Luận văn Hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền - Nguyên Lý kế toán | Trường Đại học Quy Nhơn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TR ỜNG ĐẠI HỌC QUY Ƣ NHƠN NGÔ THỊ NHẬT HẠ
HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH
BÁN HÀNG VÀ THU TIỀN TẠI CÔNG TY
TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN XỔ SỐ KIẾN THIẾT BÌNH ĐỊNH
Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 8340301 Ng ời h ƣ ớng dẫn: ƣ TS.LÊ THỊ THANH MỸ LỜI CAM ĐOAN
“Hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền tại Công ty
TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập
của tôi. Đây là đề tài của luận văn thạc sĩ kế toán. Luận văn này ch a ƣ đ ợc ƣ
công bố bởi bất cứ ai và với bất kì hình thức nào. Tác giả Ngô Thị Nhật Hạ LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi đã nhận
đƣợc nhiều sự động viên, khuyến khích và điều kiện từ các cấp lãnh đạo, thầy
cô giáo, anh chị em đồng nghiệp và gia đình.
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo, đặc biệt là các
thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy những môn học của toàn khóa học và
phòng sau Đại học của Trƣờng Đại học Quy Nhơn đã tạo mọi điều kiện, đóng
góp những ý kiến thiết thực cho tôi trong suốt quá trình học tập cũng nhƣ
hoàn thành luận văn thạc sĩ.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS.Lê Thị Thanh Mỹ -
ngƣời đã trực tiếp h ớng ƣ
dẫn và giúp đỡ tôi để tôi có những kiến thức cần
thiết cho việc hoàn thành tốt bài luận văn. Và rất mong nhận đ ợc ƣ
sự đóng góp ý kiến từ giáo viên h ớng ƣ dẫn và
các thầy cô giáo khác cho bài luận văn của tôi, vì trong bài sẽ có những sai sót
không thể tránh khỏi. Tôi xin chân thành cảm ơn. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, L U ĐỒ Ƣ
MỞ ĐẦU......................................................................................................................................................1
1.Tính cấp thiết của đề tài............................................................................................................... 1 ..
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan.........................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài......................................................................................................... 3 .
4. Đối t ợng và phạm vi nghiên cứu ƣ
..........................................................................................3
5. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................................................4
6. Ý nghĩa khoa học của đề tài.......................................................................................................4
7. Kết cấu của đề tài............................................................................................................................5
CH ƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT Ƣ NỘI BỘ ĐỐI VỚI CHU
TRÌNH BÁN HÀNG VÀ THU TIỀN TRONG DOANH NGHIỆP...................................6
1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG DOANH
NGHIỆP.........................................................................................................................................................6
1.1.1. Khái niệm về kiểm soát nội bộ..........................................................................................6
1.1.2. Mục tiêu và nhiệm vụ của kiểm soát nội bộ................................................................8
1.1.3. Sự cần thiết của kiểm soát nội bộ................................................................................... 9 ..
1.1.4. Các yếu tố cơ bản của kiểm soát nội bộ........................................................................9
1.2. KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH BÁN HÀNG VÀ THU TIỀN TRONG
DOANH NGHIỆP KINH DOANH XỔ SỐ............................................................................... 19 .
1.2.1. Đặc điểm cơ bản của doanh nghiệp kinh doanh xổ số.........................................19
1.2.2. Đặc điểm của chu trình bán hàng và thu tiền trong các doanh nghiệp
kinh doanh xổ số.................................................................................................................................20
1.2.3. Những sai sót và gian lận thƣờng gặp trong chu trình bán hàng và thu tiền
....................................................................................................................................................................23
1.2.4. Nội dung kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền.............................. 24 ... KẾT LUẬN CH ƠNG 1 Ƣ
...................................................................................................................29 CH ƠNG 2: Ƣ
THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH BÁN HÀNG
VÀ THU TIỀN TẠI CÔNG TY TNHH XỔ SỐ KIẾN THIẾT BÌNHĐỊNH...............30
2.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÔNG TY TNHH XỔ SỐ KIẾN THIẾT
BÌNH ĐỊNH.............................................................................................................................................. 30 .
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Công ty......................................................30
2.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của Công ty...........................................................................32
2.1.3. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của Công ty..........................................................33
2.1.4. Đặc điểm tổ chức kinh doanh và tổ chức quản lý của Công ty 33
2.1.5. Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán của Công ty...................................................... 39 .
