Khái niệm văn hóa - Cơ sở văn hóa Việt Nam | Trường Đại học Văn hóa Hà Nội

1. Khái niệm văn hóa, truyền thống a. Văn hóa -
Văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra
bằng lao động và hoạt động thực tiễn trong quá trình lịch sử của mình, biểu
hiện trình độ phát triển xã hội trong từng thời kỳ lịch sử nhất định. -
Khi nghiên cứu quy luật vận động và phát triển của xã hội loài người, C.Mác
và Ph.Ăngghen đã khái quát các hoạt động của xã hội thành hai loại hình hoạt
động cơ bản là “sản xuất vật chất” và “sản xuất tinh thần”.
 Do đó, văn hóa bao gồm cả văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần. -
Các giá trị vật chất: công cụ lao động, sản phẩm lao động, kiến trúc, nghệ thuật tạo hình,... -
Các giá trị tinh thần: ngôn ngữ, tri thức, tín ngưỡng, phong tục tập quán, nghệ thuật biểu diễn,...
***Đặc trưng của văn hóa
 Tính cộng đồng: Văn hóa được hình thành và phát triển trong một cộng
đồng, và nó tạo ra sự nhận thức và tương tác xã hội. Văn hóa gắn kết và
định hình nhóm, tạo ra sự đoàn kết và gắn kết giữa các thành viên trong cộng đồng.
 Tính thẩm mỹ: Văn hóa thể hiện sự quan tâm đến thẩm mỹ và sự đẹp trong
cuộc sống. Nghệ thuật, âm nhạc, kiến trúc và các hoạt động sáng tạo khác
trong văn hóa mang đến trải nghiệm tinh thần và thẩm mỹ cho con người.
 Tính đa dạng: Văn hóa thể hiện sự đa dạng về giá trị, niềm tin, ngôn ngữ,
tập tục và quan niệm trong một cộng đồng. Đa dạng văn hóa tạo ra sự
phong phú và thú vị trong cuộc sống, đồng thời thể hiện sự tôn trọng và sự
phát triển của con người. b. Truyền thống -
Truyền thống là những giá trị, phong tục, tập quán, lối sống,... được lưu truyền
từ thế hệ này sang thế hệ khác, là một phần của văn hóa. Truyền thống có thể
được chia thành truyền thống vật chất và truyền thống tinh thần.
+ Truyền thống vật chất bao gồm các giá trị vật chất do con người sáng tạo ra,
như công cụ lao động, sản phẩm lao động, kiến trúc, nghệ thuật tạo hình,…
+ Truyền thống tinh thần bao gồm các giá trị tinh thần do con người sáng tạo
ra, như ngôn ngữ, tri thức, tín ngưỡng, phong tục tập quán, nghệ thuật biểu diễn,...
 Truyền thống có vai trò quan trọng đối với xã hội. Nó là nền tảng tinh thần
của xã hội, là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Một xã hội văn
minh, tiến bộ là một xã hội có nền văn hóa phát triển, trong đó có những
truyền thống tốt đẹp được lưu giữ và phát huy.
***Đặc trưng của truyền thống
 Tính lịch sử: Truyền thống được hình thành và phát triển trong lịch sử,
là kết tinh của quá trình sáng tạo và rèn luyện của các thế hệ đi trước.
 Tính cộng đồng: Truyền thống được hình thành và phát triển trong
cộng đồng, là sợi dây gắn kết các thành viên trong cộng đồng.
 Tính đa dạng: Truyền thống có thể khác nhau giữa các cộng đồng khác
nhau, nhưng vẫn có những giá trị chung mang tính chất dân tộc.
 Tính kế thừa và phát triển: Truyền thống được lưu truyền và phát
triển từ thế hệ này sang thế hệ khác, vừa bảo tồn những giá trị tốt đẹp,
vừa tiếp thu những giá trị mớ
2. Giá trị của văn hóa truyền thống -
Văn hóa truyền thống là một phần quan trọng của văn hóa dân tộc, là kết tinh
của những giá trị vật chất và tinh thần được lưu truyền từ thế hệ này sang thế
hệ khác. Văn hóa truyền thống có vai trò quan trọng đối với xã hội, thể hiện ở những điểm sau:
+ Hình thành và phát triển nhân cách con người: Văn hóa truyền thống là
nền tảng để hình thành và phát triển nhân cách con người, giúp con người hình
thành những giá trị đạo đức, lối sống tốt đẹp.
