lOMoAR cPSD| 36006831
Bài 4:Đặc trưng lịch sử Thăng Long-Hà Nội
1. HN thời kỳ tiền TL ( trc 1010)
- HN là cái nôi của nền văn minh sông Hồng
- HN bc vào thời kỳ dựng và giữ nước với kính đô Cổ Loa (Đông Anh, HN)
- Là trung tâm cai trị của chính quyền dô hộ phương Bắc
- Là nơi tiêu biểu diễn ra các cuộc đấu tranh chống bắc thuộc
1.1 Thời kỳ tiền sử
- Thời đại đá cũ: các dấu tích sớm nhất ở Cổ Loa (ĐA), Vạn Thắng( Ba Vì)
Con người đã xuất hiện, tìm thấy tượng “Người đàn ô Văn Điển” ở VĐ (TT)
Dựa vào chất liệu CCLD để phân chia thời kỳ
- Thời đại kim khí: + ( đồ đồng) Đàn Xã Tắc( Đống Đa), Triều Khúc, Văn Điển(
Thanh Trì) Cổ Loa (ĐA), hiện vật: đồ đá, gốm, trống đồng, lưỡi cày đồng,..
+ Hiện vật trống đồng Hoàng Hạ ở Phú Xuyên- HN, Trống đồng Cổ Loa
- Vết tích con n: mộ hình thuyền Châu Can ( Phú Xuyên)
1.2 Thời kỳ NN Văn lang - HN là vùng đất trọng yếu:
+ Nhiều di tích khảo cổ
+ Truyền thuyết: Sơn Tinh –TT ( Ba Vì), Phù Đổng Thiên Vương ( làng PĐ- Gia Lâm)…
- HN thuộc các bộ: Tây Vu, Chu Diên, Mê Linh.
1.3 Thời kỳ nhà nc Âu Lạc - NN AL (208-179 TCN)
- Kinh đô Cổ Loa ( ĐA-HN)
- Thành CL là công trình đặc sắc, thánh cổ nhất ĐNA
- Ở đâyphát hiện hàng vạn mũi tên đồng ( related to nỏ thần) và lẫy nỏ-> trình độ kt
lm vũ khí rất cao. (Cao Lỗ tương truyền là giúp ADV lm nỏ)
- Câu chuyện tt: Huyền Thiên Trấn Vũ- tiêu diệt bạch kê tinh( thờ ở Quán Thánh) +
Thần Kim Quy giúp ADD dựng thánh giữ thánh
Xây thánh CL mất nhiều công sức và trg tg lâu dài
1.4 HN thơi kỳ Bắc thuộc ( 179 TCN-938)
- Lúc đầu, HN nằm gần trụ sở chihs quyền đô hộ
ở Long Biên, Luy Lâu Bắc Ninh. Đến tk VII trụ
sở chính quyền đô hộ chuyển về Tống Bình( HN ngay nay) lOMoAR cPSD| 36006831
- Các cuộc khởi nghĩa lớn chống Bắc thuộc HN KN Hai Bà Trưng( 40-43)
o Bắt đầu từ khu vực Hát Môn ( Phúc Thọ) o Thu hút nhiều quân tụ nghĩa từ các nơi
o Các tướng lĩnh vùng HN: Nguyễn Tam Trinh, Ả nã làng Đê, Đào Kỳ- Phương Dung…
o Dựng kính đô ở Mê Linh o Mã Viện đàn áp cuộc KN
KN Lý Bí ( Lý Nam Đế) ( 542-602) quê ở
thị xã Phổ Yên –Thái Nguyên o Bắt đầu kn từ khu vực Hoài Đức
o Các tướng tiêu biểu ở HN: Lý Thục Man – thờ tại HĐ, Phạm Tu – thờ tại Thanh
Liệt-Thanh Trì, Triệu Túc.
o Dựng nước Vạn Xuân, kinh đô cửa sông Tô Lịch
o Thời gian tồn tại lâu dài, nhường ngôi cho Triệu Quang Phục nhưng cx thất bại
KN Mai Thúc Loan (713-722) o Bắt đầu
kn tại khu vực Nghệ An Hà Tĩnh hiện nay
o Quân kn tấn công Tống Bình
KN Phùng Hưng(766-779) o Băt đầu kn
Từ Đường Lâm ( Sơn Tây) o Quân Kn tấn công Tống Bình.
