Nhà ở dân tộc Khơ Mú: Kiểu nhà sàn và nhà trệt truyền thống | Đại Học Nội Vụ Hà Nội

lOMoARcP SD| 58886076
Nhà ở là kiểu nhà sàn và 1 số ít là nhà nửa sàn nửa trệt được làm ở trên đồi cao ven
nương rẫy để tránh thú rừng, Vật liệu làm nhà là gỗ, tre, nứa, song mây, lá mây và cỏ gianh a. Nhà sàn
Nhà thường có một gian hai chái, hoặc hai gian hai chái, lợp cỏ gianh hay lá mây
rừng, vách đan bằng nứa, mặt sàn lát tre bộ banh
Mái nhà: mái nhà được lợp cỏ gianh hay lá mây rừng, nhờ khói bếp lâu ngày bám
vào mà tạo được độ bền [Nhà sàn Khơ Mú kiểu cổ truyền phải là hình dáng: nhà hai
mái cao hoặc nhà hai mái, đầu hồi ghép phụ, hay bốn mái. “Khau cút” đầu hồi mái
nhà hình con ốc Cauris moneta (chưn đrưng klọ), vừa tượng trưng cho lòng mong
muốn được giàu có của gia đình vừa nhằm dọa tà ma không cho đến gần] -
Nhà sàn người Khơ mú chủ yếu dùng cột không ngoãm, vách đan bằng nứa,
mặtsàn lát tre đập dập.
Nhà được chia làm ba phần theo chiều dọc: phần phía trước và sau dành cho sinh
hoạt, phần giữa là lối đi trong nhà. Gian hồi bên phải là bếp, gian hồi bên trái dành để tiếp khách.
-Cửa: [Một nét đặc trưng của ngôi nhà sàn người Khơ Mú là]
+, nhà chỉ có một cửa chính để ra vào. Còn một cửa phụ phía cuối gian trong cùng
chỉ được mở khi ông chủ nhà qua đời, còn bình thường đây là khu vực để thờ cúng.
+, nhà hầu như không có cửa sổ.
-Cầu thang: chỉ một cầu thang lên xuống cho cả gia đình và khách. -
Bếp: [Lên hết bậc cầu thang ở phía đầu hồi là cửa chính vào ngôi nhà sàn,
ngôi nhà sàn của người Khơ Mú có ba bếp lửa nằm ở ba vị trí khác nhau tạo nên
nét đặc trưng "bốn góc nhà, ba góc bếp" không thể tìm thấy ở các dân tộc khác]
+, Bên cánh trái gian đầu tiên là một bếp lớn dùng để nấu thức ăn hằng ngày. lOMoARcP SD| 58886076
+, Một bếp nữa ở gian thứ hai đặt lễ thờ cúng tổ tiên, ma nhà... [Ở trung tâm gian
giữa, nơi cửa chính nhìn vào là bếp thứ hai, đặt ngay dưới trang thờ ông bà tổ tiên.
Bếp này được người Khơ Mú xem là bếp thờ, bếp thiêng và chỉ nổi lửa vài lần
trong năm vào dịp tết hoặc cúng lễ.]
+, Bếp thứ ba ở gian trong cùng, chỉ để xôi cơm, nấu rượu (biểu thị sự giàu có,
sung túc). Chỗ ngủ của chủ nhà được đặt bên phải gian thứ ba này
=>Khách không nên đến gần hai bếp này vì đồng bào quan niệm dễ đem điều rủi ro tới cho chủ nhà.
Không như một số dân tộc sử dụng phần gầm sàn làm nơi sinh hoạt hay chứa
nông cụ, nông sản, người Khơ Mú coi phần gầm sàn là nơi thiêng nhất trong ngôi
nhà, thậm chí ngày thường không dám xâm phạm, trừ việc quét dọn trước mỗi đầu năm mới
Nhà sàn truyền thống của người Khơ Mú ở Nghệ An lOMoARcP SD| 58886076
Cửa chính vào nhà sàn của người Khơ Mú. Bên cánh trái của gian đầu tiên
là một bếp lớn (bếp thứ nhất) dùng để nấu thức ăn hằng ngày
b. Nhà nửa sàn nửa trệt
Đây là kiểu nhà kết hợp giữa nhà sàn và nhà đất, Nhà nửa sàn, nửa đất chia theo
chiều dọc nửa sau là nền đất, nửa trước là sàn Nhà được làm trên nền đất dốc, được
làm từ các vật liệu phổ biến: gỗ, tre, nứa
Mái: Mái của nhà nửa sàn nửa đất thường được lợp bằng lá cọ, tranh, tương tự như
mái của nhà sàn truyền thống.
Phần sàn: Phần chính của ngôi nhà được dựng trên cột, tương tự như nhà sàn
truyền thống. Tuy nhiên, chiều cao của nhà có thể thấp hơn so với nhà sàn hoàn
toàn, và có thể chỉ có một phần nhỏ của ngôi nhà ở trên cột, trong khi phần còn lại
tiếp xúc trực tiếp với mặt đất. Cột nhà làm bằng gỗ chắc chắn và kiêng làm bằng những cây gãy, đổ
Phần trệt: Phần còn lại của ngôi nhà là trệt, với nền đất dẹt xuống. Phần này
thường được xây dựng chắc chắn hơn để giữ ấm trên vùng núi cao, khí hậu khắc nghiệt hơn. lOMoARcP SD| 58886076
Cửa: Nhà nửa sàn nửa đất hầu như không có cửa sổ, có ngôi nhà toàn bộ từ cột,
quá giang, kèo cho đến tấm lợp đều làm bằng tre c. Nhà trệt
Nhà trệt (hoặc nhà đất) thường không phải là kiểu nhà phổ biến của người Khơ
Mú. Khu vực gần đô thị hoặc nơi có địa hình không thích hợp cho việc xây dựng
nhà sàn. Kiến trúc đơn giản, được làm bằng tre, gỗ, thưng
Mái: Mái nhà trệt có thể lợp bằng dừa nước, lá thốt nốt hoặc tranh, loại nhà nhỏ
gồm 2 mái, mái trước ngắn, mái sau dài; loại nhà lớn chiếm đa số: 4 mái, mái
trước, mái sau và 2 mái phụ.
Tường: Tường của nhà trệt thường được xây bằng gạch, đá, hoặc các vật liệu xây
dựng khác thay vì bằng gỗ. Điều này giúp tăng cường khả năng cách nhiệt và chống thấm nước lOMoARcP SD| 58886076
Nền nhà: Nhà trệt không có cột như nhà sàn, mà có nền đất hoặc nền bê tông.
Cửa và cửa sổ: Cửa và cửa sổ của nhà trệt thường được làm bằng khung gỗ. Gian
chính giữa để tiếp khách, 2 gian chính giữa là nơi ngủ của nam giới, phía sau là
buồng ngủ của nữ giới