+ Tạo sự đoàn kết và gắn bó trong cộng đồng: Văn hóa truyền thống là sợi
dây gắn kết các thành viên trong cộng đồng, tạo nên sự đoàn kết và thống nhất.
+ Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc: Văn hóa truyền thống là một
phần quan trọng của văn hóa dân tộc, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. - Về giá trị -
Giá trị đạo đức của văn hóa truyền thống
+ Văn hóa truyền thống đề cao những giá trị đạo đức tốt đẹp như lòng yêu
nước, lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết,... Những giá trị này giúp con người hình
thành lối sống tích cực, hướng thiện.
+Ví dụ, trong văn hóa truyền thống Việt Nam, lòng yêu nước là một giá trị đạo
đức quan trọng. Lòng yêu nước được thể hiện qua những phong tục tập quán
như thờ cúng tổ tiên, lễ hội tưởng niệm các anh hùng dân tộc,... Lòng yêu nước
cũng được thể hiện qua những hành động cụ thể như sẵn sàng hy sinh vì Tổ
quốc, cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. -
Giá trị thẩm mỹ của văn hóa truyền thống
+ Văn hóa truyền thống thể hiện những giá trị thẩm mỹ cao đẹp qua các lĩnh
vực như nghệ thuật tạo hình, nghệ thuật biểu diễn,... Những giá trị thẩm mỹ
này giúp con người cảm nhận được vẻ đẹp của cuộc sống.
+ Ví dụ, trong văn hóa truyền thống Việt Nam, nghệ thuật chạm khắc gỗ, gốm
sứ,... thể hiện sự tinh tế và tài hoa của con người Việt Nam. Nghệ thuật hát
chèo, múa rối nước,... thể hiện vẻ đẹp của văn hóa dân gian Việt Nam. -
Giá trị tri thức của văn hóa truyền thống
+ Văn hóa truyền thống chứa đựng những tri thức quý báu về thiên nhiên, xã
hội và con người. Những tri thức này giúp con người hiểu biết về thế giới xung quanh.
+ Ví dụ, trong văn hóa truyền thống Việt Nam, kinh nghiệm trồng trọt, chăn
nuôi,... thể hiện sự hiểu biết sâu sắc của người Việt Nam về thiên nhiên. Tục
ngữ, ca dao,... thể hiện sự quan sát tinh tế và đúc kết sâu sắc của người Việt Nam về cuộc sống. -
Giá trị tinh thần của văn hóa truyền thống
+ Văn hóa truyền thống mang lại cho con người niềm tin, sức mạnh để vượt qua khó khăn, thử thách.
+ Ví dụ, trong văn hóa truyền thống Việt Nam, tục lệ thờ cúng các vị thần linh
thể hiện niềm tin của người Việt Nam vào những điều tốt đẹp. Tục lệ mừng
tuổi đầu năm thể hiện niềm tin vào sự may mắn và hạnh phúc. ************
Mối quan hệ giữa văn hóa truyền thống và hiện đại
Văn hóa truyền thống và hiện đại là hai khái niệm có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau. Văn hóa truyền thống là nền tảng để phát triển hiện đại, nhưng hiện đại cũng
cần kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp.
Trong quá trình phát triển của xã hội, văn hóa truyền thống và hiện đại có thể bổ
sung cho nhau, tạo nên sự phát triển hài hòa và bền vững.
Bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống
Để bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống, cần có sự chung tay của toàn xã hội,
thể hiện ở những điểm sau: 
Tăng cường giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ: Đây là giải pháp quan trọng
để truyền thống được tiếp tục lưu giữ và phát triển. 
Đẩy mạnh nghiên cứu, sưu tầm và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền
thống: Đây là giải pháp để giữ gìn những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc. 
Tăng cường tuyên truyền, quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống: Đây là
giải pháp để nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của truyền thống.
Văn hóa truyền thống là một tài sản vô giá của dân tộc, cần được bảo tồn và phát
huy để góp phần xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ.