Khái niệm và phân loại sự kiện pháp lý trong đời sống thực tế

Sự kiện pháp lý là những điều kiện hoàn cảnh, tình huống của đời sống thực tế.
- Điều kiện hoàn cảnh của đời sống thực tế
-Nó xuất hiện sẽ làm phát sinh thay đổi chấm dứt một quan hệ pháp luật và sự phát
siinh thay đổi chấm dứt này được luật
- tính có trước của sự kiện pháp lý có nghĩa là về mặt thời gian và cũng như về mặt
logic nó phải có thì quan hệ pháp luật thực tế mới xuất hiện. Tức là nó ra đời trước
sự kiện pháp lý thì theo sau đó là quan hệ pháp luật mới xuất hiện.
Ví dụ: quan hệ pháp luật giữa một cá nhân công dân với ông chủ tịch ubnd huyện/
xã quan hệ liên quan đến việc khiếu nại về quyền và nghĩa vụ của họ bị xâm hại. Quan hệ xuất hiện khi
Khái niệm về sự kiện pháp lý
Để hiểu sâu hơn về khái niệm về sự kiện pháp lý là gì, trước tiên chúng ta cần hiểu
sự kiện là gì? Sự kiện là một hoạt động thuộc nhiều lĩnh vực: văn hóa, xã hội,
chính trị,. Có thể hiểu, sự kiện chính là một hoạt động quy tụ nhiều người trong
cùng một không gian, địa điểm, thời gian và cùng hướng tới một vấn đề chung.
Như vậy, sự kiện pháp lý chính là những sự kiện xảy ra trong thực tế mà pháp luật
dự liệu, quy định làm phát sinh những hậu quả pháp lý. Cụ thể hơn sự kiện pháp lý
được hiểu là sự việc nảy sinh trong cuộc sống dưới dạng một hành vi của con
người hoặc một sự cố tự nhiên được pháp luật gắn với việc làm phát sinh, thay đổi,
chấm dứt một quan hệ pháp luật nhất định như việc ly hôn một cặp vợ chồng đưa
việc chia tài sản và giao con cho một người nuôi hoặc sự cố bão lụt làm sập cầu
làm ách tắc ô tô vận tải không thể vận chuyển đưa hàng đến đúng giờ theo hợp
đồng đã ký kết. Để đảm bảo một sự kiện được xem là có tính pháp lý khi sự kiện
đó có thật trong thực tế, nhưng một sự kiện có thật chỉ có thể trở thành sự kiện
pháp lý khi được pháp luật quy định mà trở thành cơ sở làm nảy sinh quan hệ pháp luật…
Hành vi là sự kiện gắn liền với con người, nảy sinh do ý chí của con người. Dấu
hiệu tiêu biểu của hành vi là biểu thị ý chí của con người – chủ thể của quan hệ
pháp luật như là đơn khiếu tố, mệnh lệnh, hợp đồng, còn sự cố là một sự biến, một
hiện tượng tự nhiên, hoàn toàn độc lập với con người nhưng vẫn làm phát sinh các
quan hệ pháp luật như hạn hán, bão lụt hoặc thiên tai nói chung.
Tuy nhiên, hành vi lại có thể phân loại thành hành động và không hành động. Hành
động là hành vi, cách xử sự tích cực, chủ động như sự việc một người đi đường
gặp một người bị tai nạn đã dừng xe, đưa người bị tai nạn lên xe và đưa đi cấp cứu
là hành vi hành động và cũng người đó nhưng khi gặp người bị tai nạn lại phất lờ,
bỏ qua, phóng xe đi thẳng, đó là một trường hợp không hành động trong việc cứu
người, vi phạm vào điều cấm và làm phát sinh quan hệ pháp luật hình sự theo Điều
102 Bộ Luật hình sự. Xét theo tiêu chí tính hợp pháp thì hành vi (kể cả hành động
và không hành động) lại có thể phân loại thành hành vi hợp pháp và hành vi bất
hợp pháp. Hành vi hợp pháp hay hành vi không hợp pháp đều có thể phân loại
thành hành vi (hợp pháp hoặc hợp pháp) hình sự, dân sự, lao động. hành chính…
Thông thường, một sự kiện pháp lí có thể làm phát sinh một quan hệ pháp luật như
sự kiện kí kết hợp đồng làm phát sinh quan hệ hợp đồng, nhưng trong một số
trường hợp. để một quan hệ pháp luật có thể xuất hiện phải cần đến một loạt sự
kiện pháp Iý, chẳng hạn, để nhận được lương hưu cần đến một số sự kiện pháp lí,
như phải đạt đến một tuổi đời nhất định như nam – 60 tuổi, nữ 55 tuổi, tuổi về hưu
– năm công tác 30 năm, nữ 25 năm; đơn xin hưởng lương hưu, quyết định của cơ
quan bảo hiểm xã hội và có thể một sự kiện khác.
