Lý thuyết môn chủ nghĩa khoa học xã hội về Nhận thức của gia đình trong xã hội hiện đại | Trường đại học sư phạm kĩ thuật TP. Hồ Chí Minh

2.3 Nhận thức của gia đình trong xã hội hiện đại
2.3.1 Bối cảnh hiện tại của gia đình trong xã hội
Theo chủ nghĩa Mác-Lênin, gia đình là cơ sở của xã hội và có vai trò quan trọng
trong việc giáo dục, nuôi dưỡng và bảo vệ các thế hệ trẻ. Trong xã hội hiện đại, bối cảnh
của gia đình đang thay đổi nhanh chóng do sự phát triển của kinh tế, xã hội và công nghệ.
Trong xã hội hiện đại, gia đình không chỉ có các thành viên trong cùng một nhà mà còn
bao gồm những người có quan hệ thân thiết với nhau như bạn bè, đồng nghiệp, hàng xóm,
và cộng đồng. Những người này cùng chia sẻ một phần cuộc sống và có vai trò quan
trọng trong việc hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau.
Ngoài ra, chủ nghĩa Mác-Lênin cũng nhấn mạnh vai trò của gia đình trong việc bảo
vệ và phát triển các giá trị truyền thống, văn hóa và tinh thần của dân tộc. Gia đình là nơi
truyền đạt và giữ gìn những giá trị này từ thế hệ này sang thế hệ khác. Việc bảo tồn và
phát triển giá trị truyền thống này không chỉ góp phần giữ vững bản sắc văn hóa dân tộc
mà còn là nền tảng để xây dựng và phát triển xã hội.
Bên cạnh đó, xã hội hiện đại cũng đối mặt với nhiều thách thức về gia đình như: tình
trạng ly hôn, bạo lực gia đình và bị đe dọa bởi sự thay đổi của văn hóa và công nghệ.
Điều này gây ra ảnh hưởng lớn đến vai trò và chức năng của gia đình trong xã hội. Việc
giáo dục và bảo tồn giá trị truyền thống của gia đình trở nên càng quan trọng hơn bao giờ
hết để đảm bảo rằng chúng được truyền lại và phát triển trong các thế hệ tương lai.
Nói tóm lại, gia đình trong xã hội hiện đại đóng vai trò quan trọng như một cơ sở của
xã hội, bảo vệ và nuôi dưỡng các thế hệ trẻ, đồng thời giữ gìn và phát triển các giá trị
truyền thống của dân tộc. Việc đảm bảo các điều kiện sống tốt cho gia đình, bảo vệ quyền
lợi và nghĩa vụ của các thành viên, và giáo dục và bảo tồn giá trị truyền thống là những
yếu tố quan trọng để đảm bảo vai trò của gia đình trong xã hội hiện đại.
2.3.2 Quan hệ của gia đình trong xã hội
Gia đình là một trong những đơn vị xã hội quan trọng nhất, đóng vai trò quyết định
đến sự phát triển và hình thành tính cách của mỗi cá nhân. Quan hệ gia đình cũng là một
phần không thể thiếu trong xã hội, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các giá
trị văn hoá, tôn giáo và truyền thống. Gia đình có thể được xem là một xã hội nhỏ. Các
thành viên trong gia đình có những quan hệ gắn bó, yêu thương và chăm sóc lẫn nhau.
Đây là một mô hình tốt để tạo ra một môi trường an toàn và ổn định để con người phát triển và trưởng thành.
C.Mác cũng đã đưa ra quan điểm về gia đình: “Hàng ngày tái tạo ra đời sống của bản
thân mình con người còn tạo ra những người khác, sinh sôi nảy nở - đó là quan hệ giữa
chồng và vợ, cha mẹ và con cái, đó là gia đình… Sự sản xuất ra đời sống - ra đời sống của
bản thân mình bằng lao động, cũng như ra đời sống của người khác bằng việc sinh con đẻ
cái - biểu hiện ra là một quan hệ song trùng; một mặt là quan hệ tự nhiên, mặt khác là
quan hệ xã hội, quan hệ xã hội với ý nghĩa đó là hoạt động kết hợp của nhiều cá nhân,
không kể là trong những điều kiện nào, theo cách nào và nhằm mục đích gì”1.
