t hể trạng khủ g n hoả g n , buộ c phải nh n ậ thứ c lại con
là dân trị hoặc quý tộc trị, th c ự thi t o r n
g một chế đường h p át triển của mìn h bằng c c á cô g n cu c ộ cải độ q â u n ch ủ hoặ c cộng hòa, ô t i nói đó ch n
í h là tổ và đổi mới. Kết quả một hệ thốn g x ã hội chủ
mầm của bạo quyền, v à tôi tì m cá h
c đi tìm nơi có nghĩa gồm hơn 1 3 nước chỉ cò
n lại một số í tnước luật p á h p khá
c mà ở t hôi” [4]. kiên đị h n o c n đư n ờ g x y
â dựng xã hội chủ nghĩa, Sự giớ ihạn quy n ề lực nh à nước gắn li n ề với trong số đ ó có Việ tNa . m Trê n con đư n ờ g c ả it ổ và
việc khái niệm kiểm soát rất gần với c c á kh i á niệm đổi mới, c c á nh à nước n y à đều phải th y a đổi hiến lân cận như kiể
m tra ,giám sát ,giới hạn, hạn chế, ph p á của mình . Hiế n p á h p năm 198 0 Việ t Nam chế ư c ớ , tr c á h nhiệm, giả i tr n ì h… T y u có những được th y a bằng Hiến h p áp năm 199 2 và đượ c sửa mức rộng hẹp khác nh u a giữ a c ú h ng, nh n
ư g nhiều đổi và bổ sung b ằ g
n Nghị quyết của Quốc hội n ăm N.Đ. Dung / T p ạ c í h Khoa học H Đ Q H
G N, Luật họ c 2 7 (2011 ) 95-100 99 2001. Vớ is ự đổi mới côn g cu c ộ xâ y dựng ề n n k
inh đã vất bỏ nh ư cá ig ìx
a lạ, bởi họ chưa đượ c gi o á tế thị định hướng x ã hội chủ nghĩ a c
ó nhiều thắng dục đào luyện đến mức đó. Thể chế ha y hiến h p áp lợi, chế độ c í h nh trị n g y à c n à g trở n ên n
ổ định hơn, phaỉ thể hiệ n tìn
h cảm của d n
â tộc đó về nh n ữ g và hi n ệ n y a sau đ n
a g tiếp tục sửa đổi v à bổ su g n quy n ề à v về thự c trạn g (hiện ó c ) của m n ì h; nếu Hiến h p áp. khác đi n ó sẽ khô g n c ó ý ngh a ĩ ha y g á i trị ,ch o dù Hiến h p áp của á c c n à h nước đang p á h t triển nó ó
c mặt. Thật thế, n u h cầu à v h
k át vọng về một sau c c á cu c ộ chi n ế tran h giải ph n ó g dâ n tộc cũng thể ch ế ha y hiế n p á h
p tốt thườn g có nơi nh n ữ g cá
gần nằm trong điều kiện tương tự. Trong điề u kiện nhân ri n
ê g lẻ, nhưng để ch
o quảng đại qu n ầ chú g n của chi n ế thắng, a đ g n ngâm k ú h c khải ho n
à ca, của dân tộc ấy thấm nhu n
ầ một sự mo g n mỏi như hi n ế pháp được h t ô g n qua h t ì rất dễ ch
o việc thể thế lại l à vi c ệ h à o n toà n kh c á ,v à việ c nà y chỉ diễn hi n ệ nh g n
ư nhận thức đầy cảm xú c của sự d y u ý ra m ô u n à m ng hơn nhi u ề . g N uy n
ê tắc về lu n â lý chí. Ph e chiến thắng b o
a giờ cũng khẳng định của S c o rate h y a tính nội tâ m của ô g n à l một sản quy n ề lực nh à nước thu c ộ về mìn h một c c á
h vô phẩm tất yếu của thời đ i ạ n ô g, nh n ư g cần ó c thời hạn. Việ c so n ạ thảo và t ô h ng qua bản hiến h
p áp gian để nguyên tắc này tr ở t à h n h (bộ phận ) Tự - ý của á c c n à h nước sau à n y rấ t à l vội à v ng, à m k ô
h ng thức phổ b ếin [ ] 5 . có sự tră n tr ở đẻ đa u thậ m ch ílà một sự thả o hiệp Vì được th n ô g qua ở thời điểm nh ư vậy, l m à giữa á c c quan i đ ểm và nh n ậ thức kh c á nha u như của n
A h và của Mỹ. Đây cũng l
à một trong nhiều cho chức năng hi n ế ph p á c ó phần xê dịch, hiến nguy n ê h n n â của s ự th y a đổi thường xuy n ê c c á bản ph p á k ô h ng nh n ữ g chỉ u
q y định về cơ cấu tổ chức hi n ế h p p á của đang p á h t t riển. nhà nước , mà c òn quy định n hi u ề lĩnh vực kh c á v ề k n i h tế v à x
