“Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển vàý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên.” | Bài tập lớn môn Tư tưởng Hồ Chí Minh

“Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển vàý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên.” | Tiểu luận môn Tư tưởng Hồ Chí Minh được siêu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuận bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đón xem!

lOMoARcPSD| 45734214
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC
DÂN
---- ----
BÀI TẬP LỚN MÔN TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN
Đề tài: “Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển và
ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của
sinh viên.”
Họ và tên: Vũ Thị Ngân
Mã số sinh viên: 11224612
Lớp tín chỉ: LLNL1105(222)_14
Giảng viên hướng dẫn: TS. Lê Thị Hồng
Hà Nội, tháng 6 năm 2023
MỤC LỤC
Lời nói đầu ............................................................................................................. 1
lOMoARcPSD| 45734214
1
A. Lý thuyết ........................................................................................................... 2
I. Bản chất và hiện tượng ....................................................................................... 2
1. Khái niệm ................................................................................................... 2
2. Phân biệt bản chất với cái chung và quy luật ............................................ 2
II. Phương thức của sự phát triển ........................................................................... 3
1. Phương thức của sự phát triển có tính khách quan .................................... 3
2. Phương thức của sự phát triển có tính phổ biến ........................................ 3
3. Phương thức của sự phát triển có tính kế thừa .......................................... 4
4. Phương thức của sự phát triển có tính phong phú, đa dạng....................... 4
III. Ý nghĩa phương pháp luận ............................................................................... 4
B. Vận dụng ........................................................................................................... 5
Kết luận .................................................................................................................. 8
Tài liệu tham khảo ................................................................................................. 9
Lời nói đầu
Trong quá trình nhận thức, con người nghiên cứu, nắm bắt ngày càng sâu sắc hơn
quá trình vận động phát triển của các đối tượng. Vậy đâu do cho svận
động và phát triển này? Giới triết học và tôn giáo có những quan điểm khác nhau
về vấn đề này. Những người theo chủ nghĩa duy tâm tôn giáo thường tin rằng
mọi biến đổi trong vũ trụ đều do một thế lực siêu nhiên nào đó gây ra. Chủ nghĩa
duy vật biện chứng cho rằng gốc rễ của sự vận động và phát triển của mọi sự vật,
hiện tượng là do mâu thuẫn của bản thân chúng. Lênin tin tưởng: "Có thể định
nghĩa một cách đơn giản phép biện chứng là học thuyết về sự thống nhất của các
mặt đối lập. Như vậy nắm được cốt lõi của phép biện chứng". Nắm bắt được
linh hồn của quy luật mâu thuẫn sẽ giúp chúng ta hình thành thế giới quan, phương
pháp luận, tư duy khoa học đúng đắn, phát hiện ra bản chất của sự vật, giải quyết
đúng đắn, đúng đắn nguyên nhân sâu xa của mâu thuẫn nảy sinh từ mâu thuẫn.
Khi tìm hiểu sự vận động và phát triển của hiện tượng này, chúng ta lại đặt ra một
câu hỏi khác: nó có ý nghĩa gì khi áp dụng vào thực tiễn? Đây chính là nguồn gốc
của chuyên đ“Quan điểm về hình thức phát triển của phép biện chứng duy vật
và ý nghĩa của nó đối với việc nghiên cứu và học tập của sinh viên”
lOMoARcPSD| 45734214
2
A. Lý thuyết
Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển
I. Bản chất và hiện tượng.
1. Khái niệm.
Bản chất là một phạm trù, chỉ tổng thể các mối liên hệ khách quan, tất nhiên, bên
trong của các mối liên hệ khách quan đó tính ổn định tương đối, quy định sự
vận động, phát triển ca các sự vật, được biểu hiện thông qua các hiện tượng tương
ứng của các sự vật.
Ví dụ: Bản chất của ánh sáng trắng là gồm số các ánh sáng đơn sắc khác nhau.
Hiện tượng là những mặt n định bên ngoài và những biểu hiện của các mối quan
hệ; là những mặt và hình thức biến đổi hơn thể hiện bản chất của sự vật.
Ví dụ: Hiện tượng phản xạ ánh sáng là biểu hiện tính chất của ánh sáng. Bản chất
là mặt bên trong và tương đối ổn định của hiện thực khách quan. Nó ẩn sau vẻ bề
ngoài của hiện tượng biểu hiện qua hiện tượng. Hiện tượng các khía cạnh
bên ngoài, linh hoạt hơn thể thay đổi của thực tế khách quan. Đó biểu hiện
của tự nhiên.
2. Phân biệt bản chất với cái chung và quy luật.
Phạm trù bản chất có quan hệ mật thiết với phạm trù chung. Cái tạo nên bản chất
của một loại sự vật nào đó cũng chính cái chung của những sự vật đó. Tuy nhiên,
không phải nét chung nào cũng là bản chất, bởi bản chất chỉ là nét chung tất yếu,
quyết định sự tồn tại và phát triển của sự vật. Ví dụ: Con người có đầu, có các bộ
phận, đó là chuyện thường, nhưng không phải con người.
Phạm trù tự nhiên và phạm trù quy luật là cùng loại (cùng cấp), hay nói cách khác
là cùng cấp. Tnhiên và Quy luật, mặc dùcùng cấp độ, nhưng không hoàn toàn
liên quan. Quy luật mối liên hệ tự nhiên, phổ biến, lặp đi lặp lại và ổn định giữa
các hiện tượng hoặc các mặt của chúng. Bản chất tổng hòa của tất cả các mối
liên hệ, tất nhiên tính ổn định tương đối bên trong sự vật, tức là
những mối liên hệ riêng bên cạnh những mối liên hệ chung. Có thể hiểu mỗi quy
luật thường chỉ phản ánh một khía cạnh, một khía cạnh nào đó của bản chất, còn
bản chất là stổng hòa của nhiều quy luật. Phạm tbản chất do đó rộng hơn
lOMoARcPSD| 45734214
3
phong phú hơn phạm trù quy luật. dụ: thực chất của giai cấp sản bóc lột
giai cấp công nhân thông qua nhiều quy luật: quy luật giá trị thặng dư, quy luật giá
trị lợi nhuận v.v
II. Phương thức của sự phát triển.
1. Phương thức của sự phát triển có tính khách quan.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng của triết học Mác - Lênin cho rằng hai phạm
trù bản chất hiện tượng đều tồn tại khách quan, sự tồn tại riêng của nó, không
do ai tạo ra. Mọi sự vật, hiện tượng trong thực tế luôn vận động và phát triển một
cách khách quan, không phụ thuộc vào ý thức con người. Đây là một sự thật hiển
nhiên, cho dù ý thức con người có nhận ra nó hay không, và có muốn hay không.
