TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI ---- - - - ----
TIỂU LUẬN MÔN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC ĐỀ TÀI :
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ DUY PHÊ PHÁN CHO
HỌC SINH LỚP 3 QUA DẠY HỌC GIẢI TOÁN CÓ LỜI
VĂN THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018
Sinh viên : Nguyễn Bảo Ngân - 221000546
Ngô Hà Phương - 221001012 Lớp : GDTH D2021A
Lớp học phần : N02 Hà Nội, 2022 MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................3
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU.......................................................................4
PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................5
1. Lý do chọn đề tài :....................................................................................5
2. Mục đích nghiên cứu :..............................................................................6
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................6
4. Phương pháp nghiên cứu:........................................................................6
5. Ý nghĩa của đề tài:....................................................................................6
6. Cấu trúc của đề tài :.................................................................................7
PHẦN NỘI DUNG..............................................................................................8
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ
THỰC TIỄN ĐỀ TÀI......................................................................................8
1.1. Tổng quan đề tài :..................................................................................8
1.2. Cơ sở lý luận :........................................................................................9
1.2.1. Tư duy phê phán :.........................................................................9
1.2.1.1. Khái niệm................................................................................9
1.2.1.2. Đặc điểm tư duy phê phán.....................................................9
1.2.2. Năng lực tư duy phê phán:.........................................................10
1.2.2.1. Khái niệm năng lực:.............................................................10
1.2.2.2. Khái niệm năng lực tư duy phê phán :................................11
1.3. Cơ sở thực tiễn:....................................................................................12
1.3.1. Mức độ phát triển năng lực tư duy phê phán của học sinh lớp
3..............................................................................................................12
1.3.1.1. Đặc điểm tâm lý, nhận thức của học sinh lớp 3 :...............12
1.3.1.2. Biểu hiện của tư duy phê phán của học sinh lớp 3:...........13
1.3.2. Thực trạng phát triển năng lực tư duy phê phán cho học sinh
lớp 3 trong dạy học giải toán có lời văn :............................................15
1.3.2.1. Mục đích điều tra..................................................................15 1
1.3.2.2. Đối tượng điều tra:...............................................................15
1.3.2.3. Phương pháp điều tra:.........................................................15
1.3.2.4. Kết quả điều tra:...................................................................15
CHƯƠNG II :PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ DUY PHÊ PHÁN CHO
HỌC SINH LỚP 3 QUA DẠY HỌC GIẢI TOÁN CÓ LỜI VĂN THEO
CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018....................................................................23
2.1. Phân tích chương trình.......................................................................23
2.1.1. Mục tiêu dạy học giải toán có lời văn lớp 3..............................23
2.1.2. Tìm hiểu các dạng bài toán có lời văn ở lớp 3:.........................23
2.2. Một số phương pháp giải toán có lời văn thường sử dụng ở lớp 3. 25
2.2.1 Phương pháp trực quan..............................................................25
2.2.2. Phương pháp thực hành luyện tập............................................25
2.2.3. Phương pháp gợi mở, vấn đáp...................................................25
2.2.4. Phương pháp giảng giải - minh hoạ..........................................25
2.2.5. Phương pháp sơ đồ đoạn thẳng.................................................26
2.3. Biện pháp phát triển năng lực tư duy phê phán cho học sinh lớp 3
thông qua dạy học giải toán có lời văn.....................................................26
2.3.1. Chủ động đặt câu hỏi..................................................................26
2.3.2. Phát triển khả năng lập luận có hệ thống cho học sinh...........27
2.3.3 Phát triển năng lực đưa ra các giả thuyết và kiểm chứng các
giả thuyết đó..........................................................................................28
2.3.4 Đưa ra những bài toán có lời văn kích thích sự phát triển năng
lực phê phán của học sinh....................................................................29
2.3.5. Tạo một môi trường học tập thân thiện, cởi mở......................31
TỔNG KẾT.......................................................................................................32
1. Kết quả đạt được:...................................................................................32
2. Hạn chế của đề tài:.................................................................................32
3. Hướng phát triển của đề tài:.................................................................33
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................34 2
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ GV Giáo viên HS Học sinh TD Tư duy TDPP Tư duy phê phán 3
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Tên bảng biểu Trang
Bảng 1 .Bạn đã từng biết về năng lực tư duy phê phán 16 trước đây chưa
Bảng 2. Trong quá trình giảng dạy trẻ nhỏ, bạn có chú 16
ý trong việc phát triển năng lực tư duy phê phán ở trẻ không
Bảng 3. Nếu có, bạn đã phát triển năng lực tư duy phê 17
phán của trẻ ở mức độ nào
Bảng 4. Biểu hiện của trẻ thể hiện trẻ có năng lực tư 18 duy phê phán
Bảng 5. Mức độ tổ chức các hoạt động trong tiết học 19 của giáo viên
Bảng 6. Tại sao chúng ta cần phát triển tư duy phê 20 phán ở học sinh lớp 3
Bảng 7. Căn cứ để đánh giá năng lực tư duy phê phán 21 của học sinh lớp 3
Bảng 8. Những khó khăn mà giáo viên gặp phải khi 22
dạy học phát triển tư duy phê phán cho học sinh lớp 3 4 PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài :
Môn Toán ở Tiểu học đòi hỏi ở mỗi học sinh sự huy động tất cả vốn kiến
thức toán học vào hoạt động giải toán và để hình thành các kĩ năng giải toán yêu
cầu học sinh phải có lối tư duy khoa học và có vốn kiến thức tổng hợp thực tế.
