Lừa Đảo Qua Mạng: Nguy Cơ và Cách Phòng Tránh Hiệu Quả | Phân tích môi trường | Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội

CHỦ ĐỀ D: ĐẠO ĐỨC, PHÁP LUẬT VÀ VĂN HÓA TRONG MT SỐ
PHÒNG TRÁNH LỪA ĐẢO VÀ ỨNG XỬ VHOA TRÊN MẠNG
I. Lừa đảo qua mạng ND chính: 1, Khái niệm
2, Thực trạng lừa đảo qua mạng
3, Một số thủ đoạn lừa đảo 4, Dấu hiệu lừa đảo
5, Hậu quả của lừa đảo qua mạng
6, Những mẹo tránh lừa đảo
1, Khái niệm:
Lừa đảo qua mạng là việc sử dụng internet để kết nối và thực hiện hành vi lừa đảo trên không gian mạng.
Việc lừa đảo qua mạng được thực hiện với nhiều mục đích nhưng phần lớn là để nhằm chiếm đoạt tài sản
của người bị lừa đảo.
2, Thực trạng lừa đảo qua mạng
- Tác động của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 + những tác động tích cực tới sự phát triển chung của toàn nhân loại
==> Tội phạm công nghệ cao cũng không ngừng gia tăng mạnh mẽ.
- Lừa đảo qua mạng đang dần trở nên phổ biến với những phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt.
- Hiện nay, có những chiêu trò lừa đảo tuy không mới nhưng nhiều người vì tâm lý hoang mang, lo lắng,
nhẹ dạ cả tin vẫn trở thành nạn nhân của các hành vi lừa đảo với thiệt hại lên đến hàng triệu, hàng tỷ đồng.
- Năm 2023, Cổng cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam ghi nhận khoảng 13.900 vụ tấn công mạng vào
các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 390.000 tỉ
đồng (tương đương 3,6% GDP).
3, Một số thủ đoạn lừa đảo
Một số thủ đoạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên ko gian mạng nổi bật như:
- Giả danh cơ quan pháp luật
- Giả danh nhân viên ngân hàng - Giả danh người thân
- Lừa đảo trúng thưởng
- Lừa đảo qua mua bán trực tuyến - Deep fake
a, Giả danh cơ quan pháp luật
Thủ đoạn của các đối tượng lừa đảo là gọi điện giả danh cơ quan thực thi pháp luật, thông báo rằng người
dùng liên quan đến các vụ việc nghiêm trọng, như rửa tiền.
- Chúng yêu cầu nạn nhân chuyển tiền đến một số tài khoản ngân hàng với lý do "để cơ quan điều tra
giám định, nếu không có vấn đề gì sẽ trả lại".
- Khi tiền được chuyển đến các tài khoản này, chúng sẽ thuê người rút hết tiền ra.
b, Giả danh nhân viên ngân hàng
Đối tượng lừa đảo giả mạo nhân viên ngân hàng tiếp cận chủ thẻ qua mạng xã hội (Zalo/ Facebook) hoặc
gọi điện để tư vấn nâng hạn mức thẻ tín dụng.
- Nếu khách hàng đồng ý, đối tượng sẽ hướng dẫn truy cập đường link giả mạo sau đó yêu cầu chủ thẻ
nhập thông tin cá nhân (Họ tên, Số điện thoại, Hạn mức thẻ tín dụng) đồng thời yêu cầu chụp hai mặt
CCCD/CMND, thẻ tín dụng và cung cấp mã xác thực OTP.
- Sau khi khách hàng cung cấp những thông tin trên, đối tượng lừa đảo sẽ thực hiện các giao dịch trực
tuyến gian lận nhằm chiếm đoạt tiền trong thẻ tín dụng của khách hàng.
c, Lừa đảo qua mua bán trực tuyến
- Bán hàng giả, hàng kém chất lượng: Người bán quảng cáo sản phẩm với chất lượng cao nhưng thực tế
lại cung cấp hàng giả, hàng kém chất lượng.
- Bán hàng không tồn tại: Người bán tạo ra các trang web giả mạo, quảng cáo sản phẩm hấp dẫn với giá
rẻ, sau khi nhận tiền thì không giao hàng hoặc giao hàng không đúng như quảng cáo.