Trong trường hợp này, các sự kiện pháp lí tập hợp lại thành một tập hợp sự khăng
khít với nhau. Nhưng trong một số trường hợp, khoa học pháp lí và cả trong thực
tiễn tư pháp lại chấp nhận trường hợp giả định mà theo thuật ngữ chuyên môn gọi
là “suy đoán” như suy đoán vô tội được vận dụng rộng rãi trong khoa học và thực tiễn tố tụng hình sự.
Sự kiện pháp lý là sự việc nảy sinh trong cuộc sống dưới dạng một hành vi của con
người hoặc một sự cố tự nhiên được pháp luật gắn với việc làm phát sinh, thay đổi,
chấm dứt một quan hệ pháp luật nhất định như việc li hôn một cặp vợ chồng đưa
đến việc chia tài sản và giao con cho một người nuôi hoặc sự cố bão lụt làm sập
cầu làm ách tắc ô tô vận tải không thể vận chuyển đưa hàng đến đúng giờ theo hợp đồng đã kí kết.
Sự kiện pháp lí phải là một sự kiện có thật trong thực tế, nhưng một sự kiện có thật
chỉ có thể trở thành sự kiện pháp lí khi được pháp luật quy định mà trở thành cơ sở
làm nảy sinh quan hệ pháp luật.
Sự kiện pháp lí là một khái niệm pháp lí đa dạng có thể phân loại ở nhiều cấp độ
khác nhau. Ở cấp độ chung nhất, sự kiện pháp lí được phân thành hành vi và sự cố.
Hành vi là sự kiện gắn liền với con người, nảy sinh do ý chí của con người. Dấu
hiệu tiêu biểu của hành vi là biểu thị ý chí của con người - chủ thể của quan hệ
pháp luật như là đơn khiếu tố, mệnh lệnh, hợp đồng, còn sự cố là một sự biến, một
hiện tượng tự nhiên, hoàn toàn độc lập với con người nhưng vẫn làm phát sinh các
quan hệ pháp luật như hạn hán, bão lụt hoặc thiên tai nói chung. Tuy nhiên, hành vi
lại có thể phân loại thành hành động và không hành động. Hành động là hành vi,
cách xử sự tích cực, chủ động như sự việc một người đi đường gặp một người bị
tai nạn đã dừng xe, đưa người bị tai nạn lên xe và đưa đi cấp cứu là hành vi hành
động và cũng người đó nhưng khi gặp người bị tai nạn lại phất lờ, bỏ qua, phóng
xe đi thẳng, đó là một trường hợp không hành động trong việc cứu người, vi phạm
vào điều cấm và làm phát sinh quan hệ pháp luật hình sự theo Điều 102 Bộ Luật
hình sự. Xét theo tiêu chí tính hợp pháp thì hành vi (kể cả hành động và không
hành động) lại có thể phân loại thành hành vi hợp pháp và hành vi bất hợp pháp.
Hành vi hợp pháp hay hành vi không hợp pháp đều có thể phân loại thành hành vi
(hợp pháp hoặc hợp pháp) hình sự, dân sự, lao động. hành chính. . Thông thường,
một sự kiện pháp lí có thể làm phát sinh một quan hệ pháp luật như sự kiện kí kết
hợp đồng làm phát sinh quan hệ hợp đồng, nhưng trong một số trường hợp. để một
quan hệ pháp luật có thể xuất hiện phải cần đến một loạt sự kiện pháp Ií, chẳng
hạn, để nhận được lương hưu cần đến một số sự kiện pháp lí, như phải đạt đến một
tuổi đời nhất định như nam - 60 tuổi, nữ 55 tuổi, tuổi về hưu - năm công tác 30
năm, nữ 25 năm; đơn xin hưởng lương hưu, quyết định của cơ quan bảo hiểm xã
hội và có thể một sự kiện khác. Trong trường hợp này, các sự kiện pháp lí tập hợp
lại thành một tập hợp sự khăng khít với nhau. Nhưng trong một số trường hợp,
khoa học pháp lí và cả trong thực tiễn tư pháp lại chấp nhận trường hợp giả định
mà theo thuật ngữ chuyên môn gọi là "suy đoán" như suy đoán vô tội được vận
dụng rộng rãi trong khoa học và thực tiễn tố tụng hình sự.
Hiện nay, Hiến pháp 2013 cũng như các văn bản quy phạm pháp luật khác chưa có
khái niệm cụ thể về sự kiện pháp lý là gì. Tuy nhiên, một cách cơ bản có thể hiểu:
Sự kiện pháp lý là sự việc nảy sinh trong cuộc sống dưới dạng một hành vi của con
người hoặc một sự cố tự nhiên được pháp luật gắn với việc làm phát sinh, thay đổi,
chấm dứt một quan hệ pháp luật nhất định như việc ly hôn một cặp vợ chồng đưa
đến việc chia tài sản và giao con cho một người nuôi hoặc sự cố bão lụt làm sập
cầu, làm ách tắc ô tô vận tải không thể vận chuyển đưa hàng đến đúng giờ theo hợp đồng đã kí kết.