Quá trình dạy học Toán ở tiểu học được chia thành hai giai đoạn, giai đoạn
học tập cơ bản (các lớp 1, 2, 3) và giai đoạn học tập sâu (các lớp 4,5). Hoạt
động học tập của học sinh lớp 3 đòi hỏi tính năng động và tính độc lập ở mức
cao hơn nhiều so với hai lớp nền tảng đi trước.
Trong các thập kỷ qua, vấn đề về tư duy phê phán đã thu hút được sự quan
tâm nghiên cứu của nhiều nhà giáo dục học và mong muốn áp dụng nội dung
này vào bài giảng. Việt Nam còn ít công trình nghiên cứu về rèn luyện tư duy
phê phán và việc giảng dạy Toán ở tiểu học nói chung và lớp 3 nói riêng, chưa
thể hiện rõ nét vai trò, cũng như chưa có định hướng rõ ràng, cụ thể để phát
triển tư duy phê phán ở học sinh.
Trong chương trình môn Toán ở Tiểu học, dạng toán có lời văn giữ một vai
trò quan trọng, có vai trò giúp học sinh củng cố lý thuyết vận dụng vào giải bài
tập, vận dụng vào đời sống, rèn các kỹ năng, phát triển tư duy, rèn học sinh đức
tính kiên trì, tự lực vượt khó, cẩn thận, chu đáo, yêu thích sự chặt chẽ, chính xác,...
Để giải quyết được dạng toán này, học sinh cần phân tích các giả thuyết,
tổng hợp các dữ kiện liên quan, đưa ra các lập luận chặt chẽ, đánh giá tính đúng
đắn của các lập luận của bản thân, cũng như của người khác. Tuy nhiên, trong
dạy học giải toán có lời văn ở lớp 3, giáo viên chưa chú ý khai thác bài toán,
chưa gợi ý học sinh lật ngược vấn đề, phân tích sự thừa thiếu của các dữ kiện đã
cho,... nên phần nào cũng hạn chế sự phát triển tư duy phê phán của học sinh. 5
Trên đó là những lí do mà chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Phát triển
năng lực tư duy phê phán cho học sinh lớp 3 thông qua dạy học giải toán có lời văn”
2. Mục đích nghiên cứu :
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm xác định các biểu hiện năng lực tư
duy phê phán của học sinh lớp 3, từ đó đề xuất những biện pháp để phát triển
năng lực tư duy phê phán cho các em, nhằm góp phần thực hiện mục tiêu dạy học Toán ở tiểu học.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng: Biện pháp phát triển năng lực tư duy phê phán cho học sinh lớp 3.
3.2. Phạm vi nghiên cứu: Nội dung dạy học giải toán có lời văn trong
chương trình môn Toán hiện hành.
4. Phương pháp nghiên cứu:
4.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận : Tìm hiểu những vấn đề liên quan
đến tư duy phê phán, đặc điểm hình thành sự phát triển tư duy của học sinh tiểu
học, tạo cơ sở cho các lập luận đề tài.
4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Tìm hiểu phát triển năng lực tư
duy phê phán cho học sinh lớp 3 trong dạy học giải toán có lời văn
4.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê : Các kết quả của đề tài
được xử lý bằng một số các công thức toán học.
