HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN -----a&b-----
BÀI TIỂU LUẬN CUỐI KÌ
Môn: Ngôn ngữ Báo chí
Đề tài: Ngôn ngữ tít tin trên báo mạng điện tử Việt Nam hiện nay (Khảo sát Bá
o Dân trí từ 03/2024 đến 05/2024)
Họ và tên sinh viên: Lê Thị Yến Nhi
Mã sinh viên: 2256080035
Lớp: Báo Truyền hình CLC K42
Giáo viên hướng dẫn: Trần Thị Vân Anh Hà Nội, 2024 1 MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................................... .3
I. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................................... 3
II. Tình hình nghiên cứu .............................................................................................................. 4
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 5
IV. Phương pháp nghiên cứu
: ..................................................................................................... 5
IV. Kết cầu đề tài .......................................................................................................................... 6
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................................... .6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ............................................................................................ 6
I. Khái quát về ngôn ngữ báo chí ................................................................................................ 6
II. Khái quát về báo mạng điện tử .............................................................................................. 6
III. Khái quát về thể loại tin ........................................................................................................ 6
CHƯƠNG II. THỰC TRẠNG NGÔN NGỮ TÍT TIN ĐƯỢC SỬ DỤNG TRÊN BÁO
MẠNG ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY ....................................................................... 6
I. Khái quát về trang báo điện tử Dân Trí ................................................................................. 6
II. Những ưu điểm của ngôn ngữ tít tin được sử dụng trên báo Dân trí hiện nay ................. 6
CHƯƠNG III. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP CHO NHỮNG TỒN TẠI TRÊN THỰC TẾ VỀ
VIỆC SỬ DỤNG TÍT CỦA THỂ LOẠI TIN TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ ....................... 6
1. Nhà báo cần phải hinh thành nhân cách nghè nghiệp đúng đắn ......................................... 6
2. Tăng cường đào tạo và nâng cao kỹ năng cho phóng viên và biên tập viên ....................... 6
3. Nhà báo phải học từ những lỗi sai của mình .......................................................................... 6
4. Các toà soạn cần nâng cao việc đào tạo về ngôn ngữ cho đội ngũ làm báo mạng điện tử
đồng thời xây dựng và áp dụng quy chuẩn viết tiêu đề ........................................................... .7
5. Có thể khuyến khích các phản hồi từ độc giả ........................................................................ 7
KẾT LUẬN ................................................................................................................................... 7
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................................... .7
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT .................................................................................................... 7
I. Khái quát về ngôn ngữ báo chí ................................................................................................ 7
II. Khái quát về báo mạng điện tử
:............................................................................................. 9
III. Khái quát về thể loại tin: ..................................................................................................... 12
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG NGÔN NGỮ TÍT TIN ĐƯỢC SỬ DỤNG TRÊN BÁO MẠNG
ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY ........................................................................................ .17
I. Khái quát về trang báo điện tử Dân Trí: .............................................................................. 17
II. Những ưu điểm của ngôn ngữ tít tin được ử
s dụng trên báo Dân trí hiện nay :.............. 18
CHƯƠNG III: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP CHO NHỮNG TỒN TẠI TRÊN THỰC TẾ VỀ VIỆC
SỬ DỤNG TÍT CỦA T Ể
H LOẠI TIN TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ ......................................... 20 2
1. Nhà báo cần phải hình thành nhân cách nghề nghiệp đúng đắn
:...................................... 21
2. Tăng cường đào tạo và nâng cao kỹ năng cho phóng viên và biên tập vi n
ê ..................... 21
3. Nhà báo phải học từ những lỗi sai của mình: ...................................................................... 22 4. á C c ò t a s ạ o n ầ c n â n ng cao v ệ i c à đ o ạ t o về n ô g n ngữ cho ộ đ i ngũ làm á b o ạ m ng đ ệ i n tử
đồng thời xây dựng và áp dụng quy chuẩn viết tiêu đề .......................................................... 23
5. Có thể khuyến khích các phản hồi từ độc giả ...................................................................... 23
KẾT LUẬN ....................................................................................................................................... 24
TÀI LIỆU THAM KHẢ
O ................................................................................................................ 25 3 MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, khi thời đại công nghệ 4.0 bùng nổ, tất cả những thông tin trên
thế giới đang dần được số hoá và bão hoà trên Internet. Hầu hết dân cư đều sỡ
hữu cho mình ít nhất một thiết bị di động thông minh, việc kết nối vào
Internet ở bất kỳ nơi đâu là vô cùng dễ dàng. Đồng thời, Internet là một nguồn
lưu trữ thông tin khổng lồ có thể đáp ứng hầu hết những nhu cầu về thông tin
của con người. Vì lẽ đó, báo chí cũng cần phải phát triển một cách phù hợp và
mang tính thời đại để đảm bảo mình không bị tụt lại phía sau.
