lOMoAR cPSD| 40799667
LỊCH SỬ CÁC TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ
Education Management (Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc
gia Thành phố Hồ Chí Minh) lOMoAR cPSD| 40799667
Khoa học Quản lý trong lĩnh vực giáo dục
LỊCH SỬ CÁC TƯ TƯỞNG QUẢN LÝ
Lịch sử các tư tưởng quản lý là một hành trình dài và phức tạp. Từ giai đoạn hình thành
những khái niệm sơ khai về quản lý trong thời cổ đại đến những tiến bộ hiện đại đầy táo
bạo trong lĩnh vực quản lý, chúng ta không thể không bị ấn tượng với sự lâu đời của hành
trình cũng như sự sâu sắc trong các tư tưởng. Hành trình này đã trải qua rất nhiều các giai
đoạn phát triển, mỗi giai đoạn đều có những đặc trưng riêng biệt bởi sự ảnh hưởng độc
đáo của những triết gia sáng tạo, những nhà quản lý tài ba và những nguyên tắc quản lý
tiên phong. Thông qua sự biến đổi không ngừng của thời gian, những tư tưởng và nguyên
tắc quản lý đã điều hành sự thay đổi và phát triển của tổ chức và xã hội.
1. Nội dung các tư tưởng quản lý thời kỳ Cổ đại và Trung cổ: Trong thời kỳ cổ đại và
Trung cổ, các tư tưởng quản lý đã hình thành dưới dạng các nguyên tắc và quy
tắc chủ yếu dựa trên kinh nghiệm thực tế và tình hình thời đại. Mặc dù không có
các khái niệm quản lý hiện đại như chúng ta thấy ngày nay, nhưng những tư
tưởng này đã đóng góp quan trọng vào việc quản lý tổ chức và nguồn lực.
✔ Khai thác tài nguyên:
Trong thời kỳ cổ đại, quản lý tập trung vào việc khai thác tối đa tài nguyên tự
nhiên như đất đai, nước và lao động. Những nguyên tắc quản lý nông nghiệp
và sản xuất thủ công đã hình thành để đảm bảo nguồn cung ứng đầy đủ và
hiệu quả. Trong thời Ai Cập cổ đại, người dân đã phải phát triển các kỹ thuật
quản lý nông nghiệp để đảm bảo nguồn thực phẩm đủ dùng. Hệ thống tưới
tiêu phức tạp, việc chia đất và phân công công việc trong quá trình canh tác là
những nguyên tắc quản lý được áp dụng để tối ưu hóa sản xuất nông nghiệp.
✔ Quản lý quân sự:
Trong các nền văn minh Cổ đại và Trung cổ, quản lý quân sự đóng vai trò
quan trọng. Các triết gia và nhà lãnh đạo quân sự như Tôn Vũ (Trung
Quốc) và Kautilya (Ấn Độ) đã phát triển các nguyên tắc về cách tổ chức,
quản lý và triển khai quân đội một cách hiệu quả. Ví dụ, "Binh Pháp Tôn
Tử" của Tôn Vũ tập trung vào việc tối ưu hóa sức mạnh quân đội và lợi
dụng tình hình để giành lợi thế.
✔ Quản lý tài chính và thương mại:
Trong các xã hội Cổ đại và Trung cổ, quản lý tài chính và thương mại đã có một vai
trò vô cùng quan trọng. Những nguyên tắc về quản lý tài chính, giao dịch thương
mại và tiền tệ đã được phát triển để duy trì sự cân đối và phát triển kinh tế.
✔ Quản lý trật tự xã hội và nguồn lực:
Trong giai đoạn cổ đại và trung đại, quản lý trật tự xã hội và nguồn lực đã đóng
một vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội. Các
triều đại và nền văn minh khác nhau đã phát triển các hệ thống quản lý để đảm
bảo trật tự, tôn trọng và sử dụng hiệu quả nguồn lực. Trong các triều đại của
Trung Quốc, hệ thống quản lý trật tự xã hội thường dựa trên tư tưởng của Khổng
Phạm Quế Anh lOMoAR cPSD| 40799667
Khoa học Quản lý trong lĩnh vực giáo dục
Tử. Các triều đại sử dụng nguyên tắc về tôn trọng đạo đức, tuân thủ luân phiên và
đảm bảo trật tự gia đình để duy trì sự ổn định và tương thân tương ái trong xã hội.
2. Một số các hệ thống quản lý nổi bật trong thời kỳ Cổ đại và Trung đại: Trong lịch sử
các tư tưởng trong thời kỳ cổ đại và trung cổ, chúng ta thấy sự phát triển của nhiều
hệ thống quản lý với các ý tưởng quản lý và triết học quản lý quan trọng có tầm ảnh
hưởng sâu sắc với nền quản lý hiện đại.
Thời Cổ đại:
- Hệ thống quản lý Ai Cập Cổ đại (khoảng 3100-30 TCN): Ai Cập Cổ đại đã
phát triển một hệ thống quản lý phức tạp để điều hành đất nước. Pharaoh là
người đứng đầu và có quyền kiểm soát tất cả các khía cạnh của xã hội, bao
gồm nông nghiệp, công trình xây dựng, và quân đội. Hệ thống thuế và công
chức cũng được xây dựng để hỗ trợ việc quản lý này.
