Phân tích những trích đoạn phim tự chọn, làm rõ thêm suy nghĩ mà ngôn ngữ nghệ thuật này có thể tạo ra | Tiểu luận môn Ngôn ngữ nghệ thuật

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TR
NGăĐ I H C KHOA H C Xà H IăVẨăNHÂNăVĔN

BÀI LUẬN CUỐI KỲ
Môn h c: Ngôn Ngữ Điện nh
Đề bài: "Nếu điện ảnh là ngôn ngữ, thì đó là vì nó hoạt động với hình ảnh về các đối
tượng, chứ không phải với chính đối tượng" (M. Martin). Phân tích những trích đoạn
phim tự chọn làm rõ thêm suy nghĩ của anh (chị) về ý nghĩa mà ngôn ngữ nghệ thuật
này có thể tạo ra.
Gi ng viên: Phùng Ngọc Kiên
H c viên: Lê Thị Thanh Loan
Chuyên ngành: Lý luận, lịch sử và phê bình điện nh – truyền hình HàăN i,ă2016
SỨC MẠNH CỦA HÌNH NH:
ÁM GỢI TRONG “ĐÈN LỒNG ĐỎ TREO CAO”
"Nếu điện ảnh là ngôn ngữ, thì đó là vì nó hoạt động với hình ảnh về các đối tượng,
chứ không phải với chính đối tượng" (Marcel Martin).
Ngôn ngữ củaăđiện nh chỉ trở thành ngôn ngữ nghệ thuật khi nó tổng hợpăđ ợcăvàăv ợt lên
trên những yếu tố kỹ thuậtăđơnăthu nănh ădànăc nh, thu âm, thiết kế mỹ thuật,ăánhăsáng,ăầăkhiănóă
đ ợc các nghệ sỹ tự chủ và sáng t o chủ quan. Hiển nhiên,ăđiện nhăraăđ i gắn v i các thiết b kỹ
thuật: máy quay, máy chiếu,ăầăRõăràngăcác yếu tố vật chấtăcóăvaiătròăđặc biệt quan tr ng v i thân
phận của b môn nghệ thuật này. Hiện thựcăkháchăquanămàăđiện nh t o ra là o nh về thực t i
giốngă nh ă thật. o nhă kháchă quană đ ợcă tr ngă ra,ă đ ợc cho thấy, không hề có tính chất thuyết
gi ng bởi ngôn ngữ điện nh lo i bỏ tất c sự diễn gi i từ phíaăng
i nghệ sỹ mà nó trao quyềnăđóă
choăng i xem. Ngôn ngữ điện nh chỉ ra nhữngăđặc thù củaăđiện nh nhằmăgiúpăng i xem chủ
đ ng rút ra, t oăraăýănghĩaăchoătác ph m. Những c m nhận th m mỹ xuất hiện khi ng i xem lùi ra
xaăđể đánhăgiá,ăphânătíchănhững xúc c m tự phát của chính mình trong kho ng th i gian chìmăđắm
vào hình nh, c ngăh ởng v i kinh nghiệmăcáănhân,ăng
i ta t o ra tác ph m của riêng m i chủ thể
trong quá trình tái sáng t o. Nh ăvậy, công chúng tri t o tr i nghiệm của mình trên màn nh, M.
Martinăđưăđ aăraăm t ví dụ rất trựcăquan:ă“Hìnhă nhăcũngăgiống những h t trong qu rụng, có thể
rơiăvàoămiếngăđất m u mỡ,ăcũngăcóăthể rơiăvàoăt ngăđá”.