Cái gốc của sự phát triển là ở bản thân sự vật, hiện tượng. Nó là sự thống nhất và
đấu tranh giữa các mặt đối lập của mọi sự vật, hiện tượng. Phát triển là quá trình
tự thân (cái tôi, cái tôi) của mọi sự vật, hiện tượng. Các hiện tượng chỉ những
biểu hiện của bản chất ra thế giới bên ngoài để chúng ta nhìn thấy, nên hiện tượng
cũng tồn tại khách quan.
2. Phương thức của sự phát triển có tính phổ biến.
Sự phát triển diễn ra trong tất cả các lĩnh vực tự nhiên, hội duy. Từ hiện
thực khách quan đến những khái niệm, phạm trù phản ánh hiện thực. Trên thực tế,
không sự vật, hiện tượng nào tĩnh tại, giữ nguyên trạng thái cố định trong
suốt quá trình tồn tại của nó.
Mọi sự vật đều một thể thống nhất giữa bản chất hiện tượng. Chính nhờ sự
thống nhất này người ta thể tìm ra bản chất, tìm ra quy luật trong vàn các
hiện tượng bên ngoài. Biểu hiện bản chất luôn được bộc lộ ra thông qua hiện
tượng, còn hiện tượng nào cũng là sự biểu hiện của bản chất ở mức độ nhất định.
Không có bản chất nào tồn tại thuần túy ngoài hiện tượng, đồng thời cũng không
có hiện tượng nào hoàn toàn không biểu hiện bản chất. Nhấn mạnh sự thống nhất
này:
“Bản chất hiện ra. Hiện tượng là có tính bản chất.”
- V.I.Lenin.
Theo Hegel, bản chất “được ánh lên” nhờ hiện tượng. Tức bản chất luôn được
bộc lộ ra thông qua hiện tượng, còn hiện tượng bao giờ cũng sbiểu hiện của
lOMoARcPSD| 45734214
4
bản chất. Không những thế, bản chất khác nhau sbộc lra những hiện tượng
khác nhau. Nếu bản chất thay đổi thì hiện tượng tương ứng cũng sẽ thay đổi theo.
Tương tự, nếu bản chất biến mất hay xuất hiện cái mới thì hiện tượng tương ứng
cũng sẽ biến mất hoặc xuất hiện. Chính nhờ sự thống nhất giữa bản chất hiện
tượng, giữa cái quy định sự vận động, phát triển của sự vật với những biểu hiện
nghìn hình, vạn vẻ của nó mà ta có thể tìm ra cái chung trong nhiều hiện tượng cá
biệt, tìm ra quy luật phát triển của những hiện tượng ấy.
3. Phương thức của sự phát triển có tính kế thừa.
Tạo ra sự phát triển mới phải trên cơ sở chọn lọc, kế thừa, giữ lại cải tiến
những bộ phận, những đặc điểm, thuộc tính còn hợp lý, v.v...; đồng thời phải
đào thải, loại bỏ những cái tiêu cực, lạc hậu, kém hợp nhất. Ngược lại, sự vật
mới này phát triển thành sự vật mới khác trên cơ sở sự kế thừa này, đó là quá trình
phủ định biện chứng. Đây sthay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất. Quá
trình này diễn ra tận tận theo kiểu xoắn ốc. Chính vì sự thống nhất giữa
bản chất hiện tượng, những nhân tquyết định sự vận động, phát triển của s
vật những biểu hiện đa dạng, nhiều chiều của chúng chúng ta thể tìm
thấy điểm chung giữa nhiều hiện tượng riêng lẻ tìm ra quy luật phát triển của
các hiện tượng đó. . .
4. Phương thức ca sự phát triển có tính phong phú, đa dạng.
Sự phong phú về dạng vật chất cách thức tồn tại của quyết định sự
phong phú của sự phát triển. Môi trường, không gian, thời gian những điều
kiện, hoàn cảnh khác nhau tác động đến sự vật, hiện tượng và làm cho chúng phát
triển khác nhau. Trong giới hữu cơ, sự phát triển biểu hiện khả năng thích nghi
của cơ thể với những thay đổi của môi trường, tự sản xuất với mức độ ngày càng
cao. Sự phát triển của xã hội thể hiện việc con người không ngừng nâng cao khả
năng chinh phục tự nhiên và cải tạo xã hội. Đối với trí tuệ, phát triển là khả năng
nhận thức sâu sắc hơn, toàn diện hơn, đúng đắn hơn.