2.2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH BÁN HÀNG VÀ THU
TIỀN TẠI CÔNG TY TNHH XỔ SỐ KIẾN THIẾT BÌNH ĐỊNH..................................41
2.2.1. Đặc điểm chu trình bán hàng thu tiền và kết quả hoạt động kinh doanh
tại Công ty.............................................................................................................................................41
2.2.2. Thực trạng kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền tại Công ty .. 45
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH BÁN HÀNG
VÀ THU TIỀN TẠI CÔNG TY TNHH XỔ SỐ KIẾN THIẾT BÌNH ĐỊNH.............73
2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc trong công tác kiểm soát nội bộ chu trình bán
hàng và thu tiền...................................................................................................................................73
2.3.2. Những hạn chế trong công tác kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và
thu tiền.....................................................................................................................................................74 KẾT LUẬN CH ƠNG 2 Ƣ
...................................................................................................................76 CH ƠNG 3: GIẢI PHÁP Ƣ
HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH
BÁN HÀNG VÀ THU TIỀN TẠI CÔNG TY TNHH XỔ SỐ KIẾN THIẾT
BÌNH ĐỊNH............................................................................................................................................. 77 ...
3.1. NHỮNG QUAN ĐIỂM VÀ NGUYÊN TẮC ĐỂ HOÀN THIỆN VIỆC
KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH BÁN HÀNG VÀ THU TIỀN TẠI CÔNG
TY TNHH XỔ SỐ KIẾN THIẾT BÌNH ĐỊNH.........................................................................77
3.1.1. Quan điểm................................................................................................................................77
3.1.2. Nguyên tắc...............................................................................................................................78
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KIỂM SOÁT NỘI BỘ CHU TRÌNH BÁN
HÀNG VÀ THU TIỀN TẠI CÔNG TY TNHH XỔ SỐ KIẾN THIẾT BÌNH
ĐỊNH............................................................................................................................................................ 78 .
3.2.1. Hoàn thiện về môi trƣờng kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu
tiền tại Công ty....................................................................................................................................78
3.2.2. Hoàn thiện về đánh giá rủi ro trong chu trình bán hàng và thu tiền tại
Công ty.................................................................................................................................................. 80 ..
3.2.3. Hoàn thiện các thủ tục kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền
tại Công ty.............................................................................................................................................81
3.2.4. Hoàn thiện về thông tin và truyền thông chu trình bán hàng và thu tiền
tại Công ty.............................................................................................................................................87
3.2.5. Hoàn thiện công tác giám sát việc thực hiện các hoạt động kiểm soát tại
Công ty.................................................................................................................................................. 88 .. KẾT LUẬN CH ƠNG 3 Ƣ
...................................................................................................................89
KẾT LUẬN CHUNG.............................................................................................................................. 90 .
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................91 PHỤ LỤC
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao)
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU
Bắt đầu hoặc kết thúc Chứng từ sử dụng
Xử lý theo cách thủ công Xử lý bằng máy tính Ng ời tiếp nhận ƣ Lƣu trữ
H ớng vận động của chu trình ƣ
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCTC Báo cáo tài chính BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế ĐĐH Đơn đặt hàng ĐK Điều kiện DNKDXS
Doanh nghiệp kinh doanh xổ số GTGT Giá trị gia tăng HĐQT Hội đồng quản trị KPCĐ Kinh phí công đoàn KSNB Kiểm soát nội bộ STT Số thứ tự TK Tài khoản TNHH Trách nhiệm hữu hạn TP Thành phố UBND Uỷ ban nhân dân VPĐD Văn phòng đại diện XSKT Xổ số kiến thiết DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Giá trị trúng thƣởng của vé xổ số lô tô Bình Định loại 2 số.........................35
Bảng 2.2: Giá trị trúng thƣởng của vé xổ số lô tô Bình Định loại 3 số.........................36
Bảng 2.3: Giá trị trúng thƣởng của vé xổ số truyền thống Bình Định loại 6 số........36
Bảng 2.4: Bảng kết quả hoạt động kinh doanh thu gọn.........................................................43
Bảng 2.5: Bảng câu hỏi về môi tr ờng kiểm soát trong kiểm soát nội bộ chu trình ƣ bán hàng và thu tiền 45