Bởi những lý do trên, báo mạng điện tử đã ra đời và phát triển vô cùng
mạnh mẽ, trở thành một loại hình báo chí hiện đại và đầy ưu thế. Do ra đời
sau các loại hình báo chí truyền thống, báo mạng điện tử sở hữu nhiều lợi thế
vượt trội. Thông tin trên báo mạng điện tử được đăng tải với tần suất dày đặc
và cập nhật nhanh chóng, phá vỡ tính định kỳ của báo chí truyền thống và đưa
việc cập nhật thông tin lên một tầm cao mới, nhanh chóng đến từng giây. Đặc
biệt, thể loại tin tức trên báo mạng điện tử thường xuyên được cập nhật liên
tục, đáp ứng nhu cầu thông tin tức thời của đại đa số độc giả.
Bên cạnh đó, báo mạng điện tử còn kế thừa hầu hết các ưu thế của báo
in, báo phát thanh và báo truyền hình nhờ tính đa phương tiện. Trên một trang
báo mạng điện tử, người đọc có thể tiếp cận cùng lúc nhiều dạng tín hiệu
ngôn ngữ như chữ viết, hình ảnh, âm thanh, và video. Điều này tạo ra trải
nghiệm phong phú và đa dạng, giúp thông tin trở nên sống động và dễ tiếp cận hơn.
Trong đó, tiêu đề đóng vai trò rất quan trọng trong việc thu hút sự chú ý
của độc giả trên các trang báo mạng. Một tiêu đề hấp dẫn có thể quyết định
việc người đọc có click vào bài viết hay không. Tuy nhiên, tin hay còn gọi là 4
tiêu đề của tin – là ấn tượng mà nhà báo cần phải tạo cho độc giả lại thường
xuyên xảy ra những vấn đề như “giật tít” hay có những từ ngữ không phù hợp khi viết tít tin.
Vì lẽ đó, em đã chọn đề tài của mình là “Ngôn ngữ tít tin trên báo mạng
điện tử Việt Nam hiện nay” để chỉ ra thực trạng của việc sử dụng tít của thể
loại tin trên báo mạng điện tử trên thực tế và đưa ra giải pháp cho những vấn đề còn tồn tại.
II. Tình hình nghiên cứu
Tít tin, hay tiêu đề bài báo, là yếu tố quan trọng nhất trong việc thu hút
sự chú ý của độc giả. Trong báo mạng điện tử, tiêu đề không chỉ phải đảm bảo
sự hấp dẫn mà còn phải ngắn gọn, chính xác, và có tính minh bạch. Nhiều
nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiêu đề có thể quyết định đến 75% khả năng người
đọc sẽ nhấp vào bài viết. Báo mạng điện tử là loại hình báo chí mới và phổ
biến hiện nay, có nhiều công trình nghiên cứu về loại hình báo chí này nhưng
lại hiếm có nghiên cứu nào tập trung vào ngôn ngữ của tít tin trên báo mạng điện tử.
Mike Ward Trong cuốn “Journalism Online” có chỉ ra rằng ngôn ngữ
trên báo mạng điện tử cần phải đơn giản và trực tiếp, đi thẳng vào vấn đề,
dùng từ dễ hiểu và gần gũi... [1] E. Burumoğlu và G. Baykan trong bài nghiên
cứu của họ cũng nhấn mạnh rằng ngôn ngữ của báo mạng điện tử cần phải súc
tích, phù hợp, cẩn thận trong việc sử dụng các cấu trúc câu. [2]
Trong bối cảnh hiện nay, chưa có một công trình nào nghiên cứu sâu sắc
về vấn đề này. Có thể thấy một số nghiên cứu của các tác giả như PGS.TS.
Hoàng Anh về ngôn ngữ sapo, các đặc điểm của ngôn ngữ báo mạng điện tử,
một số bài viết trong cuốn Những thủ thuật làm báo điện tử của Nhà Xuất bản
thông tấn in năm 2006. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu này không mang 5
tính hệ thống và cũng không đi sâu vào một chủ đề cụ thể, nhất là với ngôn ngữ tít tin.
Phạm Thị Mai đã có một luận văn thạc sĩ chuyên ngành báo chí học tại
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn với tiêu đề “Ngôn ngữ thể loại tin trên
báo mạng điện tử Việt Nam hiện nay”, trong đó có nhắc đến vấn đề tít tin.
Bên cạnh đó, Khương Thị Ngọc Mai, sinh viên tốt nghiệp khóa K49 tại Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, cũng đã thực hiện khóa luận “Thực trạng
sử dụng tít trên báo mạng điện tử”, tập trung vào việc sử dụng tiêu đề trên báo mạng điện tử.
Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu nào tập trung cụ thể vào việc
sử dụng tít trong thể loại tin của báo mạng điện tử. Đây là một khoảng trống
nghiên cứu đáng chú ý, bởi tiêu đề không chỉ đóng vai trò quan trọng trong
việc thu hút sự chú ý của độc giả mà còn ảnh hưởng lớn đến cách mà thông
tin được tiếp nhận và lan truyền. Vì vậy, nghiên cứu về ngôn ngữ tít tin trên
báo mạng điện tử Việt Nam hiện nay là vô cùng cần thiết để cung cấp cái nhìn
sâu sắc và toàn diện về cách thức viết tiêu đề, đồng thời đề xuất những
phương pháp tối ưu để nâng cao chất lượng và hiệu quả truyền thông.
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1. Đối tượng nghiên cứu:
Ngôn ngữ tít của thể loại tin trên báo mạng điện tử Việt Nam hiện nay, khảo
sát trên trang báo mạng điện tử Báo Dân trí.