Cũngănh vĕnăh c lấy ngôn ngữ làm công cụ,ăph ơngătiện ph năánh,ăđiện nhăcũngăcóăngônă
ngữ riêng củaămình.ăĐặcătr ngătổng hợp của ngôn ngữ điện nhăcũngălàăkháărõ.ăTuyănhiên,ăcáiăcốt
lõi,ăđặcătr ng,ălinhăhồn củaăđiện nh chính là hình nh. Vì vậy, ở m tăph ơngădiệnănàoăđó,ăngônă
ngữ điện nh g năhơnăc v i ngôn ngữ nhiếp nh, ngôn ngữ h i h a.1 So tất c các lo i hình nghệ
thuật khác, ngay từ khi m iăraăđ i,ăđiện nhăđưăt oăđ ợc m t hứngăthúăđặc biệtăđối v iăng i xem,
sức thu hút củaănóăđối v iăng
i xem là vô tận. Trong nhiềuălíădoăđể t o nên hiệu qu đặc biệtăđó,ă
chắc chắn có m t lí do không thể không nhắc t i,ăđóălàătínhăg năgũi,ăsátăthực củaăđiện nhăđối v i
ng i xem. Bằng sự tổng hợp của nhiều lo i hình nghệ thuật,ăđiện nhăluônăcóăkhuynhăh ng t o
1 Trần Hinh và Hoàng Cẩm Giang, Bài giảng Nghệ thuật học đại cương, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Khoa Văn học, năm 4. 2
choăng i xem c m giác thật của cu c sống.2 Điện nh phát triển từ nhiếp nh, nên thu c tính gốc
của nó không thể tách r i thu c tính của nhiếp nh. Nhà lí luậnăđiện nhăng iăĐức Kracauer cho
rằngăđiện nh là ngo i diên của nhiếp nh, có thể phát triển nhiếp nh thành công cụ kể chuyện.
Ông gi iăthíchăthêm,ăcáiăđiện nh thể hiện là tr ngătháiăđ ng củaăđ i sống,ăđiện nh tái hiện chứ
không ph i thể hiệnăđ i sống hiện thực trên màn b c.3 Nóiăđến tính hình nh củaăđiện nh, không
cóănghĩa,ăđiện nh chỉ chú ý khai thác hình nh ở vẻ bề ngoài củaănó.ăĐ o diễnăng i Pháp Abel
Gance từng nói:ă„„Cáiăcấu thànhănênăđiện nh không ph i hình nh, mà là linh hồn của hình nh‟‟.ă
Điềuăđóăcóănghĩa,ăđiện nh không dừng l i ở việc sử dụng hình nhăđể kể chuyện, mà còn ph i làm
cho hình nh có giá tr th mămĩ.ăĐể đ tăđ ợc hiệu qu đó,ăhìnhă nh ph i sâu sắc, tinh tế và phổ
biến‟‟.ăSự sâu sắc t oăđ ợc sự phongăphú,ăđaăd ng, bền vững cho hình nh. Còn sự tinh tế,ăkínăđáoă
gợiătríăt ởngăt ợng ở ng
i xem, sự phổ biếnăđiển hình giúp cho hình nh có tính lô gích, phù hợp
v i quy luật n i t i của sự vật.4
Các tác ph măđiện nh là nhữngăvĕnăb n nghệ thuật, theo cách nói của Yu. M. Lotman - Nhà ký hiệu h căng
iăNgaăđưăviết trong cuốn Ký hiệu h c và các vấnăđề mỹ h căđiện nh. Câu
chữ đ ợc ghép bằng những ký tự để từ đóătoátălênăn i dung. Câu hình nhăđ ợc kết nối bằng các
c nh quay. C nh quay là không gian hình nh,ăđ ợcăquyăđ nh bằng những cỡ c nh, chứaăđựng m t
l ợng thông tin bên trong. Các thủ pháp dựng phim là cú pháp khiến các c nhăquayăđ ợc liên kết thành nhữngătr
ngăđo n v i nhiềuăcâuăhìnhăsúcătích.ăĐ ngắn dài của các c nh quay liên kết l i
t o thành tiết tấu, nh pă điệu, thành những xung th giácă “tấnă công”ă vàoă tríă nưoă ng iăxem,ănh ă
Eisensteinăđưăthể hiện trong phim Potemkin.ăTr c Sergei Eisenstein, từ nĕmă1918ăLev Kuleshov
đưăghépănối m tăchânădungăng iăđànăôngăcùngăm t tr ng thái v i ba c nhăquayăbànăĕn,ăemăbéă
trong quan tài, rồi v iă ng
i phụ nữ nằm trên ghế để t o ra ba hiệu ứng montage khác nhau.
