Báo cáo tóm tắt kết quả đề tài
“Nghiên cứu mô hình phát triển tòa soạn đa phương tiện
ở Việt Nam và đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp” Mã số 88-11-KHKT-RD
Hiện nay, báo chí Việt Nam ngày càng có vai trò quan trọng trong việc
thể hiện chức năng thông tin, phản ánh và định hướng dư luận xã hội. Sự phát
triển của báo chí trong xu thế hội tụ đòi hỏi mỗi tờ báo phải tự đổi mới, tạo
bản sắc riêng, thích ứng với nhu cầu nội dung thông tin của độc giả. Cùng với
sự phát triển của khoa học, công nghệ, lĩnh vực báo chí phát triển mạnh mẽ
cả về loại hình, hình thức, nội dung và số lượng cơ quan báo chí.
Xu hướng hội tụ công nghệ đã tất yếu thúc đẩy sự phát triển của mô hình
báo chí đa phương tiện. Hướng phát triển mới này đang là một cơ hội, đồng
thời là một thách thức đối với các cơ quan báo chí trong việc tìm kiếm cho
mình một mô hình phát triển phù hợp, đồng thời, một mô hình tòa soạn đa
phương tiện cũng đòi hỏi một lực lượng nhà báo được trang bị những kiến
thức nghiệp vụ chuyên sâu, những kỹ năng tác nghiệp trong môi trường đa
phương tiện, đòi hỏi tính năng động, sáng tạo nhằm tạo ra những sản phẩm báo chí chất lượng cao.
Mặc dù mỗi nước có sự khác nhau về thể chế chính trị, trình độ dân trí và
sự phát triển của nền kinh tế. Xu hướng hội tụ đã tác động mạnh mẽ tới sự
phát triển của báo chí nhiều nước, báo chí Việt Nam không nằm ngoài xu hướng đó.
Ở các nước có nền báo chí phát triển mạnh (đặc biệt là Mỹ, Anh, Đức,
Thụy Điển...) đang hoạt động theo mô hình tòa soạn đa phương tiện, như một
xu hướng phát triển tất yếu trong thời đại hội tụ công nghệ. Vấn đề ứng dụng
công nghệ thông tin vào hoạt động nghiệp vụ báo chí và đào tạo nguồn nhân
lực cho đội ngũ nhà báo tác nghiệp trong môi trường báo chí hội tụ là nhu
cầu thiết thực và quan trọng nhấ đối với mô hình tòa soạn này.
Ở Việt Nam, hầu hết các cơ quan báo chí đã có 02 loại hình báo chí (báo in
và trang tin điện tử), một số cơ quan báo chí lớn đã hoạt động theo mô hình đa
phương tiện, nghĩa là hội tụ cả 4 loại hình báo chí trong một tòa soạn như: Đài
Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Phát thanh – Truyền hình Hà Nội...
Điểm mới của đề tài ở chỗ đưa ra những khảo sát thực tế trong và ngoài
nước về hoạt động của mô hình tòa soạn đa phương tiện, nêu ra những mặt tích
cực, hạn chế của mô hình này. Đồng thời là nguồn tư liệu tham khảo giúp cơ quan
quản lý nhà nước có một cái nhìn tổng thể về xu hướng phát triển tòa soạn đa phương tiện. 1
Khảo sát mô hình toà soạn của 20 cơ quan báo chí, chúng tôi có những nhận xét sơ bộ như sau:
- Các cơ quan báo chí phát triển đa dạng về loại hình báo chí, nhưng chưa có
mô hình tòa soạn đa phương tiện hoàn thiện ở Việt Nam. Tuy nhiên, đã có thể hiện
hội tụ từng phần: hội tụ phóng viên, hội tụ biên tập, hội tụ địa lý …
- Một số ý kiến trao đổi trong quá trình khảo sát cho thấy có sự hoài nghi về
tính thực tế của mô hình tòa soạn đa phương tiện áp dụng tại Việt Nam. Báo chí
Việt Nam chưa mang tính chuyên nghiệp cao, kỹ năng tác nghiệp của đội ngũ
phóng viên chưa đồng đều. Ban biên tập các báo chưa phải là những người cập
nhật công nghệ cũng như các kỹ năng biên tập báo hiện đại … Tất cả những điều
đó hạn chế để áp dụng mô hình toà soạn hội tụ.
Tuy nhiên, phát triển tòa soạn đa phương tiện là xu hướng mà nhiều cơ quan
báo chí (đặc biệt là các cơ quan báo chí có nhiều ấn phẩm và có nhiều loại hình báo chí) đang xây dựng.
Lựa chọn mô hình phù hợp cho sự phát triển của cơ quan báo chí, đảm bảo
phát triển đúng tiêu chí . Thực tế kết quả khảo sát cho thấy, không phải cơ quan
báo chí nào cũng đủ năng lực để triển khai mô hình tòa soạn đa phương tiện. Vì
vậy, cơ quan báo chí phải căn cứ vào thực tế hoạt động của cơ quan để có mục tiêu,
chiến lược phát triển phù hợp với năng lực hoạt động của mình.
Phần khảo sát thực tế và khái quát những số liệu, những đánh giá tổng quan
sẽ giúp cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, cơ quan báo chí có cái nhìn toàn diện
hơn về xu hướng phát triển này . Kết quả khảo sát cho thấy, toà soạn đa phương
tiện là cái đích mà nhiều cơ quan báo chí đang hướng tới. Tuy chưa có cơ quan báo
chí nào có một mô hình toà soạn hoàn chỉnh, nhưng họ đã hội tụ từng phần theo
từng lộ trình thực hiện khác nhau. Phần khảo sát cũng nêu những mặt được, mặt
chưa được của hướng đi này, giúp các cơ quan báo chí có những kế hoạch, bước đi phù hợp trong tương lai.
Với mục đích tìm hiểu những mô hình thành công của toà soạn đa phương
tiện, phần khảo sát một số kinh nghiệm nước ngoài đưa ra những ví dụ cụ thể của
các toà soạn đa phương tiện của một số nước Tây Âu, Mỹ…. Kết quả khảo sát kinh
nghiệm nước ngoài là những ví dụ tham khảo quý giá để các cơ quan báo chí có
thể nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm và lựa chọn cho mình chiến lược phát triển phù hợp.
Dựa trên việc nghiên cứu, khảo sát trong và ngoài nước, nhóm đề tài đã đưa
ra một nhóm giải pháp cho các cơ quan quản lý nhà nước cũng như các cơ quan
báo chí trong việc quản lý và thúc đẩy sự phát triển của mô hình này tại Việt Nam.
Các kết quả nghiên cứu của đề tài hy vọng sẽ là những tài liệu tham khảo
hữu ích cho các cơ quan, đơn vị liên quan trong việc hoạch định các chính sách,
xây dựng và triển khai các kế hoạch hành động cụ thể cho đơn vị mình. 2