- Hệ thống quản lý triều đại phong kiến Trung Quốc Cổ đại (khoảng 2100 TCN -
221 TCN): Trong lịch sử Trung Quốc, đã có nhiều triều đại như nhà Thương,
nhà Chu, nhà Hạ đã phát triển các hệ thống quản lý với triều đại và quan
chức để kiểm soát vùng đất và xây dựng đất nước. Các triều đại này cũng
thúc đẩy việc phát triển các nguyên tắc đạo đức và quản lý.
- Hệ thống quản lý Hy Lạp cổ đại (khoảng TK thứ 8 TCN - TK thứ 4 sau CN):
Hy Lạp cổ đại đã phát triển các nguyên tắc quản lý dựa trên dân chủ và sự
tham gia của công dân trong quyết định chính trị. Athens, ví dụ, có một hệ
thống quản lý dựa trên hội họp dân chúng, trong đó công dân tham gia vào
việc đưa ra quyết định quan trọng. -
Hệ thống quản lý Roman (khoảng 509 TCN - 476 sau CN): Đế quốc La Mã đã
phát triển một hệ thống quản lý phức tạp với các triều đại và cơ quan chính phủ
để quản lý đế quốc rộng lớn của họ. Hệ thống pháp luật và cơ quan quản lý đã
có tầm ảnh hưởng lớn đối với phát triển quản lý phương Tây.
- Hệ thống quản lý Maurya Ấn Độ (Khoảng 322-185 TCN): Chandragupta
Maurya và con trai của ông là Bindusara đã phát triển hệ thống quản lý
quốc gia Ấn Độ cổ đại với nhiều cơ quan chính phủ và các khu vực hành
chính để quản lý đất nước.
Thời Trung Cổ:
- Feudalism - Chế độ phong kiến châu Âu (Thế kỷ 9-15): Feudalism là một hệ
thống xã hội và quản lý phổ biến ở châu Âu trong thời kỳ Trung cổ. Nó dựa
trên hệ thống quan hệ lãnh đạo và đất đai, trong đó các lãnh chúa trao đất
cho các lãnh chúa nhỏ hơn trong trao đổi cho sự trung thành và dịch vụ. Hệ
thống này đã quản lý mối quan hệ và trật tự xã hội trong thời kỳ này. -
Quản lý trong Công giáo và Tu viện (khoảng TK 5-15 sau CN): Trong thời Trung
cổ, Công giáo và các tu viện đóng vai trò quan trọng trong xã hội và kinh tế. Các
tu sĩ và quản lý của họ đã phải quản lý tài chính, nguồn nhân lực, và tài
Phạm Quế Anh lOMoAR cPSD| 40799667
Khoa học Quản lý trong lĩnh vực giáo dục
sản của các tu viện. Họ phát triển các nguyên tắc quản lý để duy trì hoạt
động của mình và đóng góp cho xã hội.
- Hệ thống quản lý Trung Hoa: Trong lịch sử Trung Quốc, các triều đại như
Tống, Đường, và Thanh đã phát triển các hệ thống quản lý phức tạp với các
vị hoàng đế, quan chức, và học giả để kiểm soát đất nước và xây dựng đất
nước. Các hệ thống này quản lý việc thu thuế, quân đội, và hạ tầng cũng như
việc đào tạo các quan chức thể thao và nhà quản lý.
Thời Trung cổ:
- Quản lý trong Công giáo và Tu viện (khoảng 5-15 sau CN): Trong thời
Trung cổ, tu viện và nhà thờ Công giáo đóng vai trò quan trọng trong xã
hội và kinh tế. Các tu sĩ và quản lý của họ đã phát triển các nguyên tắc
quản lý tài chính, nguồn nhân lực và tài sản.
- Chế độ phong kiến Châu Âu - Feudalism (Thế kỷ 9-15): Feudalism là hệ
thống quản lý xã hội và kinh tế phổ biến ở châu Âu thời Trung cổ. Nó dựa
trên mối quan hệ lãnh đạo và sở hữu đất đai, trong đó các lãnh chúa (lords)
cấp cao nhất trao đất cho các lãnh chúa nhỏ hơn (vassals) trong trao đổi cho
sự trung thành và dịch vụ. Hệ thống này thúc đẩy tình thần phụ thuộc và đổi
mới cơ cấu xã hội và quản lý trong thời kỳ này.
- Hệ thống quản lý của Đế chế Maurya ( từ thế kỷ 4 đến thế kỷ 6 TCN): một
trong những hệ thống quản lý đầu tiên và quy mô lớn ở Ấn Độ cổ đại.Đế
chế Maurya đã phát triển hệ thống quản lý tài sản đất đai rộng lớn, sử
dụng các quản lý địa phương để thu thập thuế và duy trì hồ sơ đất đai.
Những tư tưởng và hệ thống quản lý từ thời kỳ cổ đại và trung cổ vẫn còn ảnh hưởng đến
cách chúng ta quản lý và lãnh đạo trong thế kỷ 21. Đa dạng hóa vùng đất và ảnh hưởng
văn hóa, phát triển các hệ thống quản lý phức tạp, phát triển quản lý tài chính và kinh tế
cũng như sự hòa nhập và chuyển giao ý tưởng là những triết học quản lý sâu rộng mà
chúng ta có thể áp dụng trong các giai đoạn hiện nay. Học hỏi từ lịch sử là tiền đề cho sự
xây dựng các hệ thống quản lý hiện đại và thúc đẩy sự phát triển bền vững
Phạm Quế Anh