III. Ý nghĩa phương pháp luận.
Trong quá trình nhận thức, muốn hiểu biết toàn diện về sự vật, ta không nên
dừng lại hiện tượng phải đi vào bản chất của nó. Bản chất luôn thể hiện mình
qua hiện tượng hiện tượng thì luôn bộc lộ bản chất dưới dạng đã bị biến đổi cho
nên trong mọi trường hợp, ta đều phải đặt sự vật trong quá trình vận động và phát
triển nhằm khám phá và làm rõ bản chất đằng sau hiện tượng. Chúng ta không chỉ
phải nắm bắt màu sắc thực sự của sự vật trước mắt mà còn phải nắm bắt xu hướng
lOMoARcPSD| 45734214
5
phát triển trong tương lai khả năng thay đổi. Chúng ta phải dùng duy khoa
học đlàm xu hướng chủ đạo của những biến đổi khác nhau đó. Quan điểm
phát triển này hoàn toàn đối lập với quan điểm bảo thủ, trì hoãn, định kiến. Tuyệt
đối hóa một tri thức nào đó về sự vật thu được trong một hoàn cảnh lịch sử cụ thể,
coi đó tri thức duy nhất đúng đắn về sự phát triển tiếp theo của toàn bộ sự vật,
sẽ dẫn chúng ta đến những sai lầm sai phạm và sai phạm nghiêm trọng. Chúng ta
cần khẳng định rằng các sự kiện, hiện tượng phát triển theo một quá trình biện
chứng đầy đủ. Do đó, tất nhiên chúng ta phải thừa nhận rằng sự xung quanh và sự
phức tạp của quá trình phát triển là một đối tượng phổ biến. Quan điểm phát triển
yêu cầu phải nhận thức và đánh giá khách quan mọi mặt ngược lại đối tượng của
sự thật, hiện tượng. Bi quan về struy ngược đối số tương ứng sdẫn chúng ta
đến những tội lỗi tai hại. Ngoài ra, tích cực tìm cách thúc đẩy sự phát triển của s
vật, hiện tượng. Chúng ta phải chủ động, tích cực nghiên cứu.Bi quan về sự thụt
lùi tương đối sẽ khiến chúng ta gặp phải những sai lầm tai hại. Ngoài ra phải chủ
động tìm ra phương pháp thúc đẩy sự phát triển của sự vật, hiện tượng. Ta phải
tích cực, chủ động nghiên cứu, tìm ra những mâu thuẫn trong mỗi sự vật, hiện
tượng. Từ đó, xác định biện pháp phù hợp giải quyết mâu thuẫn để thúc đẩy sự
vật, hiện tượng phát triển. Việc xác định những biện pháp cũng cần căn cứ vào
từng giai đoạn, hoàn cảnh cụ thể của sự vật, hiện tượng. Vì sphát triển diễn ra
theo nhiều giai đoạn, từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
trong sự phát triển sự kế thừa, ta phải chủ động phát hiện, cổ cái mới phù
hợp, tìm cách thúc đẩy để cái mới đó chiếm vai trò chủ đạo. Ta cũng phải tìm cách
kế thừa những bộ phận, thuộc tính... còn hợp của cái cũ, đồng thời kiên quyết
ái cũ mà lạc hậu, cản trở sự phát triển.
B. Vận dụng
Ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm trong nghiên cứu, học tập của sinh
viên.
Trong triết học Mác - Lênin, phép biện chứng duy vật nói chung cặp sự vật hiện
tượng bản chất nói riêng đã giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình phép biện
chứng từ tự phát đến tự phát, được kế thừa và phát phát triển một cách có ý thức,
lOMoARcPSD| 45734214
6
đồng thời tạo ra những chức năng phương pháp luận chung nhất. Điều này giúp
chúng ta tìm ra hướng đi đúng đắn xác lập các nguyên tắc bản trong việc
nhận thức thế giới khách quan và hoạt động thực tiễn. Đây là một dạng duy cực
kỳ hiệu quả trong nghiên cứu khoa học, bởi vì chỉ cómới có thể đưa ra lời giải
thích xác đáng nhất cho sự phát triển tự nhiên của thế giới và mối liên hệ phổ biến
của sự phát triển phát triển tự nhiên của thế giới, schuyển đổi tlĩnh vực này
sang lĩnh vực khác. Phát triển quá trình phải trải qua nhiều giai đoạn, mỗi
gia đoạn lại có đặc điểm khác nhau.
Thứ nhất, quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển trong
triết học Mác Lenin giúp sinh viên chúng ta định hướng một cách ràng các
nguyên tắc nghiên cứu và học tập: muốn nhận thức rõ bản chất của đối tượng
ta cần tìm hiểu thì cách duy nhất phải đào sâu, phân tích và tổng hợp đầy đủ các
hiện tượng, quá trình thực tế của đối tượng.
Đầu tiên, ta phải khẳng định một điều rằng sinh viên hiện nay rất năng động, sáng
tạo nhạy bén với mọi mặt của cuộc sống. Trước đây, khi nước ta còn đang trong
thời kì khó khăn, mọi sinh viên sau khi tốt nghiệp đều sẽ dễ dàng kiếm được một
công việc trong bộ máy Nhà nước hoặc một công việc liên quan đến những
mình đã được đào tạo. Tuy nhiên, ngày nay, với một chế thị trường mở cửa,
nền kinh tế Việt Nam phát triển một cách mạnh mẽ, tạo ra nhiều hội việc làm
cho sinh viên hơn nhưng đồng thời cũng tạo ra nhiều thách thức đối với sinh viên,
đòi hỏi sinh viên phải đào sâu hơn để tìm hiểu về ngành nghề mình chọn cũng như
phải có những kinh nghiệm, kĩ năng rng trên nhiều lĩnh vực để có thể cạnh tranh
với các đối thủ trong công việc. Từ những hiện tượng trên, ta có thể kết luận rằng
bản chất của việc nghiên cứu, học tập của sinh viên là không ngừng phát triển bản
thân trong nhiều lĩnh vực, công cụ phương thức để sinh viên đạt được
những mong muốn và nguyện vọng của bản thân.
Thứ hai, quá trình tìm hiểu bản chất của đối tượng nghiên cứu, học tập sẽ một
quá trình tư duy vô cùng lâu dài, phức tạp. Đó là quá trình chúng ta phải tìm hiểu
từ bản chất đến hiện tượng của đối tượng nghiên cứu, tổng hợp các hiện tượng
trong nhiều điều kiện, hoàn cảnh, i trường khác nhau. Không chỉ vậy, sinh viên
sẽ phải nắm rõ từng bản chất riêng biệt của đối tượng, nghĩa là sau khi hiểu rõ bản
chất I, sinh viên tiếp tục nghiên cứu bản chất II, bản chất III, IV và cứ thế mãi.
Khi cùng nhau làm một bài thuyết trình hoặc nghiên cứu về một thí nghiệm khoa
học, ta cần phải đi tìm hiểu về khái niệm của nó. Sau khi những hiểu biết
lOMoARcPSD| 45734214
7
bản về khái niệm này rồi, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu về những nội dung,
thành phần cấu thành của nó. Bên cạnh đó, thông qua nghiên cứu các hiện tượng
tìm hiểu vbản chất sâu bên trong nó. Giống như xưa kia các nhà khoa học đã
cùng nhau khám phá ra bản chất của nguyên tử sự tương tác giữa điện tử hạt
nhân. Đến ngày nay, người ta đã biết nguyên tử là thuật ngữ khoa học tổ hợp của
nhiều hạt hạ nguyên tử. Sau đó, họ lại phát hiện ra lượng tử. Chắc chắn những bản
chất tiếp theo của nguyên tử.
Thứ ba, trong quá trình nghiên cứu học tập, sinh viên phải xem xét các đối
tượng tnhiều góc độ và trạng thái khác nhau. Nhưng trong thực tế, nguồn tư liệu
hạn, học sinh khó thể xem xét đầy đủ mọi hiện tượng thể xảy ra trong
một phạm vi, vấn đthời gian nhất định. vậy, trong các trường hợp điển
hình, sinh viên nên ưu tiên cho các trường hợp điển hình. Kết quả này tuy chưa
đáp ứng được hết nhu cầu của học sinh, chưa phản ánh đúng bản chất của môn
học, chưa giải quyết triệt để vấn đề nhưng đã giúp học sinh những hiểu biết
nhất định về vấn đề cần giải quyết . do tương tự, khi đặt mục tiêu nghiên
cứu, sinh viên cần phải rất cẩn thận trong công việc đưa ra kết luận cuối cùng.
Mỗi a hè, sinh viên cùng nhau tham gia giúp đỡ những người gặp khó khăn
bằng cách làm công việc tình nguyện do các tổ chức và công ty uy tín tài trợ..
Tuy nhiên, sinh viên chúng ta cũng không đủ năng lực để giúp cho mọi mảnh
đời bất hạnh trên đời. Thêm vào đó, không phải bạn sinh viên nào cũng có cơ hội
tham gia vào các hoạt động tình nguyện được tổ chức. do đó, rất đông các
bạn sinh viên chọn làm những công việc nhỏ như là quyên góp một phần đồ dùng
sinh hoạt cho các bạn vùng khó khăn để các bạn có điều kiện sống tốt hơn.
Cuối cùng, mọi đối tượng đều được cấu thành từ sự thống nhất và đấu tranh giữa
bản chất bên trong và hiện tượng bên ngoài. Bản chất đóng vai trò là tổng thể của
các mối liên hệ khách quan, tất nhiên, tương đối ổn định bên trong, quy định
sự vận động, phát triển của đối tượng. Nên khi sự vật phát triển thì bản chất cũng
thay đổi để tạo ra sự chuyển hóa từ đi tượng này qua đi tượng khác. Vì thế, các
phương thức đã được áp dụng vào các công cuộc nghiên cứu trước đây cũng cần
được đổi mới sáng tạo để chúng thể phù hợp hơn với bản chất đã biến đổi
của đối tượng nghiên cứu. Điều này yêu cầu sinh viên phải có nền tảng kiến thức
rộng, thông qua sự chăm chỉ, tiếp tục góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh
trong học tập và công việc.
lOMoARcPSD| 45734214
8
Kết luận
Triết học Mác - Lênin đã đưa ra những phạm tbản nhất trong quá trình tồn
tại và phát triển của loài người. Các cặp vợ chồng tự nhiên và hiện tượng được đề
xuất, cho phép chúng ta hiểu sâu hơn về các nguyên tắc của quá trình nhận thức
thế giới. Vận dụng các luật lệ của cặp phạm trù này, người ta có thể thấy được sự
phát triển sâu sắc nhất của vận động thế giới, thông qua đó giải thích đồng thời
các sự kiện, hiện tượng, các mối quan hệ giữa các sự vật khác nhau trong kiếp
sống các mối quan hệ giữa c sự vật khác nhau trong kiếp sống. Chuyển đổi
từ tên miền này sang tên miền khác. Những nơi bày biện chứng cớ khách quan
phổ biến trong đời sống con người có ý nghĩa và ảnh hưởng lớn đến động lực,
động lực cơ bản thúc đẩy con người tiến lên.
rong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày nay, nhất trong thời kỳ hội
nhập với nền kinh tế 4.0, hội ngày càng cần những nhân tài chất lượng cao, Đòi
hỏi những nhân tài khả năng thích ứng, xử lý công việc, nhanh nhạy, nhạy
bén. Điều này cũng yêu cầu con người bằng cách này hay cách khác phải hiểu và
nắm bắt được bản chất tất yếu của công việc, nhưng cách tốt nhất là vận dụng các
quy định của hiện tượng, một cặp vchồng bản chất. sinh viên năm thứ nhất
của trường Kinh tế Quốc dân, em nhận thấy mình còn nhiều thiếu sót cần phải
củng cố, cần tiếp tục tạo cho mình một nền tảng vững chắc trước thế giới quan
chuẩn bị cho tương lai. Trang áp dụng sau cuộc sống thực.
lOMoARcPSD| 45734214
Downloaded by Mai Linh
(Vj1@gmail.com)
Tài liệu tham khảo
Giáo trình Triết học Mác-Lênin (dành cho bậc đại học hệ không chuyên lý luận
chính trị), Bộ giáo dục Đào tạo, Nhà Xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật,
Nội, năm 2021.
Đồng chủ biên: GS-TS. Nguyễn Ngọc Long GS-TS. Nguyễn Hữu Vui, Giáo trình
Triết học Mác-Lenin (dùng trong các trường Đại học, Cao đẳng), Bộ Giáo dục và
Đào tạo, bản online LMS, tái bản lần thứ ba có sửa chữa, bổ sung.
Web: <https://luatduonggia.vn/ban-chat-la-gi-moi-quan-he-bien-chung-giua-
banchat-va-hien-tuong/> truy cập ngày 18/06/2023.
Wikipedia:<https://vi.wikipedia.org/wiki/Quan_%C4%91i%E1%BB%83m_ph
%C3%A1t_tri%E1%BB%83n#:~:text=C%C3%A1ch%20th%E1%BB%A9c
%20c%E1%BB%A7a%20s%E1%BB%B1%20ph%C3%A1t,
%C4%91%E1%BB%9Di%20thay%20th%E1%BA%BF%20c%C3%A1i%20c
%C5%A9.> truy cập ngày 18/06/2023.
10
| 1/10

Preview text:

lOMoAR cPSD| 45734214
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN ---- ----
BÀI TẬP LỚN MÔN TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN
Đề tài: “Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển và
ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm đó trong nghiên cứu, học tập của sinh viên.”
Họ và tên: Vũ Thị Ngân Mã số sinh viên: 11224612
Lớp tín chỉ: LLNL1105(222)_14
Giảng viên hướng dẫn: TS. Lê Thị Hồng
Hà Nội, tháng 6 năm 2023 MỤC LỤC
Lời nói đầu ............................................................................................................. 1 lOMoAR cPSD| 45734214
A. Lý thuyết ........................................................................................................... 2
I. Bản chất và hiện tượng ....................................................................................... 2
1. Khái niệm ................................................................................................... 2
2. Phân biệt bản chất với cái chung và quy luật ............................................ 2
II. Phương thức của sự phát triển ........................................................................... 3
1. Phương thức của sự phát triển có tính khách quan .................................... 3
2. Phương thức của sự phát triển có tính phổ biến ........................................ 3
3. Phương thức của sự phát triển có tính kế thừa .......................................... 4
4. Phương thức của sự phát triển có tính phong phú, đa dạng....................... 4
III. Ý nghĩa phương pháp luận ............................................................................... 4
B. Vận dụng ........................................................................................................... 5
Kết luận .................................................................................................................. 8
Tài liệu tham khảo ................................................................................................. 9 Lời nói đầu
Trong quá trình nhận thức, con người nghiên cứu, nắm bắt ngày càng sâu sắc hơn
quá trình vận động và phát triển của các đối tượng. Vậy đâu là lý do cho sự vận
động và phát triển này? Giới triết học và tôn giáo có những quan điểm khác nhau
về vấn đề này. Những người theo chủ nghĩa duy tâm và tôn giáo thường tin rằng
mọi biến đổi trong vũ trụ đều do một thế lực siêu nhiên nào đó gây ra. Chủ nghĩa
duy vật biện chứng cho rằng gốc rễ của sự vận động và phát triển của mọi sự vật,
hiện tượng là do mâu thuẫn của bản thân chúng. Lênin tin tưởng: "Có thể định
nghĩa một cách đơn giản phép biện chứng là học thuyết về sự thống nhất của các
mặt đối lập. Như vậy là nắm được cốt lõi của phép biện chứng". Nắm bắt được
linh hồn của quy luật mâu thuẫn sẽ giúp chúng ta hình thành thế giới quan, phương
pháp luận, tư duy khoa học đúng đắn, phát hiện ra bản chất của sự vật, giải quyết
đúng đắn, đúng đắn nguyên nhân sâu xa của mâu thuẫn nảy sinh từ mâu thuẫn.
Khi tìm hiểu sự vận động và phát triển của hiện tượng này, chúng ta lại đặt ra một
câu hỏi khác: nó có ý nghĩa gì khi áp dụng vào thực tiễn? Đây chính là nguồn gốc
của chuyên đề “Quan điểm về hình thức phát triển của phép biện chứng duy vật
và ý nghĩa của nó đối với việc nghiên cứu và học tập của sinh viên” 1 lOMoAR cPSD| 45734214 A. Lý thuyết
Quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển

I. Bản chất và hiện tượng. 1. Khái niệm.
Bản chất là một phạm trù, chỉ tổng thể các mối liên hệ khách quan, tất nhiên, bên
trong của các mối liên hệ khách quan đó là tính ổn định tương đối, quy định sự
vận động, phát triển của các sự vật, được biểu hiện thông qua các hiện tượng tương ứng của các sự vật.
Ví dụ: Bản chất của ánh sáng trắng là gồm vô số các ánh sáng đơn sắc khác nhau.
Hiện tượng là những mặt ổn định bên ngoài và những biểu hiện của các mối quan
hệ; là những mặt và hình thức biến đổi hơn thể hiện bản chất của sự vật.
Ví dụ: Hiện tượng phản xạ ánh sáng là biểu hiện tính chất của ánh sáng. Bản chất
là mặt bên trong và tương đối ổn định của hiện thực khách quan. Nó ẩn sau vẻ bề
ngoài của hiện tượng và biểu hiện qua hiện tượng. Hiện tượng là các khía cạnh
bên ngoài, linh hoạt hơn và có thể thay đổi của thực tế khách quan. Đó là biểu hiện của tự nhiên.
2. Phân biệt bản chất với cái chung và quy luật.
Phạm trù bản chất có quan hệ mật thiết với phạm trù chung. Cái tạo nên bản chất
của một loại sự vật nào đó cũng chính là cái chung của những sự vật đó. Tuy nhiên,
không phải nét chung nào cũng là bản chất, bởi bản chất chỉ là nét chung tất yếu,
quyết định sự tồn tại và phát triển của sự vật. Ví dụ: Con người có đầu, có các bộ
phận, đó là chuyện thường, nhưng không phải con người.
Phạm trù tự nhiên và phạm trù quy luật là cùng loại (cùng cấp), hay nói cách khác
là cùng cấp. Tự nhiên và Quy luật, mặc dù ở cùng cấp độ, nhưng không hoàn toàn
liên quan. Quy luật là mối liên hệ tự nhiên, phổ biến, lặp đi lặp lại và ổn định giữa
các hiện tượng hoặc các mặt của chúng. Bản chất là tổng hòa của tất cả các mối
liên hệ, và tất nhiên nó có tính ổn định tương đối bên trong sự vật, tức là nó có
những mối liên hệ riêng bên cạnh những mối liên hệ chung. Có thể hiểu mỗi quy
luật thường chỉ phản ánh một khía cạnh, một khía cạnh nào đó của bản chất, còn
bản chất là sự tổng hòa của nhiều quy luật. Phạm trù bản chất do đó rộng hơn và 2 lOMoAR cPSD| 45734214
phong phú hơn phạm trù quy luật. Ví dụ: thực chất của giai cấp tư sản là bóc lột
giai cấp công nhân thông qua nhiều quy luật: quy luật giá trị thặng dư, quy luật giá trị lợi nhuận v.v
II. Phương thức của sự phát triển.
1. Phương thức của sự phát triển có tính khách quan.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng của triết học Mác - Lênin cho rằng hai phạm
trù bản chất và hiện tượng đều tồn tại khách quan, có sự tồn tại riêng của nó, không
do ai tạo ra. Mọi sự vật, hiện tượng trong thực tế luôn vận động và phát triển một
cách khách quan, không phụ thuộc vào ý thức con người. Đây là một sự thật hiển
nhiên, cho dù ý thức con người có nhận ra nó hay không, và có muốn hay không.