Những sáng t o kể trên là m t trong những minh chứng về kh nĕngăvôăbiênăcủa những câu hình
nh mà từ đóăđể hình thành nhữngăvĕnăb năđiện nh. Ngôn ngữ hình nh còn biểu th bằng các
c nh quay v i những cỡ c nh,ăgócăđ thu hình, màu sắc và tông sáng... M i c nh quay có thể ví
2 Trần Hinh và Hoàng Cẩm Giang, Bài giảng Nghệ thuật học đại cương, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Khoa Văn học, năm 4.
3 Trần Hinh và Hoàng Cẩm Giang, Bài giảng Nghệ thuật học đại cương, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Khoa Văn học, năm 4.
4 Trần Hinh và Hoàng Cẩm Giang, Bài giảng Nghệ thuật học đại cương, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Khoa Văn học, năm 4. 3
nh ăm t ký tự đemăl i thông tin, sự kết nối c nh quay bằng montage theo tiết tấu và nh păđiệuăđể
t o thành các câu hình nh.
Nh ăm t ví dụ để làm rõ quyềnănĕngătốiăth ợng, t m nhăh ởng của hình nh trong kết cấu
m t tác ph măđiện nh, tôi sẽ điăsâu vào phân tích m t tr
ngăđo n nằm trong b phim Trung Hoa
Đèn Lồng Đỏ Treo Cao - m t tác ph m củaăTr ơngăNghệ M u đ ợc phátăhànhănĕmă1991.ăLấy bối
c nh Trung Quốc nhữngănĕmă1920,ăn i dung chính của phim xoay quanh thiếu nữ xinhăđẹp mang
tên Xuân Mai. Xuân Mai - m tăsinhăviênăđ i h căm i chín tuổi, ph iăb c vào nhà h Tr n làm
ng i h u thiếp thứ t ăchoăchủ nhân Tr n T Thiên, m t ông già nhiều tuổi,ănh ngănhiều tiền.
Tình dục và quyền lực, giành giật và kìm nén, là hai chủ đề đanăxenăvàoănhauătrong Đèn Lồng Đỏ
Treo Cao. B phim kể m t cách khách quan và l nh lùng câu chuyện về thóiăĕnămiếng tr miếng
của các bà vợ sống trong c nh cá chậu chim lồng. H giở đủ m i thủ đo năđể giànhă uătiênăl t vào
t m chiếu cố của lão gia. Đ ợc phơiăbày th n nhiên, bi k ch không c n thể hiện hay g i tên, mà nó
tồn t i sẵn có ở đó,ăthấm vào từng nhân vật, và ch choăng
i xem c m nhận,ăđể h run r y và
đồng c măkhiăth ởng thức b phim này. Khi cuốn tiểu thuyếtăraăđ iăvàoănĕmă1990ă(Thê thiếp
thành quần – Năm thê bảy thiếp),ăng
iăđ căđưăkhôngăkhỏiăbàngăhoàngătr c ngòi bút sắc l nh,
tỉnh táo vàăđ y ám nh củaăTôăĐồng, m t tác gi đ ơngăđ i có những góc nhìn trực diện nhức nhối
v i vấnăđề cổ x a.ăKhiăb phim củaăTr ơngăNghệ M uăraămắt m t nĕmăsauăđó,ăTôăÐồng rấtăđ i
kinh ng c, vì trong tiểu thuyết không có việcătreoăđènălồng m iăđêmănh ătrongăphim.ăNh ngăv i
chiều kích của m t tác ph măđiện nh, sự sáng t oănàyăđưăcôăđ ngăđ ợc từng m ch tiềm n sâu xa
củaăđ o diễn h Tr ơng vì thế mà đ tăđ ợc thành công vang d iătrongăn
c và quốc tế suốt những thập kỷ qua.