Quan điểm này đã làm rõ rằng, trước tiên, gia đình xuất hiện đồng thời với sự ra đời
và tồn tại của xã hội con người, cùng với quá trình tái tạo con người chính mình. Thứ hai,
gia đình được hình thành từ hai mối quan hệ cơ bản là quan hệ hôn nhân và quan hệ huyết
thống. Thứ ba, gia đình có hai nhiệm vụ chính, đó là sản xuất ra các vật chất đáp ứng nhu
cầu cá nhân và gia đình, đồng thời đóng góp vào sự phát triển của xã hội. Ngoài ra, gia
đình còn tái sản xuất con người để đảm bảo sự trường tồn của xã hội.
C.Mác và Ph.Ănggen cũng đã làm sáng tỏ về vai trò của gia đình trong mối quan hệ
biện chứng với xã hội: “Theo quan điểm duy vật, nhân tố quyết định trong lịch sử, suy
đến cùng, là sản xuất và tái sản xuất ra đời sống trực tiếp. Nhưng bản thân sự sản xuất đó
lại có hai loại. Một mặt là sản xuất ra tư liệu sinh hoạt: thực phẩm, quần áo, nhà ở và
những công cụ cần thiết để sản xuất ra những thứ đó; mặt khác là sự sản xuất ra bản thân
con người, là sự truyền nòi giống. Những trật tự xã hội, trong đó những con người của
một thời đại lịch sử nhất định và của một nước nhất định đang sống, là do hai loại sản
xuất quyết định: một mặt là do trình độ phát triển của lao động và mặt khác là do trình độ
phát triển của gia đình”2.
1 C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.3.
2 DUẨN, T. (2020). Quan điểm của Ph.Ăngghen về gia đình và vấn đề xây dựng gia đình mới ở Việt Nam hiện nay.
Retrieved 5 May 2023, from https://truongleduan.quangtri.gov.vn/vi/hoat-dong-khoa-hoc/Nghien-cuu-trao-doi/quan-
diem-cua-ph-angghen-ve-gia-dinh-va-van-de-xay-dung-gia-dinh-moi-o-viet-nam-hien-nay-295.html
Vai trò của gia đình trong sự phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ xã hội là
rất quan trọng, theo quan điểm của C.Mác ông tin rằng gia đình là "quan hệ xã hội duy
nhất" trong giai đoạn đầu của lịch sử xã hội loài người. Nhờ chức năng sinh sản, gia đình
đã tạo ra và duy trì các mối quan hệ xã hội khác. Vì vậy, gia đình được xem là một xã hội
thu nhỏ, nơi sinh sản các cá thể con người và liên kết chúng thành một xã hội lớn hơn.
Với sự phát triển của xã hội, nhu cầu của con người ngày càng tăng cao hơn, dẫn đến
xuất hiện nhiều quan hệ xã hội mới. Gia đình không còn là "quan hệ xã hội duy nhất" như
thời kỳ đầu của lịch sử xã hội loài người, mà trở thành một phần trong quan hệ phụ thuộc
vào các yếu tố khác. Sự thay đổi này phần nào liên quan đến quá trình phân công lao động
xã hội, cùng với sự phát triển của xã hội. Do đó, gia đình ngày càng độc lập tương đối
hơn với xã hội và thậm chí có thể đối lập với xã hội.