Cái gốc của sự phát triển là ở bản thân sự vật, hiện tượng. Nó là sự thống nhất và
đấu tranh giữa các mặt đối lập của mọi sự vật, hiện tượng. Phát triển là quá trình
tự thân (cái tôi, cái tôi) của mọi sự vật, hiện tượng. Các hiện tượng chỉ là những
biểu hiện của bản chất ra thế giới bên ngoài để chúng ta nhìn thấy, nên hiện tượng
cũng tồn tại khách quan.
2. Phương thức của sự phát triển có tính phổ biến.
Sự phát triển diễn ra trong tất cả các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy. Từ hiện
thực khách quan đến những khái niệm, phạm trù phản ánh hiện thực. Trên thực tế,
không có sự vật, hiện tượng nào là tĩnh tại, giữ nguyên trạng thái cố định trong
suốt quá trình tồn tại của nó.
Mọi sự vật đều là một thể thống nhất giữa bản chất và hiện tượng. Chính nhờ sự
thống nhất này mà người ta có thể tìm ra bản chất, tìm ra quy luật trong vô vàn các
hiện tượng bên ngoài. Biểu hiện là bản chất luôn được bộc lộ ra thông qua hiện
tượng, còn hiện tượng nào cũng là sự biểu hiện của bản chất ở mức độ nhất định.
Không có bản chất nào tồn tại thuần túy ngoài hiện tượng, đồng thời cũng không
có hiện tượng nào hoàn toàn không biểu hiện bản chất. Nhấn mạnh sự thống nhất này:
“Bản chất hiện ra. Hiện tượng là có tính bản chất.” - V.I.Lenin.
Theo Hegel, bản chất “được ánh lên” nhờ hiện tượng. Tức là bản chất luôn được
bộc lộ ra thông qua hiện tượng, còn hiện tượng bao giờ cũng là sự biểu hiện của 3 lOMoAR cPSD| 45734214
bản chất. Không những thế, bản chất khác nhau sẽ bộc lộ ra những hiện tượng
khác nhau. Nếu bản chất thay đổi thì hiện tượng tương ứng cũng sẽ thay đổi theo.
Tương tự, nếu bản chất biến mất hay xuất hiện cái mới thì hiện tượng tương ứng
cũng sẽ biến mất hoặc xuất hiện. Chính nhờ có sự thống nhất giữa bản chất và hiện
tượng, giữa cái quy định sự vận động, phát triển của sự vật với những biểu hiện
nghìn hình, vạn vẻ của nó mà ta có thể tìm ra cái chung trong nhiều hiện tượng cá
biệt, tìm ra quy luật phát triển của những hiện tượng ấy.
3. Phương thức của sự phát triển có tính kế thừa.
Tạo ra sự phát triển mới phải trên cơ sở chọn lọc, kế thừa, giữ lại và cải tiến
những bộ phận, những đặc điểm, thuộc tính cũ còn hợp lý, v.v...; đồng thời phải
đào thải, loại bỏ những cái cũ tiêu cực, lạc hậu, kém hợp nhất. Ngược lại, sự vật
mới này phát triển thành sự vật mới khác trên cơ sở sự kế thừa này, đó là quá trình
phủ định biện chứng. Đây là sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất. Quá
trình này diễn ra vô tận và vô tận theo kiểu xoắn ốc. Chính vì sự thống nhất giữa
bản chất và hiện tượng, những nhân tố quyết định sự vận động, phát triển của sự
vật và những biểu hiện đa dạng, nhiều chiều của chúng mà chúng ta có thể tìm
thấy điểm chung giữa nhiều hiện tượng riêng lẻ và tìm ra quy luật phát triển của
các hiện tượng đó. . .
4. Phương thức của sự phát triển có tính phong phú, đa dạng.
Sự phong phú về dạng vật chất và cách thức tồn tại của nó quyết định sự
phong phú của sự phát triển. Môi trường, không gian, thời gian và những điều
kiện, hoàn cảnh khác nhau tác động đến sự vật, hiện tượng và làm cho chúng phát
triển khác nhau. Trong giới hữu cơ, sự phát triển biểu hiện ở khả năng thích nghi
của cơ thể với những thay đổi của môi trường, tự sản xuất với mức độ ngày càng
cao. Sự phát triển của xã hội thể hiện ở việc con người không ngừng nâng cao khả
năng chinh phục tự nhiên và cải tạo xã hội. Đối với trí tuệ, phát triển là khả năng
nhận thức sâu sắc hơn, toàn diện hơn, đúng đắn hơn.
