Quan hệ cạnh tranh và độc quyền trong kinh tế thị trường môn Kinh tế chính trị | Trường đại học Mở Hà Nội

lOMoAR cPSD| 47028186 Quan hệ cạnh tranh trong trạng thái độc quyền
Khái niệm cạnh tranh và quy luật cạnh tranh đã được trình bày trong chương 2 . Ở đây
tiếp tục xem xét mối quan hệ giữa cạnh tranh và độc quyền. Nghiên cứu chủ nghĩa tư bản
tự do cạnh tranh, C.Mác và Ph.Ăngghen đã dự báo rằng: tự do cạnh tranh sẽ dẫn đến tích
tụ và tập trung sản xuất, tích cực và tập trung sản xuất phát triển đến một mức độ nào đó
sẽ dẫn đến độc quyền.
Độc quyền là sự liên minh giữa các doanh nghiệp lớn, nắm trong tay phần lớn việc
sản xuất và tiêu thụ một số loại hàng hóa, có khả năng định ra giá cả độc quyền,
nhằm thu lợi nhuận độc quyền cao.
Như vậy, độc quyền sinh ra từ cạnh tranh tự do. Nhưng sự xuất hiện của độc quyền
không thủ tiêu cạnh tranh. Trái lại, độc quyền làm cho cạnh tranh trở nên đa dạng, gay gắt hơn.
Trong nền kinh tế thị trường, nhìn chung, không chỉ tồn tại sự cạnh tranh giữa các chủ thể
sản xuất kinh doanh nhỏ và vừa mà còn có thêm các loại cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền.
Một là, cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền với các doanh nghiệp ngoài độc quyền. lOMoAR cPSD| 47028186
Các tổ chức độc quyền thường tìm cách để chi phối, thôn tính các doanh nghiệp ngoài
độc quyền bằng nhiều biện pháp như: độc quyền mua nguyên liệu đầu vào; độc quyền
phương tiện vận tải; độc quyền tín dụng... để có thể loại bỏ các chủ thể yếu thế hơn ra khỏi thị trường. Ví dụ:
Tổ chức độc quyền: Ở Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là nhà cung cấp
điện lớn nhất và duy nhất, không có đối thủ cạnh tranh trong việc cung cấp điện cho toàn quốc. lOMoAR cPSD| 47028186
Doanh nghiệp ngoài độc quyền: như FPT Telecom và Viettel Telecom đây là hai trong số
nhiều nhà cung cấp dịch vụ internet tại Việt Nam. Họ cạnh tranh với nhau trong việc
cung cấp dịch vụ internet và các dịch vụ viễn thông khác. Mối quan hệ:
-EVN: Do là nhà cung cấp điện độc quyền, EVN không phải đối mặt với sự cạnh tranh
trực tiếp. Người dân và doanh nghiệp phải sử dụng dịch vụ điện từ EVN. lOMoAR cPSD| 47028186
-FPT Telecom và Viettel Telecom: Để thu hút và giữ chân khách hàng, cả hai công ty này
phải không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ, cung cấp các gói cước hấp dẫn và phát
triển công nghệ mới. Người tiêu dùng có quyền lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ dựa trên
sự phù hợp với nhu cầu của họ. Như vậy cạnh tranh
giữa các tổ chức độc quyền với
Tóm lại, trong khi các tổ chức độc quyền có thể kiểm soát thị trường và tác động
mạnh mẽ đến giá cả và dịch vụ thì các doanh nghiệp ngoài độc quyền phải dựa vào
sự cạnh tranh để tồn tại và phát triển. Điều này tạo nên một môi trường năng động,
nơi mà sự cải tiến và sáng tạo là yếu tố sống còn.
Hai là, cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền với nhau. lOMoAR cPSD| 47028186
Loại hình cạnh tranh này có nhiều hình thức: cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền trong
cùng một ngành, kết thúc bằng một sự thỏa hiệp hoặc bằng sự phá sản của một bên cạnh
tranh; cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền khác ngành có liên quan với nhau về nguồn lực đầu vào...