2. Phạm vi nghiên cứu:
Các tin được đăng tải trên Báo Dân trí từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2024.
IV. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp luận: Đề tài được tiến hành dựa trên phương pháp luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng. 6
Phương pháp chúng: Khảo sát thực tiễn trang báo mạng điện tử, phân
tích, tổng hợp, so sánh,…
Phương pháp tổng hợp tài liệu: Thu thập, tổng hợp và trích dẫn những tài liệu liên quan
Phương pháp khảo sát: Thu thập thông tin về đối tượng tham gia khảo sát
IV. Kết cầu đề tài MỞ ĐẦU
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
I. Khái quát về ngôn ngữ báo chí
II. Khái quát về báo mạng điện tử
III. Khái quát về thể loại tin
CHƯƠNG II. THỰC TRẠNG NGÔN NGỮ TÍT TIN ĐƯỢC SỬ
DỤNG TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY
I. Khái quát về trang báo điện tử Dân Trí
II. Những ưu điểm của ngôn ngữ tít tin được sử dụng trên báo Dân trí hiện nay
CHƯƠNG III. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP CHO NHỮNG TỒN TẠI TRÊN
THỰC TẾ VỀ VIỆC SỬ DỤNG TÍT CỦA THỂ LOẠI TIN TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ
1. Nhà báo cần phải hinh thành nhân cách nghè nghiệp đúng đắn
2. Tăng cường đào tạo và nâng cao kỹ năng cho phóng viên và biên tập viên
3. Nhà báo phải học từ những lỗi sai của mình 7
4. Các toà soạn cần nâng cao việc đào tạo về ngôn ngữ cho đội ngũ làm
báo mạng điện tử đồng thời xây dựng và áp dụng quy chuẩn viết tiêu đề
5. Có thể khuyến khích các phản hồi từ độc giả KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
I. Khái quát về ngôn ngữ báo chí
1. Khái niệm về ngôn ngữ
Theo Từ điển Tiếng Việt: “Ngôn ngữ là hệ thống những âm, những từ và
những quy tắc kết hợp chúng mà những người trong cùng một cộng đồng
dùng làm phương tiện để giao tiếp với nhau. [3]
Đồng thời, trong quyển Ngôn ngữ học lí thuyết, tác giả Nguyễn Thiện
Giáp đã đề cập đến Bản chất của ngôn ngữ, tác giả phân biệt ngôn ngữ với tư
cách là phương tiện giao tiếp và phát triển tư duy con người với những hiện
tượng khác cũng được gọi là ngôn ngữ, nhưng thực ra “ngôn ngữ” ở đây chỉ
là “phương tiện diễn tả, truyền đạt nào đó” (như “ngôn ngữ điện ảnh”, “ngôn
ngữ âm nhạc”, “ngôn ngữ hội họa”,...) không thuộc đối tượng nghiên cứu của ngôn ngữ học. [4]
Ngôn ngữ, hiểu theo nghĩa hẹp, là hệ thống ngữ âm và ngữ nghĩa được
sử dụng để thể hiện tư duy của con người. Ngôn ngữ có tính chất xã hội và
cộng đồng, trong khi lời nói mang tính cá nhân. Ngôn ngữ và lời nói thống
nhất nhưng không đồng nhất. Nghiên cứu ngôn ngữ xuất phát từ lời nói, bởi
ngôn ngữ được hiện thực hóa thông qua lời nói. Hiểu theo nghĩa rộng, ngôn
ngữ chính là hệ thống các tín hiệu giao tiếp như chữ viết, lời nói, âm thanh,
hình ảnh và đồ họ a, được sử dụng để thể hiện tư duy của con người.Ngôn 8
ngữ là một hệ thống giao tiếp có cấu trúc được sử dụng bởi con người. Cấu
trúc của ngôn ngữ được gọi là ngữ pháp, còn các thành phần tự do của nó
được gọi là từ vựng. Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp chính của con người,
tồn tại ở dạng lời nói, ký hiệu hoặc chữ viết.
Như vậy, ngôn ngữ là một hệ thống những đơn vị vật chất phục vụ cho
việc giao tiếp của con người và được phản ảnh trong ý thức tập thể, độc lập
với ý tưởng, tình cảm và nguyện vọng cụ thể của con người, trừu tượng hoá
khỏi những tư tưởng, tình cảm và nguyện vọng đó. Nó là yếu tố không thể
thiếu trong mọi khía cạnh của cuộc sống và xã hội.
2. Khái niệm ngôn ngữ báo chí
Ngôn ngữ báo chí là loại ngôn ngữ được sử dụng trong các tác phẩm báo
chí nhằm mục đích truyền đạt thông tin một cách nhanh chóng, chính xác và
dễ hiểu tới độc giả. Đây là ngôn ngữ có tính chất đặc thù, được sử dụng trong
các loại hình báo chí khác nhau như báo in, báo phát thanh, báo truyền hình và báo mạng điện tử.
Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức thời sự trong
nước và quốc tế, phản ánh dư luận và ý kiến của nhân dân, đồng thời thể hiện
chính kiến của tờ báo, góp phần thúc đẩy xã hội phát triển. Ngôn ngữ báo chí
là toàn bộ những tín hiệu và quy tắc kết hợp chúng mà nhà báo dùng để
truyền tải thông tin trong tác phẩm báo chí.