Bảng 2.6: Bảng câu hỏi về đánh giá rủi ro trong kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền 49
Bảng 2.7: Bảng câu hỏi về hoạt động kiểm soát trong kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền 51
Bảng 2.8: Bảng câu hỏi về thông tin và truyền thông trong kiểm soát nội bộ chu
trình bán hàng và thu tiền 69
Bảng 2.9: Bảng câu hỏi về giám sát trong kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền 71
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH, L U ĐỒ Ƣ
Sơ đồ 2.1 : Sơ đồ cơ cấu tổ chức bộ máy Công ty....................................................................37
Sơ đồ 2.2: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán của công ty............................................................39
Sơ đồ 2.3: Sơ đồ trình tự ghi sổ kế toán tại công ty.................................................................40
Sơ đồ 2.4: Trình tự của chu trình bán hàng và thu tiền tại Công ty..................................42
Hình 2.1: Phiếu xuất kho......................................................................................................................56
Hình 2.2: Biên bản thu hồi vé xổ số truyền thống bán không hết.....................................57
Hình 2.3: Bảng kê bán hàng................................................................................................................62
Hình 2.4: Hóa đơn giá trị gia tăng....................................................................................................63
Hình 2.5: Phiếu thu tiền........................................................................................................................66
Hình 2.6: Giấy báo có...........................................................................................................................67
Hình 3.1: Đơn đặt hàng.........................................................................................................................82
Hình 3.2: Báo cáo tổng hợp đơn đặt hàng....................................................................................83 L u
ƣ đồ 2.1: L u đồ kiểm soát việc tiếp nhận đơn hàng, kiểm tra công n ƣ ợ và lập
phiếu bán hàng đối với đại lý xổ số ngoài TP.Quy Nhơn 58 L u
ƣ đồ 2.2: L u đồ kiểm soát việc tiếp nhận đơn hàng, kiểm tra công n ƣ ợ và lập
phiếu bán hàng đối với đại lý xổ số trong TP.Quy Nhơn 59 L u
ƣ đồ 2.3: L u đồ xuất vé số ƣ
........................................................................................................61 L u
ƣ đồ 2.4: L u đồ ghi nhận nghiệp vụ bán hàng ƣ
.................................................................64 L u
ƣ đồ 2.5: L u đồ thu tiền đại lý xổ sổ ƣ
....................................................................................68 L u
ƣ đồ 3.1: L u đồ quy trình thẩm định ƣ
....................................................................................84 1 MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, các doanh nghiệp đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt và
khốc liệt trên thị tr ờng ƣ
kinh tế. Để có thể đi đến thành công, không chỉ đòi hỏi các
doanh nghiệp kinh doanh phải nâng cao thêm chất l ợng ƣ sản phẩm, đa dạng hóa
các loại mặt hàng, cải thiện đội ngũ quản lý,.. mà còn phải hoàn thành tốt các công
tác kiểm tra, kiểm soát. Một trong những công cụ hữu hiệu nhất trong quá trình
quản lý của đơn vị là thiết lập kiểm soát nội bộ.
Có một thực trạng khá phổ biến là các công ty nhỏ thì sẽ quản lý theo kiểu gia
đình, còn các công ty lớn hơn thì sẽ phân quyền cho cấp d ới ƣ quản lý, nh ng ƣ sự quản lý này th ờng ƣ
lỏng lẻo và thiếu chính xác. Bởi vì điều này nên cần có một hệ
thống kiểm soát nội bộ để xác lập nên một cơ chế giám sát bằng những quy định,
quy chế rõ ràng. Ngoài ra, các công ty dù lớn hay nhỏ đều tham gia vào việc kinh
doanh buôn bán, có nghĩa chu trình bán hàng và thu tiền từ việc buôn bán sẽ đ ợc ƣ
chú trọng hơn, vì đây là quá trình chuyển quyền sở hữu hàng hoá - tiền tệ giữa ngƣời mua và ng ời
ƣ bán, gắn với lợi ích kinh tế, cũng nhƣ trách nhiệm pháp lý
của mỗi bên. Do vậy, thiết lập kiểm soát nội bộ cũng trở nên quan trọng hơn, cần
đƣợc thực hiện một cách chặt chẽ.
Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định đang hoạt động dựa trên việc bán
các loại vé sổ xố, nên việc bán hàng và thu tiền tại Công ty đ ợc ƣ diễn ra liên tục ở
cả trong và ngoài khu vực Thành phố Quy Nhơn. Chính vì thế, kiểm soát nội bộ chu
trình bán hàng và thu tiền có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với quá trình kinh
doanh của Công ty, vì nó sẽ giúp cho Công ty ngăn chặn đ ợc ƣ những rủi ro, gian
lận, sai sót không cần thiết nhằm đạt đ ợc ƣ
hiệu quả kinh doanh cao nhất. Mặc dù,
Công ty đã thiết lập kiểm soát nội bộ nh ng vẫn còn tồn tại một số vấn đề thiếu sót ƣ .
Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã chọn đề tài : “Hoàn thiện kiểm soát nội
bộ chu trình bán hàng và thu tiền tại Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình
Định” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của mình. 2
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan.