Là sự kiện có thật trong thực tế nhưng một sự kiện có thật chỉ có thể trở thành sự
kiện pháp lý khi được pháp luật quy định mà trở thành cơ sở làm nảy sinh quan hệ pháp luật.
Sự kiện pháp lý là sự kiện thực tế mà khi chúng xảy ra được pháp luật gắn với việc
phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.
Sự kiện pháp lý là những sự kiện trong số các sự kiện xảy ra trong thực tế, là bộ
phận của chúng. Thông thường, một sự kiện thực tế được coi là sự kiện pháp lý chỉ
khi chúng được pháp luật quy định. Cùng một sự kiện pháp lý nhưng có thể làm
phát sinh quan hệ pháp luật này đồng thời có thể làm thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật khác.
Việc xác định một sự kiện nào là sự kiện pháp lý cũng như thời điểm nó xảy ra có
ý nghĩa rất quan trọng, bởi đó chính là căn cứ pháp lý xác định thời điểm quan hệ
pháp luật phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt, nói cách khác đó là căn cứ pháp lý xác
định thời điểm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt quyền, nghĩa vụ giữa các bên
trong quan hệ pháp luật đối với nhau.
Sự kiện pháp lí cũng là sự kiện thực tế nhưng có ý nghĩa pháp lý, bởi vì nó có khả
năng tạo ra các hậu quả pháp lý. Các hậu quả đó là sự hình thành, thay đổi hoặc
chấm dứt các quan hệ pháp luật.
Sự kiện pháp lí được nhà làm luật dự kiến trước và thường được quy định trong bộ
phận giả định của quy phạm pháp luật điều chỉnh. Đó là những sự kiện, hoàn cảnh,
tình huống của đời sống thực tiễn có tính phổ biến và có ảnh hưởng đến trật tự
công cộng, cần được điều chỉnh bởi pháp luật. Chỉ những sự kiện thực tế nào chịu
sự tác động có ít nhất một quy phạm pháp luật mới được gọi là Sự kiện pháp lí.
Ví dụ: kết bạn hay kết nghĩa, hãy đính hôn chỉ là những sự kiện thực tế tồn tại theo
tập quán xã hội; còn việc kết hôn là sự kiện pháp lí được pháp luật quy định do có
nhiều quy định pháp luật điều chỉnh vấn đề kết hôn giữa nam và nữ.
Sự kiện pháp lý là sự việc nảy sinh trong cuộc sống làm phát sinh, thay đổi và
chấm dứt một quan hệ pháp luật theo nghiên cứu của nhiều học giả.
Quan hệ pháp luật là các quan hệ xã hội được điều chỉnh bởi các quy phạm pháp
luật khác nhau. Những quan hệ xã hội này được xác lập, phát triển, tồn tại hay
chấm dứt dựa trên quy định của pháp luật, các bên tham gia vào quan hệ đó là
những chủ thể có quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý phát sinh được pháp luật quy
định và Nhà nước sẽ bảo đảm thực hiện.
VD: Quan hệ hôn nhân, quan hệ dân sự, quan hệ giữa người lao động và người sử
dụng lao động thông qua hợp đồng lao động,…
Sự kiện pháp lý là sự việc nảy sinh trong cuộc sống dưới dạng một hành vi của con
người hoặc một sự cố tự nhiên được pháp luật gắn với việc làm phát sinh, thay đổi,
chấm dứt một quan hệ pháp luật nhất định như việc ly hôn một cặp vợ chồng đưa
đến việc chia tài sản và giao con cho một người nuôi hoặc sự cố bão lụt làm sập
cầu, làm ách tắc ô tô vận tải không thể vận chuyển đưa hàng đến đúng giờ theo hợp đồng đã kí kết.
Là sự kiện có thật trong thực tế nhưng một sự kiện có thật chỉ có thể trở thành sự
kiện pháp lý khi được pháp luật quy định mà trở thành cơ sở làm nảy sinh quan hệ pháp luật.
PHÂN LOẠI SỰ KIỆN PHÁP LÝ
– Một, căn cứ vào tiêu chuẩn ý chí, sự kiện pháp lý được phân thành sự biến và hành vi.
+ Sự biến: là những sự kiện pháp lý xảy ra và hậu quả của nó nằm ngoài ý chí
của chủ thể quan hệ pháp luật. Đó là những hiện tượng tự nhiên như thiên tai,
chiến tranh, dịch bệnh, sinh tử mà sự xuất hiện của chúng đã làm phát sinh,
thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ pháp lý của các chủ thể theo quy định pháp luật.