3.1 Xây dựng mối quan hệ gia đình văn h%a
3.1.1 Phương pháp xây dựng
Tiếp thu lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Đảng ta cũng quan tâm đến việc xây
dựng gia đình xã hội chủ nghĩa - gia đình văn hóa hiện nay. Việc xây dựng gia đình xã hội
chủ nghĩa được thực hiện bằng cách tạo ra một môi trường thuận lợi cho các thành viên
trong gia đình sống và phát triển. Điều này bao gồm những điều kiện vật chất, tinh thần
và xã hội, giúp cho các thành viên trong gia đình có thể hòa hợp với nhau một cách tốt
đẹp. Việc xây dựng gia đình xã hội chủ nghĩa - gia đình văn hóa không chỉ là trách nhiệm
của mỗi gia đình mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn
quốc lần thứ VIII của Đảng (1996) cũng đã chỉ rõ: “Xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng
tiến bộ và hạnh phúc, làm cho gia đình thực sự là tế bào lành mạnh của xã hội, là tổ ấm
của mỗi người. Phát huy trách nhiệm của mỗi người trong việc lưu truyền những giá trị
văn hóa dân tộc từ thế hệ này sang thế hệ khác…”3:
3 Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng | Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Retrieved 5 May 2023, from
https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-viii/dai-hoi-dai-bieu-
toan-quoc-lan-thu-viii-cua-dang-13 -
Nhà nước cần đưa ra các chính sách kinh tế, xã hội để đặt gia đình làm trung tâm,
tập trung vào việc xây dựng và phát triển gia đình đảm bảo sự liên kết xã hội và vai
trò quan trọng trong chăm sóc con người, đồng thời duy trì giá trị gia đình trong
cuộc sống của người dân. -
Nhà nước cần đề ra một chiến lược quốc gia sớm để xây dựng gia đình Việt Nam,
giúp bảo tồn và phát triển những giá trị truyền thống của văn hóa Việt Nam, đào
tạo và nuôi dưỡng thế hệ trẻ. -
Sự bình đẳng giữa các hình thức gia đình hiện nay như chung sống không kết hôn,
gia đình đơn thân, gia đình đồng tính, gia đình có hôn nhân với người nước ngoài,
cần được thúc đẩy và đảm bảo sự tôn trọng trong xã hội, đồng thời cần tìm cách hỗ
trợ và đồng hành với các gia đình này. -
Các chương trình phát triển kinh tế gia đình nên được tiếp tục đẩy mạnh, đảm bảo
đời sống kinh tế, phúc lợi gia đình Việt Nam trên các khía cạnh như nhà ở, tiện
nghi, thu nhập, chính sách chi tiêu, tăng cường sự thịnh vượng của gia đình. -
Xây dựng gia đình văn hóa phải liên kết chặt chẽ với các phong trào khác, như xây
dựng khu dân cư văn hóa, làng, xóm văn hóa, tăng cường các hoạt động văn hóa
trong gia đình để giữ gìn và phát triển giá trị văn hóa gia đình.
Tóm lại, phương pháp xây dựng mối quan hệ gia đình văn hóa là một quá trình liên tục,
đòi hỏi sự tập trung và nỗ lực của tất cả các thành viên trong gia đình. Tình yêu thương,
tôn trọng, sự hiểu biết và sự cởi mở trong giao tiếp với nhau, cùng với các hoạt động văn
hóa, giáo dục và giải trí chung, sẽ giúp cho mối quan hệ gia đình được tăng cường và phát triển.
3.1.2 Lợi ích của việc xây dựng
Xây dựng gia đình văn hóa là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của mỗi
đất nước, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội đang phát triển hiện nay. Gia đình văn hóa
không chỉ đảm bảo cho sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước mà còn
mang lại cho mỗi thành viên trong gia đình cảm giác yên bình, an toàn và hạnh phúc. Vì
vậy, để xây dựng được gia đình văn hóa hiệu quả và bền vững, cần phải có những giải
pháp cụ thể và thiết thực. Các giải pháp đó bao gồm nâng cao trách nhiệm quản lý, tăng
cường tuyên truyền và giáo dục để nâng cao nhận thức về vai trò của công tác xây dựng
gia đình văn hóa. Đồng thời, cần phát triển kinh tế hộ gia đình, xây dựng các thiết chế văn
hóa cơ sở và đầu tư vào con người để tạo ra những con người mới - con người xã hội chủ
nghĩa, những thành viên trong gia đình văn hóa đầy trách nhiệm và nhân văn. Chỉ khi có
những giải pháp này, công tác xây dựng gia đình văn hóa mới có thể đạt được hiệu quả
cao và bền vững trong tương lai.