Tác giả Nguyễn Thị Báu (2020), đề tài: “Tăng c ờng ƣ kiểm soát nội bộ chu
trình bán hàng và thu tiền tại Công ty Cổ phần Petec Bình Định”. Luận văn thạc sĩ
của tác giả Nguyễn Thị Báu đã đ a
ƣ ra những vấn đề còn tồn đọng trong chu trình
bán hàng và thu tiền của công ty.Sau đó đ a
ƣ ra những giải pháp để giải quyết
những vấn đề đó và hoàn thiện chúng. [4]
Tác giả Lê Hải Yến (2019), đề tài: “Hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu trình bán
hàng – thu tiền tại Công ty Cổ phần Cúc Ph ơng”. ƣ
Luận văn của tác giả Lê Hải
Yến nghiên cứu thực trạng của kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền. Tác
giả đã phân tích những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân tồn tại trong việc kiểm
soát nội bộ chu trình, để đ a
ƣ ra các giải pháp hoàn thiện kiểm soát nội bộ và tăng
cƣờng hiệu quả hoạt động của kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng thu tiền tại
Công ty Cổ phần Cúc Ph ơng. [3] ƣ
Tác giả Nguyễn Thị Minh (2019), đề tài “Hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu trình
bán hàng và thu tiền tại Công ty Cổ phần th ơng ƣ
mại và công nghệ Nam Hải”.
Trong luận văn tác giả Nguyễn Thị Minh đã tìm hiểu về kiểm soát nội bộ chu trình
bán hàng và thu tiền tại đơn vị, phân tích đ ợc ƣ
thực trạng kiểm soát nội bộ chu
trình tại Công ty Cổ phần th ơng ƣ
mại và công nghệ Nam Hải. Chính từ việc tìm
hiểu và phân tích này, tác giả đã đ a ƣ ra đ ợc ƣ
các giải pháp để hoàn thiện hơn kiểm
soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền của công ty. [7]
Tác giả Nguyễn Thị Hồng Hoa (2018), đề tài “Hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu
trình bán hàng và thu tiền tại Công ty Cổ phần phát triển đầu t xây dựng và du lịch ƣ
An Phú Thịnh”.Luận văn của tác giả Nguyễn Thị Hồng Hoa nghiên cứu về kiểm
soát nội bộ chu trình bán hàng và bán hàng nói chung cũng nhƣ đơn vị An Phú
Thịnh nói riêng, từ việc nghiên cứu này đã cho thấy những mặt còn yếu kém của đơn vị. Từ đó đ a
ƣ ra các giải pháp nhằm tăng c ờng ƣ
hoạt động kiểm soát nội bộ
của chu trình cho đơn vị. [6]
Tác giả Trần Thị Thu Thảo (2016), đề tài: “Hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu
trình bán hàng và thu tiền tại Công ty Cổ phần Công nghệ gỗ Đại Thành”. Luận văn
thạc sĩ của tác giả Trần Thị Thu Thảo đã cho thấy thực trạng của Công ty Cổ phần 3
Công nghệ gỗ Đại Thành về chu trình bán hàng và thu tiền. Qua thực trạng nh thế, ƣ tác giả đã đ a
ƣ ra những mặt còn yếu kém và giải pháp để giúp cho Công ty hoàn
thiện hơn việc kiểm soát nội bộ chu trình. [ 10 ]
Có thể thấy rằng, hầu hết các luận văn về kiểm soát chu trình bán hàng và thu
tiền trong nội bộ của các tác giả hầu nhƣ đã giải quyết đ ợc ƣ ba vấn đề lớn nhƣ sau:
- Một là, luận văn đã hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản của việc hoàn
thiện kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền của công ty.
- Hai là, luận văn đã chỉ đ
ợc những hạn chế còn tồn tại trong chu tr ƣ ình bán
hàng và thu tiền của công ty. - Ba là, luận văn đ a ƣ ra đ ợc ƣ
những giải pháp tốt nhất cho công ty, đặc biệt là
các giải pháp để hoàn thiện hơn kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền của công ty. Hiện nay, ch a
ƣ có đề tài nào về hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền đ ợc ƣ
thực hiện tại Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định. Vì vậy,
dựa trên việc tham khảo các công trình nghiên cứu trên, tôi đã tiếp tục đi sâu hơn để
tìm hiểu về kiểm soát nội bộ tại Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định nhằm
hoàn thiện hơn kiểm soát nội bộ tại đơn vị.
3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài
Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu tổng quát về kiểm soát nội bộ và kiểm soát nội
bộ trong chu trình bán hàng thu tiền ở các doanh nghiệp.