Những hình tự như thế phải xảy ra trong xã hội, gắn liền với đời sống của con
người mới dẫn tới hậu quả pháp lý. Thiên tai xảy ra ở những nơi hoang vắng,
không có người ở, thì chỉ là sự kiện thực tế mà thôi. Có những hiện tượng tự
nhiên như mưa, gió, nhật thực, nguyệt thực, hoa quả đâm chồi nảy lộc vào
mùa xuân thì không phải là sự kiện pháp lý vì không dẫn tới hậu quả pháp lý nào.
+ Hành vi pháp lý (hành động hoặc không hành động) là những sự kiện xảy ra
theo ý chí của con người, là hình thức biểu thị ý chí của chủ thể pháp luật. Ví
dụ: hành vi ký kết hợp đồng, hành vi trộm cắp, sự bỏ mặc không cứu giúp
người đang trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng,…
Hành vi được chia thành hành vi hợp pháp và hành vi không hợp pháp.
– Hai, căn cứ vào số lượng những hoàn cảnh, điều kiện làm nảy sinh hậu quả
pháp lý, có thể phân chia sự kiện pháp lý thành sự kiện pháp lý đơn giản và
sự kiện pháp lý phức tạp.
+ Sự kiện pháp lý đơn giản chỉ bao gồm một sự kiện thực tế mà pháp luật gắn
sự xuất hiện với sự phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật. Ví dụ:
khi một người chết làm chấm dứt quan hệ hôn nhân giữa vợ và chồng.
+ Sự kiện pháp lý phức tạp bao gồm một loạt các sự kiện mà chỉ với sự xuất
hiện của chúng các quan hệ pháp luật mới phát sinh, thay đổi hay chấm dứt.
Ví dụ: khi một người chết thì có thể phát sinh quan hệ thừa kế nếu người đó
có tài sản (thừa kế phát sinh khi người có tài sản chết); khi cơn bão xảy trên
biển có hai ngư dân đánh cá ở khu vực đó không thấy trở về sau một năm thì
những người có liên quan có quyền yêu cầu tuyên bố người đó đã chết.
Ba, căn cứ vào hậu quả của sự kiện pháp lý, ta có sự kiện pháp lý phát sinh
quan hệ pháp luật, sự kiện pháp lý làm thay đổi quan hệ pháp luật và sự kiện
pháp lý làm chấm dứt quan hệ pháp luật.
Sự kiện pháp lý có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau dựa vào các
tiêu chí phân loại khác nhau. Cụ thể:
Căn cứ vào vào mối liên hệ giữa sự kiện thực tế xảy ra với ý chí của thể tham
gia quan hệ pháp luật:
Sự kiện pháp lý được chia thành hai loại: sự biến và hành vi. – Sự biến
Là những sự kiện pháp lí xảy ra và hậu quả của nó nằm ngoài ý chí của chủ
thể quan hệ pháp luật. Đó là những hiện tượng tự nhiên như thiên tai, chiến
tranh, dịch bệnh, sinh tử,… mà sự xuất hiện của chúng đã làm phát sinh, thay
đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ pháp lý của các chủ thể theo quy định pháp luật.
Ngoài ra, sự biến còn phải gắn liền với đời sống con người và dẫn tới hậu quả
pháp lý mới được coi là sự biến. Những hiện tượng tự nhiên như thiên tai, bão
lũ xảy ra ở nơi hoang vắng không có người ở, thì chỉ là sự kiện thông thường,
không được coi là sự kiện pháp lý. Những hiện tượng tự nhiên như mưa, gió,
nhật thực, nguyệt thực, hoa quả đâm chồi nảy lộc vào mùa xuân,….cũng
không phải là sự kiện pháp lí vì chúng là quá trình phát triển thông thường
của tự nhiên, không gắn với cuộc sống của con người và không dẫn tới hậu quả pháp lý nào.
Sự biến pháp lý bao gồm hai loại là sự biến tuyệt đối và sự biến tương đối.
+ Sự biến tuyệt đối là sự kiện vốn là kết quả của một hiện tượng tự nhiên
nhưng làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.
+ Sự biến tương đối là sự kiện vốn là kết quả của một sự việc hoặc hành vi xảy
ra trong thực tế nhưng làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật. – Hành vi
Là sự kiện pháp lí xảy ra do ý chí của chủ thể quan hệ pháp luật, được thể
hiện dưới dạng hành động hoặc không hành động.
Tuy nhiên, hành vi đó phải do chính chủ thể có đầy đủ nhận thức thực hiện
dẫn tới các hậu quả pháp lý theo quy định của pháp luật. Ngược lại, hành vi
do những người mất khả năng nhận thức, hạn chế về nhận thức thực hiện
không được coi là sự kiện pháp lý mà chỉ lá sự biến pháp lý do họ không nhận
thức, làm chủ được hành vi của mình nên họ không thể chịu trách nhiệm
pháp lý cho những hậu quả do hành vi của mình gây ra.