III. Ý nghĩa phương pháp luận.
Trong quá trình nhận thức, muốn hiểu biết toàn diện về sự vật, ta không nên
dừng lại ở hiện tượng mà phải đi vào bản chất của nó. Bản chất luôn thể hiện mình
qua hiện tượng và hiện tượng thì luôn bộc lộ bản chất dưới dạng đã bị biến đổi cho
nên trong mọi trường hợp, ta đều phải đặt sự vật trong quá trình vận động và phát
triển nhằm khám phá và làm rõ bản chất đằng sau hiện tượng. Chúng ta không chỉ
phải nắm bắt màu sắc thực sự của sự vật trước mắt mà còn phải nắm bắt xu hướng 4 lOMoAR cPSD| 45734214
phát triển trong tương lai và khả năng thay đổi. Chúng ta phải dùng tư duy khoa
học để làm rõ xu hướng chủ đạo của những biến đổi khác nhau đó. Quan điểm
phát triển này hoàn toàn đối lập với quan điểm bảo thủ, trì hoãn, định kiến. Tuyệt
đối hóa một tri thức nào đó về sự vật thu được trong một hoàn cảnh lịch sử cụ thể,
coi đó là tri thức duy nhất đúng đắn về sự phát triển tiếp theo của toàn bộ sự vật,
sẽ dẫn chúng ta đến những sai lầm sai phạm và sai phạm nghiêm trọng. Chúng ta
cần khẳng định rằng các sự kiện, hiện tượng phát triển theo một quá trình biện
chứng đầy đủ. Do đó, tất nhiên chúng ta phải thừa nhận rằng sự xung quanh và sự
phức tạp của quá trình phát triển là một đối tượng phổ biến. Quan điểm phát triển
yêu cầu phải nhận thức và đánh giá khách quan mọi mặt ngược lại đối tượng của
sự thật, hiện tượng. Bi quan về sự truy ngược đối số tương ứng sẽ dẫn chúng ta
đến những tội lỗi tai hại. Ngoài ra, tích cực tìm cách thúc đẩy sự phát triển của sự
vật, hiện tượng. Chúng ta phải chủ động, tích cực nghiên cứu.Bi quan về sự thụt
lùi tương đối sẽ khiến chúng ta gặp phải những sai lầm tai hại. Ngoài ra phải chủ
động tìm ra phương pháp thúc đẩy sự phát triển của sự vật, hiện tượng. Ta phải
tích cực, chủ động nghiên cứu, tìm ra những mâu thuẫn trong mỗi sự vật, hiện
tượng. Từ đó, xác định biện pháp phù hợp giải quyết mâu thuẫn để thúc đẩy sự
vật, hiện tượng phát triển. Việc xác định những biện pháp cũng cần căn cứ vào
từng giai đoạn, hoàn cảnh cụ thể của sự vật, hiện tượng. Vì sự phát triển diễn ra
theo nhiều giai đoạn, từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Vì
trong sự phát triển có sự kế thừa, ta phải chủ động phát hiện, cổ vũ cái mới phù
hợp, tìm cách thúc đẩy để cái mới đó chiếm vai trò chủ đạo. Ta cũng phải tìm cách
kế thừa những bộ phận, thuộc tính... còn hợp lý của cái cũ, đồng thời kiên quyết
ái cũ mà lạc hậu, cản trở sự phát triển. B. Vận dụng
Ý nghĩa của việc nghiên cứu quan điểm trong nghiên cứu, học tập của sinh
viên.
Trong triết học Mác - Lênin, phép biện chứng duy vật nói chung và cặp sự vật hiện
tượng bản chất nói riêng đã giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình phép biện
chứng từ tự phát đến tự phát, được kế thừa và phát phát triển một cách có ý thức, 5 lOMoAR cPSD| 45734214
đồng thời tạo ra những chức năng phương pháp luận chung nhất. Điều này giúp
chúng ta tìm ra hướng đi đúng đắn và xác lập các nguyên tắc cơ bản trong việc
nhận thức thế giới khách quan và hoạt động thực tiễn. Đây là một dạng tư duy cực
kỳ hiệu quả trong nghiên cứu khoa học, bởi vì chỉ có nó mới có thể đưa ra lời giải
thích xác đáng nhất cho sự phát triển tự nhiên của thế giới và mối liên hệ phổ biến
của sự phát triển phát triển tự nhiên của thế giới, sự chuyển đổi từ lĩnh vực này
sang lĩnh vực khác. Phát triển là quá trình phải trải qua nhiều giai đoạn, mà mỗi
gia đoạn lại có đặc điểm khác nhau.
Thứ nhất, quan điểm biện chứng duy vật về phương thức của sự phát triển trong
triết học Mác – Lenin giúp sinh viên chúng ta định hướng một cách rõ ràng các
nguyên tắc nghiên cứu và học tập: muốn nhận thức rõ bản chất của đối tượng mà
ta cần tìm hiểu thì cách duy nhất là phải đào sâu, phân tích và tổng hợp đầy đủ các
hiện tượng, quá trình thực tế của đối tượng.
Đầu tiên, ta phải khẳng định một điều rằng sinh viên hiện nay rất năng động, sáng
tạo và nhạy bén với mọi mặt của cuộc sống. Trước đây, khi nước ta còn đang trong
thời kì khó khăn, mọi sinh viên sau khi tốt nghiệp đều sẽ dễ dàng kiếm được một
công việc trong bộ máy Nhà nước hoặc một công việc liên quan đến những gì
mình đã được đào tạo. Tuy nhiên, ngày nay, với một cơ chế thị trường mở cửa,
nền kinh tế Việt Nam phát triển một cách mạnh mẽ, tạo ra nhiều cơ hội việc làm
cho sinh viên hơn nhưng đồng thời cũng tạo ra nhiều thách thức đối với sinh viên,
đòi hỏi sinh viên phải đào sâu hơn để tìm hiểu về ngành nghề mình chọn cũng như
phải có những kinh nghiệm, kĩ năng rộng trên nhiều lĩnh vực để có thể cạnh tranh
với các đối thủ trong công việc. Từ những hiện tượng trên, ta có thể kết luận rằng
bản chất của việc nghiên cứu, học tập của sinh viên là không ngừng phát triển bản
thân trong nhiều lĩnh vực, là công cụ và là phương thức để sinh viên đạt được
những mong muốn và nguyện vọng của bản thân.
Thứ hai, quá trình tìm hiểu bản chất của đối tượng nghiên cứu, học tập sẽ là một
quá trình tư duy vô cùng lâu dài, phức tạp. Đó là quá trình chúng ta phải tìm hiểu
từ bản chất đến hiện tượng của đối tượng nghiên cứu, tổng hợp các hiện tượng
trong nhiều điều kiện, hoàn cảnh, môi trường khác nhau. Không chỉ vậy, sinh viên
sẽ phải nắm rõ từng bản chất riêng biệt của đối tượng, nghĩa là sau khi hiểu rõ bản
chất I, sinh viên tiếp tục nghiên cứu bản chất II, bản chất III, IV và cứ thế mãi.