- Lừa đảo thanh toán: Người bán yêu cầu thanh toán bằng hình thức không an toàn, sau đó chiếm đoạt tiền của người mua.
- Lừa đảo thông tin cá nhân: Người bán yêu cầu người mua cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm như số
chứng minh thư, số tài khoản ngân hàng, sau đó sử dụng thông tin này để thực hiện các hành vi phạm pháp.
d, Lừa đảo trúng thưởng
Lừa đảo trúng thưởng, tặng quà để lấy tiền phí vận chuyển.
- Thông qua email hoặc tin nhắn trên mạng xã hội, thông báo trúng thưởng hoặc tặng quà và yêu cầu trả
phí vận chuyển để nhận món quà giá trị cao. Khi trả phí, nạn nhân không nhận được gì hoặc chỉ nhận
được món quà giá trị rất thấp.
e, Giả danh người thân
Lừa đảo giả danh người thân là một hình thức lừa đảo tinh vi, lợi dụng lòng tin của nạn nhân để chiếm
đoạt tài sản. Kẻ lừa đảo thường sử dụng các phương thức sau:
- Liên lạc qua điện thoại hoặc mạng xã hội: Kẻ lừa đảo giả danh người thân, bạn bè thân thiết của nạn
nhân, tạo dựng lòng tin bằng cách sử dụng thông tin cá nhân của nạn nhân hoặc những câu chuyện quen thuộc.
- Tạo tình huống khẩn cấp: Kẻ lừa đảo thường tạo ra tình huống khẩn cấp như tai nạn, bệnh tật, cần tiền
gấp để thuyết phục nạn nhân chuyển tiền.
- Yêu cầu chuyển tiền qua tài khoản ngân hàng: Kẻ lừa đảo thường yêu cầu nạn nhân chuyển tiền qua tài
khoản ngân hàng của chúng, sau đó chiếm đoạt số tiền này. g, Deep fake
- Khái niệm: Deepfake là cụm từ được kết hợp từ “deep learning” và “fake”, là công nghệ ứng dụng trí
tuệ nhân tạo (AI) tạo ra các sản phẩm công nghệ âm thanh, hình ảnh và video làm giả đối tượng ngoài đời
thực với độ chính xác rất cao. VD: Reface, Zao, Wombo,… - Cách thức hđ:
Dựa trên hình ảnh khuôn mặt, giọng nói của một người ngoài đời thực qua mạng internet mà các kẻ xấu
thu thập. Sau đó sử dụng công nghệ Deepfake khi ấy Deepfake sẽ sử dụng thuật toán để tái tạo lại khuôn
mặt, biểu cảm và giọng nói phù hợp với nét mặt của người khác; sau đó tạo ra video giả mạo hoàn toàn
đối tượng ngoài đời thực.
4, Dấu hiệu lừa đảo qua mạng
- Các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp uy tín phải đảm bảo giao tiếp quan hệ công chúng với chất lượng
cao, có tính chuyên nghiệp. Nếu email, trang web có lỗi chính tà, lỗi hành văn thì đó có thể là lừa đảo.
Những lỗi này có thể là do sự thiếu chuyên nghiệp của kẻ lừa đảo, do cố gắng tránh các bộ lọc thông
minh, do được dịch từ một ngoại ngữ, từ kẻ lừa đảo xuyên biên giới, nhằm đến nạn nhân là người thường hay thích mới lạ.
- Tên miền gồm vài phần cách nhau dấu chấm. Phần đầu viết tắt tên cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp dễ
nhớ nhưng các phần đuôi như: "com", "net", "org",... ít được chú ý hơn. Các đuôi tên miền khác với tên
miền chính thức mà cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp vẫn dùng là dấu hiệu lừa đảo.
- Cần chú ý nhận biết những cách viết sai chính tả trong tên miền để đánh lừa người đọc. Ví dụ, thay chữ
"o" bằng số 0; thay “m” bằng “r” và “ ". Đây là những thủ đoạn n
- Trỏ chuột vào một liên kết nhưng không nháy chuột, ta sẽ nhìn thấy địa chỉ đích thực sự mà liên kết sẽ
mở ra. Nếu nó không khớp với địa chỉ hiển thị mời nháy chuột thì đó là dấu hiệu lừa đảo.