Đèn lồngăđỏ là m t biểuăt ợngăđ y ám gợi, xuất hiện từ đ uăđến cuốiăphimăvàălàătâmăđiểm
của tất c m i sự chú ý trong Tr n phủ. Đènălồngăđỏ không chỉ là m tă“nhânăvật”ăthamăgiaăvàoăcâuă
chuyệnă(nh ăru ngăcaoăl ơngătrong Cao Lương Đỏ hoặc lò nhu m trong Cúc Đậu) mà trở thành
m t biểuăt ợng gắn liền v i lẽ sống của các bà vợ. Đènălồngăđỏ trongănguyênătácă“Thêăthiếp thành
qu n”ăcủaăTôăĐồng chỉ xuất hiện duy nhất m t l n:ă“sinhănhật lão Tr n, c phủ thắpăđènălồng sáng
rực”.ăHayănóiăcáchăkhác,ătrongătruyện ngắn củaăTôăĐồng,ăđènălồngăđỏ chỉ đơnăthu n là m t vật
trang trí xuất hiện v iăđúngăchứcănĕngăcủa nó và chỉ cóăýănghĩaămiêuăt thu n túy. Còn trong phim,
đènălồngăđỏ là m t biểuăt ợngăđ y ám gợi, xuất hiện từ đ uăđến cuốiăphimăvàălàătâmăđiểm của tất
c m i sự chú ý trong Tr n phủ. Theo thông lệ, tốiăđấy lão Tr n ngủ v i ai thì ở phủ bàăđóăđ ợc 4
thắpăđènălồng. Hàng ngày, lão b căgiàătreoăđèn,ăthắpăđèn,ăh đènăđềuăđặn, thu n thục, trang nghiêm
nh ăm t nghi lễ. C phim h uănh ăchỉ sử dụng m t cỡ toàn c nh (r ng và hẹp). Khôngăcóăđ ng tác
máy,ăkhungăhìnhălúcănàoăcũngătĩnhălặngăvàăđối xứng, t o c m giác ng t ng t tù túng. Tỉ mỉ trong
từng khung hình, t o tính cách nhân vật, thủ pháp dựng phim, kết cấu tình tiết, thiết kế c nh trí,
trang phụcầătất c đềuămangăphongăcáchăđặc tr ngăcủa Tr ơngăNghệ M u.
Ngày về Tr n phủ, Xuân Mai vận chiếc áo trắng cũ, váy đen và hai bím tóc dài gi n d . Nàng s i b
c đ y tự tin vàoăcĕnăphòng từ nay sẽ là của mình rồi ngay lập tức b choáng ngợp bởi
màu đỏ củaă đènă lồng.ă Nàngă ngóă quanhă vàă bĕnă khoĕn về sự hiện hữu của chúng. Theo ánh mắt
nàng, qua khung cửa g , m tănhómăng
i đangătừ ngoài đi vào v i giá g treo kín đènălồng đỏ.
Những chiếcă đènă lồng choán g n hết khuôn hình. Lão b c già chêm lửa thắpă đèn.ă Cận c nh.
Những đốm lửa mê hoặc n hiện qua làn v iăđỏ. Từng chiếc m tăđ ợc treo lên hai hàng hiên trong
sân nhà Xuân Mai nay thành Tứ phu nhân h Tr n. Từ xa, xuất hiện m t nhómăng i h u gái. H
điăquaăhàngăđènăm tăcáchăcungăkínhăđể tiến vào phòng của Xuân Mai. Bà Cao - ng i thực hiện
nhiệm vụ massage chân cho các phu nhân nhiềuănĕm trong Tr n phủ nghiêm c n chào Xuân Mai.
Baăng i h uăgáiămangăn căthơmăvàoărửaăchânăchoănàng.ăBànăchânănàngăđ ợc h nângăniuănh ă
vậtăbáu.ăMassageăchân,ăcũngănh ătreoăđènăđ ợc tiến hành chậm rãi, thu n thụcănh ăm t nghi lễ.