Khi cùng nhau làm một bài thuyết trình hoặc nghiên cứu về một thí nghiệm khoa
học, ta cần phải đi tìm hiểu về khái niệm của nó. Sau khi có những hiểu biết cơ 6 lOMoAR cPSD| 45734214
bản về khái niệm này rồi, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu về những nội dung,
thành phần cấu thành của nó. Bên cạnh đó, thông qua nghiên cứu các hiện tượng
mà tìm hiểu về bản chất sâu bên trong nó. Giống như xưa kia các nhà khoa học đã
cùng nhau khám phá ra bản chất của nguyên tử là sự tương tác giữa điện tử hạt
nhân. Đến ngày nay, người ta đã biết nguyên tử là thuật ngữ khoa học tổ hợp của
nhiều hạt hạ nguyên tử. Sau đó, họ lại phát hiện ra lượng tử. Chắc chắn những bản
chất tiếp theo của nguyên tử.
Thứ ba, trong quá trình nghiên cứu và học tập, sinh viên phải xem xét các đối
tượng từ nhiều góc độ và trạng thái khác nhau. Nhưng trong thực tế, nguồn tư liệu
có hạn, học sinh khó có thể xem xét đầy đủ mọi hiện tượng có thể xảy ra trong
một phạm vi, vấn đề và thời gian nhất định. Vì vậy, trong các trường hợp điển
hình, sinh viên nên ưu tiên cho các trường hợp điển hình. Kết quả này tuy chưa
đáp ứng được hết nhu cầu của học sinh, chưa phản ánh đúng bản chất của môn
học, chưa giải quyết triệt để vấn đề nhưng đã giúp học sinh có những hiểu biết
nhất định về vấn đề cần giải quyết . Vì lý do tương tự, khi đặt mục tiêu nghiên
cứu, sinh viên cần phải rất cẩn thận trong công việc đưa ra kết luận cuối cùng.
Mỗi mùa hè, sinh viên cùng nhau tham gia giúp đỡ những người gặp khó khăn
bằng cách làm công việc tình nguyện do các tổ chức và công ty có uy tín tài trợ..
Tuy nhiên, sinh viên chúng ta cũng không có đủ năng lực để giúp cho mọi mảnh
đời bất hạnh trên đời. Thêm vào đó, không phải bạn sinh viên nào cũng có cơ hội
tham gia vào các hoạt động tình nguyện được tổ chức. Vì lí do đó, rất đông các
bạn sinh viên chọn làm những công việc nhỏ như là quyên góp một phần đồ dùng
sinh hoạt cho các bạn vùng khó khăn để các bạn có điều kiện sống tốt hơn.
Cuối cùng, mọi đối tượng đều được cấu thành từ sự thống nhất và đấu tranh giữa
bản chất bên trong và hiện tượng bên ngoài. Bản chất đóng vai trò là tổng thể của
các mối liên hệ khách quan, tất nhiên, tương đối và ổn định bên trong, quy định
sự vận động, phát triển của đối tượng. Nên khi sự vật phát triển thì bản chất cũng
thay đổi để tạo ra sự chuyển hóa từ đối tượng này qua đối tượng khác. Vì thế, các
phương thức đã được áp dụng vào các công cuộc nghiên cứu trước đây cũng cần
được đổi mới và sáng tạo để chúng có thể phù hợp hơn với bản chất đã biến đổi
của đối tượng nghiên cứu. Điều này yêu cầu sinh viên phải có nền tảng kiến thức
rộng, và thông qua sự chăm chỉ, tiếp tục góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh
trong học tập và công việc. 7 lOMoAR cPSD| 45734214 Kết luận
Triết học Mác - Lênin đã đưa ra những phạm trù cơ bản nhất trong quá trình tồn
tại và phát triển của loài người. Các cặp vợ chồng tự nhiên và hiện tượng được đề
xuất, cho phép chúng ta hiểu sâu hơn về các nguyên tắc của quá trình nhận thức
thế giới. Vận dụng các luật lệ của cặp phạm trù này, người ta có thể thấy được sự
phát triển sâu sắc nhất của vận động thế giới, thông qua đó giải thích đồng thời
các sự kiện, hiện tượng, các mối quan hệ giữa các sự vật khác nhau trong kiếp
sống và các mối quan hệ giữa các sự vật khác nhau trong kiếp sống. Chuyển đổi
từ tên miền này sang tên miền khác. Những nơi bày biện chứng cớ khách quan
phổ biến trong đời sống con người có ý nghĩa và ảnh hưởng lớn đến động lực, là
động lực cơ bản thúc đẩy con người tiến lên.
rong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày nay, nhất là trong thời kỳ hội
nhập với nền kinh tế 4.0, xã hội ngày càng cần những nhân tài chất lượng cao, Đòi
hỏi những nhân tài có khả năng thích ứng, xử lý lý công việc, nhanh nhạy, nhạy
bén. Điều này cũng yêu cầu con người bằng cách này hay cách khác phải hiểu và
nắm bắt được bản chất tất yếu của công việc, nhưng cách tốt nhất là vận dụng các
quy định của hiện tượng, một cặp vợ chồng bản chất. Là sinh viên năm thứ nhất
của trường Kinh tế Quốc dân, em nhận thấy mình còn nhiều thiếu sót cần phải
củng cố, cần tiếp tục tạo cho mình một nền tảng vững chắc trước thế giới quan và
chuẩn bị cho tương lai. Trang áp dụng sau cuộc sống thực. 8 lOMoAR cPSD| 45734214 Tài liệu tham khảo
Giáo trình Triết học Mác-Lênin (dành cho bậc đại học hệ không chuyên lý luận
chính trị), Bộ giáo dục và Đào tạo, Nhà Xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, năm 2021.
Đồng chủ biên: GS-TS. Nguyễn Ngọc Long – GS-TS. Nguyễn Hữu Vui, Giáo trình
Triết học Mác-Lenin (dùng trong các trường Đại học, Cao đẳng), Bộ Giáo dục và
Đào tạo, bản online LMS, tái bản lần thứ ba có sửa chữa, bổ sung.
Web: banchat-va-hien-tuong/> truy cập ngày 18/06/2023.
Wikipedia:%C3%A1t_tri%E1%BB%83n#:~:text=C%C3%A1ch%20th%E1%BB%A9c
%20c%E1%BB%A7a%20s%E1%BB%B1%20ph%C3%A1t,
%C4%91%E1%BB%9Di%20thay%20th%E1%BA%BF%20c%C3%A1i%20c
%C5%A9.> truy cập ngày 18/06/2023. 10 Downloaded by Mai Linh (Vj1@gmail.com)