Nguyên tắc tập trung dân chủ trong quản lý giáo dục và đào tạo | Môn Quản lí giáo dục - Đại học Vinh

lOMoAR cPSD| 60701415
Giáo dục và đào tạo là một hoạt động xã hội rộng lớn có liên quan trực tiếp
đến lợi ích, nghĩa vụ và quyền lợi của mọi người dân mọi tổ chức kinh tề xã hội
đồng thời có tác động mạnh mẽ đến tiến trình phát triển nhanh hay chậm của một
quốc gia. Giáo dục và đào tạo phải đi trước một bước, giáo dục và đào tạo là quốc
sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục là đâu tư cho phát triển. Do vậy, bất kỳ quốc
gia nào trên thế giới dù lớn hay nhỏ, dù giàu hay nghèo, dù phát triển hay đang
phát triển bao giờ cũng quan tâm đến giáo dục và đào tạo mà trong đó khâu quan
trọng là quản lí Nhà nước về giáo dục và đào tạo
Tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản trong hoạt động chính trị xã hội ở
nước ta, đồng thời cũng là nguyên tắc quan trọng trong tổ chức và hoạt động của
bộ máy Nhà nước. Quản lí Nhà nước về giáo dục - đào tạo cũng tuân thủ theo nguyên tắc này.
1. Nguyên tắc tập trung dân chủ
Nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản trong hoạt động chính trị
xã hội ở nước ta, đồng thời cũng là một nguyên tắc quan trọng trong tổ chức và
hoạt động của bộ máy nhà nước của nước ta.
Tập trung dân chủ là một nguyên tắc Hiến định; Điều 6, Chương I, Hiến pháp
1992 (đã sửa đổi, bổ xung năm 2001) ghi nhận:
“Quốc hội, Hội đồng nhân dân và các cơ quan khác của Nhà nước đều tổ
chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ“.
Quan điểm về tổ chức và hoạt động của nhà nước theo nguyên tắc tập trung
dân chủ đã được Nhà nước CHXHCN Việt Nam ghi nhận trong ba văn bản Hiến
pháp: Hiến pháp 1959 (Điều 4, Chương I); Hiến pháp 1980 (Điều 6, Chương I);
Hiến pháp 1992 (Điều 6, Chương I - sửa đổi).
Những yêu cầu và nội dung của nguyên tắc tập trung dân chủ:
Tập trung dân chủ là sự kết hợp hài hoà giữa sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung,
thống nhất của các cơ quan trung ương, của cấp trên với mở rộng dân chủ, nhằm
tăng cường tính chủ động, sáng tạo và khai thác mọi tiềm năng của các cơ quan
địa phương, của cấp dưới, đồng thời đảm bảo phát huy quyền làm chủ của nhân
dân trong việc tham gia quản lý nhà nước và thực hiện các quyền và nghĩa vụ công dân.
Sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương cần tập trung vào các vấn đề vĩ mô
như: thể chế, chiến lược, qui hoạch, kế hoạch phát triển của các ngành cũng như
toàn bộ nền kinh tế, còn mở rộng dân chủ ở địa phương là phải có sự phân định lOMoAR cPSD| 60701415
rõ ràng về thẩm quyền và trách nhiệm của mỗi cấp chính quyền; tiến hành phân
cấp quản lý cho địa phương quản lý các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, giáo dục, đời
sống, thu - chi ngân sách, tổ chức nhân sự... ở địa phương; xác định rõ trách nhiệm
quản lý theo ngành và theo lãnh thổ.
Các cơ quan quyền lực nhà nước là do dân bầu ra, các cơ quan đó phải chịu
trách nhiệm, phải báo cáo công tác trước nhân dân, phải chịu sự giám sát của nhân
dân. Các cơ quan tư pháp, hành pháp tối cao là do Quốc hội lập ra, các cơ quan
đó cũng phải chịu sự giám sát của Quốc hội; phải chịu trách nhiệm và phải báo
cáo công tác trước Quốc hội.
Nguyên tắc tập trung dân chủ đòi hỏi phải có sự qui định rõ ràng về các
chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của từng loại cơ quan nhà nước, của từng chức
danh công chức, cán bộ. Phải có sự phân định rõ trách nhiệm tập thể của các cơ
quan nhà nước và trách nhiệm cá nhân của từng công chức, cán bộ. Phải xây dựng
chế độ kết hợp giữa tập thể lãnh đạo và cá nhân phục trách.