5. Ý nghĩa của đề tài:
Bài nghiên cứu này mong đợi sẽ làm rõ mức độ phát triển tư duy phê phán của
học sinh lớp 3; Một số khó khăn mà các em gặp phải trong quá trình phát triển
năng lực tư duy phê phán thông qua giải toán có lời văn; đồng thời, nghiên cứu 6
đề xuất một vài biện pháp giúp phát triển tư duy phê phán của các em qua giải toán có lời văn.
6. Cấu trúc của đề tài :
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của đề tài gồm 2 chương:
Chương 1: Tổng quan đề tài, cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài
Chương 2: Phát triển năng lực tư duy phê phán cho học sinh lớp 3 qua dạy học
giải toán có lời văn theo chương trình GDPT 2018 7 PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN ĐỀ TÀI, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ
SỞ THỰC TIỄN ĐỀ TÀI
1.1. Tổng quan đề tài :
Tư duy phê phán (critical thinking) đã được quan tâm bởi Socrates từ rất
lâu, Mặc dù các nhà giáo dục đều nhận thức được tầm quan trọng của nó nhưng
vẫn chưa có một nghiên cứu nghiêm túc và có hệ thống nào tư duy phê phán.
Đến thập niên 1970 tư duy phê phán đã trở thành một thuật ngữ được những
nhà giáo dục tại Mỹ chú ý một cách đặc biệt và kêu gọi nền giáo dục tại Mỹ
phải cải cách để đưa kỹ năng này vào trong chương trình giảng dạy trong các
trường học. Không chỉ phát triển ở Mỹ mà trong những năm gần đây, tư duy phê
phán nhận được rất nhiều sự quan tâm trên toàn thế giới với hàng loạt các
nghiên cứu, đầu sách liên quan đến tư duy phê phán. Trong những năm gần đây
ở Việt Nam vấn đề nghiên cứu về tư duy phê phán cũng được nhiều nhà giáo
dục toàn thực hiện dưới nhiều cấp độ khác nhau.
Đối với cấp Tiểu học, mặt dù ở lứa tuổi này tư duy của HS đang ở vào giai
đoạn hình thành và phát triển, tuy nhiên, bàn luận về xu hướng rèn luyện và
phát triển tư duy của học sinh tiểu học rất được nhiều nhà sư phạm, nhà giáo
dục quan tâm nghiên cứu với mong muốn nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.
Có thể kể đến các kết quả nghiên cứu rất có ý nghĩa trong thời gian gần đây:
Hình thành kĩ năng tư duy cho học sinh lớp 4, lớp 5 thông qua dạy học giải toán
(Luận án tiến sĩ của Đỗ Tùng, 2014). Phát triển một số yếu tố của tự suy sáng
tạo cho học sinh tiểu học” (Đỗ Ngọc Miên, 2014)
Như vậy, có rất nhiều nghiên cứu về tư duy phê phán nói chung và tư duy
phê phán đối với học sinh tiểu học nói riêng, tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào 8
về vấn đề “Phát triển năng lực tư duy phê phán qua dạy học toán có lời văn cho học sinh lớp 3”.
1.2. Cơ sở lý luận :
1.2.1. Tư duy phê phán : 1.2.1.1. Khái niệm :
Khi nghiên cứu về TDPP, đã có nhiều tác giả cố gắng giải thích khái niệm
này. Có thể nêu ra một số khái niệm trong rất nhiều khái niệm đã đề cập:
+J. B. Baron và R. J. Sternberg cho rằng: TDPP là TD có suy xét, cân nhắc để
quyết định hợp lí khi hiểu hoặc thực hiện một vấn đề;
+ TDPP là cách lập luận đòi hỏi phải chứng minh một cách đầy đủ để những
người có lòng tin và cả những người không có lòng tin đều bị thuyết phục (Tama, 1989);
+ TDPP là suy nghĩ một cách có lí tập trung vào việc giải quyết vấn đề nhằm tạo
được niềm tin hoặc hành động (Ennis, 1992);
+ TDPP là sự quyết định một cách cẩn thận và có tính toán việc liệu có chấp
nhận, bác bỏ hoặc tạm ngừng đánh giá (Moore & Parker, 1994);
Như vậy, có thể hiểu TDPP là quá trình đánh giá suy nghĩ, đánh giá lập luận,
giải quyết các vấn đề hoặc đưa ra các phán đoán trên cơ sở thu thập và đánh giá
những thông tin, những ý kiến khác nhau dựa trên những tiêu chuẩn nhất định
nhằm đưa ra cách giải quyết tốt nhất. TDPP đôi khi cũng còn gọi là TD có định
hướng vì nó tập trung vào những vấn đề được nêu ra.