Mục tiêu chi tiết: từ mục tiêu tổng quát thì có các mục tiêu chi tiết
+ Nghiên cứu lý luận về kiểm soát nội bộ và kiểm soát nội bộ chu trình bán
hàng và thu tiền của Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định
+ Khảo sát và đánh giá thực trạng, đ a ra đ ƣ
ợc các đánh giá khách quan; nhận ƣ
xét đ ợc các rủi ro, các vấn đề sai sót còn tồn đọng trong chu trình ƣ
+ Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hơn cho chu trình bán hàng và thu tiền
tại Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài: kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài: 4
+ Về thời gian: nghiên cứu trên các thông tin số liệu từ năm 2017 đến năm 2020.
+ Về không gian: đề tài đ
ợc nghiên cứu trong phạm vi của Công ty ƣ TNHH
Xổ xố kiến thiết Bình Định.
+ Về nội dung: đề tài tập trung vào hoạt động kiểm soát nội bộ đối với chu
trình bán hàng và thu tiền tại Công ty TNHH Xổ xố kiến thiết Bình Định.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng ph ơng ƣ
pháp tổng hợp nghiên cứu tài liệu, phỏng vấn và
quan sát thực tế để thu thập thông tin về kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền tại Công ty. - Ph ơng ƣ
pháp nghiên cứu tài liệu: tham khảo các chuẩn mực kế toán, các giáo
trình kiểm soát nội bộ,….để làm cơ sở hình thành phần cơ sở lý luận về kiểm soát
nội bộ và kiểm soát nội bộ trong chu trình bán hàng thu tiền. Đây cũng là nền tảng
để tìm hiểu thực tế kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền tại đơn vị. - Ph ơng ƣ
pháp phỏng vấn trực tiếp: tiến hành phỏng vấn trực tiếp các nhân viên
tại phòng tài chính – kế toán, phòng kế hoạch hành chính, phòng lô tô…đặc biệt là những đối t ợng ƣ
cung cấp thông tin và số liệu có liên quan đến đề tài. Việc phỏng
vấn trực tiếp giúp giải đáp đ ợc ƣ
những thắc mắc trong quá trình tiếp cận các thông tin tại đơn vị. - Ph ơng ƣ pháp thu thập số liệu:
+ Dữ liệu thứ cấp: thu thập từ những nguồn có bên trong đơn vị nh báo cáo ƣ
tài chính, các sổ sách, chứng từ có liên quan…; từ các ph ơng tiện truyền thông ƣ
nhƣ báo chí, internet, website,…
+ Dữ liệu sơ cấp: thu thập từ việc quan sát, phỏng vấn nhân viên tạo đơn vị. - Ph ơng ƣ
pháp tổng hợp, đánh giá: từ những thông tin, số liệu thu thập đ ợc ƣ
kết hợp với quá trình quan sát hoạt động kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu
tiền tại đơn vị để đ a
ƣ ra những nhận định, đánh giá các u ƣ khuyết điểm, tìm ra nguyên
nhân và đề xuất giải pháp hợp lý.
6. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Luận văn với đề tài “Hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền 5
tại Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định” có ý nghĩa:
Hệ thống hoá cơ sở lý luận cơ bản về kiểm soát nội bộ nói chung, cũng nhƣ
kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền của các công ty, doanh nghiệp. Từ
đó, làm cơ sở cho việc đánh giá công tác kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu
tiền của Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định.
Tìm hiểu và đánh giá thực trạng của công tác kiểm soát nội bộ chu trình bán
hàng và thu tiền tại Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định, chỉ ra đ ợc ƣ những mặt Công ty đã đ ợc ƣ
và những vấn đề còn hạn chế trong công tác kiểm soát nội bộ
chu trình bán hàng và thu tiền của Công ty.
Đề xuất các giải pháp nhằm làm giảm thiểu những sai sót, rủi ro, gian lận trong
công tác kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền của Công ty, để từ đó góp
phần vào sự phát triển hơn của Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn kết cấu thành ba ch ơng; ƣ
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền trong các doanh nghiệp.
Chƣơng 2: Thực trạng kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu tiền tại Công
ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định.
Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện kiểm soát nội bộ chu trình bán hàng và thu
tiền tại Công ty TNHH Xổ số kiến thiết Bình Định. 6 CH
ƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN V Ƣ
Ề KIỂM SOÁT NỘI BỘ ĐỐI
VỚI CHU TRÌNH BÁN HÀNG VÀ THU TIỀN TRONG DOANH NGHIỆP
1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG DOANH NGHIỆP
1.1.1. Khái niệm về kiểm soát nội bộ
Kiểm soát nội bộ (KSNB) đóng vai trò quan trọng đối với sự thành bại của một
doanh nghiệp, vì với mức độ tăng tr ởng ƣ
ngày càng cao của nguồn vốn kinh doanh đang đ ợc ƣ thị tr ờng ƣ
vốn hóa thì áp lực suy thoái và những khó khăn nhiều chiều
từ nền kinh tế cũng tăng lên. Các doanh nghiệp có thể bị đổ vỡ bởi nguyên nhân là
do hệ thống kiểm soát nội bộ quá yếu kém. Từ sự đổ vỡ này, khái niệm KSNB ra
đời và tất cả các doanh nghiệp ngày càng quan tâm đến mức độ đầy đủ, tính hiệu lực và hiệu quả của KSNB.