2. Nguyên tắc tập trung dân chủ trong quản lý Giáo dục và đào tạo
Quản lý nhà nước về giáo dục cũng tuân thủ nguyên tắc này. Dưới góc độ vĩ
mô nguyên tắc này có nghĩa là là phát huy quyền chủ động của cơ sở dựa trên
hành lang pháp lí được qui định bởi luật giáo dục và những văn bản pháp lí trong
hoạt động quản lí giáo dục đồng thời nâng cao tinh thần cá nhân phụ trách, tập thể
lãnh đạo và phát huy dân chủ của tập thể theo qui chế dân chủ của cơ sở do chính
phủ của bộ giáo dục và đào tạo ban hành . Nguyên tắc tập trung dân chủ yêu cầu
Nhà nước thống nhất quản lí hệ thống giáo dục quốc dân về mục tiêu , chương
trình , nội dung…Qui chế thi cử và hệ thống văn bằng ( theo điều 13 , luật giáo
dục) . Bên cạnh đó phân cấp rõ ràng về quản lí giáo dục cho địa phương và tạo
điều kiện để cơ sở phát huy chủ động và sáng tạo.
Nguyên tắc tập trung dân chủ quá quen thuộc đối với tất cả các cơ quan nhà
nước, các tổ chức chính trị, xã hội, các đơn vị sự nghiệp… ở Việt Nam.
Tuy nhiên để hiểu đúng và có thể vận dụng được nguyên tắc tập trung dân
chủ trong hoạt động quản lí nhà nước về giáo dục ở cơ sở cần suy nghĩ để trả lời
câu hỏi : Làm thế nào giải quyết tốt mối quan hệ giữa chế độ thủ trưởng và thực
hiện dân chủ cơ sở ở một trường học?
Nguyên tắc tập trung dân chủ phải tạo điều kiện cho cơ sở chủ động sáng tạo
trong việc triển khai các hoạt động giáo dục và quản lí các cấp bậc giáo dục và
đào tạo cụ thể, tránh việc ôm đồm hoặc buông lỏng trên cơ sở phân cấp, phân lOMoAR cPSD| 60701415
quyền về quản lí cấp bậc giáo dục và đào tạo rõ ràng bằng một hành lang pháp lí hợp lí, đồng bộ.
Đối với cơ sở phát huy quyền làm chủ của tập thể sư phạm, đồng thời đề cao
trách nhiệm cá nhân theo chế độ thủ trưởng đối với việc quản lí đơn vị của mình.
Dân chủ hoá giáo dục, dân chủ hoá nhà trường là các tư tưởng lớn, tuy nhiên việc
dựa vào các văn bản pháp luật, pháp qui để đảm bảo quyền và nghĩa vụ đối với
mọi đối tượng tham gia hoạt động giáo dục là điều cần nắm chắc khi triển khai
nguyên tắc tập trung dân chủ ở cơ sở.
Nội dung cơ bản của nguyên tắc tập trung dân chủ ở đây là phát huy quyền
chủ động của thủ trưởng trưởng đơn vị phối hợp với tổ chức Đảng, các tổ chức
đoàn thể xã hội trong quản lý giáo dục quốc dân.
Sự phối hợp giữa thủ trưởng đơn vị với tổ chức Đảng, các tổ chức đoàn thể
xã hội trong cơ sở giáo dục và đào tạo hình thành nên hệ thống các mối quan hệ.
Hệ thống quan hệ này có nhiều mức độ.
- Có thể chỉ tham gia ở mức độ góp phần vào một hoạt động, một tổ
chứcchung nào đó, chưa thể hiện được chiều sâu trong việc làm.
- Có thể cùng góp sức làm chung một công việc, nhưng có thể không
thựchiện chung một trách nhiệm. Sự cộng tác đôi khi có tính chất nhất thời, tuỳ từng vụ việc.
Sự hợp tác cùng chung sức, hỗ trợ lẫn nhau trong một công việc một lĩnh vực
hoạt động, nhằm một mục tiêu là giáo dục.