- Cảnh giác với email, tin nhắn từ người lạ, với cách xưng hô chung chung hoặc đột xuất bất ngờ từ người
quen cũ lâu nay ít liên hệ. Tạo ra tình huống khẩn cấp là một thủ đoạn phổ biến của kẻ lừa đảo. 5, Hậu quả
- Một cuộc tấn công lừa đảo qua mạng thành công có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Điều này
có thể trông giống như tiền bị đánh cắp, các khoản phí gian lận trên thẻ tín dụng, mất quyền truy nhập vào
ảnh, video và tệp – thậm chí là tội phạm mạng mạo danh bạn và khiến người khác gặp rủi ro.
Vd: Tại nơi làm việc, rủi ro đối với chủ lao động có thể bao gồm mất tiền công ty, lộ thông tin cá nhân
của khách hàng và đồng nghiệp, các tệp nhạy cảm bị đánh cắp hoặc không thể truy nhập được, chưa kể
đến việc gây thiệt hại cho uy tín của công ty. Trong nhiều trường hợp, thiệt hại đó có thể không thể phục hồi được.
- Trong năm 2023, cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam ghi nhận khoảng 13.900 vụ tấn công mạng
vào các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp; gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại rất lớn; số
tiền người dân bị các đối tượng lừa đảo trên mạng hàng ngàn tỷ đồng (tăng gấp rưỡi so với năm 2022).
Trong đó, 91% thông tin liên quan lĩnh vực tài chính. Tỷ lệ người dùng thiết bị di động, mạng xã hội...
nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo trực tuyến là 73%.
- Nguyên nhân: Nguyên nhân có thể xuất phát từ việc thiếu hiểu biết về pháp luật, kiến thức xã hội hạn
chế dẫn đến khó khăn trong việc nhận ra ngay những mâu thuẫn, bất hợp lý trong thông tin mà các đối
tượng lừa đảo cung cấp hay ít đọc khuyến cáo, cảnh báo của các cơ quan chức năng, thiếu sự chuẩn bị về
tâm lý dẫn đến tình trạng hoang mang, sợ hãi và thực hiện theo sự hướng dẫn, điều khiển của các đối
tượng một cách “vô thức”.
6, Những mẹo tránh lừa đảo
- Cẩn trọng trước lời mời chào hấp dẫn: Không nên nghe và làm theo những lời hướng dẫn, giới thiệu, dụ
dỗ làm theo các cách thức làm việc nhẹ nhàng, kiếm tiền dễ dàng… Đặc biệt không nghe theo lời các đối
tượng chuyển tiền vào tài khoản chỉ định. Cảnh giác trước các thông tin thông báo nhận thưởng qua
mạng, yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền để nhận thưởng.
- Luôn cẩn trọng với email, điện thoại, tin nhắn từ số lạ: Hãy liên lạc với công ty hoặc tổ chức được nhắc
đến, bằng email, số điện thoại để được xác minh thông tin chính xác.
- Không chia sẻ thông tin cá nhân, bao gồm ngày tháng năm sinh, mật mã và thông tin Tài khoản/ Thẻ:
Kiểm tra địa chỉ của các trang web bạn ghé thăm. Cẩn trọng với các thông tin bạn chia sẻ trên mạng xã
hội và kiểm tra các thiết lập quyền riêng tư.
- Đối với các Website, ứng dụng giả mạo: Tuyệt đối không truy cập website, ứng dụng trong tin nhắn
nhận được, trang web có nội dung không rõ ràng, giả mạo dịch vụ chuyển tiền quốc tế, trang web ngân hàng…
- Tìm hiểu kỹ thông tin khi kết bạn: Tìm hiểu kỹ thông tin khi kết bạn với những người lạ trên mạng xã
hội, đặc biệt là những người hứa hẹn cho, tặng số tiền, tài sản lớn hoặc quà có giá trị lớn.
- Cẩn trọng khi cài ứng dụng, phần mềm: Không cài đặt trên điện thoại, máy tính các ứng dụng chưa được
xác thực. Khi phát hiện SIM điện thoại bị vô hiệu hóa, cần liên hệ ngay nhà mạng để yêu cầu hỗ trợ, xác
mình. Nếu bị mất điện thoại, cần nhanh chóng báo cho nhà mạng để khóa SIM kịp thời.