1.2.1.2. Đặc điểm tư duy phê phán
- Các đặc điểm quen thuộc:
+ Sắp xếp và diễn giải các ý tưởng một cách ngắn gọn rõ ràng, dễ hiểu 9
+ Đưa ra phán đoán khi không có đủ các bằng chứng để có thể kết luận
+ Lắng nghe cẩn thận các ý tưởng của người khác:
+ Tìm kiếm cách tiếp cận khác thường cho các vấn đề phức tạp;
+ Vận dụng các kỹ thuật giải quyết vấn đề thích hợp vào các tình huống mới hay lĩnh vực khác;
+ Nhận ra được những sai lầm trong quan điểm của người khác, những
thiên lệch có thể trong các quan điểm đó.
-Các đặc điểm đặc biệt hơn :
+ Nhận thức về giá trị của thông tin, biết cách tìm kiếm thông tin
+ Có khả năng lược bỏ các câu chữ hay lý lẽ ít liên quan
+ Hiểu sự khác biệt giữa suy luận và cố gắng suy luận có lý
+ Có thể trình bày lại các quan điểm khác nhau mà không thay đổi, cường điệu hay tô vẽ thêm.
1.2.2. Năng lực tư duy phê phán:
1.2.2.1. Khái niệm năng lực:
Năng lực là sự kết hợp của kiến thức, kỹ năng, và cả khả năng cá nhân cần
thiết để thực hiện một nhiệm vụ cụ thể (US Department of Education, p.7).
Năng lực được xây dựng trên cơ sở tri thức, thiết lập qua giá trị, cấu trúc
như là các khả năng, hình thành qua trải nghiệm/củng cố qua kinh nghiệm, hiện
thực hóa qua ý chí, John Erpenbeck (1998).
Theo OECD (2002), năng lực là khả năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu
phức hợp và thực hiện thành công nhiệm vụ trong một bối cảnh cụ thể.
Ngoài ra, năng lực còn được xem là khả năng vận dụng những kiến thức,
kinh nghiệm, kỹ năng, thái độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và
có hiệu quả trong các tình huống đa dạng của cuộc sống (Québec- Ministere de l'Education, 2004). 10
Theo Krutecxki V, A., năng lực toán học được hiểu là những đặc điểm tâm
lý cá nhân (trước hết là những đặc điểm của hoạt động trí tuệ) đáp ứng những
yêu cầu của hoạt động học tập toán, và trong những điều kiện vững chắc như
nhau thì là nguyên nhân của sự thành công trong việc nắm vững một cách sáng
tạo toán học với tư cách là một môn học, đặc biệt nắm vững tương đối nhanh,
dễ dàng, sâu sắc những kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo trong lĩnh vực Toán học. (Krutecxki V. A, 1973)
1.2.2.2. Khái niệm năng lực tư duy phê phán :
Theo Trần Thị Tuyết Oanh (2010), “ Năng lực tư duy phê phán là khả năng
đánh giá con người, thể hiện sự tương tác tích cực của con người về thế giới
xung quanh”. Đây là một trong những năng lực đòi hỏi sự nỗ lực cao độ của
hoạt động trí óc, đồng thời là cơ sở để học sinh tiến tới quá trình tự giáo dục ở các bậc học cao hơn.
Năng lực tư duy phê phán thể hiện ở + Khả năng quan sát
+ Luôn tò mò, đặt câu hỏi và tìm câu trả lời cho mình
+ Luôn kiểm tra và tự thách thức những điều mình tin, những suy nghĩ,
quan điểm của mình hay của người khác để xem chúng có thật sự đúng không 11
+ Đưa ra các quyết định, giải pháp. lời giải vững chắc
Phát triển năng lực phê phán giúp học sinh vượt ra khỏi suy nghĩ rập
khuôn, cố gắng hướng tới cái mới trong khoa học, kích thích các em tự đặt ra
những câu hỏi và trả lời chúng theo cách nghĩ của mình và biết phản bác ý kiến
của người khác bằng lập luận thuyết phục, rõ ràng, chặt chẽ.