Căn cứ vào hậu quả pháp lý:
Sự kiện pháp lý được chia thành ba loại:
– Sự kiện pháp lý làm phát sinh quan hệ pháp luật
VD: Việc kết hôn dẫn đến hình thành quan hệ hôn nhân.
– Sự kiện pháp lý làm thay đổi quan hệ pháp luật
VD: Việc sáp nhập doanh nghiệp A và doanh nghiệp Bcó thể làm thay đổi chủ
thể và cả một số nội dung của quan hệ hợp đồng còn dang dở mà bên A đã ký
kết và đã chuyển giao cho B tiếp tục thực hiện.
– Sự kiện pháp lý làm chấm dứt quan hệ pháp luật
VD: Sự kiện người chết làm chấm dứt quan hệ hôn nhân gia đình, quan hệ xã
hội, quan hệ lao động,… của công dân đó với nhà nước và xã hội.
Tuy nhiên, cách phân loại này chỉ có tính chất tương đối vì cùng một sự kiện
pháp lý có thể làm phát sinh quan hệ pháp luật này nhưng lại làm thay đổi
hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật khác.
VD: Sự kiện người chết làm chấm dứt các quan hệ pháp luật của công dân
nhưng đồng thời cũng làm phát sinh quan hệ thừa kế.
Căn cứ vào số lượng sự kiện thực tế tạo thành sự kiện pháp lý:
Sự kiện pháp lý gồm hai loại: sự kiện pháp lý đơn nhất và sự kiện pháp lý phức hợp.
– Sự kiện pháp lý đơn nhất
Là sự kiện chỉ bao gồm một sự kiện thực tế mà pháp luật gắn sự kiện thực tế
này với việc làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật.
Ví dụ: A đưa xe vào bãi giữ xe và nhận vé giữ xe, đó là một sự kiện pháp lý
làm phát sinh quan hệ hợp đồng gửi giữ giữa A với người giữ xe và là sự kiện pháp lý đơn nhất.
– Sự kiện pháp lý phức hợp
Là sự kiện bao gồm nhiều sự kiện thực tế mà nếu thiếu đi một trong các sự
kiện cấu thành tập hợp đó thì quan hệ pháp luật không thể phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt.
Ví dụ: Quan hệ nghỉ hưu của người lao động chỉ phát sinh khi họ có đủ các
điều kiện về độ tuổi, số năm đóng bảo hiểm và quyết định cho nghỉ hưu của
chủ thể có thẩm quyền…
- Dựa vào ý chí, sự kiện pháp lý được chia thành sự biến pháp lý và hành vi pháp lý:
+ Sự biến pháp lý là những hiện tượng xảy ra nằm ngoài ý chí của con người
(con người không điều khiển được). Chẳng hạn, người chồng chết làm phát
sinh quan hệ thừa kế đối với người vợ, con cái. .
+ Hành vi pháp lý là những xử sự của con người, biểu hiện dưới dạng hành
động hoặc không hành động. Chẳng hạn, hành vi giao kết hợp đồng kinh tế,
hành vi bỏ mặc không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến
tính mạng. . Hành vi gồm hai loại là hành vi họp pháp và hành vi bất hợp pháp.
- Dựa vào số lượng sự kiện thực tế tạo thành sự kiện pháp lý, sự kiện pháp lý
được chia thành hai loại là sự kiện pháp lý đơn nhất và sự kiện pháp lý phức hợp.
+ Sự kiện pháp lý đơn nhất là sự kiện chỉ bao gồm một sự kiện thực tế mà
pháp luật gắn sự kiện thực tế này với việc làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt
quan hệ pháp luật. Chẳng hạn, hành vi xâm phạm đến tính mạng, tài sản của người khác.
+ Sự kiện pháp lý phức hợp là sự kiện bao gồm nhiều sự kiện thực tế mà nếu
thiếu đi một trong các sự kiện cấu thành tập họp đó thì quan hệ pháp luật
không thể phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt.
Chẳng hạn, người lao động chỉ được nghỉ hưu (chấm dứt quan hệ pháp luật
lao động) khi họ có đủ các điều kiện về độ tuổi, số năm công tác, quyết định
cho nghỉ hưu của chủ thể có thẩm quyền. .
Sự kiện pháp lý rất đa dạng và phức tạp, có thể xảy ra do biến cố của thiên
nhiên, quy luật sinh tồn hoặc sự tác động của con người. . Do vậy, cần thiết
phải có sự phân loại sự kiện pháp lý để làm rõ ý nghĩa của sự kiện pháp lý
trong cơ chế điều chỉnh của pháp luật cũng như vai trò của nó đối với sự vận
động của các quan hệ pháp luật.
- Dựa vào tiêu chuẩn ý chí, sự kiện pháp lý được chia thành sự biến và hành vi.