2. Hà Nội thời kỳ Thăng Long
Ngô Đinh ( kinh đô Hoa Lư) Lê Lý
2.1 Thăng Long từ 1000-1400
- 1010, TL trở thành kinh đô -
Lý do Lý Công Uẩn rời kđô:
+ Vị thế địa lý của Đại La, Hoa Lư thấp, chật hẹp, trũng; TL đất cao bằng phẳng nhìn
sông tựa núi, thế rồng cuộn hổ ngồi đất đai bằng phẳng
+ Đây đã là nơi có cơ sở vật chất CSHT, dưới thời Bắc thuộc Cao Biền cho xd thành
Đại La, LCU muốn xd thêm cơ sở, căn cứ vững chắc hơn.
+ Cần có sự đổi ms và qt phát triển, LCU muốn triều đại phát triển bền vững hướng
đến sự thay đổi nên chọn nơi thoáng đãng, trung tâm của trời đất.
- 1070, xd Văn Miếu ( nơi thờ Khổng Tử cổ vũ cho sự pt của nền giáo dục Nho học)
- 1075, mở khoa thi Nho học đầu tiên
- 1076, Xây dựng Quốc Tử Giám ( trường hk đầu tiên) lOMoAR cPSD| 36006831
- TL là nơi diễn ra cuộc chiến chống quân xâm lược
3, Hà Nội từ 1802 đến 1945
- 1802 kinh đô chuyển vào Huế
- 1831, lập tỉnh Hà Nội
- Pháp xâm lược HN lần 2, 1888 triều Nguyễn nhượng HN cho Pháp - HN là trung
tâm, thủ phủ của Liên Bang Đông Dương
- Pháp xd thành phố HN theo kiến trúc phương Tây
- Pháp cho xd các sơ sở giáo dục “Tây học”- đại học hiện đại
Nền gd truyền thống gắn chặt vs TL suốt thk quân chủ
Thời Pháp thuộc HN là thủ phủ LBDD các cơ sở gd các cấp xây tại HN, Trường
Bưởi ( Chu Văn An hiện nay)- GD phổ thông, Đại hk Đông Dương lớn nhất hiện
đai nhất có vtrò thay đỏi gd truyền thống ( tiền thân của ĐH quốc gia hà nội ngày nay).
- Các phong trào yêu nc tại HN diễn ra mạnh mẽ + Đông kinh Nghĩa Thục
+ Hà thành đầu độc- thả thuốc độc xuống giếng để binh lính Pháp uống
- Ô Quan Chưởng tên vị chưởng cơ đứng ra tập hợp binh lính chống Pháp,
- Trận Cầu giấy diễn ra trận đánh khi Pháp xl
- Biểu tg Pháp tại HN: Cầu Long Biên - completed 1902 ( sử dụng vật liệu của công
trình tháp Effel) – tên chính thức là Bôn đu me
- Hồ Gươm thời Pháp thuộc: Tháp Hòa Phong- chùa Báo Ân - Nhà Hát lớn HN
- Trung tâm thương mại Tràng Tiền - Phố Tràng Tiền - Ga Hàng Cỏ
Bài 5: Văn hóa Thăng Long – Hà Nội
- 2/9/1945 HN trở lại thành thủ đô I.