Phát triển năng lực phê phán cho học sinh là rèn luyện cho các em khả
năng lập luận, tìm hiểu vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau : Tránh tình trạng dễ
dàng đồng thuận, hời hợt trong khoa học, ngăn được tình trạng học vẹt. Năng
lực tư duy phê phán rèn luyện cho các em con đường tư duy, cách giải quyết
vấn đề một cách linh hoạt từ đó quá trình tích lũy kiến thức của học sinh sẽ có hiệu quả cao hơn.
Phát triển năng lực phê phán còn giúp học sinh tự nắm vững được tình hình
học tập của chính bản thân mình, biết những chỗ còn thiếu sót hoặc sai lầm để
bổ sung, sửa chữa, xác định mục tiêu học tập mới. Đồng thời trong quá trình
tranh luận của mình, học sinh hoàn thiện thêm một vài kĩ năng như là kỹ năng
nói trước đám đông, kỹ năng thu hút người nghe, kỹ năng trình bày vấn đề,...
Nó cũng sẽ kích thích hứng thú học tập của học sinh bởi vì các em luôn muốn
trở thành người chiến thắng trong các cuộc tranh luận.
Phát triển năng lực phê phán cho học sinh còn giúp giáo viên thu được
những thông tin phản hồi hữu ích để điều chỉnh phương pháp dạy học của mình.
Thông qua việc phê phán của trò, người dạy sẽ phân loại được đối tượng. Qua
đó có sự điều chỉnh dạy học phù hợp cho mỗi đối tượng khác nhau. 12
1.3. Cơ sở thực tiễn:
1.3.1. Mức độ phát triển năng lực tư duy phê phán của học sinh lớp 3
1.3.1.1. Đặc điểm tâm lý, nhận thức của học sinh lớp 3 :
Theo Đỗ Ngọc Miện (2014) thì hệ thần kinh của học sinh tiểu học đang
trong thời kì phát triển mạnh. Đến chín, mười tuổi hệ thần kinh của trẻ căn bản
được hoàn thiện và chất lượng của nó sẽ được giữ lại trong suốt cuộc đời. Trong
thời kì này, ở các em khả năng kìm hãm (khả năng ức chế) của hệ thần kinh vẫn
còn yếu, dễ bị kích thích, trí giác mang tính đại thể, ít đi sau vào chi tiết, gắn với
hành động và hoạt động thực tiễn. Tuy nhiên, các em cũng bắt đầu có khả năng
phân tích tách các dấu hiệu, chi tiết của một đối tượng cụ thể.
Ở học sinh lớp 3, chú ý không chỉ định chiếm ưu thế. Do thiếu khả năng
tổng hợp nên sự chú ý chưa bền vững, hay bị phân tán, thường bị lôi cuốn vào
trực quan, gợi cảm. Chẳng hạn, học sinh thường thích thú, chăm chú vào những
đồ vật trực quan, sinh động mà giáo viên dùng để minh họa cho bài học mà lại
không hay ít chú ý đến nội dung tri thức ẩn chứa bên trong đồ vật mà mình cần
nắm. Mặc dù vậy nhưng với học sinh lớp 3, các em bắt đầu có biểu hiện rõ nét
hơn về khả năng chú ý một cách có chủ định và bền vững.
Trí nhớ tuy đã phát triển nhưng còn chịu nhiều tác động từ hứng thú và các
hình mẫu. Nhiều học sinh lớp 3 chưa biết tổ chức việc ghi nhớ. Trí nhớ trực
quan hình tượng và trí nhớ máy móc phát triển hơn trí nhớ logic, trí nhớ hình
ảnh phát triển hơn trí nhớ ngôn ngữ. Các em chưa hiểu cụ thể cần phải ghi nhớ
cái gì, trong bao lâu, vốn ngôn ngữ còn hạn chế, chưa biết sử dụng sơ đồ logic
và dựa vào các điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết xây dựng dàn ý tài liệu cần ghi nhớ,...
Tưởng tượng của học sinh lớp 3 đã phát triển phong phú và ngày càng gần
với hiện thực hơn. Học sinh thể hiện rõ hơn khả năng nhào nặn, gọt giũa những
hình tượng cũ để sáng tạo ra hình tượng mới, đã biết dựa vào ngôn ngữ để xây
dựng hình tượng mang tính khái quát và trừu tượng cao. 13
Như vậy, học sinh lớp 3 có đặc điểm tâm lý, nhận thức hoàn toàn phù hợp
cho việc rèn luyện phát triển tư duy phê phán.