+ Sự biến là những hiện tượng xảy ra nằm ngoài ý chí của con người (con
người không điều khiển được). Chẳng hạn, cái chết của con người làm chấm
dứt quan hệ pháp luật vợ chồng, cha mẹ con cái. .
+ Hành vi là những xử sự của con người, biểu hiện dưới dạng hành động hoặc
không hành động. Chẳng hạn, hành vi giao kết hợp đồng kinh tế, hành vi bỏ
mặc không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính
mạng. . Hành vi gồm hai loại là hành vi họp pháp và hành vi bất hợp pháp.
Hành vi sẽ được nghiên cứu sâu hom trong các chưomg sau của giáo trình này.
- Dựa vào số lượng sự kiện thực tế tạo thành sự kiện pháp lý, sự kiện pháp lý
được chia thành hai loại là sự kiện pháp lý đơn nhất và sự kiện pháp lý phức hợp.
Sự kiện pháp lý đơn nhất là sự kiện chỉ bao gồm một sự kiện thực tế mà pháp
luật gắn sự kiện thực tế này với việc làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan
hệ pháp luật. Chẳng hạn, hành vi xâm phạm đến tính mạng, tài sản của người khác.
Sự kiện pháp lý phức hợp là sự kiện bao gồm nhiều sự kiện thực tế mà nếu
thiếu đi một trong các sự kiện cấu thành tập họp đó thì quan hệ pháp luật
không thể phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt. Chẳng hạn, người lao động chỉ
được nghỉ hưu (chấm dứt quan hệ pháp luật lao động) khi họ có đủ các điều
kiện về độ tuổi, số năm công tác, quyết định cho nghỉ hưu của chủ thể có thẩm quyền. .
1. Căn cứ vào vào mối liên hệ giữa sự kiện thực tế xảy ra với ý chí của thể
tham gia quan hệ pháp luật, sự kiện pháp lí được chia thành hai loại: sự biến và hành vi
Sự biến: là những sự kiện pháp lí xảy ra và hậu quả của nó nằm ngoài ý chí
của chủ thể quan hệ pháp luật. Đó là những hiện tượng tự nhiên như thiên tai,
chiến tranh, dịch bệnh, sinh tử mà sự xuất hiện của chúng đã làm phát sinh,
thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ pháp lý của các chủ thể theo quy định pháp luật.
Những hình tự như thế phải xảy ra trong xã hội, gắn liền với đời sống của con
người mới dẫn tới hậu quả pháp lý. Thiên tai xảy ra ở những nơi hoang vắng,
không có người ở, thì chỉ là sự kiện thực tế mà thôi. Có những hiện tượng tự
nhiên như mưa, gió, nhật thực, nguyệt thực, hoa quả đâm chồi nảy lộc vào
mùa xuân thì không phải là sự kiện pháp lí vì không dẫn tới hậu quả pháp lý nào.
Hành vi: là sự kiện pháp lí xảy ra do ý chí của chủ thể quan hệ pháp luật. Đó
là những hành vi xử sự do chính con người thực hiện và theo quy định của
pháp luật, chủ thể hoàn toàn có thể nhận thức được hậu quả của nó. Do đó,
chỉ có những chủ thể có khả năng nhận thức bình thường mới có hành vi pháp
lý. Người mất trí có thể có hành động gây thiệt hại nghiêm trọng cho người
khác ( trường hợp người con bị bệnh tâm thần đốt nhà của cha mẹ mình chết
người làm) làm chấm dứt quyền sở hữu và các tài sản bị hư hại, chấm dứt
quyền sống quyền gia đình cùng người thân đã tử vong nhưng đây không phải
là hành vi mà chỉ là sự biến pháp lý.
2. Căn cứ vào hậu quả pháp lý, sự kiện pháp lí được chia thành ba loại:
Sự kiện pháp lí làm phát sinh quan hệ pháp luật. Ví dụ sự kiện một ngừơi chết
làm phát sinh quan hệ thừa kế, việc kết hôn dẫn đến hình thành quan hệ hôn nhân.
Sự kiện pháp lí làm thay đổi quan hệ pháp luật. Ví dụ việc vợ chồng thỏa
thuận phân chia tài sản làm thay đổi tình trạng xã hữu tài sản trong hôn
nhân; dù rằng quan hệ hôn nhân vẫn tiếp tục được duy trì; việc sáp nhập
doanh nghiệp A và doanh nghiệp Bcó thể làm thay đổi chủ thể và cả một số
nội dung của quan hệ hợp đồng còn dang dở mà bên A đã ký kết và đã chuyển
giao cho B tiếp tục thực hiện
Sự kiện pháp lí làm chấm dứt quan hệ pháp luật. Ví dụ sự kiện chị X bị tai
nạn chết sẽ làm chấm dứt quan hệ hôn nhân gia đình, quan hệ xã hội, quan hệ
lao động có liên quan đến chị X. Vậy việc ông Y trả nợ sẽ làm chấm dứt quan
hệ hợp đồng vay tài sản với chủ nợ.