3. Đặc trưng của ngôn ngữ báo chí:
Ngôn ngữ báo chí có những đặc trưng như sau:
Ngôn ngữ báo chí mang tính chính xác, khách quan: Ngôn ngữ báo chí
yêu cầu tính chính xác cao để đảm bảo thông tin được truyền tải đúng đắn,
tránh hiểu lầm hoặc sai lệch. Điều này đòi hỏi các nhà báo phải kiểm chứng
thông tin kỹ lưỡng trước khi công bố. Ngoài ra, ngôn ngữ báo chí cần giữ 9
được tính khách quan, trung lập, không thiên vị để giúp độc giả tự đưa ra
đánh giá và kết luận. Nhà báo phải cố gắng trình bày thông tin một cách cân
bằng, tránh thể hiện quan điểm cá nhân quá mức.
Ngôn ngữ báo chí là siêu ngôn ngữ: Ngôn ngữ báo chí là siêu ngôn ngữ
nghĩa là ngôn ngữ không phản ánh thẳng vào sự kiện mà bằng một cách gián
tiếp nào đó nhà báo vẫn nói được điều mình cần nói.
Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ sự kiện, mang tính thời sự: Ngôn ngữ báo
chí là ngôn ngữ sự kiện là ngôn ngữ phản ánh nguyên dạng, trung thực những
thực tế đang xảy ra, ngôn ngữ sự kiện là tấm gương phản chiếu những gì đang diễn ra.
Ngôn ngữ sự kiện là ngôn ngữ bám sát sự kiện hiện hữu và sự vận động của
sự kiện để phản ánh. Hơn nữa, còn phải được cập nhật một cách nhanh chóng
và kịp thời, thông tin càng tức thời càng tốt.
Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ định lượng: Ngôn ngữ định lượng thực
chất là sự phát sinh, sự cụ thể hóa của ngôn ngữ sự kiện. Chính vì đòi hỏi
phản ánh cụ thể, chính xác về sự kiện có thật và nguyên dạng đã dẫn đến việc
đòi hỏi phải coi trọng số lượng.
II. Khái quát về báo mạng điện tử:
1. Khái niệm báo mạng điện tử:
Hiện nay, có nhiều cách gọi khác nhau về báo mạng điện tử: báo điện tử
(electronic journal), báo trực tuyến (online newspaper), báo online (ví dụ Dân
trí online)… Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Trường Giang, Phó Giám đốc Học viện
Báo chí và Tuyên truyền thì loại hình báo chí này phù hợp với tên gọi "Báo
mạng điện tử" bởi nhiều lý do có thể kể đến như:
Thứ nhất, tên “Báo mạng điện tử” khẳng định loại hình báo chí này là mới
nhất, là kết quả của sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin, hoạt động 10
được nhờ các phương tiện kỹ thuật tiên tiến, số hoá, các máy tính nối mạng và
các server, các phần mềm ứng dụng.
Thứ hai, tên gọi “Báo mạng điện tử” cho phép hiểu một cách chính xác về
bản chất, đặc trưng của loại hình báo chí này: tính đa phương tiện, tính tương
tác cao, tính tức thời, phi định kỳ, khả năng truyền tải thông tin không hạn chế,
với cách lưu trữ thông tin dưới dạng dữ liệu siêu văn bản, khả năng siêu liên
kết - các trang báo được tổ chức thành từng lớp, có cơ chế "nở" ra với số trang không hạn chế…
Thứ ba, tên gọi này chỉ rõ người làm báo và người đọc báo đều phải có
trình độ kỹ thuật nhất định.
Thứ tư, đây là sự kết hợp các tên gọi có nội dung riêng biệt, tên gọi này
thoả mãn được yếu tố Việt hóa, đặc trưng khu biệt của loại hình báo chí mới,
khắc phục được sự "thiếu" về nghĩa, sự máy móc của từ ngoại lai.