Xuân Mai lặng lẽ tiếp nhận sự chĕmăsócăcủa nhữngăđámăng
i h u. Nàngăđâuăcóăthể t ởngăt ợng
đ ợc rằng m t ngày kia, nàng quay quắt, mê mu i vì thèm muốn c m giác này. Giá tr biểuătr ngă
của tiếng búa massage chân bắt nguồn từ âmăthanhăđềuăđềuăđ y ma lực của nó. Âm thanh này dễ gợi lên ở ng
i nghe c m giác khắc kho i, thậm chí là sự bức bối, c m giác trống r ng muốnăđ ợc
lấpăđ y.ăNóănh ăm t thứ thuốc phiện khiếnăng
i ta dễ rơiăvàoătr ngătháiăđêămê.ăCôngădụng của
tiếngăbúaămassageăchínhălàăđể “giúpăng
i phụ nữ phục vụ phu quân m t cách tốtăhơn”ănh ăl i
diễn gi i của ông chủ Tr nătrongăđêmăđ ng phòng.ăHơnănữa, việc nhậnăđ ợcămassageăchânăđồng
nghĩaăv i nhậnăđ ợc quyền lực và m tăđêmăhoanăl c. Vì vậy,ăcũngănh ăđènălồngăđỏ, nó là biểu
t ợng củaăđamămêăxácăth tăvàăđamămêăquyền lực.
Dù ở gócăquayănào,ăcĕnăphòngăcủa Xuân Mai cũng b chiếmălĩnhăbởiămàuăđỏ củaăđènălồng.
Từ chùmăđènăsangăhaiăcâyăđènăđứng canh hai bên củaăXuânăMaiăkhiănàngăđ ợc gõ chân. Góc nào
cũngăđèn,ăđâuăđâuăcũngăđỏ, rực lửa.ăMàuăđỏ ánh c lên khuôn mặt buồn bã củaăXuânăMai.ăMàuăđỏ
phủ kín khuôn mặt gày gò của bà Cao. Trên bình diệnăvĕnăhóaă chung,ămàuăđỏ đ ợc coi là biểu
t ợngăcơăb n của b n nguyên sống, v i tất c sức m nh, quyềnănĕngăcủaănó.ăĐóălàămàuăcủa lửa, 5
cũngălàămàuăcủaămáu.ăTuyănhiên,ăýănghĩaăbiểuătr ngăcủaămàuăđỏ mang tính hai chiều, phụ thu c
vào sắcăđ sáng hay sẫm củaănó.ăMàuăđỏ t ơiă(đỏ chói) sáng, rực rỡ đ ợc coi là màu của ngày, của
d ơngătính,ăkíchăthíchăho tăđ ng, tỏa chiếuănh ăánhămặt tr i sáng chói trên khắp m i vật v i sức
m nh bao la, là hình nh của sự nhiệtătìnhăvàăhĕngăsay,ăcủa tuổi trẻ, sức khỏe, tự do và chiến thắng.
Màuăđỏ sẫm,ăng ợc l i, là màu củaăđêm,ăcủa âm tính, là sự bí n của cu c sống,ăcũngălàăbiểuăt ợng
của quyền lực tối cao. Đènălồngăđỏ khiăch aăcó lửa d u sắc thái nhu mì, th nhăthơi nh ngăngayăkhiă
đ ợc thắp lên, chúng b ng trở nên sốngăđ ng và ho t bát l th ng. Chùmăđènăđ ợc thắpălênănh ă
những linh hồnăđ ợcătáiăsinh,ăđ y ma lực. Xuân Mai lơăđưngănhìn những chiếcăđènăvàănhữngăb c
chân của lão b c già, có chút hiếu kỳ. M tăđiều khó hiểu,ăchùmăđènăb y chiếcăđ ợc treo ngay trên chiếcăgi
ng ngủ của cặpăuyênă ơng.ăX aănayăng
iăph ơngăĐôngăđặc biệt kiêng k treo các vật
nặngănh ăvậy phía trên gi
ng ngủ, chúng sẽ t o ra các nguồn sát khí l n và mối hiểm nguy cho
chủ nhân của không gian ấy. Ph iăchĕngăđâyălàăxungălựcăđèănén Xuân Mai kể từ đâyăchoăđến hết
ph năđ i còn l i t i Tr n phủ?