ã hội, nên việc sửa đổi à v bổ sun g của Hiến h p áp hiện đại kh n ô g nhữ g n k ô h g n nhấn hi n ế h p áp của á c c qu c ố g a i nó i trê n à l lẽ đương mạnh ch c
ứ năng giới hạn quyền lực nh à nước để nhi n ê . Việc chỉnh s a ử n y à c ũng là dịp là m h c o hiến bảo vệ quyền của á c n â h n, chố g n sự lạm dụng ph p á càng g n ầ ú đ g n nghĩa c a ủ hiế n p á h p à l bả n văn quy n
ề lực của lực lượng cầm quy n
ề , mà trước hết hạn chế quyền lực nhà nước à v b ả o vệ nh n â quyề . n phải c ó ch c ứ năng d y u nhất l à phải khẳng định Vậy thời đi m ể so n ạ thảo Hiến ph p á phải vào quy n ề lực nh à nước v ô biê
n của lực lượng vừa lúc n o à t ì
h thuận tiện nhất? Từ nh n ữ g ph n â tích ở giành được h c n í h quy n ề . Việc h t ô g n qua một bản phần tr n ê ó c t n í h chất ừ v a so sán h và vừa đối chiếu hi n ế h
p áp quy định quyền lực nh
à nước trong một sự ra đời của a h i lo i ạ hìn h hiế n p á h p: Một của á c c điều ki n ệ vội v n
à g như vậy, thậm chí đ n a g t o
r ng nhà nước phá ttriển ó c hi n ế pháp cổ điển h k ông gi i a h c n a hoà nh g n ữ cảm xú c lớn l o
a của sự thắng phải th y a đổi một c c á h thường x y u n ê ilên tục, và lợi, t ì h th t ậ k ó h ch o sự ho n à hảo. Điều n y
à phải lo iạ thứ ha icủa hi n ế p á
h p cần phải thay đổi luôn chăng k ô h ng đú g n v ới s ự cảnh b o á củ a He e g l trong luôn của á c c n à h nước x ã hội chủ nghĩ a cùn g với
tác phẩm “Triế th ọc ph p
á quyền” của Ông : của á c c n à h n ước a đ ng ph t á triển, c ó thể tr ả lờ irằng Hiến p á h p h ( ay th
ể chế) của một d n
â tộc phải với t ính c h c á l à đạo lu t ậ cơ bả n có hiệu lực phá p lý x y
u ên thấm mối qua n hệ bê n tron
g nó. Chẳng hạn tối cao hi n ế ph p á , n n
ê và chỉ nên được t ô h ng u q a ở Na o p léon ã đ cố ma g n lại ch o Tâ y Ba n Nh
a một một g a i i đoạn th t
ậ sự của sự b n ì h tĩnh h k n ô g chứa hiến p á h p h
t eo kiểu a priori ( it n
ê nghiệm, áp đặt) đựng cảm xúc ,kh n ô
g vội vàng ,nhất l
à thời điểm
và kết quả l
à rất tồi. Vì một Hiế n phá p kh n ô
g chỉ vừa g à i nh được ch h n í quyền, h k n ô g chứa đ n ự g đơn th ầ u n đ ược “là m ra” ;vì n
ó là l ao động nh ề i u mưu o t n a h t âu ó t m quy n
ề lực nhà nước một c c á h thế kỷ, là ý niệm à v
ý thức của cá i hợp l ý tính vô b ê i n, khô g n hạn ch , ế mà phả i d y u t ì r một sân (trong ch n
ừ g mực ý thức ấy đã đư c
ợ phá t triển chơi chín h trị, bảo đảm b h n ì đ n ẳ g c o h c c á lực trong một dâ n tộc). Vì th , ế kh n ô g một th ể ch
ế hay lượng muốn h t am gia; b ảo đảm vi c ệ th y a đổ ichính hi n ế ph p á n o à ó
c thể được sán g tạo r a một c c á h quy n ề một c c á h hò a bìn . h thu n
ầ tuý chủ qua n . Nhữn g g ì m à Napol o é n ã đ Vượt lê n trên nhữ g n tranh chấ p h c í h n trị, Hiến
mang lại cho ngư i ờ Tâ y Ban h N a là hợp l ý tính ph p á phải c ó ch c ứ năng giải u q yết c c á tran h chấp hơn h
n iều những g ìhọ đã ó
c trước đó, nh g n ư họ quy n ề lực bằng o c n đư n ờ g ò h a b h n ì , h t y a c o h việc 100 N.Đ. Dung / T p ạ c í h Khoa học H Đ Q H
G N, Luật họ c 2 7 (2011 ) 95-100 giải quyết bằn g con đư n ờ g súng đạ . n Muốn vậy t ì h đây lại khô g n là một trong nhữn g chức năng quan Hiến h p áp chỉ cần quy đị h n việ c h p n
â quyền để trọng c ủa Hiến h p áp?