PGS, TS. Nguyễn Văn Dững đã viết trong “Cơ sở lý luận báo chí” như
sau: “Báo mạng điện tử là loại hình báo chí - truyền thông tồn tại, phát triển
trên mạng Internet toàn cầu. Là kênh truyền thông đặc thù ra đời, báo mạng
điện tử đã hội tụ được nhiều ưu điểm nổi trội của các kênh truyền thông trước
đó, đồng thời cũng bộc lộ những bất cập. Báo mạng điện tử có nhiều tên gọi
khác nhau.”, “Năm 2003, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã có cuộc thảo
luận giữa các chuyên gia đầu ngành ngành truyền thông đại chúng và thống
nhất tên gọi là Báo mạng điện tử; tức là báo điện tử tồn tại, phát triển và
quảng bá trên mạng Internet.” [5]
Trong “Các loại hình báo chí hiện đại – Lý luận và thực tiễn”, TS. Hà
Huy Phượng cùng các cộng tác viên cũng đã viết: “Báo mạng điện tử: Sử
dụng giao diện website trên Internet để truyền tải thông tin bằng bài viết, âm
thanh, hình ảnh động và âm thanh (video clip). Ưu điểm: thông tin cập nhật 11
nhanh, tính tương tác hai chiều cao. Khuyết điểm: tính phổ cập yếu.”, “Báo
mạng điện tử là loại hình báo chí được xây dựng dưới hình thức một trang
web và phát hành dựa trên nền tảng Internet. Báo mạng điện tửđược xuất bản
bởi Tòa soạn điện tử, còn người đọc báo dựa trên máy tính, điện thoại di
động, máy tính bảng... có kết nối internet.” [6]
2. Đặc điểm ngôn ngữ của báo mạng điện tử:
Tác giả Hoàng Anh có viết trong “Những kỹ năng về sử dụng ngôn ngữ
trong truyền thông đại chúng” rằng: “Tuy nhiên, dễ dàng nhận thấy văn bản
viết (text) là thành tố quan trọng nhất của ngôn ngữ báo mạng. Cho đến thời
điểm này, trên các tờ báo mạng ở Việt Nam, hình ảnh và âm thanh về cơ bản
mới chỉ giữ vai trò là thành tố bổ trợ, minh hoạ cho thông tin của văn bản
viết. Và do hướng tới hoạt động đọc là chủ yếu cho nên ngôn ngữ báo mạng
gần gũi hơn cả với ngôn ngữ báo in.” [7] Dù vậy, với tính đa phương tiện thì
báo mạng điện tử là loại hình báo chí đa dạng nhất về tín hiệu ngôn ngữ cả
ngôn từ lẫn phi ngôn từ như: chữ viết, hình ảnh, âm thanh,...
Ngôn ngữ của báo mạng điện tử có tính cô đọng, dễ hiểu. Điều này được
thể hiện ở nhiều phương diện khác nhau mà điển hình là: báo mạng điện tử có
các câu, đoạn văn và bài viết ngắn; thường sử dụng cấu trúc câu chủ động;
vào đề trực tiếp, sử dụng nhiều động từ mạnh, nêu rõ hành động là hạt nhân
của sự kiện, vấn đề, lại vừa có khả năng gây ấn tượng lớn; tít đứng độc lập,
thường là câu trọn vẹn, với động từ là vị ngữ, nếu tít là cụm từ thì trong đó
động từ làm hạt nhân; ngôn ngữ thuộc phong cách hội thoại, gần gũi với cuộc
sống thường ngày; không hoặc hạn chế tới mức thấp nhất việc viết tắt; khoảng
cách giữa các đoạn văn lớn hơn so với trong báo in.
Ngoài ra, ngôn ngữ của báo mạng điện tử còn được tối ưu hoá cho công
cụ tìm kiếm (SEO). Ngôn ngữ trên báo mạng điện tử được tối ưu hóa để cải 12
thiện thứ hạng trên các công cụ tìm kiếm như Google. Việc sử dụng từ khóa,
cụm từ khóa và các thẻ HTML đúng cách sẽ giúp bài viết dễ dàng tiếp cận với độc giả tiềm năng.
III. Khái quát về thể loại tin:
1. Khái niệm thể loại tin:
- Tin là thể loại cơ bản, xung kích nhất trong các thể loại báo chí.
- Tin tức phản ánh những cái mới (cụ thể, đang xảy ra, sắp xảy ra mà
nhiều người muốn biết), tin phản ánh những sự kiện, sự việc có thật, tiêu biểu,
có quan hệ và có ý nghĩa với nhiều người (tính điển hình).
- Tin đáp ứng những câu hỏi bức xúc của quần chúng về những cái mới
xảy ra, để biết và có những hành động đúng đắn...
- Tin chỉ phản ánh những sự kiện cụ thể, xảy ra ở địa điểm, không gian
cụ thể, có ý nghĩa cụ thể theo quan điểm nhất định. Đó là những sự kiện có
thật, mới vừa xảy ra, đang xảy ra, sắp xảy ra...
Tóm lại, Tin là thể loại báo chí cơ bản, ngắn gọn nhất, cô đúc nhất,
nhanh chóng nhất, kịp thời nhất, được thể hiện bằng chữ, bằng lời, bằng hình
ảnh để phản ánh những sự kiện mới xảy ra, đang xảy ra, sắp xảy ra có tầm
quan trọng đối với xã hội, nhằm thúc đẩy và cải tạo xã hội.
2. Đặc trưng của ngôn ngữ báo chí thể loại tin:
Ngôn ngữ thể loại tin mang tính khách quan, sắc thái biểu cảm trung
tính: Ngôn ngữ báo chí phải bám sát sự kiện nguyên dạng để phản ánh. Tin
phản ánh thông tin sự kiện cụ thể và cập nhật không cho phép có sự tưởng
tượng hay thêm bớt, ngôn từ phải chính xác tuyệt đối. Tính chính xác, khách
quan là đặc điểm của ngôn ngữ báo chí nói chủng và là yêu cầu hàng đầu của
mỗi thể loại báo chí. Với Tin yêu cầu về tính chính xác, khách quan còn cao 13
hơn nữa, có như vậy mới làm sáng tỏ những sự kiện được thông tin, tạo ra sức
thuyết phục với người đọc.