Vậy kiểm soát nội bộ là gì?
Theo định nghĩa của Hiệp hội Kiểm toán nội bộ (IIA): “KSNB là một hệ thống
quy trình do các cấp quản lý, hội đồng quản trị (HĐQT) và các nhân viên của đơn vị thực hiện, đ ợc ƣ
thiết lập để cung cấp một sự đảm bảo hợp lý nhằm thực hiện mục
tiêu hoạt động hữu hiệu và hiệu quả, báo cáo tài chính đáng tin cậy, các luật lệ và quy định đ ợc ƣ tuân thủ.”
Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 315: Xác định và đánh giá rủi ro có
sai sót trọng yếu thông qua hiểu biết về đơn vị đ ợc ƣ
kiểm toán và môi tr ờng ƣ của
đơn vị có đề cập đến khái niệm về KSNB nh sau: ƣ
KSNB là quy trình do Ban quản trị, Ban Giám đốc và các cá nhân khác trong
đơn vị thiết kế, thực hiện và duy trì để tạo ra sự đảm bảo hợp lý về khả năng đạt đ ợc ƣ
mục tiêu của đơn vị trong việc đảm bảo độ tin cậy của báo cáo tài chính, đảm
bảo hiệu quả, hiệu suất hoạt động, tuân thủ pháp luật và các quy định có liên quan. [1,tr 43]
Luật Kế toán 2015 cho rằng : KSNB là việc thiết lập và tổ chức thực hiện trong 7
nội bộ đơn vị kế toán các cơ chế, chính sách, quy trình, quy định nội bộ phù hợp với
quy định của pháp luật nhằm bảo đảm phòng ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời rủi ro
và đạt đ ợc yêu cầu đề ra. [7] ƣ
Theo COSO năm 1992 (The Committee of Sponsoring Organizations of the
Treadway Commission) - Ủy ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về chống gian
lận khi lập báo cáo tài chính: “KSNB là một quá trình do ng ời ƣ quản lý, hội đồng
quản trị và các nhân viên của đơn vị chi phối, nó đ ợc thiết ƣ
lập để cung cấp một sự
đảm bảo hợp lí nhằm thực hiện mục tiêu: (i) Báo cáo tài chính đáng tin cậy; (ii) Các
luật lệ và quy định đ ợc tuân thủ; (iii) Hoạt động hữu hiệu và hiệu quả.” ƣ
Sau hơn 20 năm, COSO đã ban hành bản cập nhật mới là COSO Internal
Control 2013, theo đó: “KSNB là một quy trình đ a
ƣ ra bởi Ban quản trị của doanh
nghiệp, nhà quản lý và các nhân sự khác, đ ợc ƣ thiết kế để đ a ƣ ra sự đảm bảo cho
việc đạt đ ợc mục tiêu về hoạt động, báo cáo và tuân thủ.” ƣ
Có rất nhiều định nghĩa về KSNB nh ng ƣ
tóm lại, các định nghĩa đều thống nhất chung ở các điểm sau:
KSNB là một quá trình: các doanh nghiệp th ờng ƣ
đặt ra các mục tiêu để thực
hiện các mong muốn làm cho doanh nghiệp phát triển hơn, mà để có thể đạt đ ợ ƣ c
các mục tiêu ấy thì các hoạt động của doanh nghiệp phải đ ợc ƣ thực hiện thông qua
quá trình lập kế hoạch, thực hiện và giám sát. Và quá trình này chính là KSNB, đây
không phải là sự hoạt động riêng lẻ của bất kì bộ phận nào trong doanh nghiệp mà
chính là một chuỗi hoạt động chặt chẽ của tất cả các bộ phận, bộ phận này hoạt
động sẽ bổ sung và hoàn tất quá trình cho bộ phận khác, từ đó làm tăng tính hữu hiệu cho KSNB.