1.3.1.2. Biểu hiện của tư duy phê phán của học sinh lớp 3:
Dựa trên các dấu hiệu chung của biểu hiện năng lực tư duy phê phán và đặc
điểm phát triển nhận thức của học lớp 3, kết hợp với thực tiễn quá trình quan sát
hoạt động học tập của các em, chúng tôi nhận thấy một số dấu hiệu biểu hiện như sau:
+ Luôn mong muốn được bày tỏ sự đánh giá đối với các lập luận, trình bày bài giải của bạn,
+ Biết lắng nghe những ý kiến khác của bạn và sẵn sàng đưa ra ý kiến đối
trọng với ý kiến của bạn, đồng thời lập luận bảo vệ ý kiến đó;
+ Có khả năng nhận xét, đánh giá ý tưởng, cách giải quyết của bạn một cách
đúng đắn và nghiêm túc;
+ Có khả năng tự lựa chọn cách giải quyết bài toán, không phụ thuộc vào khuôn mẫu có sẵn.
+ Có thái độ thận trọng với cách giải quyết bài toán của bản thân, có ý thức
kiểm tra cách giải của chính mình trước khi kết luận.
+ Thường không hài lòng với kết quả đạt được mà luôn lật ngược vấn đề,
tìm nhiều cách giải cho một bài toán;
+ Có khả năng trao đổi với người khác cũng như khả năng tranh luận, trình bày ý kiến của mình.
Để hình thành tư duy phê phán thì học sinh cần:
+ Có đủ tri thức cần thiết, học sinh không thể xem xét một cách có phê phán
đúng đắn những cái mà các em không có những hiểu biết cần thiết về nó; 14
+ Có thói quen kiểm tra các kết quả, các quyết định, hành động hay ý kiến
phán đoán nào đó trước khi cho là nó đúng;
+ Có kỹ năng đối chiếu quá trình và kết quả của quyết định, hoạt động và ý
kiến phán đoán với hiện thực, với những quy tắc, định luật, tiêu chuẩn, lý luận tương ứng;
+ Có trình độ phát triển tương ứng về trình bày những suy luận logic;
+ Có trình độ phát triển khá đầy đủ nhân cách: quan điểm, niềm tin, lý
tưởng và tính độc lập.
1.3.2. Thực trạng phát triển năng lực tư duy phê phán cho học sinh lớp
3 trong dạy học giải toán có lời văn :
1.3.2.1. Mục đích điều tra
- Khảo sát mức độ hiểu biết về năng lực tư duy phê phán và mức độ chú trọng
phát triển năng lực tư duy phê phán của GV và HS trong quá trình giảng dạy và học tập.
- Tìm hiểu những khó khăn của GV trong quá trình phát triển năng lực tư duy
phê phán trong quá trình phát triển năng lực tư duy phê phán trong dạng toán có lời văn lớp 3.
1.3.2.2. Đối tượng điều tra:
Thăm dò ý kiến của 30 GV dạy khối lớp 3 tại trường tiểu học Giang Biên, 20
GV dạy khối lớp 3 trường tiểu học Lê Quý Đôn và 10 học sinh lớp 3 tại các
trường tiểu học trên địa bàn Hà Nội.
1.3.2.3. Phương pháp điều tra:
- Sử dụng phiếu khảo sát để khảo sát ý kiến GV và HS
- Thống kê, xử lý số liệu, phân tích và tổng hợp ý kiến. 15
1.3.2.4. Kết quả điều tra:
Kết quả thống kê (theo %) như sau :
Biểu đồ 1. Khảo sát về mức độ hiểu biết về năng lực tư duy phê phán
Qua phiếu thăm dò ý kiến cho thấy nhận thức của GV và HS về giảng dạy
và học tập phát triển năng lực tư duy phê phán khá rõ nét. Có đến 80% GV và
HS đã biết đến năng lực tư duy phê phán, biết năng lực tư duy phê phán là khả
năng đánh giá con người, thể hiện sự tương tác tích cực của con người về thế
giới xung quanh, là một trong những năng lực đòi hỏi sự nỗ lực cao độ của hoạt
động trí óc, đồng thời là cơ sở để học sinh tiến tới quá trình tự giáo dục ở các bậc học cao hơn. 16
Biểu đồ 2 Khảo sát mức độ chú trọng, đẩy mạnh phát triển .