Sự kiện pháp lý có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau dựa vào các
tiêu chí phân loại khác nhau. Cụ thể:
1/ Căn cứ vào vào mối liên hệ giữa sự kiện thực tế xảy ra với ý chí của thể
tham gia quan hệ pháp luật
Sự kiện pháp lý được chia thành hai loại: sự biến và hành vi. – Sự biến
Là những sự kiện pháp lí xảy ra và hậu quả của nó nằm ngoài ý chí của chủ
thể quan hệ pháp luật. Đó là những hiện tượng tự nhiên như thiên tai, chiến
tranh, dịch bệnh, sinh tử,… mà sự xuất hiện của chúng đã làm phát sinh, thay
đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ pháp lý của các chủ thể theo quy định pháp luật.
Ngoài ra, sự biến còn phải gắn liền với đời sống con người và dẫn tới hậu quả
pháp lý mới được coi là sự biến. Những hiện tượng tự nhiên như thiên tai, bão
lũ xảy ra ở nơi hoang vắng không có người ở, thì chỉ là sự kiện thông thường,
không được coi là sự kiện pháp lý. Những hiện tượng tự nhiên như mưa, gió,
nhật thực, nguyệt thực, hoa quả đâm chồi nảy lộc vào mùa xuân,….cũng
không phải là sự kiện pháp lí vì chúng là quá trình phát triển thông thường
của tự nhiên, không gắn với cuộc sống của con người và không dẫn tới hậu quả pháp lý nào.
Để làm rõ hơn về khái niệm trên, chúng tôi xin đưa ra ví dụ sau:
Công ty A và công ty B ký kết hợp đồng mua bán trái cây. Hai bên đã thỏa
thuận giao hàng bằng tàu đến cảng Hải Phòng. Tuy nhiên, đến thời hạn giao
hàng, tại Hải Phòng xảy ra bão khiến cho biển động, tàu không di chuyển được.
Đây là sự biến vì việc xảy ra bão nằm ngoài dự đoán của hai bên và làm thay
đổi nghĩa vụ giao hàng trong hợp đồng, khiến cho bên bán bị giao hàng chậm so với thời hạn.
Ngược lại, trong trường hợp xảy ra bão nhưng bên bán vẫn hoàn thành nghĩa
vụ theo quy định của hợp đồng thì nó không được coi là sự biến.
Sự biến pháp lý bao gồm hai loại là sự biến tuyệt đối và sự biến tương đối.
+ Sự biến tuyệt đối là sự kiện vốn là kết quả của một hiện tượng tự nhiên
nhưng làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.
Ví dụ: Các sự kiện như đổ nhà, chết người, đắm tàu… do thiên tai như bão
lụt, sóng thần… gây ra là những sự biến tuyệt đối vì chúng có thể làm phát
sinh, thay đổi hoặc chấm dứt nhiều quan hệ pháp luật.
+ Sự biến tương đối là sự kiện vốn là kết quả của một sự việc hoặc hành vi xảy
ra trong thực tế nhưng làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.
Ví dụ: Một con chó cắn bị thương người qua đường thì sự bị thương của
người qua đường là một sự biến tương đối vì nó làm phát sinh quan hệ pháp
luật về bồi thường thiệt hại giữa chủ của con chó với người bị thương. – Hành vi
Là sự kiện pháp lí xảy ra do ý chí của chủ thể quan hệ pháp luật, được thể
hiện dưới dạng hành động hoặc không hành động.
VD: Hành động ký tên trong hợp đồng bằng văn bản làm phát sinh quan hệ
hợp đồng giữa hai bên, việc không tố giác người phạm tội,….
Tuy nhiên, hành vi đó phải do chính chủ thể có đầy đủ nhận thức thực hiện
dẫn tới các hậu quả pháp lý theo quy định của pháp luật. Ngược lại, hành vi
do những người mất khả năng nhận thức, hạn chế về nhận thức thực hiện
không được coi là sự kiện pháp lý mà chỉ lá sự biến pháp lý do họ không nhận
thức, làm chủ được hành vi của mình nên họ không thể chịu trách nhiệm
pháp lý cho những hậu quả do hành vi của mình gây ra.
2/ Căn cứ vào hậu quả pháp lý
Sự kiện pháp lý được chia thành ba loại:
– Sự kiện pháp lý làm phát sinh quan hệ pháp luật
VD: Việc kết hôn dẫn đến hình thành quan hệ hôn nhân.
– Sự kiện pháp lý làm thay đổi quan hệ pháp luật
VD: Việc sáp nhập doanh nghiệp A và doanh nghiệp Bcó thể làm thay đổi chủ
thể và cả một số nội dung của quan hệ hợp đồng còn dang dở mà bên A đã ký
kết và đã chuyển giao cho B tiếp tục thực hiện.