Chùmăđènăđ ợcăkéoălên,ăđ y háo hức. Những chiếcăđènănh ănhững sinh vật sống, chúng
đùaăgiỡn v i nhau và quan sát nhữngăconăng i trong Tr n phủ, chúng chứng kiến m i sự và thì
thào kể cho nhau suốt đêmăthâu. Những ng năđènăđỏ lậpălòeănh ănhữngăconămaătrơiătinhăngh ch.
Xuân Mai nhìn quanh, không biếtănàngăđangănghĩăgì.ăMấy con h u xuất hiệnăđemălễ phục t i thay
cho nàng. Rồi tất c r iăđi,ăv i vã thoát khỏiăhaiăhàngăđènăng o nghễ.ăChúngăđứngăđó,ăđủngăđỉnh,
chẳng thèmăđể mắt t i nhữngăconăng
i hèn m năđó.ăM t toàn c nh hẹp, từ trênăcao,ăhaiăhàngăđènă
nh ănhững tín hiệu g i m i.ăCònătrongăcĕnăphòng,ăm t mình Xuân Mai ngồi lặng thinh. Những
chiếcăđènăchòngăch c nhìn nàng dò hỏi. Ông chủ b
căvào,ăng i chồng của nàng có thân hình
gày gò và bí n trong b trang phục sẫm màu. Xuân Mai vẫn giữ cặp mắt vô hồn. Nàng ngồi yên
trênămépăgi ng. Lão gia yêu c uăXuânăMaiăđứng dậy c măcâyăđènăđ aăsátălênămặt.ăHaiăcâyăđènă
áp sát lấyăcơăthể thanh m nh của nàng, m t cây thậpăthòăđằng sau, m t cây án ngữ ngayătr c mặt.
Nàng cứ thể, bấtăđ ng trong mấyăgiây.ăMáyăquayăđ ợc kéo d n ra xa. Qua tấm rèm mỏng manh,
chùmăđènănhấp nhô, m m o o ve vuốt Xuân Mai. Nàng cởi bỏ y phục rồi v i vã trốnăvàoăchĕn.ă
Cận c nhăchùmăđènălủng lẳngăphíaătrênăng
i nàng. Xuân Mai chằm chằm nhìn chúng rồi cụp mắt
xuốngănh ăl n tránh. Nàng ch n chừ rồi khẽ b o lão gia tắtăđènănh ngăôngăsửng sốtăvìăđề ngh đó.ă
Ông rành r t nói rõ niềm yêu thích của ông đối v i ánhăđèn.ăBênăngoài,ăd i mái ngói rêu phong
âm u, những chiếcăđènăvẫn c n mẫnăđứng gác. Th iăgianănh ăngừng trôi, v n vật b đóngăl iăvĩnhă 6
viễn trong kho nh khắcăđó.ăĐối lập v i sắc xanh l nh bên ngoài, trong phòng, từ những bức h a
trênăt ngăcũngăánhălênămàuăđỏ lửa.ăKhuônăhìnhătĩnhămàăkhôngălặng, nhữngăđốm lửa làm ta bứt
rứt tâm can. Có tiếng g i lão gia bên ngoài, con h u y lệnhăkhĕngăkhĕngăm i bằngăđ ợc lão gia
sangănhàăTamăphuănhân.ăĐènăbênătrái,ăđènăbênăph i,ăđènăphíaăngoàiărèm,ăđèn trong rèm, tất c đều
nín thở ch đợi l i phán quyết của lão gia. Lão gia bực b i vùng dậy.ă Chùmă đènă trongă gi ng
đứngătrơătrơ.ăĐámăgiaiănhânătắtăđènăngoài sân, nhanh chóng khiêng đi,ăđể l i c khuôn hình tr n
vẹn m t sắc xanh l nh lẽo. n ức tính dục củaăđènălồngăđỏ đ ợc thể hiện khá rõ bởi lí do xuất hiện
củaănóăchínhălàăđể báoătr
c sự g năgũiăthânăxácăgiữa lão Tr n và các bà vợ cũaălưo.ăAiăđ ợc treo
đènălồngăđỏ,ăng iăđóăsẽ đ ợc lão ban ân. Ng i Trung Quốc, nhấtălàăcácăgiaăđìnhăquíăt c, có tục
lệ treoăđènălồngăđể bày tỏ mong muốn sinh sôi. Việcătreoăđènălồng trong Tr n phủ lúcăđ uăcũngăcóă
ýănghĩaănh ăvậy.ăTreoăđènăđồngănghĩaăv i c u chúc m tăđêmăhoanăl c và n y m m sự sống. Tuy
nhiên, vì lão Tr năcóăđến bốn bà vợ và lão l i t o ra nhữngăđặc quyền v iăng iănàoăgiànhăđ ợc ân
sủng của chồngănênăýănghĩaănàyăd n d n b m đi,ăthayăvàoăđóălàăsự ám gợiăđamămêăquyền lực,
đamămêătìnhădục, n i cô đơn,ăkhôngăkhíăcĕngăthẳng bức bối.