Ngôn ngữ thể loại tin mang tính đơn tầng, đơn nghĩa, không phức tạp:
Ngôn ngữ trong các tác phẩm Tin là ngôn ngữ sự kiện đặc trưng. Các từ và
đơn vị mệnh đề, câu đều tập trung cố gắng để phán đoán trực tiếp về sự kiện,
chỉ ra quy mô, tính chất, ý nghĩa của sự kiện. Vì vậy, trong Tin người ta hầu
như ít sử dụng các mỹ từ, hình dung từ hay các kiểu câu phức hợp có kết cầu
nhiều tầng mà thường dùng những câu dễ hiểu, đơn tầng và chủ yếu là dùng câu chủ động.
Ngôn ngữ thể loại tin sử dụng yếu tố thuật là chủ yếu, hạn chế tối đa tả
và biểu cảm: Ngôn ngữ thể loại tin là ngôn ngữ sự kiện vậy nên để có thể
phản ánh được đầy đủ và chính xác sự kiện xảy ra như nào thì yếu tố thuật là
vô cùng quan trọng. Thuật về thời gian, địa điểm cụ thể mà địa điểm xảy ra,
xảy ra như thế nào? Và kết thúc ra sao? Ngoài ra, còn phải hạn chế hai yếu tố
tả và biểu cảm để giữ được tính khách quan kể trên.
Ngôn ngữ thể loại tin mang tính khuôn mẫu cao: Nhằm mục đích thông
tin sự kiện một cách nhanh chóng và thuận tiện, Tin sử dụng những công thức
ngôn từ có sẵn (khuôn mẫu) đề tự động hóa quy trình thông tin. Ngôn ngữ Tin
sử dụng những khuôn mẫu nhất định giúp cho việc truyền đạt và tiếp thu
thông tin được dễ dàng, nhanh chóng.
Không phải mọi sự kiện đều trở thành đối tượng phản ánh của tin. Tin chỉ
quan tâm đến các sự kiện thời sự cấp bách. Đó là những sự kiện mới xảy ra,
đang xảy ra, sắp xảy ra hoặc mới phát hiện được...
Sự kiện thời sự cấp bách thường tập trung phản ánh thời điểm bắt đầu và
kết thúc của một quá trình vận động phát triển của những sự kiện có quy mô lớn hơn. 14
Sự khác biệt về phương diện thể loại của Tin với các thể loại báo chí khác
là ở chỗ: nó có cách thức riêng trong việc phản ánh những sự kiện thời sự.
Chính điều đó đã tạo ra những điểm khác biệt về nội dung và hình thức của thể loại.
3. Yêu cầu về ngôn ngữ thể loại tin:
Tin phải trả lời những câu hỏi cơ bản một cách đặc biệt ngắn gọn. Trước
hết, nó tập trung vào bốn câu hỏi đầu tiên là: Chuyện gì (What), Khi nào
(When), ở đâu? (Where), Ai? (Who)? Các dạng tin ngắn, tin tường thuật còn
có thể trả lời các câu hỏi như: Với ai (Which), Như thế nào How), Tại sao
(Why)... Trong hầu hết các trường hợp, ba câu hỏi đầu tiên thường được trả lời gọn trong một câu văn.
Ngôn ngữ phải trọng tâm, tránh gây hiểu lầm: Ngôn ngữ báo chí cũng
như ngôn ngữ tin cần phải ngắn gọn nhưng phải súc tích, cô đọng, trực tiếp,
trọng tâm, tránh gây hiểu lầm.
Ngôn ngữ phải đơn nghĩa, dễ hiểu, chủ yếu sử dụng câu chủ động: Để
thể hiện được đặc trưng ngôn ngữ mang tính đơn tầng, đơn nghĩa, không phức
tạp để độc giả có thể dễ dàng tiếp cận được thông tin của thể loại phổ biến nhất trong báo chí này.
Không sử dụng câu cảm thán, nghi vấn, cầu khiến: Khác với những thể
loại như Bình luận, Phóng sự, Phỏng vấn thì Tin cần phải thật sự khách quan,
người viết không được dùng những yếu tố mang tính chất biểu cảm, phỏng
đoán vào tác phẩm của mình vậy nên câu cảm thán, nghi vấn hay cầu khiến
không xuất hiện trong thể loại tin của báo chí.
Tin chỉ quan tâm đến các sự kiện thời sự cấp bách. Đó là những sự kiện
mới xảy ra, đang xảy ra, sắp xảy ra hoặc mới phát hiện được... Nên không
phải sự kiện nào cũng có thể viết thành Tin bài. 15
IV. Khái quát về tít tin:
1. Khái niệm về tít:
Tít báo (title) hay còn được gọi là tiêu đề, nhan đề, đầu đề... của bài báo là kết
cấu ngôn từ ngắn gọn được công chúng tiếp xúc đầu tiên khi đọc, xem, nghe
một tác phẩm báo chí. Tít tin đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải
thông điệp cốt lõi của bài viết và quyết định xem người đọc có tiếp tục đọc
nội dung chi tiết bên dưới hay không.