Di sản vật thể ( di tích kiến trúc, ẩm thực)
1. Di tích, kiến trúc 1.1Di tích - Phân loại: + Di tích lịch sử
+ Di tích kiến trúc nghệ thuật + Di tích khảo cổ học + Danh lam thắng cảnh - Phân hạng + Di tích cấp thành phố lOMoAR cPSD| 36006831 + Di tích cấp Quốc gia
+ Di tích cấp QG đặc biệt + Di sản thế giới - Đặc điểm
+ Phong phú đa dạng về loại hình
+ Gắn chặt vs ls văn hóa hàng nghìn năm của TL-HN + Rất có giá trị
+ Nhiều di tích mang tính đại diện cho ls, vh VN
- Di sản thế giới HN có 2 di sản thế giới
+ Khu di tích trung tâm Hoàng Thành TL- HN công nhận 2010
+ 82 bia đá trong Văn Mếu- QTG đc công nhận là di sản liệu thế giới 2011 1.2Bảo vật quốc gia Gắn liền vs
Gắn liền vs sự pt văn hóa của đn
Nguyên bản độc bản ( là bản gốc)
Trên địa bàn HN có nhiều bvqg lớn, VD ở bảo tàng HN
“Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của HCM
Bản gốc di chúc của Chủ tịch HCM
Bức tranh Em Thúy của Trần Văn Cẩn
Trống đồng den Huyền Trấn Vũ (đền Quán Thánh)
Tượng La Hán chùa Tây Phương
Tượng thiền sư chùa Đậu ( Thường Tín)
Hai máy bay Mig 5121 ( máy bay của anh hùng Phạm Tuân bắn cháy B52 hiệu
số và 4324 bắn cháy nhiều máy bay Mỹ nhất -14 cái) 1.3Bảo tàng 1.4Quảng trường 1.5Kiến trúc
- Kiến trúc nhà trong phố cổ:
+ Kiến trúc của người Việt, Hoa , Pháp
+ Nhà ống của người Việt gọi là “ nhà chồn diêm” - Kiến trúc Pháp:
+ Đa dạng về loại hình: nhà ở theo kt Pháp, công trinh công cộng ( nhà thờ lớn,
Phủ toàn quyền Đông Dương), công trình gtvt: ga hàng cỏ, đồn binh,…
+ Đa dạng về pong cách kiến trúc
Tân cổ điển: Phủ toàn quyeend ĐD
P/c Gothic Nhà thờ lớn, nhà thờ Hàm Long
Phong cách Đông Dương Kết hợp kiến trúc Pháp vs truyền thống người Việt, Nhà thờ Cửa Bắc lOMoAR cPSD| 36006831
1.6Di tích QG đặc biệt 14 di tích
- Khu di tích HCM tại Phủ chủ tịch - Hoàng thành TL
- Hồ Hoàn Kiếm – Đền Ngọc Sơn
- Đền Cổ Loa ( ĐA) – Đền Thượng
- Đền Phù Đổng ( Gia Lâm) - Đền Sóc Sơn
- Đền Hai Bà Trưng ( Mê Linh)
- Đền Hát Môn ( Phúc Thọ)
- Chùa Thầy ( Quốc Oai)
- Chùa Tây Phương ( Thạch Thất)
- Đình Tây Đằng( Ba Vì)
- Đình Chèm ( Bắc Từ Liêm)
- Danh thắng Hương Sơn ( Mỹ Đức) 2. Ẩm thực - Đặc điểm
+ Đa dạng, phong phú ( thức ăn, đồ uống, sản vật) +
Tinh tế, đặc sắc lựa chọn chế biến thưởng thức món ăn - Sản vật nổi tiếng:
+ Thủy sản: cá, ốc Hồ Tây, cá rô đầm Sét (Hoàng Mai), cá chép đầm đại (HM), cá chép sông Đơ(Hà Đông)
+ Rau, quả: cam Canh( Hoài Đức), bưởi Diễn (Bắc Từ Liêm), ổi Quảng Bá (Tây
Hồ), húng Láng, ớt (Định Công), nhãn làng Quang ( Thanh Trì), nhãn hàng Bằng (Hoàng Mai)
- Ẩm thực truyền thống
+ Bánh: bánh cuốn Thanh Trì (Hoàng Mai), bánh giày Quán Gánh ( Thường Tín), bánh tẻ ( Sơn Tây)
+ Bún: Tứ Kỳ ( Thanh Trì), Cổ Đô (Ba Vì), Phú Đô (Nam Từ Liêm)
+ Cốm làng Vòng ( Cầu giấy), Mễ Trì (Nam Từ Liêm), Lủ (Thanh Trì)
+ Rượu: kẻ Mơ (HM), làng Thụy (Tây Hồ)
+Nem: Phùng (Đan Phượng), Đông Ngạc (Từ Liêm) + Phở, bún chả, ốc
# thịt chó (Nhật Tân Vân Đình), bò thui( Cầu Đơ), thịt chuột(Phùng- Canh Nậu-Dị
Nậu), rươi, bún cần (Cổ Loa) II.
Di sản phi vật thể