Xuân Mai uể o i ngồiăbênămépăgi
ng, tr măt ănghĩ ngợi, những chiếcăđènăkhôngăcònăhừng hựcănh ătr
c nữa.ăNàngăbơăph đứng dậy, lê b
căđến tr căg ơng,ăgiơăđènăsoiăbóngămình.ăBố
cụcăkhuônăhìnhănh ăcố tình t o ra m t sự đối xứngămàătâmăđiểm là Xuân Mai,ăđằngătr c,ăđằng
sau là hai chiếcă đènă lồng,ă tr
c mặt l i là bóng của chiếcă đènă lồng ph n chiếuă quaă g ơng.ă Vâyă
quanh Xuân Mai là ba chiếcăđèn lồngăđỏ rựcănh ngănóăkhôngămangăl i cho cô sự ấmăápămàănh ă
xoáy sâu vào ngh ch c nh củaăcô.ăĐènălồngăcònăđóămàălưoăgiaăđưăđiămất. Mồ hôi r n trên da. Nàng
nhìnămìnhătrongăg ơngăvàăn c mắtătuônărơi.ăNàngăcứ thế nức nở,ăcâyăđènănh ămuốn an ủi, v về
màăđànhăbất lực. Nàng nhìn l i mìnhătrongăg ơng.ăM tăch ơngăm i của cu căđ iănàngăđưămở ra,
điều gì sẽ đến v i nàng, liệuănàngăcóăđoánăđ nhăđ ợcăchĕng? Nàngănghĩărằng nàng là m t thiếu nữ
xinhăđẹp và trí thức, sẽ thành công trênăconăđ ng tìm h nhăphúc.ăNh ngăm tăng i tân th i có h căd
ngănh ăkhôngăthíchăhợp v i cái nếp sống cổ truyền của m tăgiaăđìnhăgiàuăcóăTrung Hoa,
trongăđóănhữngăng i h u thiếp tìm m i cách hãm h i nhau v i mụcăđíchătranhăđ ợc sự sủng ái củaăng i chồng. Xuân Mai b
c vào nhà h Tr n khi tuổi thanh xuân ch m bắtăđ u,ăvàăt ởng
nắmăđ ợc vận m ngătrongătay.ăNh ngăchỉ m tănĕmăsau,ăXuân Mai trở thành m tăconăng i khác hẳn,ăngơăng nătr
c những sự việcăkinhăhoàngămàăch aăbaoăgi nàng có thể ng đ ợc. Xuân Mai 7
sẽ ở l i mãi trong nhà h Tr n, chẳng khác gì m t hình nhân b những sợi dây vô hình trói bu c trong bốn bứcăt ng của Tr n phủ.