2. Vai trò của tít:
Tít tin là yếu tố quan trọng không thể thiếu trong bài viết báo chí, nó
đóng vai trò cốt lõi trong việc thu hút và giữ chân độc giả. Một tít tin tốt
không chỉ tóm tắt nội dung mà còn kích thích sự tò mò và khơi gợi sự quan
tâm của người đọc. Theo Lô-íc Éc-vu-ê, “đặt đầu đề cho bài báo là việc làm
có tính chất quyết định số phận của bài báo. Bài báo rất hay nhưng đầu đề đỡ
thì có thể làm mắt ít nhất một nửa số độc giả. Đầu đề quan trọng đến nỗi
trước đây, một vài tờ báo Pháp có cả người chuyên đặt tiêu đề (...). Đó là
những biên tập viên mà nhiệm vụ duy nhất là nghĩ ra các đầu đề thu hút độc
giả. Thậm chí còn có cả một giải thưởng, giải Louis Rameit, dành cho đầu đề hay nhất trong năm.”
3. Yêu cầu về tít báo:
Tít báo cần ngắn gọn, hàm súc, phổ biến với hình thức cụm từ.
Tít báo cần phải chính xác, phản ánh đúng hiện thực khách quan.
Ngôn ngữ tít phải trong sáng lành mạnh, không dụng tục, thô thiển.
Tít báo cần tạo được tính hấp dẫn.
Tít báo báo cần phải rõ ràng, cụ thể, tránh mơ hồ gây hiểu lầm, không làm dụng từ viết tắt
Tít không được lạm dụng, chêm xen từ mượn tiếng Anh. 16
Vì tít báo là ấn tượng đầu tiên mà độc giả tiếp nhận được từ trang báo, nhiều
nghiên cứu cho rằng tít báo quyết định đến 80% khả năng độc giả có lựa chọn
đọc bài báo ấy hay không, vậy nên để có thể níu chân độc giả ở lại đọc hết
toàn bộ bài báo thì nhà báo phải thực hiện đúng các yêu cầu trên. Nhà báo
phải viết được một tít báo ngắn gọn nhưng vẫn khái quát được nội dung của
cả bài báo bằng ngôn từ phù hợp, hấp dẫn để có thể tạo được ấn tượng tốt với độc giả.
4. Những loại tít mắc lỗi:
Tít mơ hồ: Là hiện tượng mà với một cấu trúc ngôn ngữ có thể hiểu theo
hai hoặc hơn hai cách. Đây là một lỗi chứ không thể được coi là dụng ý nghệ
thuật, bởi nó tạo ra 2-3 cách hiểu một bài báo mà sự thực bài đó chỉ có một
nội dung. Tít đặt thiếu từ chỉ quan hệ giữa các thành tố của nó. Đây là
nguyên nhân chủ yếu, chiếm 50% số tít mơ hồ. Ngoài ra, hiện tượng này còn
xảy ra khi tít có cấu trúc không thể hiện rõ được ý nghĩa quan hệ giữa các
thành tố hoặc do xuất hiện từ đồng âm.
Tít sai so với bài: Đây là loại tít mà có thể to hơn so với bài, tức tít đưa
ra vấn đề rộn hơn so với nội dung bài viết, hoặc nhỏ hơn so với bài, hoặc
không ăn nhập gì với nội dung,... đều được xem là tít sai so với bài.
Tít có độ dài quá lớn: Mặc dù chưa có tiêu chuẩn nào dành riêng cho độ
dài của tít, tuy nhiên thường những tít dài hơn 30 tiếng thường vượt qua
ngưỡng của độc giả có trình độ văn hóa trung bình do họ không thể nhớ rõ
ràng phần đầu tít khi đọc đến cuối tít, điều này ảnh hưởng đến khả năng đọc
lướt của đại đa số công chúng cũng như giảm khả năng độc giả nhấp vào bài viết. 17
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG NGÔN NGỮ TÍT TIN ĐƯỢC SỬ
DỤNG TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY
(KHẢO SÁT BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ DÂN TRÍ TỪ THÁNG 3/2024 ĐẾN 5/2024)
I. Khái quát về trang báo điện tử Dân Trí:
Đây là trang báo lớn có lượng độc giả cao so với các trang báo mạng
điện tử khác hiện nay, được đông đảo độc giả trong và ngoài nước tin tưởng.
Từ khi thành lập đến nay, Dân trí đã không ngừng phát triển và mở rộng, trở
thành một trong những tờ báo mạng hàng đầu tại Việt Nam về số lượng người
đọc và uy tín. Dân trí cung cấp nội dung phong phú và đa dạng, bao gồm các
chuyên mục như Thời sự, Xã hội, Kinh doanh, Thể thao, Giải trí, Pháp luật,
Giáo dục, Khoa học - Công nghệ, Sức khỏe, Du lịch, và nhiều lĩnh vực khác.
Ngoài ra, chất lượng của các bài viết cũng được đảm bảo nhờ vào đội ngũ
phóng viên, biên tập viên chuyên nghiệp và tận tâm. Đây là lý do để em chọn
trang báo này để làm đối tượng khảo sát.