giới hạn quyền lực và tr c á h nhiệm bảo vệ nh n â
Kết luận. Với tư c c á h là đạ o luậ tc ó hiệ u lực quyền để bảo đảm h n n
â quyền không được vi ph p á l ý tối ca o của mỗi quốc i g a, hi n ế p á h p n à g y phạm. Hiến h p áp ó c một ch c ứ năng qu n a t o
r ng càng có vị tr íva itr ò qua n trọn g tro g n việc điều
việc giải quyết bằng con đườ g n ò h a b n ì h c c á mâu
thuẫn xảy ra đối với k u h vực nắm và k ô
h ng nắm chỉnh đời sống h c n
í h tr ị của mỗi quốc i g a. Theo quy n ề lực nhà n ước. từng thời kỳ va itr ò của hiế n p á h p u l ôn có sự thay đổi. Nhưng c o h dù ó c h t ay đổi như thế n o à đi Hiến p á h p phải à
l một bản kh ế ướ c ã x hội đề chăng n a ữ h t ì Hi n ế pháp v ẫn phải g ữ i lạ ichức năng
cao sự thỏa hi p ệ , t á h i độ n ú h ng như n ờ g; thỏa thuận, ì v lợi ích chu g
n của cộng đ n ồ g. Hiế n pháp cổ điển vốn ó c của mình à l giớ ihạn quy n ề lực nhà
đảm bảo quy n ề tự d o ng n ô luận kh n ô
g phải để nước. Sự sửa đổi hi n ế p á h p của á c c qu c ố g a i luôn chúng a t ó c thể l n ớ ti n
ế g vớ ingười k á h c chừng n ào có u x h ướng q u y a tr ở lạ ichức năng ũ c của mìn . h
cũng được. Nó còn h c o c ú h ng a t cơ hội c ó một thị trường
ý tưởng tuyệt vời, một nơi mà “s ự v a chạm giữa á c c đả g n p á h i” xảy r a nh
ờ “thảo luận và
Tài liệu tham khảo thận trọ g
n ”, một nơi m à th n ô g u q a tranh luận và [1] Nguyễn M n
i h Tuấn, Hiến chươ g n a M g a n h C art , a cạnh trạ h
n , mở rộng tầm nh n ì , thay đổ i ý kiế n và Chương Nhà nướ c tư sản Anh, tr n o g sá h c :Lịch sử cuối cùng khô g
n chỉ đạt được đồng thu n ậ , à m còn
nhà nước và pháp luật thế giới, NX B Chính trị đồng th ậ u n một c c á h hợp lý v à cô g n bằng” [ ] 6 . Quốc gia, Hà Nộ ,i 2007. Sở dĩ c c á nước Trung ô Đ ng , Bắc Châ u phi [2] F d e r e alits, N
o 10, Khái quát về ch n
í h quyền Mỹ hi n ệ n y a c c
á lực lượng cầm quyền và h p e đối lập quốc, NX B h T anh ni n ê , 2 0 0 6. đang g a i o t a r nh q u ế y t li t
ệ với nhau buộc phải c ó s ự [3] M. Sha r
f itz, Từ điển Ch n í h u q yền, NX B Chính trị tham chi n ế của á c c qu c ố g a i bên ng à o i, bởi lẽ rằng Quốc gia, Hà Nộ ,i 2001. hi n ế h p áp của á c c n à h nước n y à đ ã khôn g có [4] o T q c uevil , e Nền â
d n trị Mỹ, NX B Tr ithức, tập 1, những quy đị h n tr ù liệ u c o h việc giả i quyết c c á Hà Nộ ,i 2006. tranh chấp quy n
ề lực kh ichúng xảy ra ,hoặc có đi [5] . G W. . F H g
e el, Các Nguyên lý của Triết học p á h p chăng nữa, thì h c ú g n cũng k ô h ng đủ hi u ệ lực cho quyền, NX B Tr ithứ , c Hà Nội, 2001. việc giải qu ế y t c c
á tranh chấp đang xảy ra .V à như [6] Barack Oba a m , Hy vọng á t o bạo, NX B Trẻ, Hà v y ậ hi n ế h p áp ó c chức năng u q an trọng t o r g n việc Nội, 2008. g n ì giữ hoà b h n ì h c o mỗi một quố c gia. Ph i ả chăng Funct o i n of the o C nsti u t tion Nguyen a D ng Dzung School o f a L , w Vie n t am a N t o i na l n U iver i s ty, H n a o ,i 144 Xuan h T uy, a C u Giay, a H no ,i Vie n t am In th e p p a r e , th e autho r argue s tha ti ti s ne e c ssar y t o prop r e l y undertan d th e functi n o o fConst u ti ti n o in o d r er o t wel lef e f ctua e t h t e a P r y t n a d St t a e’ s o p licy of C n o st ti t u o i n amen m d n e t. h T e fucti n o of C n o st ti t u o i n means its r l o e in the so i c t e y. n I t i h s reg r a d, h t e autho r empha i s s s e th t a be i s des h t e ro e l of a pea e c ke p e i instrum n e t, h t e tra i d iton l a cha a r te r o fCons itt it u on as a o b n u da y r of t s ate po e w r f r o hu a m n irghts p o r tec iton need b e e r p s ec e t d.