Bằng những gợi mở đ y mê hoặc, tr
ngăđo n mở đ u phim đưăcuốn ng i xem vào thế
gi i nhỏ béămàăđ y biếnăđ ng củaăng
iăvàăđènălồng. Khi đèn đ ợc thắp sáng là lúc vai diễn của
các bà vợ đ ợc ra sân khấu, h ph i diễn cho Tr n lão gia xem, ph i diễn cho c xã h iănàyăth ởng
thức. M i m tămùaăđiăqua,ăxuân,ăh , thu rồi l iăđông,ătuyếtărơiăkhắp sân, từngăđợtăng i h uăđến và
đi,ăcóăng i thê thiếp b nhốt trong phòng giam và tự tử vì b phát hiện ngo iătình,ăcóăng i hóa
điênăvìăkhôngăthể ch uăđựng nổi cu c sốngănày,ăcònăng i m i và nhữngăng i còn l i, h c n tiếp
tục diễn, tìm cách chôn vùi bí n sâu kín của mình, và vén màn bí mật củaăng iăkhácăđể tranh thủ
sự sủng ái. Xuyên suốt đ dàiăhơnă15ăphút,ăchỉ có vài l i tho iăvuăvơăđ ợc vang lên, âm nh c h u
nh ăvắng bóng, chỉ còn l i hình nh thống soái m iăconăđ ng tiếp nhận của khán gi , cu n xoáy
vào tâm can h m tăcáchăkhôngăkhoanănh ợng.
Nghệ thuật không thể tái hiện thế gi i bằng ho tăđ ng tự đ ngătrơătrơăcủa m tăcáiăg ơng:ă
trong khi biếnă đổi thế gi i bằng những ký hiệu, nó chứaă đ y thế gi i bằngă ýă nghĩaă - Yu. M.
Lotmanăđưăviết nh ăvậy trong cuốn Ký hiệu h c và các vấnăđề mỹ h căđiện nh. Theo ông ký hiệu
không ph i là công thứcăđể thể hiện thủ pháp,ănh ngăsử dụngăđúngănhững ký hiệu nghệ thuật sẽ
giúp cho tác ph mă điện nh v i những cốt chuyện hay sẽ trở nên hoàn thiệnă hơn. Còn Tr ơngă
Nghệ M uănói về Đèn Lồng Đỏ Treo Cao:ă“Phimăsử dụng rất ít c nhăquayăđ ng,ăđaăph n quay cố
đ nh.ăNh ăvậy xem ra không phù hợp lắm v i b n chất củaăđiện nh là chuyểnăđ ng. Vậyăđiện nh
tóm l i ph iănh ăthế nào? B năthânătôiă cũngă ch aă cắtănghĩaăchoăng n ngànhăđ ợc.ăNh ngă quayă
theoăcáiăcáchă“khôngăchuyểnăđ ng”ăcũngălàăc m tă“hệ t ăduy”ăcủa nhiều nhà quay phim chúng tôi
th iăđó,ălàăm t hình thức biểu hiện chúng tôi cho là phù hợpăvàăđóăcũngăchínhălàălýăluận của chúng
tôi ngày ấy”. M. Martin khẳngăđ nh:ă“Hình nh là chất liệuăcơăb n của ngôn ngữ điện nh.ăĐóălàă
thứ nguyên liệuăđiện nhăđ uătiênănh ngăcũngăl i là m t hiện thực vô cùng phức t pầ” 8 Tham kh o:
1. Tr n Hinh và Hoàng C m Giang, Bài gi ng Nghệ thuật h căđ iăc ơng,ăTr ngăĐ i h c Khoa
h c Xã h i và Nhânăvĕn,ănĕmă2014.
2. Ngôn ngữ biểuăt ợngătrongăphimăTr ơngăNghệ M u– Lê Th Hồng H nh, Luậnăvĕnătốt nghiệp
l p Lý luậnăphêăbìnhăđiện nh, Dự ánăĐiện nh,ăĐHKHăXHă&ăNV,ăĐHQGăHàăN i,ănĕmă2008.
http://www.baomoi.com/Ky-hieu-nghe-thuat-tu-trong-tac-pham-dien-anh/c/14943333.epi
http://35mm.vn/den-long-do-treo-cao-1991/review/ 9