– Sự kiện pháp lý làm chấm dứt quan hệ pháp luật
VD: Sự kiện người chết làm chấm dứt quan hệ hôn nhân gia đình, quan hệ xã
hội, quan hệ lao động,… của công dân đó với nhà nước và xã hội.
Tuy nhiên, cách phân loại này chỉ có tính chất tương đối vì cùng một sự kiện
pháp lý có thể làm phát sinh quan hệ pháp luật này nhưng lại làm thay đổi
hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật khác.
VD: Sự kiện người chết làm chấm dứt các quan hệ pháp luật của công dân
nhưng đồng thời cũng làm phát sinh quan hệ thừa kế.
3/ Căn cứ vào số lượng sự kiện thực tế tạo thành sự kiện pháp lý
Sự kiện pháp lý gồm hai loại: sự kiện pháp lý đơn nhất và sự kiện pháp lý phức hợp.
– Sự kiện pháp lý đơn nhất
Là sự kiện chỉ bao gồm một sự kiện thực tế mà pháp luật gắn sự kiện thực tế
này với việc làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật.
Ví dụ: A đưa xe vào bãi giữ xe và nhận vé giữ xe, đó là một sự kiện pháp lý
làm phát sinh quan hệ hợp đồng gửi giữ giữa A với người giữ xe và là sự kiện pháp lý đơn nhất.
– Sự kiện pháp lý phức hợp
Là sự kiện bao gồm nhiều sự kiện thực tế mà nếu thiếu đi một trong các sự
kiện cấu thành tập hợp đó thì quan hệ pháp luật không thể phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt.
Ví dụ: Quan hệ nghỉ hưu của người lao động chỉ phát sinh khi họ có đủ các
điều kiện về độ tuổi, số năm đóng bảo hiểm và quyết định cho nghỉ hưu của
chủ thể có thẩm quyền…
– Thứ nhất, căn cứ vào tiêu chuẩn ý chí, sự kiện pháp lý được phân thành sự biến và hành vi.
+ Sự biến là những hiện tượng tự nhiên (không phụ thuộc vào ý chí của con
người) mà trong những trường hợp nhất định, pháp luật gắn sự xuất hiện của
chúng với sự hình thành ở các chủ thể các quyền và nghĩa vụ pháp lý. Như
vậy những sự kiện này được pháp luật quy định trong những quan hệ pháp
luật cụ thể. Ví dụ: bão, lụt, thiên tai, hoả hoạn,. Hợp đồng
+ Hành vi pháp lý (hành động hoặc không hành động) là những sự kiện xảy ra
theo ý chí của con người, là hình thức biểu thị ý chí của chủ thể pháp luật. Ví
dụ: hành vi ký kết hợp đồng, hành vi trộm cắp, sự bỏ mặc không cứu giúp
người đang trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng,…
Hành vi được chia thành hành vi hợp pháp và hành vi không hợp pháp.
– Thứ hai, căn cứ vào số lượng những hoàn cảnh, điều kiện làm nảy sinh hậu
quả pháp lý, có thể phân chia sự kiện pháp lý thành sự kiện pháp lý đơn giản
và sự kiện pháp lý phức tạp.
+ Sự kiện pháp lý đơn giản chỉ bao gồm một sự kiện thực tế mà pháp luật gắn
sự xuất hiện với sự phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật. Ví dụ:
khi một người chết làm chấm dứt quan hệ hôn nhân giữa vợ và chồng.
+ Sự kiện pháp lý phức tạp bao gồm một loạt các sự kiện mà chỉ với sự xuất
hiện của chúng các quan hệ pháp luật mới phát sinh, thay đổi hay chấm dứt.
Ví dụ: khi một người chết thì có thể phát sinh quan hệ thừa kế nếu người đó
có tài sản (thừa kế phát sinh khi người có tài sản chết); khi cơn bão xảy trên
biển có hai ngư dân đánh cá ở khu vực đó không thấy trở về sau một năm thì
những người có liên quan có quyền yêu cầu tuyên bố người đó đã chết.
Thứ ba, căn cứ vào hậu quả của sự kiện pháp lý, ta có sự kiện pháp lý phát
sinh quan hệ pháp luật, sự kiện pháp lý làm thay đổi quan hệ pháp luật và sự
kiện pháp lý làm chấm dứt quan hệ pháp luật.
Ý NGHĨA CỦA VIỆC PHÂN LOẠI SỰ KIỆN PHÁP LÝ
Một sự kiện khi được xem là sự kiện pháp lý sẽ giúp cho những cá nhân hay
tổ chức tham gia vào sự kiện đó có cơ hội được pháp luật bảo vệ các quyền và
lợi ích hợp pháp phát sinh trong sự kiện đó.