Ví dụ: Cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền trong cùng một ngành như Blockbuster và Netflix. lOMoAR cPSD| 47028186
Blockbuster từng là một tổ chức độc quyền trong lĩnh vực cho thuê băng đĩa và phim ảnh,
Blockbuster chiếm lĩnh thị trường cho thuê video trong nhiều năm. Và khi Netflix bắt đầu bằng
việc cung cấp dịch vụ cho thuê DVD qua thư, sau đó chuyển sang phát trực tuyến (streaming),
Netflix nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường và trở thành đối thủ cạnh tranh lớn của Blockbuster.
Kết quả Blockbuster không thể thích nghi nhanh chóng với thay đổi của thị trường và sự nổi lên
của dịch vụ phát trực tuyến, dẫn đến phá sản vào năm 2010.
Một minh chứng rõ ràng rằng, dù có vị thế độc quyền, các tổ chức vẫn không thể tự
mãn và phải luôn luôn tìm kiếm cách để nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ,
đổi mới công nghệ và chiến lược kinh doanh để duy trì sự cạnh tranh và tồn tại. Sự
cạnh tranh này, dù khốc liệt, mang lại lợi ích lớn cho người tiêu dùng và thúc đẩy sự
phát triển chung của nền kinh tế.
Ba là, cạnh tranh trong nội bộ các tổ chức độc quyền. lOMoAR cPSD| 47028186
Những doanh nghiệp tham gia các tổ chức độc quyền cũng có thể cạnh tranh với nhau để
giành lợi thế trong hệ thống. Các thành viên trong các tổ chức độc quyền cũng có thể
cạnh tranh nhau để chiếm tỷ lệ cổ phần khống chế, từ đó chiếm địa vị chi phối và phân
chia lợi ích có lợi hơn.
Ví dụ: cạnh tranh nội bộ trong một tập đoàn lớn
Có thể kể đến như tập đoàn Samsung là một tập đoàn đa quốc gia khổng lồ với nhiều đơn
vị kinh doanh, từ điện tử tiêu dùng (như điện thoại thông minh và TV) đến xây dựng và công nghiệp nặng.
Cạnh tranh nội bộ: Các đơn vị kinh doanh trong nội bộ Samsung có thể cạnh tranh với nhau để
giành lợi thế và ảnh hưởng trong tập đoàn. Ví dụ, các đơn vị sản xuất điện thoại thông minh và
thiết bị điện tử tiêu dùng có thể cạnh tranh với các đơn vị sản xuất thiết bị gia dụng để nhận được
nhiều nguồn lực và đầu tư hơn từ tập đoàn mẹ.
Cổ phần khống chế: Trong nội bộ tập đoàn, các thành viên ban lãnh đạo và các cổ đông chiến
lược có thể cạnh tranh để chiếm tỷ lệ cổ phần khống chế. Điều này cho phép họ có tiếng nói
mạnh mẽ hơn trong việc quyết định chiến lược và phân chia lợi ích của tập đoàn. lOMoAR cPSD| 47028186
Cạnh tranh trong nội bộ các tổ chức độc quyền là một yếu tố quan trọng, ảnh hưởng
đến sự phân chia quyền lực và lợi ích trong tổ chức. Những doanh nghiệp và thành
viên tham gia vào các tổ chức này luôn tìm kiếm lợi thế và ảnh hưởng để đạt được vị
trí chi phối và hưởng lợi nhiều hơn. Điều này có thể dẫn đến việc cải tiến sản phẩm, nâng cao hiệu quả.
Trong nền kinh tế thị trường hiện đại, cạnh tranh và độc quyền luôn cùng tồn tại
song hành với nhau. Mức độ khốc liệt của cạnh tranh và mức độ độc quyền hóa phụ
thuộc vào hoàn cảnh cụ thể của mỗi nền kinh tế thị trường khác nhau.
NOTE: phần in đậm ghi vào slide ppt kèm hình ảnh , còn ví dụ chỉ lấy hình ảnh.