KSNB đ ợc thiết kế và vận hành bởi con ng ƣ ời: Con ng ƣ
ời ở đây chính là Hội ƣ
đồng quản trị, Ban giám đốc, nhà quản lý và các nhân viên trong doanh nghiệp. Họ sẽ đ a
ƣ ra các mục tiêu, cũng nh
ƣ cách vận hành và biện pháp để có thể giải quyết
đƣợc các vấn đề khi có sự cố xảy ra. Mỗi ng ời
ƣ với kinh nghiệm, kiến thức của
mình khi tham gia vào tổ chức hoạt động của doanh nghiệp cần phải hiểu đ ợc ƣ đâu
là trách nhiệm và quyền hạn của mình, phải phối hợp ra sao với các thành viên khác 8
để có thể thành lập đ ợc ƣ
mục tiêu chính đề ra. KSNB sẽ là công cụ sử dụng rất tốt
để con ng ời làm việc, nh ƣ
ng nó hoàn toàn không thể thay thế cho họ. ƣ
KSNB đảm bảo tính hợp lý cho nhà quản lý: Trong quá trình xây dựng và vận
hành KSNB sẽ có những rủi ro tiềm ẩn từ các nguyên nhân khác nhau nhƣ do các
sai lầm của con ng ời khi đ ƣ
a các quyết định, sự làm dụng quyền lực của nhà qu ƣ ản
lý hay sự cấu kết của các thành viên là cá nhân ... chính các việc này làm cho KSNB
chỉ có thể cung cấp một sự đảm bảo hợp tính chứ không phải một đảm bảo tuyệt đối
cho nhà quản lý để có thể hoàn thành các mục tiêu của mình. Vì không có một KSNB nào là hoản hảo.
KSNB đảm bảo thực hiện các mục tiêu của tổ chức: KSNB đ ợc ƣ thiết lập để thực hiện đ ợc các ƣ
mục tiêu, các mục tiêu có thể tách biệt cũng có thể trùng lặp với
nhau. Các mục tiêu này sẽ giúp cho việc kiểm soát các ph ơng ƣ diện khác nhau của
doanh nghiệp trở nên rõ ràng hơn nhƣ tính đáng tin cậy cậy của Báo cáo tài chính
(BCTC), sự tuân thủ pháp luật và các quy định...KSNB hữu hiệu chỉ cung cấp sự
đảm bảo hợp lý với việc các nhà quản lý sẽ có những hành động kịp thời khi có sự
cố xảy ra nhằm thực hiện đ ợc mục tiêu của tổ chức. ƣ
1.1.2. Mục tiêu và nhiệm vụ của kiểm soát nội bộ
1.1.2.1. Mục tiêu của kiểm soát nội bộ
Có thể chia các mục tiêu của KSNB thành ba nhóm sau đây:
- Nhóm mục tiêu về hoạt động: Nhấn mạnh đến sự hữu hiệu và hiệu quả của
việc sử dụng nguồn lực.
- Nhóm mục tiêu về báo cáo, gồm BCTC và chi tài chính cho các đối t ợng ƣ có
liên quan: Nhấn mạnh đến tính trung thực và đáng tin cậy của BCTC và phi tài
chính mà đơn vị cung cấp cho cả bên trong và bên ngoài đơn vị.
- Nhóm mục tiêu về tuân thủ: Nhấn mạnh đến việc tuân thủ pháp luật và các quy định.
Với mỗi loại hình hoạt động thì các mục tiêu trên có thể đ ợc ƣ u tiên khác ƣ nhau nh : ƣ
+ Đối với các đơn vị kinh doanh thì mục tiêu là lợi nhuận 9
+ Đối với các đơn vị hành chính, sự nghiệp thì mục tiêu là hoàn thành nhiệm vụ chính trị, xã hội.
1.1.2.2. Nhiệm vụ của kiểm soát nội bộ
- Giảm bớt và ngăn chặn nguy cơ rủi ro tiềm ẩn trong sản xuất kinh doanh, cũng
nhƣ sai phạm, gian lận của các bộ phận trong doanh nghiệp để từ đó việc quản lý
hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có hiệu quả hơn.
- Đảm bảo các quyết định, chế độ quản lý, chấp hành các chính sách kinh doanh
đƣợc thực hiện một cách đúng đắn và kịp thời.
- Đảm bảo việc ghi chép kế toán đầy đủ, chính xác về các nghiệp vụ và hoạt
động kinh doanh của doanh nghiệp.
- Đảm bảo việc lập các BCTC kịp thời, hợp lệ và tuân theo các yêu cầu pháp định có liên quan
- Đảm bảo sử dụng tối
u các nguồn lực và đạt đ ƣ
ợc các mục tiêu đã đề ra. ƣ
- Bảo vệ quyền lợi của nhà đầu t
, cổ đông và xây dựng lòng tin đối với họ. ƣ
- Bảo vệ tài sản và thông tin không bị lạm dụng và sử dụng sai mục đích.