Đầu năm 2005, trang tin điện tử mang tên Dân trí với cơ quan chủ quản
là Hội Khuyến học Việt Nam chính thức được cấp phép hoạt động. Sau 3 năm
định hình và phát triển, từ một trang tin, Dân trí đã được Bộ Thông tin –
Truyền thông cấp phép thành báo điện tử vào ngày 15 tháng 7 năm 2008. Đến
nay mỗi tháng Dân trí có khoảng hơn 500 triệu lượt truy cập. Mỗi ngày có
bình quân trên 17 triệu lượt người truy cập vào báo Dân trí tiếng Việt và tiếng
Anh. Điểm ấn tượng về báo mạng điện tử Dân trí đó là tính nhân văn vô cùng
cao. Dân trí có tầm ảnh hưởng rộng rãi, không chỉ thông qua việc cung cấp
thông tin mà còn tham gia vào các hoạt động xã hội, từ thiện, góp phần nâng
cao nhận thức cộng đồng và hỗ trợ các hoàn cảnh khó khăn. Báo điện tử Dân 18
trí đã khẳng định vị thế của mình trong làng báo chí Việt Nam với sự phát
triển không ngừng và cam kết cung cấp thông tin chất lượng, chính xác và đa
dạng. Với phương châm hoạt động vì lợi ích của cộng đồng và xã hội, Dân trí
không chỉ là một tờ báo mà còn là một cầu nối thông tin và một công cụ hỗ trợ xã hội hiệu quả.
II. Những ưu điểm của ngôn ngữ tít tin được sử dụng trên báo Dân trí hiện nay:
1. Tít tin hiện nay được viết đảm bảo tính ngắn gọn và súc tích:
Hiện nay, các tít bài báo mạng đều được viết một cách hàm súc, ngắn
gọn dưới dạng một câu đơn mang nội dung tóm tắt, thông báo sự kiện đã và đang xảy ra.
Ví dụ: “Kiev cho phép Pháp đưa huấn luyện viên quân sự đến Ukraine”
(Báo Dân trí, đăng tải ngày 28/5/2024); “Mưa giảm, miền Bắc oi nóng trở lại”
(Báo Dân trí, đăng tải ngày 24/04/2024); “Sông ở Nga vỡ đập liên tục, 6.600
ngôi nhà ngập lụt” (Báo Dân trí, đăng tải ngày 07/04/2024);...
Quan sát các ví dụ trên, ta có thể thấy các tít báo hiện nay thường được
viết theo hình thức là một câu đơn theo cấu trúc chủ động, đơn giản hoá thông
tin bằng cách sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu và trực tiếp, giúp truyền tải thông
điệp chính một cách nhanh chóng. Điều này phù hợp với thói quen đọc lướt
của độc giả thời điểm hiện đại.
2. Hầu hết các tít báo gây ấn tượng mạnh và giật tít khá hợp lí:
Tít trên báo mạng điện tử thường được thiết kế để gây ấn tượng mạnh,
thu hút sự chú ý của độc giả ngay từ cái nhìn đầu tiên. Ở Báo Dân trí, các tác
giả thường sử dụng ngôn từ mạnh mẽ, kích thích sự tò mò giúp tăng khả năng
nhấp vào bài viết. Một số tít tin cũng được “giật tít” một cách hợp lí và không 19
quá phản cảm nhằm thu hút sự tò mò của bạn đọc, khiến họ muốn ngay lập
tức truy cập vào bài viết.
Ví dụ: “Ngày đầu nghỉ lễ, người dân đội nắng nối đuôi qua cầu Rạch
Miễu” (Báo Dân trí, đăng tải ngày 24/04/2024); “Ngọt hủy show vào phút
chót, Ban Tổ chức không thể hoàn trả vé” (Báo Dân trí, đăn tải ngày 26/03/2024);... 1.
Tít của những tin tức về vấn đề chính trị, quân sự được viết
bằng ngôn ngữ trong sáng, lành mạnh, phù hợp với lập trường quốc gia:
Các tin tức về vấn đề chính trị, quân sự vốn rất nhạy cảm, được quan tâm
hàng đầu, là những tin tức cần phải được viết một cách trang trọng và nghiêm
túc nhất. Vậy nên, tít báo của các tin tức này cần được đảm bảo những yếu tố
như cập nhật kịp thời và trung lập. Theo khảo sát, có thể thấy Báo Dân trí đã
có những tít bài báo phù hợp và chất lượng được đảm bảo, được viết bằng
ngôn ngữ trong sáng và thuần Việt.
Ví dụ: “Việt Nam lên tiếng trước phát biểu của Campuchia về kênh đào
Phù Nam Techo” (Báo Dân trí, đăng tải ngày 5/5/2024); “Việt - Trung chia sẻ
kinh nghiệm trong công tác lập pháp, quản lý đất nước” (Báo Dân trí, đăng tải
ngày 8/4/2024); “Ông Tập Cận Bình: "Trung Quốc hết sức coi trọng quan hệ
với Việt Nam"” (Báo Dân trí, đăng tải ngày 8/4/2024);
3. Hầu hết các tít báo đã phản ánh đúng được hiện thực khách quan
Phản ánh đúng hiện thực khách quan là một yêu cầu vô cùng quan trọng
đối với nhà báo khi viết tít tin bởi tít cần phải khái quát được hiện thực của sự
kiện. Để đánh giá về tính hiện thực khách quan của tít, chúng ta cần hiểu và
xem xét một số yếu tố ví dụ như độ chính xác và trung thực, tính khách quan,
tính kịp thời cũng như khả năng tóm lược thông tin của nó.
Từ những bài báo kể trên, ta có thể thấy: