4. Phân loại người phạm tội
Mỗi người phạm tội là thực thể riêng biệt nhưng toàn bộ những người phạm
tội có thể phân thành các loại khác nhau theo các tiêu chí khác nhau.
Trong tội phạm học, các cách phân loại người phạm tội sau thường được sử dụng:
1. Phân loại người phạm tội theo đặc điểm chung của nhân thân người phạm tội.
Với cách phân loại này, người phạm tội được phân chia thành các nhóm theo một
số đặc điểm chung về nhân thân như:
a) Theo giới tính, chia người phạm tội thành hai loại nam, nữ;
b) Theo độ tuổi, chia người phạm tội thành bốn nhóm là người chưa thành niên,
thành niên, trung niên, người già;
c) Theo trình độ văn hoá, chia người phạm tội thành bốn nhóm: không biết chữ
và tiểu học; trung học cơ sở; trung học phổ thông; cao đẳng và đại học.
d) Theo thành phần xã hội (địa vị xã hội), chia người phạm tội thành các nhóm:
Công nhân, nông dân, công chức, viên chức, học sinh, hưu trí;
Cách phân loại người phạm tội dựa vào các tiêu chí nói trên chỉ có thể giúp
xác định hướng chung cho công tác phòng ngừa tội phạm theo nhóm dân cư
nhưng không thể đưa ra được biện pháp phòng ngừa cụ thể vì những người có
cùng độ tuổi, giới tính, thành phần xã hội có thể thực hiện những tội phạm khác
nhau về tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội cũng như về động cơ phạm tội.
2. Phân loại người phạm tội theo đặc điểm về khuynh hướng chống đối và định
hướng giá trị. Với cách phân loại này, người phạm tội được chia làm 5 nhóm sau:
a) Những người phạm tội có khuynh hướng chống đối chế độ, có mục đích chống chính quyền;
b) Những người phạm tội có thái độ coi thường các giá trị con người về tính
mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự;
c) Những người phạm tội có động cơ vụ lợi, có tư tưởng làm giàu, không tôn
trọng nguyên tắc phân phối theo lao động, không tôn trọng sở hữu của người khác;
d) Những người phạm tội có thái độ hư vô chủ nghĩa đối với các quy định của
Nhà nước cho mọi công dân (nghĩa vụ xã hội, nghĩa vụ gia đình...);
e) Những người phạm tội có tư tưởng nhẹ dạ, thiếu trách nhiệm, không cẩn thận
đối với những quy định, những yêu cầu khi thực hiện nhiệm vụ.
3. Phân loại người phạm tội theo mức độ ngoan cố và sự kiên định cúa khuynh
hướng chống đối xã hội.
Cách phân chia người phạm tội theo khuynh hướng và định hướng giá trị nói
trên cần phải được bổ sung thêm bằng phân loại theo dấu hiệu khác là mức độ
ngoan cố và sự kiên định của khuynh hướng đó vì những trường hợp có cùng
khuynh hướng có thể có mức độ nguy hiêm khác nhau, ở người này khuynh
hướng chống đối là chủ yếu, vững bền còn ờ người khác lại chỉ là tạm thời.
Theo cách phân loại này có thể chia người phạm tội thành 5 nhóm:
a) Nhóm ngẫu nhiên bao gồm những người phạm tội lần đầu, tội phạm mà họ
thực hiện là tội ít nghiêm trọng và do hoàn cảnh. Việc phạm tội hoàn toàn đối lập
với phẩm chất tích cực của người đó trước thời điểm phạm tội;
b) Nhóm theo tình huống bao gồm những người phạm tội lần đầu nhưng tội đó là
nghiêm trọng hoặc rất nghiêm trọng, việc thực hiện tội phạm chịu sự tác động
của ngoại cảnh mặc dù nhân thân của người đó trước lúc phạm tội là không xấu;
c) Nhóm không kiên định bao gồm những người phạm tội lần đầu nhưng trước
đó đã vi phạm pháp luật (đã bị xử lý hành chính, xử lý kỉ luật);
d) Nhóm có ác ý bao gồm những người phạm tội nhiêu lần (kê cả tái phạm nhưng
chưa phải là tái phạm nguy hiểm);
e) Nhóm đặc biệt nguy hiểm bao gồm những người tái phạm nguy hiểm và người
phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.