Xây dựng gia đình văn hóa đóng vai trò rất quan trọng trong sự phát triển toàn diện
của đất nước. Gia đình là nơi để ta học hỏi và nuôi dưỡng những giá trị, tư tưởng, phẩm
chất đạo đức cũng như kĩ năng sống cần thiết để vượt qua các thử thách trong cuộc sống.
Gia đình cũng là nơi truyền thống và bảo tồn văn hóa của mỗi dân tộc. Nếu gia đình được
xây dựng đúng cách, sẽ tạo ra một môi trường sống khỏe mạnh, ấm áp, giúp tăng cường
sự gắn kết trong gia đình, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho mỗi thành viên trong gia đình.
Ngoài ra, xây dựng gia đình văn hóa còn đóng góp tích cực trong việc giảm bớt các
vấn đề xã hội như tội phạm, ma túy, bạo lực gia đình... Điều này là do khi mỗi cá nhân
được nuôi dưỡng trong một môi trường gia đình tốt, họ sẽ có tư tưởng và hành động tốt
hơn. Ngoài ra, một gia đình văn hóa còn có khả năng chăm sóc và giúp đỡ cho những
người trong gia đình gặp khó khăn, đồng thời cũng sẽ có khả năng hỗ trợ và đóng góp tích
cực cho cộng đồng xung quanh.
Tóm lại, xây dựng gia đình văn hóa là một nhiệm vụ vô cùng cấp bách và có lợi ích
rất lớn cho sự phát triển của đất nước. Chỉ khi mỗi gia đình được xây dựng đúng cách,
đầy đủ các giá trị văn hóa, đạo đức, giáo dục, sẽ giúp tạo nên một xã hội khỏe mạnh, phát
triển bền vững và hạnh phúc.
3.2 Tôn trọng giá trị truyền thống của gia đình Việt Nam
3.2.1 Tầm quan trọng truyền thống gia đình Việt Nam
Theo chủ nghĩa Mác-Lênin, gia đình là cơ sở của xã hội và có vai trò quan trọng
trong việc giáo dục, nuôi dưỡng và bảo vệ các thế hệ trẻ. Gia đình Việt Nam hiện nay vẫn
giữ được giá trị truyền thống về sự tôn trọng gia đình và vị trí của các thành viên trong gia đình.
Giá trị truyền thống gia đình Việt Nam là một trong những nét đẹp văn hóa truyền
thống của đất nước ta. Gia đình Việt Nam luôn được coi là nơi gắn kết tình cảm, yêu
thương, sự chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau. Tôn trọng giá trị truyền thống gia đình Việt Nam
có tầm quan trọng đặc biệt trong việc giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp của văn
hóa dân tộc, tạo nên sự đoàn kết, gắn bó giữa các thế hệ trong gia đình.
Việc tôn trọng giá trị truyền thống gia đình Việt Nam cũng giúp cho các thành viên
trong gia đình hiểu và thấu hiểu giá trị văn hóa truyền thống của đất nước, rèn luyện thêm
ý thức trách nhiệm, tình yêu thương, lòng nhân ái và sự kính trọng đối với cha mẹ, ông bà
và các bậc tiền bối trong gia đình. Đồng thời, việc tôn trọng giá trị truyền thống gia đình
Việt Nam cũng là cách giáo dục, hướng dẫn con em tuân thủ những nguyên tắc, giá trị cốt
lõi của đạo đức, văn hóa dân tộc.
Chính vì thế, việc tôn trọng giá trị truyền thống gia đình Việt Nam không chỉ là trách
nhiệm của các cá nhân trong gia đình mà còn là nhiệm vụ của toàn xã hội. Chúng ta cần
phải giữ gìn và truyền lại những giá trị tốt đẹp của gia đình Việt Nam cho các thế hệ sau,
từ đó xây dựng được một xã hội tốt đẹp, văn minh và phát triển bền vững.