năng lực tư duy phê phán ở trẻ
Biểu đồ 3. Khảo sát mức độ các Giáo viên phát triển năng lực
tư duy phê phán cho học sinh
Với biểu đồ 2 và 3, từ câu hỏi: Trong quá trình giảng dạy trẻ nhỏ, bạn có
chú trọng trong việc phát triển năng lực tư duy phê phán ở trẻ không? Kết quả
điều tra cho thấy có 71,4% người được khảo sát cho rằng việc phát triển năng
lực tư duy phê phán ở trẻ nhỏ có được chú trọng ở các trường Tiểu học; số
28,6% còn lại cho là không.
Trong số 71,4% người chọn câu trả lời là có, chúng em nhận thấy : 32,1%
các GV thường xuyên chú trọng việc phát triển năng lực tư duy phê phán cho
trẻ trên lớp; 46,4% chọn Thi thoảng và có 21,4% chọn Không bao giờ.
Điều này cho thấy, mức độ Các GV tiểu học phát triển năng lực tư duy phê
phán cho học sinh ở mức khá, chưa chú trọng nâng cao năng lực này. 17 Biểu hiện Số %
Tích cực phát biểu xây dựng bài 73.7%
Tích cực tham gia thảo luận nhóm 76.3%
Nhận xét bài làm của bạn 78.9%
Lắng nghe những nhận xét của thầy cô và các bạn 76.3%
Đưa ra những lời giải ngắn gọn cho bài toán 65.8%
Điều chỉnh bài làm của bản thân khi phát hiện ra sai lầm 60.5%
Tranh luận với bạn và thầy cô để bảo vệ ý kiến của mình 89.5%
Kiên trì giải quyết bài toán dù đang gặp bế tắc 65.8%
Phân tích bài toán theo nhiều hướng khác nhau 71.1%
Đưa bài toán về dạng đơn giản, quen thuộc 50%
Bảng 4. Biểu hiện thể hiện trẻ có năng lực tư duy phê phán ở trẻ
Khi được hỏi về những biểu hiện thể hiện trẻ có năng lực tư duy phê phán,
đa phần người được khảo sát chọn “ Tranh luận với bạn và thầy cô để bảo vệ ý
kiến của mình” ở mức cao nhất ( chiếm 89,5% ), theo sát đó là mức độ % sát
nhau lần lượt là : “ Nhận xét bài làm của bạn” ( 78,9% ), “Tích cực tham gia
thảo luận nhóm” ( 76.3% ), “Lắng nghe những nhận xét của thầy cô và các
bạn” ( 76,3% ) và “ Tích cực phát biểu xây dựng bài” ( 73,7% ). Phương án
được lựa chọn ít nhất là “ Đưa bài toán về dạng đơn giản, quen thuộc” chỉ chiếm vỏn vẹn 50%.
Hoạt động trong tiết học Thường Thi Không xuyên thoảng bao giờ 18
Cho học sinh thảo luận nhóm 29 24 4
Giúp đỡ học sinh tháo gỡ vướng mắc 39 14 3 gặp phải khi giải toán
Hướng dẫn học sinh cách đưa ra nhận 25 22 8
xét đối với bài làm của bạn
Khuyến khích học sinh phân tích bài 26 28 2
toán theo nhiều hướng khác nhau
Đưa ra các bài toán hấp dẫn làm học 29 20 6 sinh hứng thú
Bảng 5. Mức độ tổ chức các hoạt động trong tiết học của giáo viên
Khi khảo sát về mức độ tổ chức các hoạt động trong tiết học của giáo viên
thì hầu hết người làm phiếu khảo sát cho rằng 5 hoạt động nêu trên diễn ra
Thường xuyên và Thi thoảng trong một lớp học. Chỉ có một số ít cho rằng họ
Không bao giờ thấy những hoạt động đó trên lớp. Chúng em cho rằng đây là
dấu hiệu tốt khi các em học sinh trên trường được tổ chức hoạt động nhiều, tạo
niềm đam mê, hứng thú với các bài toán, đồng thời còn xây dựng và phát triển
khả năng tư duy phê phán. 19