1.1.3. Sự cần thiết của kiểm soát nội bộ
KSNB trong doanh nghiệp có thể đ ợc ƣ
minh họa nhƣ kết cấu bê tông và cốt
thép của một công trình mà kiến trúc sƣ sẽ theo ý kiến của ng ời ƣ chủ để tạo nên
công trình đó, nếu kết cấu hoàn hảo thì công trình sau khi hoàn thành sẽ vững chắc và đẹp đẽ. T ơng ƣ
tự nhƣ thế thì trong doanh nghiệp sẽ có quyền lợi chung và
quyền lợi riêng của những ng ời
ƣ tham gia vào hoạt động của doanh nghiệp, hai
quyền lợi này có thể thống nhất hay xung đột đều bắt nguồn từ nhà quản lý. Họ phải
làm thế nào để những ng ời
ƣ tham gia không vì quyền lợi riêng của mình mà làm
những điều gây thiệt hại đến lợi ích chung của toàn doanh nghiệp và của những
ngƣời khác. Họ phải giảm thiểu tối đa các rủi ro, nguy cơ, sự cố làm ảnh h ởng ƣ
đến mục tiêu mà doanh nghiệp đã đặt ra từ đó giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực,
cải thiện hiệu quả hoạt động kinh doanh.
1.1.4. Các yếu tố cơ bản của kiểm soát nội bộ
Năm 1992, COSO đã phát hành Báo cáo chính thức về KSNB. Đây là tài liệu 10
đầu tiên trên thế giới đã đ a
ƣ ra khuôn mẫu lý thuyết về KSNB một cách đầy đủ và có hệ thống. Năm 2003, tr ớc ƣ
tình hình thay đổi trong môi tr ờng ƣ kinh doanh, cộng với sự
kì vọng về ngăn ngừa và phát hiện gian lận ngày càng cao và đặc biệt là sự phát
triển của công nghệ thông tin trên quy mô toàn cầu, COSO đã cập nhập Báo cáo
COSO 1992 thành Báo cáo COSO 2013.
Báo cáo COSO 2013 chủ yếu đề cập đến các h ớng ƣ
dẫn về quản trị rủi ro,
KSNB và các biện pháp để giảm thiểu gian lận, từ đó giúp cải thiện hiệu quả hoạt động cũng nhƣ tăng c ờ
ƣ ng sự giám sát của đơn vị. KSNB có năm bộ phận cấu
thành đó chính là: môi tr ờng ƣ
kiểm soát, đánh giá rủi ro, thông tin và truyền thông,
hoạt động kiểm soát, giám sát.
1.1.4.1. Môi trường kiểm soát
Bao gồm các tiêu chuẩn, quy trình và cấu trúc của đơn vị, nhằm cung cấp nền
tảng cho việc thực hiện KSNB đơn vị. Con ng ời chính là yếu tố trung tâm ƣ và quan
trọng nhất trong môi tr ờng ƣ
kiểm soát. Cần xây dựng một môi tr ờng ƣ văn hóa đạo
đức cho doanh nghiệp mà trong đó nhà quản lý là những ng ời ƣ đi đầu thực hiện,
thể hiện tính trung thực, giá trị đạo đức để có thể lan tỏa xuống toàn doanh nghiệp.
Phát triển nguồn nhân lực là một việc hết sức quan trọng, khi có đ ợc ƣ nguồn nhân
lực có trình độ chuyên môn cao, năng động sáng tạo, thích ứng linh hoạt với các vị
trí công việc và có sự gắn bó lâu dài cùng với sự phát triển của doanh nghiệp sẽ tạo
ra đƣợc lợi thế lớn trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, môi tr ờng ƣ kiểm soát tốt ch a
ƣ thể đảm bảo cho các quá trình kiểm soát tốt và môi tr ờng ƣ
kiểm soát không thuận lợi sẽ ảnh h ởng ƣ
đến tính hiệu quả của KSNB. Các
nguyên tắc khi thiết lập môi tr ờng kiểm soát ƣ cũng nh các nhân tố ƣ chính thuộc về
môi tr ờng kiểm soát là: ƣ
- Nguyên tắc 1 theo Coso 2013: Đơn vị thể hiện sự cam kết về tính trung thực
và các giá trị đạo đức. Với nguyên tắc này cần chú ý đến các quan điểm của ng ời ƣ
lãnh đạo cấp cao nhất trong đơn vị; các tiêu chuẩn ứng xử và đánh giá sự tuân thủ các tiêu chuẩn ứng xử.